Ke Aloha Aina, Volume III, Number 45, 6 November 1897 — HE LETA HAMAMA. Na J. K. Kaulia ia Senetoa Mokana. [ARTICLE]

HE LETA HAMAMA.

Na J. K. Kaulia ia Senetoa Mokana.

E hoopololei a e mawehe ae o Awenka Huipui* i ka hewa nui i hana la maiuaa • lahuikaaaka Hawaii e Kohma Khrini, alaila, kuka >e melakou eo ka hoohui aina. Ua loaa he kumu e hauoh ai no ka* kou iho, oia hoi, ka poe o kakou e hoomaa nei i ka manaoio & rae ka hihnai no na hana pono a me ke kaulike a Amerika Huipuia, kela makamaka nui a hoaloha kokoke o kakou, mamuii 0 ka hiki ana mai ī waena o kakou r,ei kela kanaka kaulana a hoa 0 ka Aha Senate oAmerifea Huipuia, oia hoi ka Hon, Jofen 1. Morgan 0 Alahima. 1 Aoie » hele mai keia Ssnßtoa so kakou' nei iloko o ka meha a me 'ka ike o!e la me ka hoohanohano a mahalo oie ia paha, aka, iloko 0 ka ulumahiehie o ia m*u haawina, oiai, ua lohe he mau pa tau6ani 1 kona leo be mau wa'e no i hali ae maloko o ke kulaeakaubale kapitala o Kaleponi s a ua paholaia mai »a mahalo imua ona roa kana msu hoaui ana a pau. T ka poe i lohe mua' ole a 1 maopopo mua ole fko Senatoa Mcganaa«o a me kona kulana, ua iawa ko lakou raa ka hoikeia ana aku he Lunahoomalu ua keonimana la no ke Komite o ko na Aioa Ē o ka Aha Senate, he komite hoi na lakou, ma keia mua kok_e iho, e hooholo maluna o kekahi mau mnau ano nui a koikol e pilī ana la Hawaii uuku ikii a o lfa hopena -0 ia haoholo, oia ka mau o ko Hawan kulana aupuni kuekoa maluna o ke kahua hanohano iwaena 0 na mana aupuni, a i oleia, o ka ako ia a kailiku ia mailokn sku o ke kuiana mana aupuoi ku kaokoa hoekahi maloko o ka Moana Pakipika, 0 Ssnatoa Perkins, be hoaloha kahiko| loa no Senataa Mog3na, ua oielo oiai penei: ' lna be kaaaka kekahi i ku; maluna o ke kulana oibans Ssnstoa roe 1 ka manao paa iloko o ke ohohia e iawelawe k e hooko i kana hana me ka, "ewaewa ole no ka lahuikanaka holootcoa, o ka Senatoa kamahao mai Ala hama mai r .ua kanaka ia." A o na mamala olelo a Senatoa Mogane i puana ae ai i mamua 0 kona haaleie ana aku i ke kuiaoakauhale o ua kahoaKa ae oia 1 ke ano o huakai 10 kakou neij penei eia 1 puana ae a;; 'E hele aaa au a hiki i na paemoku Hawaii no ka hoomaepopo ana i ko lakou Iflslana pili aina, ke Kalepa a me na ano e ae a'u i hoomaopopo ai he mau mea ano nui no ka lahui a me ke aupuni o Ame rika Huiouia, a he kupono hoi no'u i hiki ai īa'u ke hooko pono me ka ma~ / ' nao"malictt i na hana i kau ia mai na'u a me ke'u may hoa o ka Hale a me ke Ssnate e lawelawe, Eia hou ouhooe mai, ma kana ha « olelo 1 haawi ai ma KĒpalakiko ma kf ahiahi o ka 'a 6 o Sep6teroab 3, us hoopuka ae lā o Mokana i kekahi >mau - huaolelo i ku i ka hoohanohano aku i koua puuwai a me ka noonoo o kona poo, a i niki ai hoi i kekahi ke i Jcau aku i ka hUinai maluna o keia loea' Scnatoa Amenka, no ka mefl s ua olele aeoia penei; "Ke manao nei au, 0 ke j fcao*ka kup«|An erik«, i na he kanakal

pono » oiaie. oia s nooVo p->no » %an» han«, a i waihoia maikekahi knnauHam inakko o kona poho Hma mam«ts n ka poe na lakou o<a i koho, i \om sa e lawelawe ai i oa knmahana la me ke kueem hope ole, me ka hoopono me ke kaulike a epe ke kuio, alai'.a, ua ioa« i«ia ke e pawehi »a aku af me ikel* mau t>lclo rnab*to. "Ua hana oe i ka hana paoo e ke kau«4 maikai » koolohe." I ko k<ikou manawa e hoea aku ai i ka hopena o ko ksVou ola ana ma keia ao, i na e. olelo tnai aua ka manao kiekie ae ia kakou pakahi a pau-- "Ue hana oe i ka pono e ke kawwa maikai a hoolohe," alaila, e manao ana kakpu ua hoohemahema ole kakou i ka hana a ka Haku ka me'a hiki ke kau mai i na mahalo oia ano maluna o kakou," la makou o Hawaii nei, ka poe hoi e mau nes no ke aloha no Hawaii» a e manaolana ne hoi no ka pono kaulike i upu ioihua e !oaa mai aria mai na lima mai o Amer<ka Huipuia, o ko Seoātoa Mokana-patna ana i ke!a tnau huaoielo, e noike m-i ana ia he kanaka kupono on no ka hooikaika rua ko aukou aoioj mahope iho o ka ioaa ana saia © ka ir»snawā a me na haawina kupono e hoomaopop® ai a kam&ama i na mea a pau e pdi ana i kela pakaha ke kurou hoi i konoia ai o Hawaii e waiho ak.u i kana noi imua o kona hoaloha a makamaka maikai Arnerika e i-anaia a e haawi mai iaia ka pono kaulike. • O ke noi aku i ka paiena :a haawi ia rrai he oohaku, aole,_paha ia o ke ano hana e loaa ai na hooa>aikai naai ka Mana Kaulike Hemoi'ele rnai t ehke boi roe ka Stnatoa Mog«na i puana hoopili ae ai no ke hoopono, A o ko Seni,toa Mcgarja holo'ana mai nei lanei, he 2,100 mile hei ka mamao' -i.aiuna mai o ka ilikaiuli o ka Pakipiiea, me ke okī 1* no kekahi n»au pule kt kaawale niai kona poe hoa labui mai, aoie oia 1 htle hookahi aiai, aka, rae kekahi r. au hoa kaulana e_ae 0 ia Ahaoleio o Amenka Haiou ia. Aka, i aba ai la ka hele ana mai o keia poe hanohano a kaulana i ieie wahi mamao ? Oiai, e like roe ka Sr.ntftoa Mukoii.- ss a; me poiolei penei. ' O ke"aupuni o Huipuia, he nu>, kamahao, he ikaika, 0 he maikai lauaa ole kona ano, aka, aHa no o»a i!oko o kon« au o ka omaka e kuakino ae. Aole makou he aupuni i paa a lawa i keia manawa." He oiaie, e ka Sen toa, ua oleloia no pela mamua a e ©lelo hou n aku ana no pela, i e like no me kau 1 olelo pono: ae *i penei. "E aana aku la Alaska, kela aina nui e hoopuka māi nei 1 ka waiwai nui, no ka hoolawa ana i ke 013 eke kino kanaka mailoko mai o kon : mau kai a, i 'ke gula _hoi mai liona maa makalua ilihonua mai» , a me na laau papa. E nana aku laia. Aolei baa iaia ke Knama i keia manawa. Aokona Ahaolelo, he-ano kulana aha hookolokolo wale iho ne koM'. O Mekiko H u a me Āri2 jna, eu no laua maloko g ke kulana aupuni Ttret ;re.' .V A'i'a, no k* oi pakela aku anei o ka a :re ka makamae 0 nn waiwai o Hawaii nei, a m»mu?i ane? o ka wa.ibo |W ile me ka malama ole >a a kaupiie j ale ia 4 ke kumu i ulukumaka ai a pu[kam«k* m,acU ka akenui e ap" raal a e

!awe aku i ketn ta > O ke kulan.l ma- I 01l o Hawaii nn keia moa oi-i e kamo"; ana ma ke kikowae'na o ka rtin aha P.ikipilea, h» aupunī kuokōa a k& kaawaie, a oia no ke ku aoa'i ouli »a s 1 ponha tiO;ia ina aole kfl» kumuhaua anunu naha e hoohaumia 'a e hoopaumaele nei i na Lunamakaainma ka irne ke kulana h»He wale iloko o na umaum» o kela poe nana i nhunui mua ka aihoe a me ka poina i 'ko Hawah' kulana a kahoa nohon» mana a paa «ona ilio. ' ' -' Aka, uiai keia Secetoa mai ua loaa ie makou na kanaka Hawaii hennn&o Una oi ae mamuā o ka mea hiki ke up« wale ia ako no. oiai, ua kahakaha e se no oia i kana papakonane o na paiēna, oia boi. na palena kawaho o Amenka Hoipuia e hoomaka ia ana mai ka mokupuni aku o Pioha, he 600 mi)e ma ke Komohana o Honoiolo, maloko o kela okana aina i kapaia ka Aleuiian Pemnsula, a e nee papa ana mailaila mai a hoea i ka Paemoky o Hawaii nei, ala la hoi hou « ka ama nui he 12 mile malalo mai 0 Sin I):ego ina na palena e Mekiko." Aka, "na ke kanaka e boeu, a na ke Akua e hooliio t mea oie," a o ua Ssnetea nei, ke kea onipaa hoi aa hope o ke kipi kuloko i ka W3 1 anoninoni ai a aneane e mahae pu ua aina nui kauiana nei ana e hapai menemene oei, ae, o ua Senetoa nei kai ike kamaka i ka hopena a ia hana, he mea ike ole ia -na hana a ka hoopakele a ke kokua hoi ke Akna i ka mea pono a hewa »le. lia h»u no hoi kekahi rae he mea I*, he uhauha waie no i ka iuhi a -e.e ka manawa keia haaieie ana aku 0 Se naioa M»kana i na nekai o Kaleponi, wai, henoi iaana oie ka bapa nrntaiia, no ke kinai a umiapuaa aku 1 na hana aihue a pakaha nui iauna oie, ana hoi i.hoike ae ai ua ike a ua Maopopo iaia e haaaia ia iioko 0 ke aupum o Amenka Huipuia, a i na makaainana boi o Kaiep&ni Ua hoike mai ua Senatoa 1* aia ke ke hoeu ia la aihueia i $25,000,000, a a he mea pono i na kanaka o Kalepeni e iawelawe i kekabi hani.. lioko ■o no nae ow hanu hookahi a me na fcu9nj e io pokoie o»abope iho, ua;hoike ae ia ua Senatoa nei imua o ke«* poe, he poe kupa Amerika a he naau lala hoi no ua aupuni kam&hao a kma oie nei, o keia hana bewji nui e upuia nei e hanaia »loko 0 kona aina nani kamahao, (ka aina hui ana e upu nei. a e *ke nei e hoohui aku ia Hawan uuku o ke kiiohaoa me ka maemae), keia aihue hewahewa iauna ole a ua Senaroa nei 1 ofeio ai o kela $25,000,000 i Uwe ia i mea 'Maina no na pikeke," ic e haoaia ia keia hewa a e hookoia aku ia aku ana, a mamua ae o ka hahwai ahaoĪJo makaainana iluko 0 Dekemaba ae nei * * * e pahola la mai ana imua o kakou ka elelo hooholo a kekahi" aha maluna 0 kekahi ano nui, a e kooo u mai »na oe a me a'u e *T/Gi aitu 4 a ua y'e!o moakaka oku uj Ssnatoa nei, 0 lakou 0 na kanaka, ua hikt oW ke oni »e ma na a.ea 0 keīa ano. Aka, ia kskou 0 Hawaii e kokua iki ae hoj kakou i keia S;natoa ma keia hu -kai he'ii ana 0 6,000 mile qd ka tmi 1 ke aoo a me ke kutain q ke&ahi ninesu e kan : Cihu ma» ne: «0 '<.1 lawa o!c o i>a hoike a 'me aa. luakak.!, tse k* 3j>opo't aku ro aci,o os

helehHena kiilnm» 5 ks irīoa 0 ea f?' -' nai*>s nei a mt ka pipi!i fne lek;fct rīa īuna aiipurtt f 'hele t ptha «V- ! ale me ne a me rs me 6a lia"no Hawali, a me kona alela aku « hoohuik me A n?rika Huipuia T) ke kahua ī»aar: - af I keia ninau « S*n*toa . ,na Vfia.

E<iahi—E hopiaio mai he kuleana ie ko Aiattika Huipuiu e hoohui aku 1 keia Paemoku, no ka mea, ina no o keia aina i makaleho nuiia, a 1 kuko nui ia a he lua guta waiwai !oa, Ina he'hana bewa a" pono ole ka hpohui aku, alaiia, he mea pono e hoole loa o Amerika Huipuia 1 ka okomo aku pa--1 kui aku i kr ( Paeama Hawaii maloko o j kopa mau palena, a o Senetoa Mokajna,ciai, he kanaka kulana hanohano !no u anpuni nui, i ake mua boi e la|weiawei kana hana me ka pono a me |ka ewaewa ole, me no hiona o kela aioha iioko o, kona puuwai, a rae kona ake nui e loa keia mau apt.no e hoeimtfcaila nona, e ana, "he kau wa maikai a hoo!ohe,' T ma kona mau lehelehe ma jo pela, alaila, oia ke ka- \ ■ naka hope loa e kokua, ina 1 o ma kekahi wahi ano uuku loa, no ka hnokeia a ianakila kekahi hewa nui e manaol? ana e hana. Alalla, e noonoo akahele iho kakou e ua Mr. Senctoa nei maluna oke kahoa pono a kaulike ka nmau, Aole paha i malihmi i'kou hoomaopopo a ua ike mua no hoi paha oe, aia ma ka palapala helū 74, a kela Kuhina Amenka Kīwini, na ua keohimana ponoi la, matoua ae oka la 16 o lahuari 1893, i HoiEe mua ae "1 ka mea oiaio e' ohumu pu ana oia me kekahi pf;e Ame nka oo ka hookahuli ana i ke aupuni Hawaii,. Ma keia,palapafa i hoounaia 1 Wasinetona, he mau 1a hē kanalima inaihua ae oka hoōkahuli aupunl, 'ua no! aku o'ia e loaa ke ano lawelawe naauao me ka wiwo oie ma ka Jlōokahuli ana Ika nohoalli, a e hoopakele ae ika poe mea waiwai. E hiki anei ia Anoenka Huipuia ke ku maluna o kona kahua hookahi mai fcab<ko m»i a hoohui aku t keia Paemoku noamaa ae o kona hoomaemae ana iaia iho imua o ke 00 hoiookoa, ma Va hooponopono a hoopo'olei, a i na he hana' 'hewa ka kela Ki ••;s>a 1 E aa a e ae sna no ;viei o Amerlka Huipuia e hoohui aku i ka Paeaina 0 Hawaii a e 1110 1 mea moolelo ia ma ke ann he hanal lawelawe m>:'a ia nie ka ohumu e ke Kuhina Amenka Hui puia a me na kanaka"kupa o Amenka ? A e hoomaopopo pono iho Koi kak< u 1 ka hana i lawelawe la e ke Kuhin* Amerika, ma ka hookahuli ana i ke aupuni o Kekahi Moi e noho makamaka a hoaloha pu ana. Mahope iho o ka hoihoi ana 0 k* Moiwahine 1 ka ij»anao kukala kHmukauawai, mahope iho hoi o ka puk» ana mai o Kana oie!o kukala e mah«jl mai ana no ka malaniaia o ka maluhi.?, a 1 ka manawa hoi ua hoi hou iho ka ooho'ua iojkahi a nu ka oluolu may maluna 0 ka aiaa, a ua malu ka aue aaa 0 ka Uhui iuaw«cna u na Hawaii, ika noanawa hoj aole loa kekahi lihi ooene a haunaele, a aole loa hoi he \{ "o 1 hoeha ia 4 a loa hoi he oU 1 oia iho b ka i»aqavrft a ua Kiv.iii U i aku ai ia Kapena WiUii ,0 ka mekuluua Ameiika Boictcoa, e iku aaa maioka 0 ke awa 0 Hono!uly lnei penei;

Aloto oe!-~Ma i mu!i o''kV*nortmoftf k*itp»?ncHV kuhiHa malfbkn nēi o W<> nnMu, nie ka li wa pbn*> ona ooaf!' 1 ! fa i&ana, noīāila, ka'kaooha het au īa oe, e boo>ele miī oe ina koā nS* na loina jn»i >a moku mai *« < 'mananei, no fea malama i ¥e Itesna Olhan» K«hina nke Aupuni Āīheilka Huipma a me ke Keena Kanikela o " Am«rika Huipuia a me ka māla naia o ke ola • ihe na Amenka.

4ou» t Mr. S:n?toa M' g»na, >na kou oounoo ana, kaht o kela m«iU kuieana, anoninoni a me ke kupilikii i kela manawa ? Aole loa ia knlana i ikeia maioko o ke aupuni, a aoW loa hot raawaeoa ooa kanaka Hawali i *eia maoawa, ,ftole,loa. Aka, vsa kulana akupilikii nei ia manawa, aīa. nc ia iloleo o kekahi wahi poat haole Amcr.ka t e ohumu a e hoa® ana e kulai, a e hoohiolo i ke aupuni kumukanawai i hiki ai ia lakou ke haawi »ku i ka Paeaina Hawaii la Huipuia, no ka hoohui aku me ia, a la manawa, aole ioa t ioaa ia likou he hiokahi wnhi V:oa e kakon ia lakou. He '.)iajo, he kulana anoninoni a knnfli'ei 10 no (5> man.iwo* ntt o lakon. Ua hiki Moiwahine i kela manawa | *ne kona' mau tausani a ©i mau kanaka onipaa, ke hoopuehu a kauhiM" a h!o i mea ok Soa kela ohumu kipi iloko o 'Ita manawa pokole loa, aka, oa hoōkle ~ mai la nae o Kivini, kela Kuhina Amer.ka, 1 na koa a me na luina o AWenka Huipuia a'ua kaupale aku la i 'ka Woīwahine «-me ītona mau koa, a biki i ka wa i lawa ai he manawa i ka posi ohumuleip! e ho'okahua a e hoolala i ka lakou mau hana no ka huokahuli i k$- >upuni. Ika jpanawa i hiki mai 'a» ka~ Elele o Anaenka Huipuia, o»a hoi o Mr Biount, hekanakolu paba la mahoue iho, eku ana ua Aupuni Kuikawa nei malalo o ka malu a rafc ka mana o Kiyini a me ka oualikoa o Amerika, a e hoao ana ua AypuniJCuikawa nei la nanawa,' %haawi *aku ma ka hoohu» ia Amenka are Va iako» wamai i l>aa naa ka powa a me ka avHue. A « Mr. Senetōa Mogan/, e hoike'i>u»aku no hoi au ī kekahi mea oja»B loa, aoie !»a i hā&wi aku Moiwahine iaia iho a' mē kotia 'ti.>u ke Aupuni Kmkawa, aka, ia Amerika Huipuia, a i hoike īa maloko o kekahi kukala, i hoolaha ia e olelo ana penei: H Ke" hwawi nei au i Ko'u ae o* kaikaika oj onā koa AmenKa IRuipūia. A he mea kupono'loa e Hoike Vku au ia oe, tike oe, o kela palapala-'kiie'a ka Moiwaniie imua o Kona makamaka « hoaloha maikīii, oia L©i o Amerika Huioeia, aoie !oa i pane ia mai.

Āno, e Senetosu e uwai boi kaua i keia mau mira a pao elike «ie 'kona lawelawe ia'ana a leu rna Amenk# ' n manawa hoi au e ke Stnetoā~e kumaka ai i na mea a pau e oi'i ana. *Ē olelo ae kau», 'aia i\sh ! - , ! *- _ jqgg manaw.i o na ican2l<a o ka Henu'e o*l mu ana i fea lasoūjcUQrj*iina na! e |hootāahee i aa "Wikuama H-'ia o A-nenka, a eku ana he pualikoa nui' ko ka Akau, no ke kinai a hooliio »na, i'keh ohumu fcigi t raea ole, ' X" ma ?paba i ke?a manawa ua hoolele mai !a o Kno'ani i kon&'mau pu*!ikavia oi ae - ka nuf a me ka ikaika a a%o la mawaena o ka Akau k !toe ka Hema. (Aole i p*u.)