Ke Aloha Aina, Volume I, Number 26, 16 November 1895 — Ka Paemoku o Inia Komohana. [ARTICLE]

Ka Paemoku o Inia Komohana.

U ia na poe mokupuni a pau m s i kc K o n k; ha n a. o k a moana Ai'-ianika, ;i ma ka Hikīna-o ke Kaikuono o Mekiko, a ma ka Akau o ke kai Caribcan. Ua maheleia keia i na inoa, n.a Anati!e Nui a me na Anatik* 'l.iilii. O na mokupiini fQalok<j o na A nalil*- Nui. oia o Cuha. HaytJ, Jamaica a me }'. .rt. ) Riro, A o na mbk'jpuni h. (i i wov loihi ana ma ka ialat»; [j;o jna; Kieo a 1 ka ain.i paa o Ameuka Il<ma i«,ī '\n:;uile Uilii. O n.t !';ii if,' ku Haham, oia ma Ua , .„1 U ( i.l'; Ak.'iu :«»■: k<' 1,» op;u>H K.'.'UH ;ku--1 a kohoia (■ k»i ik <• Keia 'Mi.i 1 :*ii n !:u.» K»i!ist).4 tv.l ; : ( k" r.o ia i k<: i, 1 . i\ U; ira!oko o • ' . ».. m» fniTk ?nili kin-a nn na A - ,- io ka Anaiih' N'ui. - \ .< ... »r, i '■'ī a m» 1 n.i puu , ■ • • \ s;s r.t:i t> ln;a l\o- ■ ■■•. ■ i c<a nu ma na n>o- • < hoii l ;ii!s i ka k i'n ika.i". ii,. ka >n),\o maialo Aka. xi :i . mokup mi Haham. aole pela, oiai. he palahalaha lakiui, a ua

haahaa no hoi, a iliwai like ka waiho ana; Ma ka niokupuni o Cuba, kahi e noke mai nei i ke kaua, ua hiki aku ke kiekie o nu ma•uiia i ka-gjOOQ kapuai, a ua oi hoi kē kiekie o kekahi ma una ma Hayli niamua o ia kiekie* O na Mauna Uliuli ma he 7,000 'I<ājJuāt" a 01 ue. Hc momona ka a he piha wai na awawa, a he oluolu ka noho ana, i oi aku mamua o Konawahi like o ka Hapa-poe-Aia wale no a iloko a ka wa ua nui, alaila, anō maikai ole mai ke ola kino. - O na mea ulu nui ma keia mau paemoku/ oia ke ko, ka 'ulu, ke kope, kokoa, manioe, |arum, (oia ke kalo,) ka uala : maoli, ka av\a, ke kulina, ka halakahik), ka pimento t ka awavanilla, ia,marind r kekuawa/ka niu, ka iiiiko a me ka haka. O ka huina n< lī i kohoia o na kanaka o keia Paemoku, ua aneane no e 4,000,000. He eiua hapa r kolu o lakou he poe paele (negero:) a o ke koena eiku he poe keokeo a me ka hapa-malata. ' Ma Cuba ka llapanui loa o ka poe ilikeokeo, kahi hoi e noho nei he aneane e hopkahi hapakolu 6 na kanaka a pau loa o. Inia Komohana. O na mea kalēpa nui loa ma keki Paemoku, oia no ke ko, ka ruma, ka molasese a fne ke kope, O ke ko no nae ka mea mahi nui ia ma ia mau Paemoku, Noloko mai olaila i ioaa mai ai ke ko (sugar) ka rum inu a me ka molasese. O C uha, ka mokupuni nui loa 0 īnia Komohana, nona hookahi he 45,000 mih* kuea k| iiiaina. O ka nui o na kanaka, ua piha ka elua miliona me ka hapa a oj aku. He miliona a bi na poe keokeo,. a he hapa miliona a oi aku na poe paele (negc j ro), a o ke koena aku he poe o np' aina e a me na Pake. O keia ka aina e noke mai nei i ka hakaka, m£"lta manao e kuokoa. niai ke Aupuni Sep inia mai o Kuropa. 0 Porto Pii o, oia ka elua o na mokupuni malalo o Sepania ( nona na miio kuea he 3,550, a he milioha a oi aku na kanaka maiaila, O ka hapalua a oi &ky he poe keok**o, a o ke koen|f aku ht poe pielo a m<* na lahuf . ■ -'l. ...■■■■ . ■. •■ .-2 e ae. 1 ' i <) na mokupuni ; Bermut!a ilokoo k.a moana Atc»!anika, a ■he nnl<- k'- kaa-wāle mai ka i,.if niai. ho like a 'like- ke ka-.w.»ic mai tia mokur?tmi Hah-»!r.a inai a ka Panala;ui o Nh\m Sootia\ ho rifani;» ni> ;a. O keia ke Kiko; waeti i «- l > :> >i hoohiiu 1 j kaua <5 I|h. rjt.:nia Nui' a hiki s| keia U. - l"a hoohuiiii oia mej ka tftvea : mai Kne-I lani mai : a i Nc*va Se4tia, a maij Nova Srcma mai a keia i«au{ mokupuni Barmuda. j N 1 ; , i . -

Ao]g;no.kekahi kumu e ae, aka, no ka liuliu makaukau aumoku kaua waie no, ke ulu mai na ooloku-o na aina ma ke Komohana. vHe mea ha©hao ia no keia Jiajoa_a Eneīanī, q moku kaua' īwaena konu foa o ka moana, ma keia Paemoku/ Aka, no ka iioea ?fna-o-kr-Perle--garapa ilaila, ua hiki i ko Enelani aumolku kaua ke nee iluna a ilalo, ai ka Hikīna a i ke Komohana, ke loaa mai ke kduoha mai Enelani mai. Aia n.a mokukaua nunui he wale ke kali la i na kauoha ia lakoti, e hooko aku ai me ka;,wiwi nul loa/ 6 keia ka mana* lua oie o Enelani e paa nei ike kf o ka mana hookeU* Aupuni ma ke ao nei.