Ahailono o ka Lahui, Volume I, Number 14, 25 January 1890 — KA LA. [ARTICLE]

KA LA.

I kela a me keia a, ke lohe aiiii ia ako nei oa ninan e ula noi mai nei, 0 kela a me keia aio no na mea e uln mai ana a e haoa ia ana paha ma keia kaa koho ae. hapaoni nae o keia mao ninau mai! ka aoao mai no ia o ka leholehu. O keia mao hoohalahala ana, aia no ia malona <> ka poe nana e aiakai nei i ka aoao Aupuni»a me na poe hoi a fce aupuni 1 ; koho aku ai, a enau agena paha oia aoao, oia hoi, na poe e hoohuhhuli ! nei no na moho bajota oia aoao, a i ole ia malnna paha o na paalaio waiwai o ka aoao o keaopum. He oiuio, 1 he eui oo na kumu hoohalahala i hiki ke hooia ia *ku ua ; pono a ua pololei loa, oiai ria hooia maopopo mai nn kekahi poe o ia aoaO i ka oiaio o keia mau mea a lakou i hana ai i ka raanawa a lakou i ike ai na kupilikii loa, a i ka mauawa hoi i hoohuoi ia aku ai e kekahi poe i mauao ia he mau hoaloha lakou no ko lakod aoao, oia hoi ka aoao o ke aupuni, ua hooia mai la no lakou i keia m«n hoohalatraia ana a ka lehulehu ua pololei. Malia paha he man mea hou maikai keia ke hoike ia ae iloko o keia manawa, oiai o na koho baJota kaulike ole a lehulehu wale i hana ia, ka aoao wale no ia o ke aupuni a me na poe a ke aupuni i hoolimaiima aku ai uo kt. kue ana mai i ka lahui Hawaii. I ka manawa mua a na hui i kukulu ,ia ae nei, oia hoi ka Hui Mekanika a tne ka Hui Kalaiaiua, ua hoao mai ia na alukai o ka aoao aupuni e hana i kekahi mau mea e hoohioio ia ai ke komo aua a na kunaka iloko o keia mau Ahahui, a ua hooikaika nui uo hoi lakoU e hooko i ko lakou mau iini, aka uae, ua huiiiehia nui iho Ja, a ua iko ia kela inea e oukou a paq Joa. I ko lakou ike una aole e hik*, ua hoso hou ae ia no kekuhi mau paaialo oia aoao, oia noi keia auna kaiai aupuni o aianui Moiwahine, me ko la«kou manao aua ma ia hana e hiki ai ke hookahuli ia keia mau Ahahui. 0 ka lakou poe i makau nui ai oia no na kanaka Hawaii a ua manao lākou e waiho mai 1 na hoomalimaii a me na pelo ana i na kanaka, malia o puni aku lakou ia lakou, a pela pu hoi me na liaole e maalo ae ana ma na aianui, ilaiia aku la lakou e malimali ai me na wahi pakaii a lakou. O keia ae la na hoohulihuli ana a na paalalo o na poe mahiko ! Ua haulohia iho la no na mahiko r a o ka manao hoi o na kalai pili aupuni o Alanui Moiwahine no keia wahi kumu uuku wale iho no, penei: Ua kuni paa loa ia na hana kumakaia aka aoao a lakou e kokua aku nei iloko o na puuwai o kela a me keia kanaka Hawaii, a no ia kumu ua haiahu ko iakou mau iini me ka hoka īno loa! Mai manao iki oukou i kanaka Hawaii he poe naaupo, e like la me na poe mahiko a me na alakai o ke aupuni j aole loa! Ua hoole akn lakou i na pe* lo a me na hoomalimali a keia poe, a ke hoomau nei no lakou i ko lakoU hoole ana ako i ka lakou mau pelo a hiki loa mai no hoi i keia la, a hiki akunopaha i ka manawa pauole. He oiaio aole no paha he iahui e ae i ike iil ma keao holookoa ka nui o ka hoomai

nawaaui e iike la m« ka lahui H&waii, iia manao no na alakai a me oa paaklo o ke aopaoi e holi aka aoa na kaoaka ma ko lakoa aoao a koho aka paha i ka iakon maa moho o keia kaa e like no me ka mao» aole loa I lie uaoenhane palaoaleio kela a na aiakai 0 ke aupum o ka maaao ana ae pela, oiai aa poina koke nni iho la no ka paha i ka iakoa maa baoa kamakaia 1 hana nni iho nei i n& kao&ka Hawaii i ka makahiki 1887, a ua poina hon noi iho la no ka paha hoi i kela .haoa ino a lakou i hoao nni iho nei e io aka i ke knoko? o ka aiua. a o aupum Hawaii hoi, ka pono pili paa hoi o ke Hawaii mai ko iakou mau kupuna mai ! j Ua aki iho la na koi o lakou i ko lakou ike ana aole wahi mea a puni iki o na kanaka i ka lakou mau pelo una, a na hoao nui iho la e haoa hou i kekahi hana e hooi ia aKu ai ko la&ou makona ia e na Kanaka, oia hoi ma ka Uwe hou ana mai i kekahi mau hauaimua o ka lehnlehn, i kama paha no lakou e lanakila ai. Ka mua, na hoao īho la lakoa e koho mai i kekahi mau wahi kanaka alona ole i kona mau hoa kanaka, i mau moho no ko lakou aoao. Ka lua, om kqj lakou hoolimalima ana ae i kekahii mau hapa haoie a mau kaaaka e hele e hooikaika i na kamuhana a lakon, a na wahi kanaka hoi i holo aka nei ma keia aoao a ku mai he moho no ke aupnni. Ke kolu, ka hoolaha hoopnnipuni ana aku nei a lakou ma na aioa e no na moho a ka lehuiehu i koho iho nei no lakou; a o ka eha, o ko lakou hana i kekahi kanawai peloa kue hoi i ka hapanui o na kanaka Hawaii i kupono i ke koho balota, i kumu e haulehia ai na kumnhana o ka Aoao o ka Lahui. a e kaupale aku paha i na haole i manao e koho i na moho'a ka aoao o ka lehulehu e ohohia nei. O na hana kalai pili aupuni i hana ia e na hoaloha haole o na kanaka Hawaii i kue i ko lakou makemake, oia kekahi hana lapuwale loa i hana ia. He oiaio oia no ke kuko a me ka iiiii o na poe i makemake e kokua i ka waiona waikeke. Ttopaa, a me ka poe haipulo, o ka hoohui pu ae i keia mau mea a hookahi a o keia ae ia na kumuhinu, i ku like aku ke ano me na poe o ka poai no lakou ka moolelo kaulana loa o ke . au i. hala iho la. Ke lohelohe ia mai tiei, ke hoao nei kekahi mau paalalo o ka aoao aupuni e hana i kekah' mai nana kaulike ole i ka poe e hele aku ana e hoopaa i ko lakou mau inoa imua o na papa nana kupono koho balota, a o kekahi poe kanaka hoi ua kii ia aku e hele mai e hoopaa i ko lakou inoa, aka nae, • aa hoole mai la lakou, aia a uka i na auhau o iakou, alaila ae e hele. Heaha la ka pono o keia kanawai koho balota a ke Knhina Kalaiaina, ina pela e e pakike wale ia mai ai no e kanaka ? Aole o makou makem&ke i ka nema aku i keia ano hana, oiai aia uo oa kanaka ma ka aoao o ka Lahui, uka, he eiua mau manao o loko o keia penei: Oia oo ko iakoa hoaoaoae

& I ka faeW*^Vl& teiiftfc* Baw»U wm ia aoAo: m h<m mat Ka no boi lnkoa e haawi mai ioa wahi'-Mp* mailoiia ft laba S o o* maualeohoaqa kanaka, makokkoa oka poaoi aaa a6 ina aohao. He oiaio, ma pa baoa kalai pIK aopuniiia hiki loa iaa poe kaliii pili adpdQi o alaaoi JBbiln? <Mea aoao aupani a lakoa e painaa mai noi, ke kaai i oa oiaiia koho ooa kaoaka ma auo mahope iho oaa o kapani ole ana mai ona kanaka ika iakou aiao mali aoa; a ua hoomahoakaoaka oo keia kamn, oiai «>»■ kela koho balota ana aku nei na koho oa kaoaka ma ka aoao o ke aupnai f Aka, o keia maii hoao ana ake an-. pnni e hoohiolo i ka aoao o k% I>ahui, loaa hou 110 kekahi mau kina'una'u hou ma ia aoao« Oke kanaka e knai ana i kona mana koho no ke daia, 0. kekahi hana lapuwale ioa kela ana e hana ai, oiai oka manawa hope loa no keia e ai ke hoopakele ae i ka aina i hooili ia mai ai ia ne e te kanaka Hawaii e kou mau kupuna, a o ka lilo ana aku oia wahi kuleana hoo~ kahi ou no na wahi dala auhau o ka makahiki hookahi; he kumakaia kela i kou aina makuahine. Ke kau leo ia aku nei na kanaka Hawaii e hoomnopopo pono iho i keia a me keia puu make a oakou 1 ike nui iho nei, | hana ia e na poe e noho maoa mai nei iluna o ke aupuni a me na paalalo o lakou. Ao ka makou leo |»aipai nui ia oukou ena kanaka iiawaii, e' uku ae i ko oukou mau auhau a e hele koke ae e hoopaa iko oukou mau iuoa, i loaa ka mana e hiki ai ke koho i na mohoa ka aoao Lahui, ka poe hoi nana i hoopau ae i na hana hookaumaha a ku ke ahua; a oia mau inoho auanei ka poe nana e hooikaika e hooman ia aku i kou noho kuokoa ana e ke kanaka Hawaii 110 ke ao peu ole! Ua olelo ae nei ka hapanui o na makaainana e noho la ma ka mokupuni o Hawaii aole i pono ka hoao a me ke kaili ana o keia poai ike au~ puni a lakou hoi i alake ae nei a hoo~ kele. Ua hewa loa kela hana ana ma ona īho; aua hooi loa ia aka hoi ko lakou ino ma ko iakou maheieheie liiiii ana ae i na oihana aupuni iwaena waie iho no o lakou—Pololei ! HE mau la ae nei i hala ua hoao mai ka aoao aupuni e kauhihi ae i ka hewa o kela kipi o ka makahiki 1887 maluna o na poohiwi o nā Mekanika a me na iimahana o Hawau. Ina hoi ha na lakou i v hana i kela hana, heaha la hoi ko laltou mēā i noho mana ole ai maluna o ke aupuni i keia la? a lilo aku hoi ka booponopono ana o ke aupuni ia Kakina ma, Akepoka—Aukina |me Lowela ma a pela ako^/ Ke noi aku nei makou i kēhi a me keia ano kanaka e noho ner m& ke.aupuni Hawaii, e hoomanao iho oukou i na hana pili kalai aupuni ano nui a keia poai e noho maaa nei ke aupuni i keia la, i ka mamiwa a lakou i kaili aku ai i ke aupuui a liio iloko oko lakou manā i ka makahiki 1887, a aole no hoi oukou e hoopoina iki i na olelo ame na mea i kafcan«a hoolaha inoino ana a na paaklo o la~ kou mahope mai nei!