Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXI, Number 43, 17 February 1937 — HE MOOLELO KAAO KEIA NO Olali Goredona ame Ka Moiwahine Kupua o Monego [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO KEIA NO Olali Goredona ame Ka Moiwahine Kupua o Monego

ta kakau ia keia moolelo a Alekaoakei*o liamona, a i hookahuaia boi maluna o na ,tiea hou o na aina e. o»ubna no ka pono o b& poe 6fluhe u o "Hoku o Haw^ii''

MO&UNA II lIOOKAUA IA AXA O OLALI (»ORE]>ONA Uā nana maila nohoi oOlali malima oia nei me ke ano pupuku aē o kona mau maka a pane inaila me ke ane hoihol o)e. "JB kuu kaikainahine malkai,"' wahi ana i pane mai ai, "ua kuhihewn oe. Aole au i ike mua la oe a aol« nohoi oe i maopopo ia'u." Ma na tnanao kaumaha, ua kokolo aku la o ]>ale Aradena mailoko aku o kela rumi, Ua liele walo a eha ka mauao a nawai iiohoi e ole ka eha o, ka manao; Kft aloha i hiki mai, Ile halia mau kou ia'u, Kuu le! mai poina oe, lloi mai no kaua e pili. Pehea nae hoi e hiki ai I ko aloha ke hol mai imua ou a no ka wea ua kaa oia malalo oka mana o ke kupueu o ka luapo. E uuml ia ke aho, i loaa no ke aho alaila e hoea ana oe t ka papaku -o-ka moaua, a ilaila e loaa ai kau mea i iini āi. Ma kelā po ana il:o, mamul.i o' ke kauoha ā ka moiwahine lokoino A7.ur» ua kupeeia uft wahine opio nei me na

kaulahao a hoopaa la īnaka paia o ka rumi me kā hahau ia anā o kona kua me ka hu'a oka uwepa e na kauwa lawelawe a ka moiwahine, a me kona a'o pu ia ana āku oVa haawina pono wale no nona oia no ka hoolohe. Ae, wahi la hoi a kahiko, '-'lie lohe ke ola, a he kuli ka make." MOKUNA £11 O OLALI (iOUEHON A AME KA MOIWAHIKE KUPUA O MONEOO. HOOKANIIA NA PAIIU KAUA

Olai keia mau meī apau a kakou i lieluh'elu ae nei no na iiana e lawēlawe ia ana maloko o ke aupuni malalo o ka lionua o ka moi*ahme kupua Aznra. ua hoeā aku la nolioi ka lohe imua o ke aloalil o ka Moi Vulatana no ka ■ nalowale honua aha o kona miu hoaloha o Olali ame Dale, ame ke kapena punahele a ua Yulatana nei, Kāhana. Aolfe o ke lii wale no kai hoopihoihoi ia aku no keia nalowale honua ana o keia mau mea, aka, o Kauka llanasa Zarakova, a o ke kanaka hoi i ukali ae ia Olali ma ma kela huakai no ke aupuni Monego he mau mahinā i hala ae. Mamuli o na hana noeau ake ia kauka i holo aku ai lakou maluna o ka moku kiaahi m;ii ka aina malamalama aku ho kefa mau wahi a lakoii e noho nei. , Mamuli o ka ike ia ana o keia kana ka no kona makaukau loa mana hani uana i na ouli o ka lewa, ua kolioia aku oia e ka Moi Vulatana no >e alakai ana 1 n& puali koa o na kanaka io no ke aupuni Oinaomao no ka hoo'pakele ana i na poe ekolu i nalowale mai ia iakou aku. lle oiiiana nohoi keia na Kauka Karakova i iini ioa ai ame kona hoomaka koke ana aku no keia huakai lioopakele me ka hoohakalia hou ole iho ame ka hoolako puia aua nolioi o na koa me na lako kaua n<i ka paio ana aku no ka pono okela poe ekolu i nalowale honua mai ko lakou aupuni aku. I ka hee aiia keia o ka huakai k;uia ua lioounaia aku na uumokn kaua klaahi mamna a maiiope aku na v»iali kaua maoll, a ua lele aku la noUoi, kela mau aumoku kaua kiaahi ma ka lele ana a kaalo ae maluna o ke aupuni Omaomao, no ki' imi ana i na puka huna e konu) aku ai iloko o kela aupuni, 1 ka loaa ana o keia ike i na poe maluna o tu auiuoku kiaahi, ua iioounaia maila |jk) hoi ka loiie i ko lakou aiihikaua nui ia Kauka Zara-| kova. ] No kela loaa ana mai e ka iko Kauka Zarakova na kamailio aku la! ola i koua mau lukanela, "ī keiai manawa ke U>aa mai nei ia kakou ke kahl mea. K hoop;ihu aku kakou ) na pani puka o keia «upuni me nu inikuniahi nunui o ka mahuualauu, a ina eia no o Olali. hnle ame Kaluiii» ke ola mal nei, Jie mea ma»'popo !ua i ho\»pakele !n aku aun e kakou Mal lil«* o Kauka Zavakov;\ i mea lunehe»ie ia j ua i i>aa kona uianao iu ka liiki ana iaia ke h>H>una aku. i kona nwui aumoku kaua ame na psin!i koa no ke anj'U!ii Onuu-mao me ka mao Ix»po nma ole ia molwahim- A. u\a. Aole no i puu akw iu pua!ikoa . kn Mol Y«tonui:i. u.t loaa pu aku Ui «oh«»J ka Jke i ke ulo u ku moiwahme kufvua o'le aupuni Omaouuuu Ua loafV mal t|n W *io ke!a puaU e k,.UKsku lU'i i Vela !U>|mns i ka moiwaiiin

| mai kana Kuhina nui aku nolia, oia lioi o īahala, oiai ua waliine kupua nel 6 hoonanea me kona hoa, ola no o Olali, ma ia auinaia maloko o na kihapai e hoopuni aiia i ka halealii. He nuimaoli noka Ike o keia wahine ame kona mana* ua almwale na inea apau iaia, a aohe he mea i koe. lie | akua maoli no oia. j Ia iauanonaee nana aua aia lioi |ua lio«a maila imua o laua ne'i t£e kuj hina Nuia hoike maila i ka moiwahii ne i na mea ana iike aku ai. 1 "Ua komo ia uiaila ke aupuni o ka- ' kou. E kahea anel au ina puali koa Ino ka hoakoakoa ana mai a e ku inaIkaukau aku no ka paio ana aku i ku enemi?" - Ua ku aeia-ua wolwahiue iluna a huli aku la imua o kona Kuhina Nui. ! "Ileaiia la kela au ehoike mai neiv" wahi a ua wahine nei i ninau mai ai. Ua pane aku la nohoi ua Kuhina . nui nei, "E hele mai nohoi la a e nana iloko o ke aniaui hoonui ike, e j ka Hea llanohano, a e ike auanei oe nou iho." Ua haalele koke ihola uamoiwahine nei, o Olali tme ke Kuhina Xui ia waiii a ka inoe aku la iakou no loko o ka Halealii. Ia lakou i lioea aku ai maloko o ka rumi o na mea ike apau a nana iho la lakou iloko o ua aniani Jiei, Ua ike iho la iakou iloko o ua aniani lioonui ikenei i kekaiii kaoo nui ona poe koa i lawa pono me na uiea kaua e nee mai ana iloko o ko lakou uei aupuni.

Ia ike ana no q ua waliine nei i ke hiio o keia poe e ,nee mai, ua iiooho aela oia, "He poe lo keia."

Ua maopopo koke aku no i keia wahine ke ano o keia Doe e liele mai nei 110 ka mea he ehu ko lakou. Ūa

pane maihi rro nae oia, "iie poe Io Keia a i alakai ia e kekahi kanaka umiumi nui aole nae ona eheu. E ke Keiki Alii Olali." wahi ana me kona huli'iMpu alia aku imua' o Oiāii', "e' oiuoiu anei oe e alakai aku i ko kakou mau koa no ka halawai ana.aku mt keia poe hoopiiikia waie a komo vvalt māi i lvo kakou nei aupuni?" E ike nohoi kakou e na niakauiaka heluiielu o ka Iloku o Ilawuii, o teia e komo mai nei iioko o keia aupuiu aole īa lii pue jkoa aku ata o ko Olail poe 110 ia ame kona hoaloha, o Kauka Zarakova. Mamuii nae n ka paa aua o Oiali maialo o ka mahā o keia wahme kupua ua hiki oie ae iaiu ke hoomaopopo ae i kaua mea e iiana a o ka hooko wale aku no i nakāuoha apau a keia wahine e kauoha mai ana. E ike pu iho aiia nohoi kakou mo ko Olaii paio ana aku me kona pot | kanaka ponoi. . I "iie mea hauoli loa no u ka hooko : āna aku i kekahi hana nou, e kuu mo. wahine, me kona iioomaopt>po oie ta .eia oia keiioopaa nei imua o keia wahine no kona paio ana aku me'na kauaka e hoao mai ana e hoopakeie ae iaia mai kona kuiana pio. . Mamuli o keia mau olelo aOlāli i hoopuka ana mai: "£ akahele, ē kh. Mea Hanohano. E hilinai ana tsne« oe i keia maiihini no ka hoomaiu aiu. ho maluna o na hoakuka I noho ioiii. a i hiiinai iav v Mamuli o na oleio i iioopuka ia aku ia Oiaii e ka moiwahīiie n'o 4e aiaka. a-na ina pualikoa o kona aupuni, a he kanaka mālihini wale nohoi, auU i holhoi o Tahala no keia hookaui;. «ma aku o keia hamoliaiw maluna i neia kanaka. Maiia okona iini anu kona makemake e Hlo āku no iaia k. hanohano o ke aiākai arui aku i puali koa no ka paīo aiia aku me lu enemi. ai na e loaa ana ia lākou k; lanakila alaila e k«u mai ana malun. ona ki hanohano. Pela paha oia •ano mai ai imua o ka moiwaiii?ie. Me ka nana ole ae tiae hoi o ku uuu wahine i kela mau olelo a kehi Ktihi na Nui ua pane aku la oia iuma o u* Kanaka nei. "K !ike me ano u kūi. msuoU'K« I hoopuka uiaila. ua luk, toa lā'u ke ike kon mau maiuu apau. a olh no keia. ua piha oe i k;. HH k\Msn ole. a aole no he moa o knu oe. Mamu!i o keia pane a ka molwahii ua kulou iho !a ke poo o \ia Kuhin. Nul t\ei iiaio rtie ke ano hoka, Telu t«n pth:v e k> !»• ti i keia \>ahl L l.uil mele: Hoi uele !a, hol nele I.i. Hol ue'e i Ue kula o M.i! (l iiu I k» hootok»'<ke smu mai nohol t Kauka a :ue kou.i n.au pu ri ! knua 1 ka po.U v k.-.uo m,i» ai ilo*. ke \upun1 o ko kupua Up mwlla lakoii |,i <>īaH heie a,ku :U\n a i uk:»!l 1a akn hoi e Va hhie A nra, a p .«Ukal aua hoi \ lia pu:\!i bo;v o krli anpun! Aoh* i pau.