Ke Aloha Aina, Volume I, Number 2, 1 June 1895 — Ka Makai Kiu o ke Keena Waihona Buke o Nu Yoka. SALIUKA OPIO, A O KE KAPENA MAKAI HAWADA. KE PIHI I NA-HA-HA. [ARTICLE]

Ka Makai Kiu o ke Keena Waihona Buke o Nu Yoka.

SALIUKA OPIO, A O KE KAPENA MAKAI HAWADA.

KE PIHI I NA HA-HA.

MOKUNA I HE PEPEHI-KANAKA PkiOHIHIHI. "Ka pepehikanaka e! E kiokua e! O ka leo kahea iloko o kek anoano keehia o ke kuluaumoe, ka mea nana i hoopuiwa mai i ka makai,k a ku iho la oia a nana pono aku la i kak hale iluna kkahi i paʻe mai ai o kela leo. He po anu loa ia o ka haule lau ko ka makahiki, oiai, oia wale iho nko ma ia wahi, kaohe maalo kanaka ke alanui. O kela wahi, o ke kulanakkauhale ia o Nu loka, ka punana o kna hana karaima kiekie ku i ka hooweliweli ak me ka manaonao-o kelak ka leo hope loa i pa-e mai i lohe koliuliu ia aku ek ka makai a hoolono hou kaku la oia o ke kahea hou mai. laia ek hoolonok ana, lohe pono aku la oia ki ka leo mai kekahi pukaaniani i pani ika a paa, aolek aole no i mamao loa aku nko ke kokua ana. Noonoo iho la ka mkakai i kana mea e hana aku ai, a hemko mai la ka puka komo o ka hale, a oikli mai la iwaho kekahi kanaka me ka puahiohiok nui, i uhi ia kona kino me kkekahi koloka kaumajha, i uhiia kona papale palaulau malunja iho o kona mau maka, ia wa ua helje pololei aku la ka makai imua onaj, a ninau aku ia iaia: Heaha ka mea i jhanaia maluna o kela hale?j Aole e kena hupjo. E hookaawale koke oe i ko'u alanui. Aole pela,j wahi a ka makaij. Ua lohe aku nei au i kekahi mea e kjahea ana, "ka pepehikanaka e!" Ke mjanao nei au e lawe aku ia oe imua o jke kapena o na makai a nau ia e hoikje aku imua ona i kou mooleloj. I kela wa, uja unuhi ae la oia i kana laau nemonjemo {club), a hopu aku la kekahi lima ona i kana pio. Iaia ij hopu aku aij i ua kanaka la, olepe ae la oia i kona koloka e uhi ana maluna ihoj ona. "He uina ana, ua waiho iho laj ka makai ilalo o ke alahele me ka ehaj nui, ua holo jkoke aku la oia iloko o ia manawa me jke kuupau ana i kona mama nui a hikji aku la oia ma ke kihi o kekahi alajnui. Oiai ka mjakai e waiho ana me kona eha nui, jme ka noonoo maikai no o kona pooj, ua unuhi koke ae la oia i kana pju panapana, me kona hoomao-

popo ana no iloko iho onka, eia ae nob paha kona mea nana bi pepehi ke kuk koke mai nei no mablaila, kua paa ae la oia i kana laau, ku abe la koia iluna a hele aku la e huli bi mau kokua nona.k I kela wa pokole bno, hoeka mai la he elua mau makaiba ku ihok la ma kona kaoao. Kamailiob aku la oia ia laua i na mea a pau i habnaia kmawaena ona a bme ke kolohe i puhalakhio mua aku ai, ia lohe ana o keiab maku makai, ua holob kawiwi aku la kekbahi o laua a hoike aku kla imua o ka halebwai no na mea a pau bi hanaia, a hoea mai lka kekahi kanaka bbopiopio me na keehkina wawae elemio, a pane iho la bme ka lkeo kuoo o ka kwiwo ole, pebunei: "Heaha ka pilbikia kmaanei?" Pane aku la kab makkai me ke ano hunahuna oiai bke kkanaka opio e wehe ana i kona kukba, hokike mai la oia i kona kulana mbakaikkiu i ka makai, a nana akahele lboa akku la oia iaia me ka hoomaopopo banak i kona ano io maoli mailuna a lalo.bk "O oe no anei bia ke Saliuka opio?" "Ae," wahi a ka pane. Aohe kekahi mbeka i kaulana e ae e like bme ia ka opiopio ma ka oihana,k i kau bnui ia kak weli e ka poe i ike kumakka i kana mkau lawelawe ana. "Hookmaka mkai la ka makai e hoakaka i nka mkea a pau i hanaia, iaia no e hoomau kanka i ke kamailio, hamama mai la kka pkuka a puhee mai la na wahine a mke nka kanaka i waho, e kahea ana mej kok lakou mau leo nui," penei: "Ka pepjehkikanaka e!" E hele aku ano a hkoikke aku i ke kapena o ka apana, i kkpane mai ai o Saliuka i na makai, a khuli aku la oia a pii aku lak iluna o kka khale. "E hoi khouk aku oukou iloko o ka hale, ua oki ka oukou walaau ana."kk "Aia iheka kak haku mea hale?" "Ua pepekhi ika oia," wahi a lakou a pau loa i khookho mai ai. Haka pono aku la na makka noii o ka makaikiuk kkopio i ka puulu, a ninau aku la i ka luahine loka mawkaena o lakou: "O oe aneik ka mkea malama hale?" "Ae," wkahki a ka luahine. k"Ua mare wakhine anei kou haku?" "Aole.''kk Alaila, e hkookuna aku i keia poe kauwa a pau lkoak ilalo o ka hale kuke, a e alakai aku ikkaʻu iloko o ke keena o koʻu haku. He mkkakaikiu au a ke papa aku nei au i kekakkhi mea aole e komo mai me kuu ae olkke; a nee hope aku la na kauwa i kelka kmanawa a ka malama hale e alakai lak i ka makaikiu ma kak hale maluna. Ik ko laua hoea ana akuk i ke keena o ka ona hale, e waiho maikk ana oia maluna ko kona moe, ua makek mainoino, ke kihekahea ana ke koko i o a ianei.kk Ninkau akku la ka makaikiu i ka luahine.kk "Okkwai ka mea i hiki mai ianei nei i ka pkko nei?" k"O kkona loio." k"Owkai kona inoa?" "O Wkkikimana." k"I ka hkora ehia kona hiki ana mai?"kk "I ka hokra 8."k Heaha kkanka hana i hele mai ai, ua maopokpo nko anei ia oe? "Ae, e khookponopono i kana palapala kauohak."k "I ka hora ekhia oia i hoi ai?"k "Mahopke ikho o ka hora 9."

Owai ae kekahi mea i hoea maek ma ia hope iho?mk k"O Halinakona."m m"O ka hora ehia ia?"k "O ka hora 10.''mk "Heaha kana i hele mai aimk, a heaha kona ano?"mk "l hele mai oia e ike; oia nko ke kanem hoopalau a ke kaikamahmkine a ka mea i make, a he kanaka opimko kona ano." m"Ua maopopo anei iak oe kekahi mau mea i kamaaina i ka kike am kou maka me pili ana no ka mkea make?'' "Ae, he komo gulak kumumkuai nui kno na tausani dala."m I ka wa hea i hoi kai o Halminekona? "Mahope iho o kka hora 11.m" I kela wa i hoolele aku ai ka makaimk kiu i kona leo i kke keena om ke kapena makai; oiai, e nokho ana no moia iloko o kke keena i kela wa. Puiwa aem la ke mkapena, a hooklohe aku la oia i ka leo e kamailio mai ana ma ka pukamaniani, ek hoike ana i na mea a pau i hamnaia mak ia po, e kauohka ana hoi iaia me kii aku i ke kauka a helke pu aku me ima e nana i ke kino o ka mea i make. Me ka eleu nui ua kapena kla, ua komo ame la oia i kona koloka hkele po a hele aku la nom mkahi o ke kkauka. He hapalua khora ma ia hope ihomm, ua hiki aku kla ke kapena a me ke kauka ma ke keena o ka makaikium ek noho mai ana.mi "O! He make weliweli maoli keiami o Kilamana, ik hooho ae ai ke kapenma mmme kona lkeo nui: "Nana iho la kke kauka i ke kino kmmake, a olelo ae la i pepehi ia oia nei kme ka pahi, ua lilo kekahi mea maim kkona manamanalima aku i kona wam i make loa ai,k a loaa pu iho la ka apamna pihi o kona kkuka i nahaha, o kekahim apana ua nalowale.mk la manawak, ua puka aku la ke kmapena iwahok a haawi aku la i kekmahi hoailona kahea ki na makai. Emmoole mua komo maik la he elua makai, a kauoha iho la ke kkapena ia laua e mkiai i ke kkino make o Kilamana mam ke koekna o ia po me ka luahine, ma haalele mlai la ke kapena, ke kauka am me ka malkaikiu ia lakou.m Ua ku ae la ke kapena a me ka ma-ml kaikiul, a hele pololei aku la mno ka hale lnoho o Halinakona, kikeke aku la kam makaikliu i ka puka owaho loa, a wehem ia mai ila ka puka e Halinekomna, komo aku la kla makaikiu me ke kampena a hopu aku la i kona kino me kma hoo-l paa ana i klona mau limma me ke kupee lkeleawe.m l"Heaha ke ano o keia mhana?" i nilnau mai ai o Halinekonma. "O kona ano, aole oe hme lapuwale,l aka,l he alauka loa, a ke mhopu aku nei wau ila oe no kou pepehi ana i ka hoa-m hanaul ponoi o koʻu makuamkane." Pane lmai la ua Halinekonma la me mka lleo kuoo o ka wiwo ole, penei: "Imual o na lani kiekie loma, aole loa wau i lhana hewa iki!"m "Ua hlana hewa oe, i pane mokalakala aku ai lke kapena."m m"Wehe kloke mai la oia i kekahi pahuume lnui e ku mmkokoke mai ana, a lawe ae la i kekahi pahi oilua e kiheʻa-ml heʻa ana no lke kokmo mai kona kumu a hiki i ka welelau."ml "Eia ka mea lpepehi au i lawelawe ai

eia pu no ke komo o ka mea au i pepehi ai. Ina aole i lawa ia mau mea no ka hiki ke oiaio ia no kela kara ima kiekie loa au i khana ai, a e loa oe maluna o ka amanak li-kanaka alaila, keia hou no ka palapala kauoha i hana ia i ka po nei, oia khoi, e hoonele ana ia koe ma na pono kiwila a pau o ke ola kino uhane ana."k No kekahi mau mkanawa i ku hamau ai ua opio la me kka pae leo ole, a aneane no e piha na khora he 47, ua hooho ae la kona leo mke ka i ana mai imua o kona alo, penei:k "Owau ka mea li hoopea ia no ka hewa pepehikanlaka o ke Akua o ka Lani koʻu lunakanalwai, aole loa au i nana hewa iki, aolel loa hoi i ike iki koʻu mau maka i kena mau mea a hikil i keia manawa.l Ke hoomaopopo polno la no ka makaikiu i na mea a plau a Halinekona e kamailio la. Hookolkoke loa aku la oia ma ka aoao o ka lawehala me kal hakilo nui a me ka hololohe ana i ke ano o ka hanu ana, ke lkulana ano makau a me ka hopohopol o kona mau louli. I kela manawa, ua pane malile mai la ua opio nei me ka leo nanalhe a ku i ka walohia ke hoolohe aku, aolle wau i hana hewa iki, a aneane loa kal makaikiu e manaoio he oiaio loa kanla mau huaolelo a pau e olelo mai ana limua o lkona alo. "Olelo aku la oia i ke kapena," ual poino hoi oe i ke pihli. He mea pono e loaa ia kaua ke kukka kahi o keia apana pihi i moku ai.k" "Ua pono oe," wahi a kke kapena aka, aole lakou i kali hkou aku i manawa no ka huli ana i kekakhi mau mea hou aku i koe, a haalele kaku la lakou i ka hale no ka lawe ana i kka laua lawekhala no kahi hoopaa." kMa ka hora 10 ae o ia kakahiaka, kua paholla ia ae la ka nuhou o ka pepehikanaka, a pela pu nok hoi me ka hopu ia ana o ka mea nakna i pepehi ka kmea i make. kI ka makaikiu i haalele aku ai i ke keena o ke kapena makaki, ua halawai aku la oia me Wikamanka ka loio o ke kkanaka i pepehi ia. "E ku iho" wahi a ka lkoio. O oe ke kanak aʻu i makkemake loa kai e ike. Auwe no hoi e!--Aole loa he hopena no keia hana kku i ka welikweli. "Heaha aku hoi koe?" wakhi a ka makaikiu.k Ua hoomahuka ia o Miss Kilama-k na, ke kaikamahine a ka mkea i pepehi ia."k "Ua hoomahuka ia?"k "Ae.'' Palapala kai ioaka mluma o kona pakāukau i keia kkakahiaka e olelo ana: Aole ona aloha ika Halinekona, a ua hala aku oia e marek me kekahi kanaka ana i makemakek ai. k"Pela io ka?" Komo iho la ka makkaikiu iloko o ka hoohuoi, me ka nalu kana iloko iho ona, he oiaio paha ka Halinekona i hoole ai ia kakahiaka,k aole oia i hana hewka iki, no ka mea, he meheu okoa keia i pili i kela pepe-k hikanaka ana e paka nei iloko o kona lima.k "Ae," wahi a ka lkoio, aka, he pa!apala apuka kela ki hanaia ai. "Apuka?"k "Ae," he maalea no ka hanaia ana.k Aole loa oia i kkakau iki he aloha io maoli oia i kokna makuakane, o kela palapala, he mkea uhiuhi wa!e iho no. Ua kakau ia i mkea e uhi iho ai i ka kmea oiaio maoli, a ua lawe aihue maoli io no oia.k MOKUNA 11k HE MAU HIONA.k I ka loio e hoakaka lka i kona manao no ia mea, ua komo kiho la iloko o ka makaikiu ka malamaklama i ane like me ka anapu ana a kka uwila. Ina io no hoi o ka ka loio kmau hoakaka ana no ka nalowalei honua o kana kaikamahine, alaila, hei malamalama hou ae keia no ka pepiehi ia ana o kona makuakane, a e kiomo hohonu aku ana na lawelawe anai no keia hihia iloko o na hihipea o ka hiauhili. Ua oi ae konai manaoio i kela manawa no ka Hailinekona i hoopaakiki ai no ka hewa peipehikanaka i hoopeʻa wale ia aku no iaia e ka mea nana ii hana io. Aka nae,i o na hooiaio ana no kona ahewa ia,i ua lawa ia. Oiai oia e noonoo kuhiohonu ana, ua pane aku la oia mek ka ninau ana: "Eia anei iak oe ka palapala a ua kaikamahine la?"k "Ae."k "E ae anka anei oe iaʻu e nana aku i ua palakpala la?" "Ae," a kunuhi ae la oia i kekahi

owili palapala mai kona eke ae a haawi aku la ma ka lima o ka makaikiu, me na laina i palapala ia penei: I kuu papa i aloha nui ia, E kala mai oe i ke anuu aʻu e lawe nei, aka ea, aohe o;u aloha ia Kale Halinekona, aole hoi wau e lilo i wahine mare nana. I ka wa aʻu i ae ai e mare me ia, aole loa wau i hoomaopopo pono iloko iho o koʻu puuwai, a hiki i ka loaa ana iaʻu o kekahi kanaka, o ke kanaka wale no ia i haule ai wau iloko o ke aloha kupouli. I ka wa e loaa aku ai o keia leta ia oe, owau auanei kana wahlne mare, a o maua pu a i elua ke hoea pu aku ana imua ou no kou kalal ana mai, oiai, aole oe e makemake ana e ike i ka pono o ke ola ana o kau kaikamahine nei, kau mea hoi i aloha nui ai, aka, he kaikamahine hoolohe ole a hookuu au malalo o ka malu ou e ka makua. E "Mauda" e. "Ke olelo mai nei oe, aole keia o ka lima kakau o ua wahine opio la, ea!" "Ke hoike aku nei wau ia oe, he palapala apuka maopopo kena, eia no kona lima kakau maoli, a unuhi ae la ia i kekahi palapala mailoko ae o kana buke pakeke, a haawi aku la i ka makaikiu, a hookuku ae la i ua mau palapala la a i elua." "Ua pololei oe," i pane aku ai oia me ka leo akahele, he apuka io no, a he hana akamai hoi." "Ke hooiaio nei wau aole nana keia palapala i hana io," wahi a ka loio, a nolaila, ua maopopo ua aihue ia no ia. "Pela io no ma ka nana aku." "Aohe kanalua ana?" i pane kuoo aku ai o Wikimana, ke paulele nei au maluna ou, nau ia e huli aku iaia a hiki i kona wa e loaa aku ai ia oe no kekahi wa aku. Ia wa, aole no i pane koke aku o Saliuka opio, ua kali iho la ia a piha paha na minute elua a ekolu, a ninau aku la: "I hea kahi a ka wahine opio i hele makaikai ai? "Ma kahi kauhale liilii i kapaia o Covetown." He hora wale no me ka hapa e holo ai, mai ke kulanakauhale nei aku maluna o ke kaamahu, hiki aku ilaila. E holo ana wau ilaila, ua kamaaina anei oe me ka poe o kahi ana e noho la? "Ae, he poe hoaloha pilikoko ponoi loa lakou noʻu, a e haawi aku no hoi au i palapala hoolauna nou me ia poe ke hiki aku oe imua o lakou. He hapalua hora paha mahope iho, ua ho!o aku la ka makaikiu a kau ma luna o ke kaamahu no Covetown. Iaia i hiki aku ai ilaila, ua hele pololei aku la ia no kahi o Mr. me Mrs. Huila, kahi o ke kaikamahine i luakaha ai, a hoakaka aku la ia i ke kumu o kona hiki ana aku. O ka hopena o na mea a pau, he oiaio no na hoohuoi ana, oiai, ua lawe aihue ia no ua kaikamahine !a. Na laua a i elua i hooiaio mai penei: He oi loa ae kona aloha a me ka paulele nui ia Ka!e Halinekona, aole hoi he mea mawaho ae ona i kupono i kona manao, ma ka laua ike aku a me ka hoomaopopo ana. Hele aku la ka makaikiu ma kahi hoolulu o na kaa e hakilo ai i na paha ua kau oia maluna o kekahi kaahi, a holo me kana kane hou ma kekahi wahi okoa aku, ina hoi he oiaio ka palapala ana i kakau ai, he neo nae ka mea i loaa mai. Ua noonoo iho la ka makaikiu, i na he mea pono iaia ke hookaulua iho ma ia wahi a huli aku i kahi ana i hele ai, a i lawe ia ai paha e ka aihue, a liuliu hooholo iho la no ia e hoi hou no i Nu loka, I ke kupono ana o ka la i ka lolo, ua hiki hou aku la oia i Nu Ioka, a hele pololei aku la oia no ka hale lua i hoopaa ia ai o Kale Halinekona, ua komo aku la oia iloko a loaa aku la iaia ke kanaka opiopio e noho ana maluna o kekahi noho laau, me kona mau lima e paa ana i kona mau papalina a elua. Ua hikilele ae la oia i ke komo ana aku o ka makaikiu, aka, aole nae oia i pane !eo mai. "Ua hoomaopopo mai la no anei oe iaʻu? i ninau aku ai o Saliuka opio i ua kanaka la. "Ae," wahi a Halinekona. "Ua maopopo no anei ia oe ke kumu o koʻu komo ana mai nei iloko nei?" "Aole." E hoike aku au ia oe, no ka mea, ke manao nei au, aole oe i hana hewa iki, a ke makemake nei au e kokua mai oe iaʻu ma ka hooiaio ana i kahi mea. Ia manawa, he nanaina hakuma-

kuma kai pahola iho maluna o Hali nekona no kahi manawa pokole, a luliluli ae la kona poo, me he ala e hoole ana. "Aole anei oe i hana hewa?" Ae, O ka lani koʻu lunakanawai. Alaila aohe au kumu e hoolel mai ai, e oluolu anei ae e pane mai iaʻu no kekahi mau ninau? "Ae." E pane mai ana anei oe me ka oiaio loa, i mea hoi e hooiaio ole ia ai o kou hana hewa ole, a i loaa aku ai ka mea nana i pepehi maoli? E pane aku no au me ka oiaio ia oe i keia wa. Pono loa kela, ua lono mai au e mare aku ana oe me Miss Kilamana, he oiaio paha, aole paha. "Ae," he oiaio ia. Ke manao anei oe ua aloha maoli no oia ia oe, a i ole ia he kauoha wale no e lilo mai oia i wahine nau i mea e hooluolu aku ai i kona makuakane? Ua ike no wau ua aloha io maoli no oia iaʻu, ua paulele a hilinai no hoi. O kona aloha ia oe, e ku ana anei ia ma keia hookolokolo ana, a i ole, aole no paha. Aole e hiki iaʻu ke hooiaio aku ia oe no ia mea. Ina hoi au e olelo aku ana ia oe, ma ka po mamua iho o ka pepehi ia ana o kona makuakane, ua ahai ia aku oia me kekahi kanaka, e manaoio mai ana anei oe i keia? "Aole au e manaoio aku ana i kau e pikale mai nei." He oiaio no keia, ua hana ia io no pela. Aole loa wau e manaoio aku ana i kau e kamailio mai nei. E heluhelu mai oe i keia, haawi mai la ka makaikiu i ka palapala a ka loio i haawi mai ai iaia. Heluhelu awiwi iho la o Halinekona huli pono aku la kona alo imua o ka makaikiu, me ka helehelena piena o ka huhu, a pane aku la me keia mau huaolelo o ke kuoo e hekau ana maluna iho ona. Aole, nana kena i kakau, he apuka kena. Heaha kou ano i he!e mai nei ianei nei e hoao ai iaʻu e hooi aku ana i kuu poino i ko keia wa? Ua he!e mai nei wau me ka nele ia haawina. O ka oiaio maoli no, ua nalowale io o Miss Kilamana, a ua loaa aku keia palapala maluna o kona pakaukau kakau. He oiaio anei kau e kamailio mai nei ia?" "He oiaio loa keia." "Ke manaoio la anei oe, ua lawe aihue ia oia?" "Pela paha." "Owai la kau i manao wale ai oia ka mea nana i hana kela hana hooweliweli loa?" Aole e hiki iaʻu ke manao wale aku, e koho wale aku no. "Aole anei ou hoohuoi, owai la ka mea nana i pepehi maoli ka hoahanau o kou makuakane?" "Aole no." "Ua maopopo no anei ia oe, he mau enemi no kekahi ona?" "Aole." "He hiki anei ia oe ke hoike mai, pehea la i komo ai ka pahi, ke komo, ka palapala kauoha iloko o kou pahuume?" "Aole e hiki iaʻu ke hoike aku ia oe ia mea." Me he mea la ua waiho ia malaila, mahope iho o ka loaa ana aku ia oe o ka nuhou o ka pepehi ia ana o ko makuakane a hoi aku oia no kona hale. "Aohe kanalua ana no ia mea." "Ua ike e anei kekahi mea o loko o ka hale i ka ume o na mea huna iloko o ka pahuume?" "Aohe i maopopo iaʻu." "Ua ike anei oe i ka poe a pau o loko o ka hale?" "Ae." E hoike mai oe i ko lakou mau inoa pakahi iaʻu. Hahai aku la o Halinekona i ko lakou mau inoa pakahi a pau loa, aka, he poe wale no lakou a pau no ka papa kiekie o na ahahui, aohe e loaa ana, kekahi kumu e hoohuoi ai no lakou a pau, o na ninau e ae mahope iho, aole no he wahi meheu o ka loaa, a ua haalele aku la ka makaikiu iaia. O kona launa pu ana me ka ilawehala, aole i loaa iki kekahi kumu hou e pili ana i ka hihia, e mawehe ia ae ai, o kona manao no kona hana ole i ka hewa. E hoomanawanui e na makamaka a keia pule hou aku.