Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 12, 19 March 1898 — NO KA LAHUI HAWAII NA KANAWAI INO. [ARTICLE]

NO KA LAHUI HAWAII NA KANAWAI INO.

Mai ko kakou wa kinohi mau k% wa no hoi e noho ana kakoa o kamalumala o keaupum Alii, & oiai hoi, au n » ka roana a me ke alakai flna iloko o ka limH o kekAhi poe e noho mana mi i k«i* I*, ua hoal» i* mai na kanaifftj « o nua i k»* ka mm hoi a makou e kn mi « olelo i keia ia, o keia ka anoano a me ke kumu i ul« ai a pālahalahā keia ma'i nana e iumai nei i ka lahui Hawaii iloko o kaluakupapau o Kalaupapa a me Kalawao, Moiokoi, oia hoi ka mea e olelo ia nei ka ma i lepera. O keia ka Uaua iokoino mua a na poe hoaloha o kakou I pae m&ī ai mai na aina e mai, a hookahua maluna o ka lepo o Hawaii, me »a olelo pahele e hoohuli pu ia ai ka noonoo o ka lahui holookoa mai Hawai! a Kauai, e olelo aea, "o ka o ana be mea ia e hoopakele īa ai kakou mai na ma'i lele mai, e laa ka ma'i ahulau, ka lepera a pela aku." Aka ; heaha nae ka kakou īnea 1 ike ai, ua pololei anei ua niau olelo ala i hoikē ia mai ai imua o kakou, ua pakele anei kakou i na ma*i luku a ke &hulku a me ka lepera? Aole ! Aole loa !! O ka lahui Hawāii ka mea i hooi loa la aku o ka luku, i ka wa e hoea mai ai o na ma'i lele, e make ana i kela a me keia la, he 50, a emi mai a ke ole makou e kuhihewa. i ka wa i hoea mai ai o ka ma i Sh!hola Poki'a me ke Korela, o ka lahui Hawaii no ka mea i luku ia, aole o ka haole, ka lapana a me na ano lahui e ae iloko nei o ka aina. Heaha ke kumu o ko lakou pakele ana mai keiā 'm'au haawina weliweli mai, a kaa wale no maluna o ka lahui Hawaii, na poino a pau i palima aku I ka poino o ko kakou mau hoaloha malihini e noho ana maluna o keia aina? Hookahi wale no paha a makou haina e pane ai no keia ninau oia hoi, ua ike a ua kamaaina lakou i na mea e hikī ai ke hoopakele ia ko lakou mau ola, mai ka heleawal ana aku*iloko o ka make, ma o ke o la e olelo ia nei he maikai, inao ko lakou hookaawal(i ana i mau palahehē maikai, mailoko mai o ka bipi, a pela aku, a o ko kakou hoi, mailoko mai o ka palahehe o na poe i loaa i na mā'i ino, a ke pa iho ia kakou, a hala he mau makahiki o ka noho ana iloko o ko kakou mau kino f alailā, puka ae la he ma'i lepera holookoa, i oi aku ke ino a me kaweliweli mamua o ka meahiki ia kakou ke hoopakele, ka mea hoi a kakou e olelo nei i keia hora, ua hana ia na kanawai ino no ka lahui Hawaii, i wahi e ko ai na olelo wanana a na poe i po-

m īa īloka o na heuu Uu o ka ( Makua Miiua Loa. <s olelo ann, | "Aole $ bāU h<s makakiki ma ' kein liope aku, a c nalo loa aku ■ no keia j Ua lohe makōu i keia mauole- ' lo wanana tioomakH uka 11. mai ko makou wa kamahi mai, a i keia la, kc ike 10 mi makoa i k& hooko ia ana oia man olelo, i ko makoa wa i ki'pa aka ai ma' kekahi maa apana kaaāiiw, kalii hoi a mkou i ike «i he piUa ia na ke kaoaka, a e liauoli ai hoi ka maoao. ke hooaiaopopo alio, 1 1 ka piha a laukanaka ka nolio ana.' Aka, o ua mau wahi īa a makou l' !ke ai lie piha na ke i keia la, aia ke nln la ca |aau ool] 0 ka lanalana, ma na ipuka hale ' 1 haiamu ia e oa kanaka. ka walohia a me ka ehaeha o ka| naan. ' Aole hoi oia wale eio na kana-1 wai nana kakou e hoopilikia nei,' eia iho no keia kanawai ino e' nokea mai nei kākou i ka Lopa- j hopu !a, oia hoi ke kanawai hoohnoi. O keia paha kekihi ona . kunawai mana loa e ku nei i keia , la, a o kona hoohana 'ia ana, ua • oi aku kona palahalaha a me ka • mamHa o mau| kanawai e ae e hoohanaia nei, ka' mea liiki ia makon ke olelo ae/ ua hiki i kela a me keia ke hele e imihala i kona hoaloha, aole ia he mea e nele ai ka hooko ia, no ka mea, he mea la i kulike m manao o ka poe nana e hopmalu ana i ke aupuni. He nui a he lehulehu na kanawai ino a ka lahui Hawaii e aaa-' mo oei, oia hoi, u& h&na ia no ia mamuli o ka makemake o ka poe | nana kakou e imi aei e kanu aku a nalo loa, i wahi e ku kaōkoa ai na hooponopono ana o ka alna iloko o ka lima o ka poe alunu. He hoike maka no hoi ko kakou e akaka lea ai ka oiaio o keia mau manao, oia hoi, r ke ku ana mai la' no o ka mokuahi Belgic mai lapana mai, ua lawe pu mai la ola he hookahi anoano o ka ma'i Samola Poki maluna o kona oneki, a me ia ike no o ka Papa Ola he ma'i ko luna o u» moku la, ua komo tnai* no nae, a pili ana i ka uapo. Nani ka menemene o ko makou naau, nokeia mau hana ino a ku i ke aloha oie.