Ka Hoku o Hawaii, Volume XXVII, Number 23, 3 December 1935 — HE MOOLELO KAHIKO NO KA HALE HOO PAHAOHAO A I OLE KA IPU MOMI A KA BARONESA HILA [ARTICLE]

HE MOOLELO KAHIKO NO KA HALE HOO PAHAOHAO

A I OLE

KA IPU MOMI A KA BARONESA HILA

E Hii ana ma kona Pf]i, Oiai Oia I Komo «»feu ai, nialnfro o Ka lumi Ho«k ; pa o Kona Weme. MOKUNA XVIII Ke Kiele I na oe i rpa%emal;e # lehe ' na mea apati, alaila e hel« #e ia Kaana di Terevaagaa i kapa ia o C«rBdpza ame Ra Keenimana Wiliama Bata. wafei aGa laia — arne i noi aaai ai ia Ba?u]a e hana Ua puka aku la o Gui!alaume iwaho ine na peao naea ai i koe ibo ina ka Basiia ai aua, a pani »ai ia i ka mahope <?na me Vn mahe loa. Ika paa ana oka puka ua hoonau iho la no o Ba—* sila > ka na»a aiia akilo ana i keia ipu kope me ke koeaa kope; ©• tnsl«ko ka ipuki me !;e i(oena ki t\o maloko o kela mau' ipu 1 ke ele. I A&. e ninaa au »a Kguna di Tel rtyegau. ka mea hei i kapa ia o! Caradeza ame WiUama Bata O JalCBltna hoi na ke alanui, ua ki «ku oia i kana pu ma ke alanui he ma« po aku raamo« o ka hou maka nana o kela moo'elo, aua manao e ; a o G'Jisa'a«me ka»a \ki aka a a maae, a aa ike anei o?s i ka o'ai« oia mea, ai ole, ua waopopo ane' oia mea nana 1 ki aku ka bareaesa ma Kana lumi hookipa ma ka home nani oea, ea ike anei oia, aka, aele lea sia

i lAanao e ike mai, aKa tiae. ua ik« keia kaawa i ke KauPa Mona tona i kona m&ke ana, mamuii o kona lli >aia» a tio ka mea, ua ho ke t»a«li ®ai no oia i m&kemake ole at li !oa oia ;a Kauka Monatcna. a ua H»anp> oia roa $ce kaawale ana o keia kauk*, a m loaa iala ke alahele « loaa aku ai paha kekahi mau waiwai makamae ia'a. iaia no e nana ana i ke a wau pela ki a k«pe, ua hoōhele ae la kot3a noobo« aaa maluna o ka maKi ana e Mcnatona e kātwa!e ae oia, alaila, »a keia manao enu hele ana ia Basifa, ala hou mai freia iuana#. Ke ekela P«« i »akemafce ]a e make. O Gwiia]a«rae h#i, ua ha! mai no #ia la maikal no ke M#r.at«na make ana ao ka wea h6 mea fthe no ota a «eanaa no ©ia he mea maikai Kt«a mako «aa. *OKON\!XIX INAiMAOPOPO MUVŌ GiROfFA

t'g jsukā aku ia ne h#i a < »i Uiittm<J *t maiie O n «*s« ma« *t hp' f r'* kr tai mm i k» *>«*• »ah£p£ ona me 1« Iw. t-« nehe hs* mm ik« la so t#i • !U?1!a m fceKlh »a» me kenn nnn* p«iio ana i fca »a 4 *ta sn* t as* aktt »! ewi hf <i fct malltpo * me k« !•••« © ** «1 ā«1 Ta a ma'

Ua ala mai la na hoooaanaa <jna iiovo ona no kekahi ra?a a aa hoopuka ae la o!& i keīa 0380 huaoielo. "15 hinau i ke Kapna Ti T f . re y a^BBi a o ica mea hoi i :aia iho o . Cara«3oza a aie W'liama Bata!" Ua ala pu maī la «e ho; na heo manao ana iloko o a nei ne ka wahine opio, a ua hoomaepopo no hoi keis (BasiU) ua ioaa ne ka ike ame ka hoomaopepo ana 1 ua wahine opio nei, o ke kanana ana i ke ai i «<a pa ma kela po, a aole he mea ok©a ake, aks, o Gui laume no ia, aka, , ao'e nte oia i hoopuka wala.mai.. ; Ma na hiohiona nae aia nei i| ike a'ui ai malaaa Jo ua wahine epio nei ire he mea ala e koi mai ana iiīa nei e hoopoina i na »ea ana i ike a i hoomaopopo ai pah?, Ua maopooo pu nD hoi ia Gsi — laume kekah' mau mea e pili ana la Monatona. Aia no hoi iloke ona ka ineina no kela ka»aka, a ua hoike mai no koi ia ma kona leo i kona wa i kamaii'® mai ai no Monatona Ua maopopu nn hoi he k&nasa laouwale o Monatotia he Kanaka puuwai eleele a he mea pakaha wale a imihala a me kona hoepuka ana ao me Ka moakaka oa no ka li o ana aku o Garwdoza am? Betā he miu'pie nana. ' laia (RasilaJ nae e neonoo a!a ''n'o keia maa hiohiona, ai& rio oia Ike hoomau ala i ka naoa anā|i koaa pola kope i hoopa ele ai. I Ua hoowaopopo pu iho Sa no oia, a ; a he ekolu kanaka i hoolala ;no ka pepehi ana ia Monatona, ea? nae ©ia he moa īima kok©. <> keia m&n kanaka ekoiu aiatnei i hoomaōpopo ai oia no 0 Gaiia--uue, Caradoza ame Wel!nator.a Bata. - I kekahi manāwa ua hana i& kekahi hana pepehi kanaka i wahi e ko ole ai ka iini n hā poeimihala aohumuhuniu.

Ma ke alanu- ma'alo o Gailaurae a © Jakulino kekahi. ua naa — uao pa'<ahi no lau*> e halawai aku me kekahl mea olioa & ua manao no hni he mea okoa aku kekahi e lele mai ana n:ailuna ma'i o k«la kaa oMuli mav 0 M<i ftatcna anei ka Guitaume i feaupn ai, a 0 ke kumq hei ana i pii akii ai ma kela a anui so ka pepeh? nsj ]u ana ina kanaka nel Ia manawa hoekahi no hoi ua kome ak« 6 Ja«uliha e keakea ae iā ma nao o k<?'a kanaka nn ke hoopa - pakeie ana ae ia Mor.f tona. 0 ke;a mau »ea he kohokoho wa'e no nae ia aia ne! IBaai|a)

Ua hiki loa i ka wahine opio ke hoopakeie ae ia Monatona mai ka powa ma iu ia a»a, aka nae, a«ie e hiki iaia ke hoike wale att* ia Ouilaume ;ke a»cea. He jnea aiaopopo pu na manao & ke kana ka lavfelawe a o K.& mea hoi € n«ho a«a m<? ke oia ileko bng, aia hoi na hana ho«a i ioinoe bo«kau ia aku fha maluna ona a he mea hai e n«bo p sna me Guīla»me, ahe mea paha hei i fcft)ike ka manao ine ko «eia kgu> wa noo»©#. īna i t»o1opone »a wea % pa« inā !a «ia no • Menato»a ke

ola aei, aka, «a roa*c eia, s i pe pehi ia hui e Kokahi iwea kleo ©U. 0 ka Rmw *«i i a!a ae īloko o B»sfia ia manawa. «wai ia ka roe* nan* 1 hana I Kcl« h&na p«n] w» cīcv v k ! o, na OuPaume, mi CVI i'4jo.;a a»«i a i q o na ii*(« aiiei? laa ua <> jw*» aiaUa, oia n® arane' Tiiea ka nake t*» ik« m h«i kPiui k'n«, a ua t#t>« t» liti kin «k« pkht?*€h<»i*o Un lc««w« m *•»» x> 9 t wmli* ili# *»•* NialMpe i ki f

tJa ftu ae 1a tīo hoi o Baaila i ilnna anaiia akn !a i waho tnai kona pukaaniani aku, aua nalo aka no hoi o Fanaya Vida'a a pela no hei me kervF, hoa oia h«i o A o Welinnt«na Bata e kom* mai f ana no? mai waho mai o ka pa me he kuioa o kora peo ilaio ame leena mau lima iiok® ena ekeeke • k®na l®le w&wae. 0 kona aahu hei e kc»o ana ia aianawa he huluhulu a u? al*j mai la ho: na heomanao ana n®j ka la i haia aku ne ke ano aah«l noho i ksroO ia e CaradozĀ- j Ma kana hoomaopipo bna, ea' iike keia mau kanaka me īa, ua heea aku ina aoh« he epeope ame he mea ala ua hoō I una aku.paha laoa i kekahi moa [n® ke kaona a i o e na hoouna ākn paha i ka louo i ke kaona n« ka h3odna aoa mai i maa aahu hou ng lauaMamuli o kona noaneo ana pela u& hoomama ia ae kona manae ukiku n«ko hou īho la eia i a!o a ua hoonaka iho la e mu i kona kope. laia nae i kuKuiu iho a< i kona pola ii*lo, ua &la mai ia na hoomana« ana iloka nna a htop«ka malie aeja ia J a iho "Alaila, na mahi o Ogilivie he mala kf»nu ki nona rra Asama a ila a oia i ike oi • keia anr k©pe?'> E nihau aku aha oia i keia mea i ke'a kanaka i kona *at lawe ia aku ai e Jakutina imaa ona ehke aie ka ©a wahiae epio nei i heopaa ma» ai. Ta manawa h© nae oia hoih#i hou ae ai i'kana s'oon#o ana ne na raea e pi i ana ia Monalona, Ifta o kekahi e ke:a poe ekolu ana hoehu«i ai ka mea nana i pepehi ia VĪ'matona, oiai lo nae o Caradoza ame Bata maloko no e ka rumi aina ia manawa \ <raka ai o Monalona. Vb haalelp aku oia ia laaa malāila me Kauka Mflrasua ame Fanya V,da!£, o'ai d ; 3 haaiele ihe pi i kela wah'se Jakplina. Maiaila; pio hoi trko« ia laua i huli h©i mai a : , a o Kau 1 ka Marasua wale no ka mea i haalele īho i kela rumi.

Uaaia ( mai n® hoi ka noenoe ana iloko OHa n® Giiilaume. Aoie «o.boi.o : a no leko oka rami aina a aole no oia malpke o laMa, 0 aial a paha aia «ia nia kekah! rarn ; okoa aku a 0 kaki lioi i hookaawale no na poe lawelawe, Ua ale du naai ia n« hai na neo 000 ana ng Caradqza āme Rata, Ua nelo paa ahei jaua malo'o o keia rurr,i al»a oiai eia i kaawale aku ai, a pela hoi me ke kaawale ana aka o Kanka 0 ka m«a wa!e no i maopopo o ; s 0 Fa»ya Vidala

K h#i«€ naai ana gn?i oia? Hi\ ipo o Monalona na«?. I'a h*mo aku no hai ©ia iwaha no lia 'ke ana i ua kaiaki n<?», ua upoi 'iho kona «aau Hhilihi niaka a ua lulu ae hoi kona paa leheleh* ■ Maiii paha koi $ fcēia wahine tp o ke*aki o na r#« esa 1 !a e |jMinat*na e hoehaeha i» aku, ī kek*H ma?»a\tn 0 na pdt i>» ua hoehaeh» nkfi tn?>oa \ kajake« man linn aI«M (wahi»e)!aJ Imki mahawi uji kn(tia »a ! no hti ia wak*ne \l iikn iii ka htifeoi fkcu ana 1 «oomaika^. ! Ki o«tnto pu ita dia r,o k? ki? \**m t Otrtī lī h«i li«ho « k» i līa Monite»i. i 1 haa'e!v hoi s keii kii n«ac i hv-o»iaa« * 4 p»ka a 0 "Wi' nc|e kĀ»iai<y* a la i«aa tu k« noauena «wa mtk aia o J a !*« Mnki Kika, j Aole t P*« !