Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 11, 17 March 1900 — HE KAAO HAWAII NO HAINAKOLO Ka Ui Nohea o Waipio. [ARTICLE]

HE KAAO HAWAII NO HAINAKOLO

Ka Ui Nohea o Waipio. Ke Kai kamahine Nana i Wawahi i na Pani Paa o Kuahelani

I» w:i i pii mai ai ka niAinu i ūa i wahine opio ia Hainakōlo a me liuukia, a tr>oe ibo la iau» ilalo. A :na keia wahi i'ku ae ai o Keanka 6 kahea i ka inoa hakaka o KuaikauHakamp., he paha hoala no ua alii nei, oiai, oia e kaa ana no ilalo o ka lepo. E ala, e ala, e ala oe e Kuaik^uabk%iua. Ka boa paio o na kupua. Ka moopuna ai kanaea a Kuwahailo Hakaka aku. i Nuumealani, Hee ka pilikua ka pilialo, Hee aku ia o Moanalihaikawaokele, Eia ko kino o Nakoloilani, Ia oe ku]ai'na o Niuloaowaihiki, Ke kupua i mole i ka hohonu, O oe ke kupua ka eu o ke koa, 0 Kanaloa ke kupua i koe ia oe, Popoi ke kai a Kahinaulii hue koikaika, Haihai oe i ka iiwi o Halulukalani, Ka manu alii ka makua o ka !a, 1 nonoke olua rae WaukolenuiaiKu* He akua ia aoie e na lou, Ua na ko lili ko inaina, Eia m§ua ou pokii, Na HUalaualiialono ko ku«ana, Hoouna ia mai maua ia oe, O kahi pokii olulo waa o kakou, Ke alanui ia i hele mai ai, Mai k« kai uh a ke kai kea, Mai ko Kai a Kane ke akua nui, j Loaa oe i ke kai kea o Kuauh e, E ala, e ala, e Kaiani e, e ala, Ala kalani m« k* malaoia iluna, | Ala ke alii o Kuaikauaakaoia, j Ks alii o Kuaihelani e, e ala, j Eia maua ou pokii e, e al». j Ika hooki ana a$ o Keauka i j kan<i ineie hoala, us ala ae la o Ku ■ aikauaakama, a huni īho la me na ' poki), hooiale aku riei oia e hookn- ; ni ia n» pahu kapu, ksm mua o Omaokuuluiu, be pahu akua ia n* ke aiii kahana Haimoliaiakua i ; hookani tuai ia pahu, pohapoha ujai ia ka pabu o Pakaala la K»uhiaiuioku he «iii no ia, • oK»walu iske mai la ua pahu ni.i; o a o, aku ia na alu uo ioko o ka hale uwe ae nei lakou, a a ; a hoi k>i maka o na mea a pau maluua o na malihiui i ka t iike o ko laauu «i me Hainakolo. Ke hoomakiiukau ia nei na euea . mi e lawa ai n* aialihnn me u» k»uimu». • iloko o kn unuiw» po~ kole ua mak«uk:ui 'uhu la na mea « l>*u. Oia paha kf .a wahi m«lf kau- _ īan». ; Jiohe wahi v iki :» Pele- _ huoa,

Ua huhui aku 'a o Koholalele, ! O ka lahui ia o ka welo ana ia Wai- ' ehu, ■ - | Paina iho la na aīii me na makaainana, a ia wa i kahen mai ai o Kuaikauaakama i na mea a p«u. Auhea oukou e o'u mau makaai- , nana, na hoea niai Ia na la no k i--1 sou e kaumahn «i. E hookuu aku ana uim »u i ka milimili a kakou e ike na ■makaninnna ; eia kona kii ua hiki juai, ai;le hiki hi'u ke p'in iaia, 'n'o'k» uiea, ua hlo oīn i ke kupuna kaue o mnkou ia Kuwahailo. o'kakane no o Keanininlaokalani, he kaikunane no, ua houp*a mua īa no laua. Ua hoonanea iho 1« na mea a pau a liuliu Wtile oleio aku la o Kēaumiki, i kii m«i la maua «u ke khuoha a kuaaua i ke kaik*mahine a knkeu, a Halalaualiiah no, no ka mea, ua hoea ae n.» ke kupunwkane o Kuwaihailo, a hoike aia ka wahine i Kuauli, aole e kii mai i na wahine e ae. | Ua hoomau mai oia, ua olelo mai o Kuw&ihailo, e hooiiui ia na moo* ! puna ma Kuaihalani, e moe kaiku- ! nane a k-)k.iuhine no. j Ua loihi no aa la o ka noho ana ; i o Keaumiki, no ka aua o Hinaai- j uiunui aie ke kane, mamuii no o | ka manao aloha o na makua malia | o ko laua ike hope ana keia i ke < keiki. Ua Lele mai na alii a me na ma* kauinana eikeia Hainakoio, a ua pii mohala ae la kona ui, no ko Keaumiki ake loa nn e ike ina pa» ha ua like no ka ui o keia mau opio, ua wehe malu ae la oia i ka iaua opuu mai», a ua like io no ko ! laua ui. ūa hanau hou no ke alnwahine ! he kaikamahme, a ua kona | iuoa o Mailehaiwale, elua Maile i! ( keia wa a ko lakou hannu mua e | j hoomaKaukau nei no ka hel« ana j j aku i kahi maopopo ole, ua olelo ae j ! ke k«huna o Anini, he ehiku keiki j | a ke ahi wahine e hanau ana h« ; ! mau kaikamahine wale no nae. J ! O Manaakuakama ke alii, ua noi j j aku oia i kane na Luukia, kana ' ! hanai, ua ae mai 0 Keaumiki, he | nui no na ma Kuaihelam, he ; ohans„no no Keaniniusaokalani iaia ! : o na la. ! E hoi au a ma e se ia mai e ! hiki h«tu mai ana ru> au, Wahi a Keauka, ] Knuoha ae la o Mana&kuukauia t ke alii, e kukulu ia i hale hui no ; alii me na mak»alnsn» e noho ni a ; hiki i k* wji o ka lakou lel e ! enoi ai. O Aika&ika ke poo o na alii,!» o K*hr»l »«lii hoi ko n* «a m m m» ap*u, % itoib o k» m*n*WH »>jkolf u• paa iho ls he ■ #fima halp nui no na HAlAainain*» ! • h««lua h*l« no na *IU, ka'n» ia ' ; k« piiaa na »a fclnsat»e, *&h iHo ' < ■ ! i »* »!ii wahme, . l ka wa I m*k,uk«iu ai n» »#ji i j

\ pnii, un Ihwp mai lu na puuliu alii | me na makain«na ī na mea ai, aa Ulio ua biki ke noho ja mnlaila nn hookahi mahina m? na pu^e. Ua hoala na ]pft]fa k»biko, ka loba. ka ]aau pili'ke knnnne 4 ke j j puhenenene, ke k'a."0 } ke oli, ka i 1 ipu hoehoe, ka pu la'i, k i hokinkio , ohe hookani ihu, h i!a ka ekeeke, j ka lann, kan liau palau, ka oo ihe, ' ku halioakna, hnkuk.i, pt-i-u, piipii lfīau, moe akii luoe mni, kaiii &ku h■ k.alī ni \i. 0 Keia na leKlea a Manaukua--1 kiima i kauuha ai e hana ia 'nek«hi j. '. ~ ■ ■ .■:■■.. l-manewiinewa n'ui e ko;no pu na alii ! '■ '■"■■."■''■■'"' | uie na ka'ikauHlii nia lealea mannwnnewa koe n e o Haiuak'ilo a me L«ukia. £im ka'u kanawai aloh»i iei »li a me o'u euau haku oia hoi o Kua\kauaakama h me Hinaaiulunui, »e lealea iih >nea * pan, e h«na a pau po»o ka lealea e hookuu i ke'kino i ke akea. a o ke alii e lealen ole ana e hoonele ia no ojh i kona tnau aole ona ili aina, mai huhu ka wahine i ke kane, » o ke kaoe i ka wahine. j O Aikanaka ka luna nui, o Kaho j loaiii kona hui»«, he holua, ho uo ihe n?i lealea nuua, mahop« ra lea lea e ae. Ke ku nei ka makena o a aiii, a o ka oi loa aku o Hiuaaiulunui, kuu kona wahi hiianila, a no elua anahulu kona iiHauaua ana. ] Ke kumnkena uei nn alii, a ia j wa i ike aku ai o Keauuuki ia Kuaih«lani, aa hele mai la ka pae opua a hakunaaknm*, me he ino uui ia e laiapa aua kn nwila i ka lewn nui I a anuunuu, a ia manaw.i i kanae- ! nae aku ai o Keaumiki. Hanupanupa ka lani e, | Hanupanupa ka lani, j Hanop<»&a ka lani e owewehi ke ao j i Owewehi ana ka aiakn o Kahoku- ī . 1 j imemo, j I Knku i>ono kn lihiHlu a Piiinni, J | :1 j Oiliil» ana kn maka o ka Uwil», j j Hulili ana i Ku*ihelaui t j t O ka puahiohio iioko o Ikui, j j Ka makani kaupt a i ka . j N* pokii *le ou e poi nei, j | P.»pī*i ke kaiuii kaikea, ' ' | l He kaikoo kona hoa olelo, ; 1 | |<)lelo w*u «a oe e KaholoHliialono, ; ■ Kia ko kuko u% ioaa ia'u, » 1 ; Hīiinakolo o Naknloilan!, j i Ke kupu hehi i ko kapu la e, ' i 1 E hehiku i« ana ke kapu e.J ; j Hookanikaui ks pihe o ka hale o | j na alii, e!a ka he WaleA oo ihe. o • ! - 1 ī KamauaMi & t»e P»!epale ua koa e ! ioo Ut»i. he p*nhi !au tuu ki mea na ! «w# P«le k* ihe lauin«ki f ua hele a ; . ; :■ ?■- 1 on «ka, h% m<N* ot« n«e ia ī kēln ' i amu k#iki aloalo Uau maka ;he. a i I ; uwāM* La *,* pUn i «kauiAi <. ua { umu 1 i*ka u«i t ī U« na Uāuh uiauewa- , luw* a ua ilu a uie ua maka&iuaua { |«h»U tMim*hulu liook.-ihi t o k« kokoiu uo u i k» )vj»hu iiovnn j u)An«wl o li*iu«k <*o « u*lu ' ] a; kv®* 'ue ao '

t kaīelewa o kn ama Huna o Kuaihelani Aka, he hooknhi wale no mea e kaua ikf ni oia no Ite a!oha o ka mākufthine o Hnmak'ilo. oiai, ke lilo loa aku la 1 ka ulaU i ke alolw "ke- • īki, n hala ae Ja ekolu anahulu aole ! komo ai, b» emi kon i helehelena | nftni « koe na Liau o ka iwi, a ua 1 uwe hon «ka na makaainana me j n»4 al»i i*h Hirr«aiu!unui. Nana iho la o Keiumlki a me fve:vuka: e poino ana I<e kulenna a ko Inkou hrinau mua, ua noonoo akahele iho 1« lak:>u me K.iāikau.iakama, e lawe pu īa o Hinaaiulunui 0 ka malohia o ka wahlne a lakou na ke akua e malamaia ma ka aina malihinl, na Keaumiki e kiei paa 1 kooa maluhia a n»na nQ e hoihoi niai i ka wa e mahia ai kona aloha keiki. Ua holn ia laknu, a ua \feiho ia aku la ka olelo i na ahi ia Manaaku akama, ia Katnakiiakam«, ia Ani»m me Anianikuka!an«n<<iafku, o na alii nm nn ia o ka aina, ua holo keia iwaena o lakou eae ana e he!e pu no o Hinaaiulunui me Hainakolo kana lei mae ole. O Halnakolo ka ui nam ?. wawahi aku na pani paa o Kuaihelani me kona wa"hi kapu ua noa i k i ui"i pa umi ia kona nam me ka pnkui ole aku e kekahi n', o Keaninlulaokalani wale no kona hoa kaunu e like ai. Ua hke no a like la, Me ke kalukalu a o Pun«. la, Na Puti» kahi makani !a. Hakuia mai a e loko la, E wniho aku ka olelo i na alii malalo aku o k*kou a me na ainana i mea e laelae ai ka hele ana a ke a me k« m'limili a | kakou, wahi a Kuaikaua«k<aia i ] paea msi al. Aua waiho ia. «,ku la I ka olelo i c& ahi a roe na makaai- | nanik a pao. t ; He eha roau 'pb oka Orpheuu e ! pa«ni s? i keia pu!e, oia na po ? Poalua, Peah*, Poaluua a oae Poai onn. i ' - - - - - - -