Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 11, 12 March 1898 — HE MOOLELO WALOHIA -:NO KE:- Keikialii Alabati Ke Kaeaea o Pelekane. -:A ME KA:- Ui Madelina. Ke Kukui Uwila o Ainapo Hoohenoia no KE ALOHA AINA [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA -:NO KE:- Keikialii Alabati

Ke Kaeaea o Pelekane. -:A ME KA:- Ui Madelina.

Ke Kukui Uwila o Ainapo Hoohenoia no KE ALOHA AINA

Ika i>«u ana o kt-ia inau o'<-'o kauksu a ka Mot Uilaīna, oia no ka ( wa a ke Keikialii Alal»ati i paeio ae ' ai iioua o kana aloli», me keia mau ' olelo hooheno. ' Ke koi mai nei na kauluwehi o kuw home alii e hru koke aku kaua e oolio me ka m&Eaolaoa oia mau j iloko o ko hauoli, ka naea hoi a'u e ' - kahoahoa ae rx hoomau 'oa ia|' aku ia iiaawina maemae iioko o ko kaua aa» la e ola aīia. Nolaila, e;a kīiua me ko kaua : mau naakua iloko o na puiii aaa o j kt alohu. a pela hoi su e maiiaolana j rifci s ua ī>&« na hopohopo &na iloko 0 ko'u puuwai no Ba mea e piii ana--1 ko kakou noho aupuni ana, ma-1 muii o ko'u ikemaka ana i na hanai ake keiki opio 5 ka hua hoi i ioaa | noai. ruai ko kaua puhala m'u. • He oiaio, i ka i»a!ja pono ana iho o ka r»ae o ka a ka moi, oia no kona w& x kauoha koke ae ai i kona mau ukali, e hoike koke aku ii ka lohe i r a mea a pau o ka huakai! alii, e hana lakou e lise me ko lakou makemake. Oia hoi. aoje e mal maia ke kuiana kiai <-lifc(* ino ke ano maa inau rna ka home aiii, a oiai hoi, ua hilinai no oia maiuna o ko lakou kulana aloha alii, pela no oia i manae ai, ua hiki ia lakou ke hookuu ia J»kou no ka hoomaha ana maloko o nft ululaau o ua home kuahlwi ia a ka Ui Ma4elina i noho ai. Ua lilo keia mau hana maikai a ka moi i hati'd ai imua o kona mau hoahele, i mea loa na lakou a pao. A oia no hoi ka wa i lilo ai oloko o na ululaau i wahi laukanaka i na poe hele kuahiwi, e hoolilo ana hoi ia wahi, I wahi hoohala manawa no ia mau la. Ua pahoia. koke ia mai la he papaaina, i heie a luluu me na i© holoholona, a me ia ano, i noho iho ai ka, Moi Uilama, kana Moiwahine a me kekahi hapa o kona mau tikali, e haupa i ea io holoholoea makamaka hou oia kakahiaka. Uai " T awa, a pela, iho ia i puana ae ai ka Moi Uilama me keia mau huaolelo maemae, nani ka hauoli o ko'u puuwai, mamuli ok a loaa ana ia'u o keia mau mea ano hou. Mnhope iho ona luana ana, ua kumakamniiio pu iho la ka Moi Uiiama lue ka elemakule, ka mea Buna Keia wahi pupupu hale a iakou e noho nei, a me ka leo oluolu, ua pane aku la o:a penei;

E U|Rl e kuu h aloh, ninik< . pt»he« i» kā k>ih. okuu 0 l«ft «• ht» mirt k* ift uUilaan k«inikn ul<-, h » Ii -i1,0: me tift hi iko i loaa. mai ia'u, oou kela home, t»ela iho 1a i lo.m } ii ia*'.i ke kuleana e nin»u aku ai ia oe, in tia he mea pono i k>»u manar. Eb' ikaku «i s oe. walii uka a i li!<> ai hoi ia ī ! ru t i i ia iu (• k»iu ii'iku nlī ; . k* ■ tn< a ik.iiii li«• i;t kiuoh'p'i e hooīnhe ; ai i na wa a pa» . He oiaio» e hoikft nkn a« ia oe me s k < p«#loiei Jna. aole hoi ma ke ano e i huna iho i Da roea oiaio, oia hoi, ua| haalele aku i ko'u home i ko'o mau J la op»o !oa o 16 makahiki, a me ka'u wahine, ria hoi keta *u e ike ae la, a i kōna wa hoi he 15 makahik-', { Ua hooliolo like iho la maua e . haalele i ka noho pu ana me ka ohana a me ko maua mau makua ,i, a kuewa h»-le like mai lamaua u ) elun, tnam"l! oko ma«a| aloha ana keknhi i kekahi, ke kumu ! nui o ke kuee o ka ohaiia i ko maua noiu» pu ana, a i wahi e'hoōpa'u ia jai ia mau kuee ana, oka haalele ! waie no i ka home, ka hana pnno a 1 maea e hooko ai. I . .! : A pe'a jho la i auwana mai'ail imaua iioko o na pilik?a he h huiehu j \ wale, e alo ana iloso oka waha o jn--j holoholona' hihiu me ka hoomanawpnui a me ia ano iho la i hoea mai ai maua ma keia wahi, a kukulu iho la i wahi home no ko maua j noho kuewa an>i. Ina la kiholn, ua ulu mai no na hoomanao aloha sna no ka ohana, ak;), heaha nae ka maua e hana ai inn e hoi hou aku ana e ike ika maka o lui makua a me ka ohana, aole anei e kipaku mai ana lakou a pau ia maua, e hele kuewa hou maluna o ka ili o ka honua, elike me ; ka wa kinohi a maua i haalele aku a! ia lakou. Nolaila, ua hoohiki iho la maua e noho ma keia wahi, a e imi' i pono no ko maua noho kino an», a pela iho la i lilo ai maua, i mau hoopakele no ka poe I loohia pi»epine me na ulia poino ma keia wahi. īkawa ī hooki iho ai ua eiemakuie poohina la i kana mau olelo, aia na maka o ka Moi, Uilama ke nana pono la maluna o kona hoa kuka, me ka puuwai i piha ika hauoli no keia mau olelo. O ka wa no hoi ia i pane hou aku ai o ka moi, i ka i ana aku, me keia j mau huaolele hoohoihoi, a ua elemakule la hoi e kau pono mai 3a na maka me ka naau aioha alii oiaio. E]hoolilo aku ana au i keia wahi I kanaka ole, i kia hoomanao, maoauli 0 ka hanau ana o kuu eooopuna ma keia wahi, i kupono ole i kona kulana ihikapu, o:a hoi, e liio aku ana koia wahi i kulanakauhale mu, a e hoepiha ia nw hune oloko o o Laelana 1 puu hoomalui hoi no ko lakou noho pilikia ana.

■ i īi I ii •>! o ku , m ,»ik"-1 hiitu n > , sn i • ..i)n nuh'o k u > ««.n j 111!» I, i )(,.( 1. .'..i ;i H ht) <- , , l • 1 iMKel'.' p \J-J, 1 ll.t if>i' ap»»J loajs nie t,a p 1 k : ; i. j Eia lio.;, ♦» law«» pu aku »•. a.au ia-| oe ina keia hn;t.k.»i ht:;i hM. n ka | pa ah'i, elike m»- ka mnkem .ke o ke t kaika;u»bine .ilii. n-ilu.] >, e iu^ui--! j nio i Vjo of, o ka niakemnke o ke | j Alnniili hc >i]i <>, mi j k.i'u e h ioi.x< ! ; aku ati I n*u kt ia m w:t aku. i | Anlie mea a ka c!t->n ikule e paue |aku fi!, oin', ua kulue ia iue kona j I manao. n<> !<a mea, aia ka Lauoli l iloko on.i kwhi i kapalilī ai, a pela .j jaku, aka, no ka ike ana ;'ke kulnna- j kauhale alii, sa 'nome lioi un i i alo- . ha ai i kona mau la kamalii. ! 4 He iuau la ke-ii noh i ana o ka huakai alii i ke kuahi\v : , tne ka pilia hauoli o ka manao o na m< a u pin, a o ka oi laa pah;), oia no na . koa kiai o na aioi, oiai o ka hapaj nui o ko hikim nianiwn, aohe noho ta mai o ka hale, oloko w«ile nu o na ululaau ka hapanui o ko hikou maJ nawa I kekahi ahiahi, oiai, ke keiki l'opio'a me kona mau hnaiolia e kuka | kamailio pu ana me kona muu hoa- | helfi o ke kuahiwi, no ka Likou mau hana e 1 īwelaw*.' ai oia .'ui.ua akojji' oia no hoi ka wa i p ; ie niai ai o ka leo o k"tn makuahine, nie ka mahe: Aia wa koke no hoi o!a i ku ae ai iluna m? ka hoohdkalia ole, hele pololei aku la oia a mamua o ke alo o kona makuahine. a kukuli iho la e like me ke ano o ke keiki hoolohe i ka maku». A o keia no hui ka wa a kona jmakual)ir ei pane mai ai i keia mau olelo, ana hoi e liilri ole ai ke awiwi ako e pane i ka haina ma kona no ia mau olelo i pahola, ia i mai jmua o kona alo, i ka iana mai: E kuu keiki aloha, kuu boa milimili hoi o keia aina waonahele, ka mea hoi a kuu puuwai i hiipoi nui ai, me ka manaolana o oe ka mea nana e papani iho i ka makalua o kou makuakane a rre kou kupunakane. Ano, e hoike aku au ia oe, mamuli o kou hoea ana aku i ke kuiauakauhale alii o La<lana a halawai oe me kou luaui makuakane, ka mea nana i imi īho ia ee a loaa, he maka a he maka, a me kou lawe ana ioai hoi iaia a hoea iho.la imua o kea!o o kou makuahinp nei, ka oie-a naua e hoopakele ana i ko kaua noho ana ma keia aina mehameha kanaka ole. Kahi hoi au i hoolilo ai, o keia kou home kulaiwi, kahi hoi nona ke aloha e pu p u ai malie la iloko o kou puuwai, me ka hala ; ri'ilau>\ iua wa a pau 3 ft i lilo un ; aiia i naea punahele i kou uia^ao. oiaio, mamuli o ka hiki kino ana mai o ka Afoi luiama i keia wahi, no ka huli. ana la kaua, ua hoepokole ia iho la ko kaua noho ana mehameha, a oia hai ke kumu nui o ko'u kahea ana,aku nei ia oe,

<• inle iii j.o ko'u li« iVe $04 j ti LihUl-i ft'»Q fea *ou a pauJjo& , kt'*n w thi, n)f k"u mau kupuna, i 111-» ii.iileua Iio!. | A-n*oe lĪ6i Sft ua pono i .kou j manao, a īna n<> li -i'&' 1?, e hbifee j mai ijo o*\ mai li •- um* oiai, ua alie t hU e ike ukia 1 kou maU mnniio m <- ! lii'i;», iuuoj«iii b>)i o ko.ka'*ou li .aWle | a-»a ilio i keia »nhi. 1 O keiii olelo, *in iiUiina in»l c , ia mui ia ni" lia nn&u iiloli 1 o ka en ikua i k v > keik), a ]c l»oi maliekA- ' hī )>nn e ae. i ku;uu e lioikt* pupualmlu «ku a kana lei i kiina epea i ' koho n). , ! Oiai n»e kona makuahiūe e hanal ! mai ana f kela mau olelo iloko ■ 0 n& pppeiao o uu Keiki 1», a oia hoi ■ fea na waimaka e 'ln mal I kona mau lihilihi mai. me ka eha a ! wttlflni.t 'o kona houp^. | A i ke &kagu<i ana mfli 0 na ma- ! nao «noninoni iloko 0 k» uma'ima o ke k<»iki opio, huli maikai mai la oia imua o ke alo o kona makuāhine a p&ne mai la me keia rr.au olelo: E hewa 010 ao, ke hoike aku imua ou, e like me kau e kamailio mai n«i ia'u, oia hoi, na koho iho ko'u lunaikehaln, he mea 01 l«aaku"ka j»ono, a o ka mea ma'kni maoli no . paha ia, e hoi nu aku 00 ma kahuakai huli hoi i ba home a na 'lii, a owau 0 kaiia ke noho ae i kiai, a i \ kamaaina hoi no na poe a pau e ki- ! pa mai ana ma keia ws»hi | Oiai. u;\ or aku ko'u alo'ha i keia wahi mamua o na wahi e ae a pau malnna o ka ili o ka honua, a ua hiVi 110 hoi ia'u ke hele aku e ike ia oe i na wa a pau a'u e makpinake «i, elike me ko'u ano, he alona makua. 0 keia ke kueou nui hookahi wale no, nana i kaohi iho ia'u ma , wahu me ka nonoi pu ana aku i ; koa oluolu, e hookuu mai ia'u e noho ma keia wahi; uole hoi ma ke ano hoowahaweha makua. [ Aka, naa ke ano, ua pipili paa ae aloha ma ka noho ana, a ma ka.ha- ( nau maoli ia ana hoi ma keia wah', . aole ma ke kulana 0 olua namakua aka, ma ke ano akea, oia hoi, ma ke , kulana makaainana, ka mea hoi i oi , loa aku ai ka pono e noho an maanei. " . Na keia mau huaolelo i hoohiki- , lele ae i ka manao 0 kona makuaL hine, inamuli 0 ka maopopo ana iaia » eia ka he manao okoa ileko 0 kana , keiki, e hoololohe ana no hoi e k ma ko laua wahi i hoolilo ai i home . no laua iloko o.na la 0 ka pUikia. 1 . Puili maiie ae la oia i kona mau lima, a me i?a leo enaiie 1 aku l-i Keiamau olelo e hoo--1 uiua ana i ka puuwai 0 kana keiki ' kam&kahi 1 ka 1 ana aku: Alaila, ua oi aku an.ei kou aloha > i keia wahi a kaua i uoho ai iloko 1 0 ka huuo x me ka nele, paamua , hoi 0 ke ulakolako 0 na moa a pau > i loaa ma ko kakou haiealii, a'u hoi 1 auioko makuakane a eoe na kupu- , na ou i kii mai la e hoi no ke Vu>-

u»ka\ihale, »yp AJ ho!' ko kau§. % kr>efrii anrt 'moloko olioīa mau n mn Ve ānoW/ ® Jw* ißi»lraiinl »r>a ahe i<*. • ;' * v ' A niimn • anoi kaui ~, i<» aoha Up>wi»tt «ky, i»e lf& hiki ■le ia of, n->ono-» ihv» a f 4?." oleeīa W Wa' leopnno <iu ē m*f #1 ! mau mAnao a pau, e lik# no hoi n»ft ke ano O !ka imikui «miikee nna I ko k* leellel ktil<»nA onol 1 . j . , , ..-.a A in* no,hoi, u>» oi ttlsu k*>«[ maxim!i\> ikv a f >a pq i na nn?a R pau o pono n! to * nohV ! «»«! tn» kefft wahf. alftfld,lte hookuu •lru »6i iu 'me ka ehnelia o ko'u poawai nnu i n* *i a pau, e noho elike sne kau f manao ai be mea ia e r kavlana a e hanohat>Q ai kop. lopaI O k«ia mau olelo ho.u a [kuahine, u> liooi roai ia i ka. iloko onfl, iba. mamuli o keafcahe¥e o kana mau kamailin ana, ua kuo ia mai la na manao uliiku ilokoona, a paHe hou aku 1a oia penel: