Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 20, 14 May 1898 — HE MOOLELO WALOHIA -:NO KE:- Keikialii Alabati Ke Kaeaea o Pelekane. -:A ME KA:- Ui Madelina. Ke Kukui Uwila o Ainapo Hoohenoia no KE ALOHA AINA [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA -:NO KE:- Keikialii Alabati

Ke Kaeaea o Pelekane. -:A ME KA:- Ui Madelina.

Ke Kukui Uwila o Ainapo Hoohenoia no KE ALOHA AINA

0 ktria nuu olelo ka«oba, oia tio lioi ka ke ko.i kiai paka j pa»i koke mai ai i na-pani puka o ka Paalu, a ii ikt koke ia aku ]a ka lolie iioko o ka h&lealii me ka awiwi nui, i īiil;i ai ke iinliu koke ia na pono t a iioko o ka tva pokoleHe o»ea oiaio, ua komo koke sa *k« oloko luaīalo o ke ks«oha a »a »lii koa o ks luanewa, no k& boikf; ana »ku » ke noi a ke k<ikialii, ka •weli hoi o na ale bubu o ka moanu, no ka. haawi pio ana aku j ke auputā iloko o kooa lima. Aka, oka mm kupanaha do nae eia ka nele ana oloko o ka halealii aobe mm i ike, a e wftibo ana no m mea apau rae ka maikai, me ha la, he kanaka no ko loko, a m hele akti paba ma kekahi wahi okoa aku. Na keia nele ana i hoauo e ae i ka noonoo o na aliikoa, a heike koke īa aku la ka lobp i ka Aha 1 - Kuhina a me ka Ahakukamalu, no ke kumu o keia nalomale honua ana o na'alii'hanap o ka aina. a me ka moi. kana wahine, ke keikialii Alabjti a lin; ka Ui M i'leliua. Ko keia nalowalē honua ana, ua hoike koke ae Ia rj i Kuhina i ke kuahaua knkaia kaua, no ka pono o ka lahui Pelekane a me ka hanobano a me ka ihiihi pu hoi o ko lalakoa mau alii aloha.'ka mea hōi a lakou i hilinai ai, aohe e like ai me ko lakou ano-

Iloko wale no o ka manawa pokoie, ua hoolawa ia o loko o na pakaua me na koa i makaukau no ka liakaka ana aku rae ko lakou mau a e alakai ponoi ia ana hoi lakou e na kaeaea o ke.kaliaa Jkaua o na la 1 hala. Hemeaoiaio, ua lawa koke ka makaukau i makemake ia ai noloko o ka Paalii a me na pakaua pu hoi, no ke ku pale ana aku imua o ka enemi i na manawa a uau. I ke kani ana ae o ka hora 8 o ke kakahiaka, aia hoi, ua ike ia aku la ua laina koa o na eoemi e halii. paa maianaina kula ]aula mawaho o te kulanakauhale ah'i o Lidana, a e aoio pu ia inai ana hoi mailuna mai 0 na mokiikaua e paniku ana i ke awfrtumoku, 0 5-a wahi laoomoana i hoolaia ia e na enemi, ua lawa ia no ke ku pale ana mai i na pualikoa o ke aupum e puka aku ana e hakoko me lakou 1 na wa a pau e kue ia aku ai, , 1 ke kaa pona ana ae i ka hora 9 | oia no hoi ka wa i ike hou ia aku ai j O kekahi elele lawe kauoha mahina \

lio hAulmli. no kft ' < o kft Paalii, uo ke noi hopo loa ana ' j īka mana a pau o£a aina iloko ' ; o ko l&kou i;ina, ' | j Oa pgne koke ia ak» |j:eia noi _ ' innkloo ka pane » ko aliikoa c fcn jmm i» wa» ma kēi& njfcu n ko ) koa a, me ka wiwo (,] < r o»a 1)' Ke lu ! kiī.i* U4Ī krtū!>kft J'lU'hf»lJf l'liun II pau i: no ka pon<> oko Ukou j !u(i! na i-lii a im- k«» hikou ai»;i hani.n, ! j Aohe keia hana he rnea l«o« imua j o ka mak* oaa j'oe Polekam-. o ku ( j lakou wai au&u no ia, a no ia mea e ; i paio ak« ana lakou a liiki i ke ka- > ka iiope loa. . ; ' Ika wa ipau ae ai oaa kokai j | oie.o aoa, oia no hoi ka wa i kaui waje ae ai o na kamailio an a j-t'na o laua, a lioi ak« la.kfk i le | ka lawe pu aim aku ī jna hoike; « ruo j ao k» liakaka noHwaeiia o na aoao a • j ?lup, ; ' , j l I keia wa kokp no kai i aku ; ai na poe koa mo na kipikuā wawahi pa- € nee mai 'ana imua, me na koa kam lio ma ko lakou rnau aoao a mahope aku o ko lākou kua, na pualikoa helewawae e nee mai an t a me ka makolukolu o ko iakou heluna.

Aka, o ke kulana o»ipfla o na koa ame na aiiikoa ol.iko o ka paa'ii, eia lakou me ka puuwai wiwo ole, e ku kiai ana me ka makaukau i ha wa a paii e hoea mai ai oka pilikia He uina ana ame ke koele ana mawaho mai o ka pa, ua ike ia aku la kekahi poe e pinana Wai ana ipe ka lakou maii kipikua rae ka inanao « komo kinomal iloko o ka enaena o ke kaua no ka ix>no o ko lakou haku. Aka, e a ka mea kupanaha, ua pau lakou i ka helelei ilalo o ka ho nua, rnc he pua mauu la ua pau ka hie o kona nani. Aka, elike me ka nui hewahewa o

na koa ma ka aoao o na enemi s ua hoomau mai la no lakou i ka nee ana imua, me hc poe llona poloii la e ake ana e omo i ke koko o na poe e loaa mai ana ia lakou. Aka, ua papalua hou ia aku ko lakou heluna neje, ma o ka nui hewahewa o na e make ana ma ka aoao o na enemi, mamuli o kawiwo ole o na koa Pelekane, e paa ana i I ka hanohano o ka nohoalii o ko lakou inoi aloha, Oiai keia hoouka kaua hahana mawaena o na eneuai a me na koa 0 ka paalii e malana ia nei i ke kulu aumoe, o ka hora 12 paha ia, aia hoi, ua ike ia aku la ke ano akakuu mai o ka aoao o na enemi, mamuii o ka nui hewahewa o ka make. Ma keia wahi e kuu mea heluhelu, e waiho iho kaua i ke kulanakauhale ahi īloko o ka pohina uwa- : hi pauda, a e aui ae ko kaua alahele ma ka meheu huli hoi a na opio o ! ke kuahiwi, Oiai no ka huakai a na op!o a me ko laua īiiau hoahele e hoomau ana , 1 ka hele imua, » no kekaiii mau la

I ur* iioea nku la lakou 2ka lio- j ( me alyLa 0 ka opio noLo .kualiiwi, a . | e nolio n-,ai ana no ko kauhale p©e, * ua oLAoIia mai la lakou i ka ike ana . j mai i ko lakou haku a me kona hoa- j i loha pti no hoi. f « . < | Ua li«hu ojai Unn knmiia : na ina : i mrn j\i i leaa ia lukoii, oia hoi nn i-' | holouolona hou i h.ina maian in, n •> j | ka puai no hoi j» noho } , Luahlv,i nti, a o km u»anawa 1« ]iu- ( ! Jiu ia mai n« i o na mea $5, ōia no j i tioi ka wa p Lehua e anohe aku ana i 1 e iawe i ka ia, a ahiahi hoi i la manawa. * • ! Ika makaukau ana o na mea a | pau, ua hoi aku la lakou no luna o ! k& papaaiEa, a haupa iho la i na j i &opmakaukau ' a j ai ka piha j aea o ka lua o ka inaina, ua haule | |aku la laeou 110 waho 0 ka lanai e ī hoonanea ai. j Ko k#k&hi mau hnra ko "lakou | luana ana ma ia wahi, u no 1:0! ano | maluliiluhi o na o Di<\ memuli o ka j luaile ia ana naai iluna o kā ho, un I noHoi aku la laua i ko laua m<iu hoa no ka hoi ana e hooluolu, a ua ! ae mai la no hoi ko laua naau hoa a hoi aku ia lakou no ko lakou mau rumi moe .

Oiaī na opio i hoi aku ai no ko la«a mau wahi moe, a no ke ano ano maluhihihi loa paha o ka opio o ke kapa kila ua hiamoe koke aku j la oia, ā o ka oplo noho kuahiwi hoi I ua iala imaliefiho la oi?, mamuli o j

} kona hoomanao ana no no Von.t mftkuahine, a rne ka halialia pu ana mai hoi o kana naoeuhano īaia. A no ka nui loa o kona makehiaua hoonalonalo iho la oia ia inau mea, a hiki i kona hiamoe ana a 1 ka pili ana iho no o kona mau maka, ua loaa aku la iaia kekahi moeuhane weliweli. apenei I;e ano o ua moe la: Ōiai kona ūhane maluna o kekahi ahua kiekie e ku kaawale ana mai kekahi kulanakauhale mai, ma kahi paha o 5 mile ka mamao mai laiīa mai, ua ike aku la oia i ka holomoku o na kannko, mnluna kekahi o nalioa o hele wawae ana no lxoi i kekahi poe, a ma kana hoomaopopo j aku i keia kaoo ani e ike neī, mc he ! mau j>ualikoa kaua la. j Aka, ua hoomau aku la nae kona | uhune ī ka nana ana a liiki i kona maopopo ku ana he pualikoa kaua io no keia ana e ike nei, oiai, ua ike aku la oia i ka pohini uwahi a uie na olapa ana a ke ahi, a no keia kulanakauhale e hoouka ia noi o ke kaua, oia kana e ako nei e maopopo ; lea iaia. | Oiai no nae oia e lioomau nei i ka nana ana, ua hooinaopopo iho la oiu o ke kulanakauhaie alii no keia o ( Peiekane, kc one hanau hoi o kona J mau kupuna, kona uiau makua a me ; kona ohana a!ii a pau, a ua kulu iho īa kona mau waimaka, a ku ino . ae la oia iluna, me ka mauao no o j hele mai a komo ileko o ke kahua | kaua, aka, ua kuemi kon» t | * /

]' - • 1 mauao. mamuli o kona nana ana ilio/aohe ana mau mea-k&ua. a aole no lioi kona hoaloha me ia 3 ka opjo hoi o ke kapa kila. . | Xo ia mea, ua noho hou iho la j oia ilalo, a hoomau aku Ja no i ka i nana ana i ke kulanakauhale, oiai | ■■■■■: ■ .'. j no oia e tana ana, ua hoopuiwa ia ae la kona noonoo i ka ana akn i kokahi niea uia e like rne ke ahi i ka pii pololei ana ae mailoko ac o ka pohma uwahi, a hoomanao iho la oiauapauke kulanakagbale i ke ahi, a na ia mea i hooweliweli mai iaia, a puoho ana īa oia. I kona aia ana ae eia ka 119 moeuhane keia ana, ua hoouiuku ia iho la kona noonuo no keia mea, a i ino iho la oia iloko ona, heaha la hoi ke | ano o keia moeuhane a'u, ko.' luku | io Ja ala paha ke kulanakauhale o, | o'u niau kupuoa a ine o'u maj kua i keia wa, a i olehe hoopunipu- | ni paha keia moe. j Ua hou iho Ia qia e hia:noe eia nae. aole e hiki, oiai, ua holiolio j mai la imua 0 kona mau maka na ; moa ana a pau i ike ai mu kana 1 inoe, a me he mea la eia oia Hoko 0 I uekahi kahua kaua ia mau'minute, [ -ir ■ 1 a mo ka hoomanao jm ana ae i na olelo wanana a kahi kilokilo paliaahaa 0 Suna. Me ia mau ano ulukj, ua ala loa ac Ia oia a hele aku la no iokro rhmi liookipa, a i kona hiki ana ak" malaila, nana akn la oia i ka uwali, o ka hora 4 ponoi ia 0 ka wamue, a nolio ilio la o'a inalaīla no ka hoonanea ana a liikī i ke ao loa ana. A'U uiai la kft o ke kapa kila a ike tbai l,a i koua hoaloha u noho ana, a hele mai la oiaa u noho iho la malaila uo ka haouauea. aua. a 0 ka l&u& mau kuka.i qIc!o aui-, ua hoike aku U ka opio noho kuaUiwi i kaua mee i kona lioaloha naai ka mua a ka hope.

I ka pau »na, ua lphe aku Uua i ke kani mai o ka beje aiua, a . aku la laua, oiai lau% e hele.nei 110 - ka rumi aina, ua paiia aku. k &a opio o kapa kiia i kona hoalaha,. no ko lakou hoi ,hou ,ana i. ke kuia-. s nakaulaale alii, a ua ae. aku la, M opio ia mau olelo/ '* Iko laua biki ana aku, ua haupa * Iho la lakou i na mea i hoomakau- . 1 kau i3, a i ka liaaonā' ana, ua aku ia ka opio ika lohe ina inea a r pau no ka iho ana i ke kulanaiiau,hale alii i kekahi Ia o kekahi put§ ae, a e hosmalyfeukau, aa meā a {.au'" no ka heh'ana, ua aē mai la kona poe kanaka. - Ma keia wahi 4 e hoohuli hou ae kakoui ko kakou napa ana no ie s kulanakauhale alii, oiai na uwahi p«uda e hoopooli a»6, a e Āaiho ihei ka.ua j ke kamaiiio ana no na s keiki ppio ame ko laua mau kanaka e hoomakaukau ana no ka hele ana i ke kulanakauhale alii.