Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXIV, Number 15, 9 August 1939 — Ma Ke Kauoha [ARTICLE]

Ma Ke Kauoha

HE KANAWAI. K Hookumu Ana i Oihana Kivila, no na Poe Hana, Malalo o na Oihana o ka Teritoro o Hawaii, ame Kona Mau Maliele Kalaiaina, ameka Hoopau Ana i na Pauku 907 Ahiki 913 amel?auku 3160 AHiki 3166 o na Kanawai o Hawaii o 1935, i Hooponopono Hou la. M Hooholoia i Kunau ai & ka Ahaolelo o ka Teritore o Hawaii: Pauku 1. Ka manao o keia Kanawai. Ke kukala ia nei i ke akea, no ka manao o keia Kanawai, e hookumu ia, i keeri& hookohu hana, no na poe makemake hana, a ē hookahua ia maiuna o ke ana naauao a kupono, i mea e holo like ai ke ana o ke kauiike iloko o kela ame keia mea, e iloko o na makaainana; ke ano o ka hana, e kukulu a hookumu ia, me ka maopopo ie'a i na hma-nui ame na poe hana, ke ano ame ka piha pono, o ka noho loihi mau ana iloko o ka oihana o ka lehnlehu; a o ka holomua, mikioi, noeaū o na keena o ke aupuni, e pii ana kona maikai, malalo ihola o keia mau lawelawe hou o ke aupUni. Mahele I OIHANA KIVĪLA XO KE TERITORE 0 HAWAII Pauku 2,. Komisina Oihana Kivila. Ke kukulu, hookumuia nei, [ KomUina Oihana Kivila no ka Teritore o Hawali, 0 ekolu (3) lala ka nui, i loaa na kalena maikai ma na ano apau, e ike mai ai ka lehulehū i kona kulana maikai. lala o ke Komisina Oihana Kivila o ka Teritore o Hawaii, na ke K.iaaina lakou e hookohu, ma na inea i hooakakaia e kai.pauku olelo o ka pauku 80 o ke Kanawai Okana Ain'a, a e paa i kona kulana laia, no eono (6) makahilīi, i ole, ahiki i ka manawa e hookolu? ia aku iii kona pani a aponoia; aka na'e, no, na lala mua i hookohu ia malalo o na mea i hooakaka ma keia Kanawai, hookahi e hookohu ia no lve kau e pau ana lanuai i 1, IU4I, hookahi no ke kau e pau ana lanu-, aii 1, 1943, a, hookahi no ke Tcau e pau ana Tannari 1, 1945. Iloko o kela mai.alnki keia makāhiki e hookohu na Komi^ina 1 iunahoomalu mai waona a'e ona lala. Na hookohu ana, no ka hoopiha ana i kekahi lumi i hakahaka mamuli o ka make o kekahi lala, waiho a haalele aku i ka hana, i ole, hikiole ke paa i ka hana mamuli o kekahi ano, o kekahi o lakou, no ke kau i pau ole oia komisina. Aole eoi aku, elua lala oke komisina, e ku ana malalo o hookahi aoao kalaiainĀ. i Pauku 3. E hana wale na komisina me ka ukjn ole; na j haiawai. E hana waje na komisina me ka uku ole, aka, e uku j ia na hoolilo o kela apio keia komisina, no na hoolilo huakāi, j na hiooiiio e pili ana i ka lakou mau hana ma ke ano he komij sinai aka, na'e, i na i kahea kekahi komisina, e kaapuni mai j kahi ailana a i ki'kahi ailana o ka Teritore o Hawaii, no ka I hooko ana i na hana i kau maluna o lakou, he komisina, e ao ia, ia komisina, m» kona hoolilo kaaliele, me ka pakui ana aku, i umi dala o ka ia no ka uku ana i kekahi mau hoolilo e aku. E hui na komisinu hookahi manawa o ka mahina, ma kekahi wahi. a ke kiaaina e wae ai, a e hui i na manawa a na koi misina i makeniako ai. ma ka hoike mua ana, a ma manawa e aku, i na iie halawai knikawa, i kahea ia e ka hmaliooImalu, i ole ke kīa:n!na. Ona halawai apau ake komisina c t hookuu iaula ia no ka lehulehu. I Eiua iala oia no ke kolamu. ! E hana a waiho aku na komisina i ka lakou hoike maka- } hiki i ke kiaaina. aole e kaa mahope o ka la 15 6 Pepeluali c i kela ame keia makahiki. j Pauku 4. Lnna Hot>hana Nui oke Keena. E hookolm ' na komisina i lloohana Nui, oia ka vnnn;\ hookele a 1aI welawe, poo noii anio kakauololo ona komisina. Ika manai wa o konn hookohu ia ana, e maopopo jx>no na hookele hans ! ana i ka l.nna lioohana Nui, na mea e hoohana ia ana. ' iloko o rni oi! , ;ana ano nui o ka lehulehu, l ole, na p<H» ! iloko ona hana hai aku ina poe hana. Makemake ia ke kanaka maikai o ka inoa, kulana maikai, makaukau ma ka hana, iloko o na oihana oia ano, ame ka hiki iaia ke hookete 1 na ' hana apau, i kulike kona manao me na mea e hooakakaia nei, : ke ano o na lawelawe hana ana malalo o nei mau mea e hoo!akakaianei. ' Ka Luna-llwhana Nui. ma ke apono ana aku o na komii sina. e hookohu aku oia i mau hope hana, anu- ik>c ?\ana 4 i ma'kemake ia a> e hana s na hana a ke komisina, na hana malalo ; o keia Kannwai, a » hookaawaleia ai kekahi huina da!a e k;i * ahaoielo. Oia mau hope hana ame poe hana, e lilo lakou i mau lala iH' ka Oihana KivUa, a e koho ia e like me ka manao o keia Kav ame na rula o na 0 na uku lu\ns 1 apau a na konvisina i kauoha ai i na poe e hana ana malalo o na komisi»U'.. e uku ia no lakou, e like me ka ke kcmisity£ e apono ai. r like me na papa htxmohono!x» ame na hoonohonoho ukn hana. i hanaia a i knlike me ka manao oke Kanawai a i pih i ke kulana e paa ia ana e ia kanaka. Pauku Hwkohu ana, Htvpii ana i ke kulana; kulana : konu' r\ :!< ko oka manao o keia Kanawai. Ka manao o ' hooakaka - ; a r-ei ma keia Kanawai, "kulana" e hui ia, ke k.eena, <ihara mawaho a*e o ke keena, 0 na h.ookoh.u >ipau, na hoopii kulana, ma ka oihana aia kanaka e paa ana l.toko o keka'.i h„,:ka lehulehu o ka Teiitorc o llaw an 4 a i uku ia ' n mailoko oka waihona oka tevitoi\\ e hana ia ' noia e !ike ?ik ka manao o keia Kanaw ai, a i kulike ine na kauawai a:v-< i:a rula t aponoia ai e na ma na mea e , l.o^-.kakr. : :, I, aka na'e, aole keia Kanawai e piU i keia mau ( mea: i la) UvH'komisina ia ame lala o ka puali koa lahui o pmtt. 0 * N., kulana e paa ia ana ekt kahi mea nial&lo o I kahi «olike, < hana h ke »no hana no ka manawa ik* k« tertno»t , i a|* u.« ka aelike ena noia hana, hu* kona ,o.v t haiia ia eia «V o i\a poe ! paa ' mala'o .i k.i n-hana Kivtta; * 1 i?) O -,i; kulana i hooplha ia eka ahaoMo oka o ilawa" ' . v. ke scnaie a hak o na lunanmkaainana. \ r.„ koir.it, . N;, ;*v \\nrax iloko o ke keena o ke Maalna; ! U ) Luua Hooh.ananui oke koena i *'0 o wailiona i hookuawale ia ito tta 0 ;ke koua mau jn>e hana; (f) N.- ikH' !ima haua o Tlon\e he«Vv: o * ke Kia;u:.a. , , . ut) Nii Umuiuk* Ce UKe n\e ia i ma Kapku* ' 1 K.uuwai o i !!o*wi<>nopon<> I!eu T>s V ke keo»\-i ''..Kmnauao, ame n&l&la oKuia oHawaau $ e 4 hui 4 a ;:ku. ha "poe r.a \m\ lim m na apau v* \< Ku*a Kui o all v * 0-> Na Luiw-hanā ! & puKs, t |ii i Na mk.Wi ©t«aM rspa, I »^i hookohulA tu&USv Ku e W--1 Hi W »3.« e IĪ» oka Teriter\ o !I«*4U, j o» m LuwhHk, ua mW e m 1 «ha knw, Mutv, m iWK*!! *? »k* leh«lrhu: ~ : - ! i *ki Nn pe* * hma msMO # k-M m * pwn* V;-. «n» i ! 'Nw* Ma •nā f ese IcoIKW3 H'U-M* oihnn* * m HwiMi « ke&u» mm i«ī% %Mm miU I Wk* I hwm miihk'sMMol 1»& V* %$ | j»mu »iyMt|4iaw4! Alum, jw » » \«*m I «* h«<4ohu mm md Ke WmMā ī \fm) lAa lal&k» n* %x | kAi-Ā pu, i ».tu itwaiA »1* Lt S fe v

Āna o ī:a X%Tia-paaliao, na ic a Tapa Hooliana o na paaliao; „ M<tpe Loio Kuhina, na Hope Loio Kuhina» na Hope Uio Kulila^mkawa; "*" " ~ w " I= v ~ -— - - (q) Na Komisina Papa 01 ao ka Tentore; (r) Luna-llooliaiianui oka Papa Kokua Ola oka Lehu\s) Nā Poo Luna Hoohana Nui o lea Teritore, no lea papa kokua o na poe hana ole; "(t) O'na Luna-nui i hoomaopopo ponō ia i hookuu ia malalo o ka manao o keia Kanawai. Pauku 6. Kaiiawai a.iūe ha Rula. E hana ke Komisina i kela manawa keīa manMva, i na rula', kanawai, e i ka wae ana, hookohu ana/īioopii ana i ke kulana, hooemi kulana, kapae'no ka manawa, hoonoho ma kekahi kulana e aku, pau ana o ka maiiawa hana, ame hoomaha o na poe e hana ana, a e hookohu !a akn iloko o ria hana o ka Oihana Ktvīla o ka Teritore o Hawaii, i kupono i ka manao o ke Komisina, a oia mau rula, l:an;nvai, i ka wa a ke Kiaaina e apono ai, mahope o ka 'hoolaha avui no hookahi pule, iloko o ekolu manawa e hō)o p&kahi ai (ekohi puka ana) ma kekahi nupepa, i nul na poe heluhehi iloko o ka teritore, e like me ia i manao ia ai malalo o lee kahawai. Nā kanawai ame na ru!a oke aa hiki e hoololiia. hoololi, i ole hoopau, e like me ia i hookumu nma ia ai. Na kanawai unie na rula, e ke*ake'a ana, 110 na mea pili kalaiaina. e hoonee ia ana e na poe hana, e pili noia no ka Teritore, ame kona mau mahele kalaiaina, Oia mau kanawai ame rula, e hoomaopopo pono ia 110 ia, no ka holomua. ame ke alakai hana ana, e hookoia me na mea e hooakaka ia nei : Ū) E hookuu hamama ia na poe apan e makemake ana e iawe i na ninaninau e waiho ia mai ai imua o lakou, 110 ke kupono a kupono oie i ka i>aa ana 1 na kulana i hamama iloko 0 ka Oihana Kivila e ku ana ia manawa, a oia ninaniau ana, e pili noia ia i na oia kino maīkai, ka naauao kupono, ka ike hana. noeau ame akamai o ka mea i noi aku me ka hohonu o ko iakou makaukau, ma ka hana a lakou e makemake ana; hoike ana o ka manawa, kahi e noho ai oia ninas\ina\\, ke kulana, i makemake ia e ka mea noi hana, e haawi ia ma ka hoolaha ana ma ke kakau. a kau aku ma ke keena o na Kommna, a hookahi, a oi aku manawa e hoolaha ia ai ma kekahi nupepa, 1 nui na poe heluheiu iioko o ka teritore } oia hoolaha mua, aole e emi iho maiaio o kanakolu la, mamua o ka la e ninaninau ia ai. a ma kekahi ano e aku o ka hoolaha ana, ma ka manao o na Komisina. e hoike ia aku ma ka hooiaha ana, 1 ike na poe e makemake ana i na kuiana Hke ole, e ku aku imua o lakou no ka ninaninau ana. (2> F. loaa ka manawa e hwmahi ai, i emi o!e q eono mahiiia, i ole aku mamua o hookahi makahiki, aka na'e» i na he mao mea kekahi i hooakaka ia ma keia Kanawai, mamua o kekahi hookohu ia ana. 1 oie o kekahi mea iloko o ka Oihana Kifi!a o ka Toritore o liawaii i hana ia. (8> Aole>Jjekahi mea iloko oka Oihana Kmla* e lulu manawale'a akiCfckekahi aoao kalaiaina, i o!e hana aku i!oko o na nir.au kalmina, aoio e hoopau ia oia, noia mau kumu, (1> Aole kekahi mea iioko oka Oihana Kivila, e hoao oia". ma ke ano o ke kulana ana e paa ana, i o!e f koi aku, hoomakaukau aku, iioko o na ninau kalaiaina a kekali? me.\ a mau mea; v Aok-- mau a"!aiTai imua o na r.o na poe i knwno. i noi ole aku. mahope o na hoolaha i hooiaha ia ai, no kekahi wahi a kulana i hakahaka, i ole, ma ka tv,anaō ana o na o k;\ hana T manao ia o hoopiha akv. 4 r>o na poo r;\nkaukau. kupono. i loaa i>a a*o a naauao, e komo ole iioko o na ninamnau a-na, a ou\ mea apan, nia?ato o na ni!a. n r.a komMna e hoopuka ai: (P) P ha«TA"ī ia na hoike hoolaha n.a kr fcakau, e mea iaia ka mana h<v>kohu f n \*axho aku ī na kormsīna, ka wea i wne ia noia kulana, mai loko a'e o na iw i ninaninau iā, ke knurr.ler»a o*a moa h.nna ana īV»ko oka mrmawa hoonmlu, hoono v r keknhi'kulnna waiho ana i ka hana f iur.e kanao ana kr hVhove. am» ka rra>o-e!o oia mau e m&lama ia V nn kon^hina: (7) Oaa nmaninau «imu» eku I V akea ika lehul*hu f a noa i na iiiakaaiuaoa oka Tentoi>\ na ke v ake % a kupeno no ke ole kinv, niiikaV;ki. ke ano, ki*ne a wahine hoonauuao av;a, katvi\a aksm% ke ano o kona noW a:\a ola mau ninaninan ar:a nia ka waf-a 4 1 oU\ ma ke kr;kau + 1 ote 4 haj\a ma ka weiha, a k.apa nia ko k; kat;. f ame ka huipu &!\a, ma ke aki'aiiie ooka oke ki!K\ a via raau nln:*.ninau, n*āSak> iioia onu koniisina # ak< kon\ī<Vria e t\ooka;> aku ai Ika Lun«-koohana-nu:, I o'e, mea e aku.; aka I k&.wa ois niiumir.au ana, ma ka ninar,ira\i w;Vha, t ku-v ia # {&) 1 Jt& ua hookohu ia aku kekaīū kanaka, malalo <? b iu«ii*o o kek kana" ai, au ka ar.a i k;» maiflkO o aa rula aiik- ix«i kanawā* a r.a o ka K?ViU*

e paa no oia i ke kulana j]olco o ka manaw'a ana e hoike ai ua malama ia ka hana me ka maikai, aka na'e no ke kapae iki ana ame Ita hoopau ana, malalo wale no o ka manao o keia kanawai, ame ī'uia, kanawai o na komisina, a, ma ka waiho ana aku i ka" hana, i hooakakaia ma ka mokuna 260, o na Kanawai o Hawaii 1935, i Hooponopouo Hou Ia; (Kanawai 55 o Hawaii o ke kau o 1925, Kanawai 251 o Ilawaii o ke kau 1927, ame kekahi mau kanawai e aku, i lioopili ia aku, i ole, hoololi ia aku.) (9) Aole kekahi kanaka e paa ana i kekahi hana malalo o ka Oihana Kivila e kapae ia, i ole, hoopau, mai kona kulana mai, mamuli o ka ninau ili, huomana, i ole, ninau kalaiaina, aka no na kunn! wale e pili ana, no ka hoopii ana a'e i kt> kulana maikai a holomua, u ka Oihana o ke Aupuni, a waiho aku na kumu kupono rna ke kakau, a o ke kanaka i kapae ia, : oki ia, e haawi ia aku iaia kekahi hoike ma ke kakau, e hooakaka ana i na kumu maikai, no kona lroopau ia, a oia hoiko e waiho ia aku ma ka hooia ana; aka, na'e, o ka mana kūleana hookohu, ua hiki e hoopau ia mai ka hana aku, i na ua hoopaa ia oia malalo o kekahi mannwa hoomalu, mo na hooakaka ole i na kumu ma ke kakau; (10) Na kulana hakahaka, oia mau kulana e hoopiha ia no, ma ka hoopii a'e i kekahi mea, i ole, ma ka hookohu ana aku, e like me ka mea kupono, o na poe iloko o ka Oihana Kivila, e like me ka ka komisina i manao ai, ame na poo hookeīe hana o na keena o ke aupuni, }io ka pono pomaikai o ka oihana oke aupuni; a, iloko o na poe, i lawe, a i ninaninau ia e na komisina, a pololei na pane ana, no ke kulana ana i makemake ai, i ole, kekahi kulana hakahaka; (11) Ina kekahi kanaka e hana ana no ka teritore, a malama pono i kana hana me ka maikai, i hoike ia ma na X>nke o ke keena, i ole, ma kekahi wahi ana e hana ana, i kapae ia, mamuli o ka hana ole, i ole, Uiwa ole ka waihona, i ole, ae ia aku oia, no ka hoomaha liilii ana no kekahi manawa, a i makaukau no ka hoi hou ana e hana, i na ua hamama kekahi kulana, i ole, i waiho aku i ka hana, me ke kulana maikai, mo ka ae ana aku o na Komisina Oihana Kivila ame ka mana hookohu, ame kona wriho ana aku i kona hookohu, me kona paa ole i ke kulana ana e paa ana, e waiho aku ke Komisina, a hoopaa aku i kona inoa, ma na kulana i kupono iaia e hana, elua makahiki mahope iho oia manawa, i ka manawa e hamama ai kekahi kulana i kupono iaia. Na hoopa'a ana ina inoa no ia mau kulana like ole, e kukulu ia malalo o kekahi mau rula. Aole kekahi kanaka, e hookohuia, a i ole, hoopaa hou i kona inoa, ma ka papa inoa o na hana i manao ia ai, aia wale no, ma kana waiho ana ika hana, hookahi makahiki inahope mai o kona waiho ana aku ika hana, a i aponoia; (12) Ina nae, he mea e hoopakele ia ai ka hana aka iehulehu, a lilo i kunm e hoohaiki ai i ka pono o ka lehulehu, aole ma kekahi ano e aku, ua hiki i ke Komisina ke kauoha, no ka hookohu ana i kekahi kulana i kekahi kanaka, malalo 0 kekahi hookohu ano, a aole e pili aku ka manao o ka pauku 1 hooakaka mua ia aela maluna. Oia hookohu ano, e holo wale no ka manawa, aliiki, i ka makaukau āna.o na pepa hoopaa inoa o na poe i noi hana aku, a oia hookohu ano ana, aole e oi aku mamua o kanaiwa la, iloJko o ka makahiki hookahi; aka nae, o kekahi hookohu ano ana, i hookohuia iloko o ka makahiki 1989, ia hookohu ana ka manawa e pau ai iloko o ka mahina* o Dekemaba 31, 1939. Aole ma na ano apau e hookohu ajao ia, kekahi kanaka, elua manawa iloko o na mahina lie umikuniamalua; (13) Ē kaokoa na palapala hoopaa inoa mai kekahi aku, na hana like ole, e hoopaa ia na inoa noia mau hana, o na keena like ole, kekahi mau keena v aku o ke aupuni, apana, i ole, kekahi wahi aku; a oia mea noi hana i noi 3iana aku, ua hiki no ke kauoha ia aku oia, e lawe i na ninanlnau, no kona kupono, e like me ka ke Komisina i manao ai, a i ole, kekahi ninau paha pili i kona makahiki, waM.noho, kuiana makaainana, ola kino maikai, noonoo maikai, kupono no ka haua, kona ano kanaka, kona noeau, akamai ame koiia ike makaukau; (14) O kekahi kanaka i hookoliu ia no kekahi kulana iloko o ka Oihana Kivila malalo o ka manao o keia Kanawai, ame na rula, hooponopono ana a na Komiema, i kapae a hoomoe ia oia no kekahi mau kumu, i hooia pono ia, e ka Mana Hookohu i ka Luna-hooponopono, e hoike ole ana i kekahi mau kinaunau, o ke kanaka i hoomoe ia, i na i makemake ia kanaka I kapae ia, he kuleana kona e kpi aku, e hoopaa hou ia kona inoa ma na palapala hoopaa inoa o na hana i kupono iaia. Pauku 7. Kapae; Hoopau; Hoohalahala ike Komisina. <a) 0 ka Maha i hookohu aku, ua hiki no kekahi kumu kuppno, e kapae ia oia me ka uku ole, e like me kana i manao ai he kupono, aole na'e eoi aku mamua o kanakolu Ia i na manawa apau, aole e oi aku ka huina nui o kanaono la iloko o kekahi makahiki. Me ke apono ana aka Luna-hooponopono Nui a na Komisina, o ke kannka paa mau, ua lūki no e kapue ia oia iloko o kekahi manawa loihi, no ke kali ana i na nieniele, ninaninau, no na kaki 5 hookau ia aku maluna oia kanaka. <fe) oka Mana Ilookohu, ua hiki iaia ke hoopau, i ole, hooemi i kona kulana, o n;t kanalui paa mau l ka hana, i na oia 1 manao, no ka holomua o ka hana, kupono no e hoopau ia uia. Aole hoopan, aole hooemi kulana o kokahi kanaka paa mau i ka han«, a iloko o umi la, e niana ai ia hoopau ana, aka, t waiho pu aku ka Mana Hookohu i kekahi palapala e hooakaka ana i na kumu kuj'ono no kona hoopau ia niai kana hana aku, i'ole, hooēini i:i koiKi kulana, a wailio aku i kope oia mau liooakaka k;i : ('"]H>r.ojK>ni' Nui a na Komisina. E haawi ia i ke l-aiuika i hoopauia i manawa r waiho aku me ka Mana Hookohu hana, i l\<''iia manao nui ke kakau ana, no na kaki no kona hooiuiu i.a ame liooemi ana i kona kulana, a waiho aku hookahi kone me ka l.una honpon<>pono Nui a na Komisina. U ke kanaka paa muu i ka liaim. ua loaa iaia ke kuleana hoohalahnla i ?ia Komisina. 1 na ka l.una-hooponopo»io Nui a na e manao oia o na mea i hooakakiiia na kumu o kona h<oopau ia ana, ma ka luna nui oia hana. mo na hooakaka o!e no knna hoopiiu ia ana, aole mau hana anu < hana ai no k«'iia ho<ipau ia ana* o inoa oka mea i hoopau ia, ina ua koi iu aku hoopaa hou i kona inoa ma na palapala hoopaa inoa. (e) oke kanaka paa mau Ika hana, i hoopuu ia, I o!o, hooemi ia ke kutana. ua hiVi iaia ke hoohala!\aia aku i na Komisina iloko o iwakalua la, mah<!pe oia mana\*a. Ma jjo h«>o haiahaīa ann» o !<*■ kanaka n.-o>a ])oolui!;ihn|a. aiw ka T!aku i Hookoliu aku iaia mo na kaki imua o ko Komisina, waiho aku laua i ka laua mau o!oto ike, a .» mnlnmn ia ka noii ana im«» oka kliukhu. Mi' ka hoolohe ana ana KomlMn* inn olelo ike, aoh 1 i manao ia na niln o k:i aha hookomokomo e pili iloko oia mau ninaninau ana !m* i maopojv> ike Komisin*, na hoohalah«!a imua o lakon, ua hann akn ka Mana Honknhu hana, no keKahi nUiau kalaiaina. i o!e ano, n i!f o ke e Imihoi 1»«»« la «>ia ma kana hana, mo kf. limi» ?\\ o kon& uku lliaa :n{iu lloko o«a knki e aku. ka oMo hooho !o t k« knuoha una ak.n a iut e w:\iho !n aku ma ka lima o Man£- Hoe 1 V.o\o o nmi h mahojv iho. knnA hofke, olelo hooholo, no ka ho.>pau an.n i kn hoohahha!*, a oi&olelo hooholo, e kuleana otr nha hocko!oko!o Uoky*īa mau ninau. Ina 1 oW »-,.0h,i!0 koo ana fko kana*a ! hoopauia, e hookohu hou ka U Mana !!ookohu iaia. mr ka hooia ana a liku kona mau uku hu'nn apnu. 1 o!e ftku iaia, Ina oli lo hooho!o ana Komis!?ia r koo ans \ke kan*k» i hwpauia, a 'hoiho! o!o ia oin ™ kana hma mm mm e kanohn ano kf Kop'i-ii-a. . V. -p;».» i i w» **

; paia hookghu hana, no ka hana i kupoau iaia, :( uauolui v. 5 1 hooko aku ka Luna-hooponopono N'ui a aa Koiul U ia, u i na | oia kauoha, oia kanaka, e uku ka Teritore ( i ka huiiia dala i | uku oJe ia iaia, aka, aole e oi aku mannui u kinmuuu ūi, uo ke j leulana ana e paa ana i kona wa i hoopau ia ai. t (d) 0 *na hoohalahala imua o na ua hiki e 1 lawe ia mai, elike me na mea a ka pauku numao o keiā 1 pauku e hoik6 nēi, e kekahi kanaka paa mau i ka hana, i kapaeia. i o)e. lioomoeia, ana e hoike nei. kona knmu i kapaeia : ai, i ole, hoomoe ia, ua ala mai maloko o kekahi niimu kalai--1 aina, hoomana, ano, a ninau ili. I na e maopopo i na Komi--1 sina oia iTio)a na k'umu i hoopau ia ai oia. e hooliana hou ia ■ oia, me kona ūku la. i Pauku 8. Noii ana; Na Hoikei i hoea aku. La loaa ka | mana i na Komisina> no ka noii ana, iioko o na mea apau a 1 keia Kanawai e h'ooakaka nei, ame niUO na liooiioiiopoiio ana, i kulike ai me na mea i hooakakaia, i ole, na hioa e pilVaiia i na Luna-hana, i olē, na poe hana, o ka Teritoi-e o liawaii, e iike ine na mea a keia Kanawai e hooakakn iu-i, a iiuko" oia noii, ninaninau ana. i ole nā mea mui:i o'na Komi .iua, o na ' Komisina, apau, ame ka Luna-tloopoiH>iH>jio N'ni a nu komisina. e loaa ia lakon ka mana hoohiki. lloko o na noii. ninaninau apau a na o na mea apau imua o lakou, e loaa ka'.mana i na Konmina, no ke kahea ana i na poe i makemake ia e hoea aku nia ke aiK\lie poe hoike, me ka la'we pu.aku me na buke i makemako ia e na Komisina, oia mana hookahi a na aha hookolokolo e kauohu ai e loaa i ke Komisina 1 mau mana. 0 iia kupina apau, na ka Lunahoomalu o ke Komisina e kakau ihoa, Luna-houpono-pono Nui a na Komisina. 0 ke kanaka i kupma ia aku, e hoea aku imua o na Komisina, ma ka hoike ana aku I nu mea i makemake ia ai oia, me ka lawe pu ana aku i na buke i makemake ia. a haule. hoole-oia noia kauoha, lie.i.lo no ka paue ana i na ninau e ninau ia ai oia, e kekahi o na Komhina, o ka Luna-hooponopono Nui a na Kōmisina,, i 010, kekahi agena i hoamana ia. a i makemake nui ia kana olelo ike, no na ninaniau a noii imua o na Komij>ina, ua loaa ka mana kuieana i ka : lunakanawai kaapuni, ma ke kauoha ana aku a na Ivoniisina, a o kekahi lala paha, no ke kauoha ana aku ia kanaka e hooko ike kauoha a na me ke kauoha ana aku I na hoiko, e pane pololei i na ninau e waiho ia aku imua oia kauaka, a hoole oia. e kau no ka hoopai a ka aha malaaa ona, no ka hoole kauoiia. aka, na'e, i na he mau hooakaka kui.uiio kekaiii ana. 0 hoopunipuni a kekahi hoike iniua u na Ivomisina ē ku xo oia i ka hewa, ma ke ano hoike houpunipuni, a e hoopai ia nt> oia. Pauku 9. Aole huina dala, e uku ia i lukalii kanaka i hookohu ia, e ku-e i keia kanawai. Aole Luna-nui o ka Terilore o Ilawaii. oia hoi kana hana, e kauoha aku v'.a, uia ke kakau ana, liooponopono ana i kekahi palapaia, i oSo, hoopuka i na pila alualu dala o ka waihona o ka lehulehu, i nā a&ena uku dala, no, a ma o ka Teritore, i ole, iloko o kekahi waihoua i makaukau noia hana, no ka uku ana aku i kekahi kanaka i huina dala, oiai oia e hana ana nialalo o kekahi oiiuuia o ka Teritoi*e, oia hoi o kona hookohu, i ole, kona kuleana hana, i kulike ole me ka manao o keia Kanawai, rula aine na hooponopono hana malalo o na mea i hooakakaia. 0 kekalii huina dāla e uku ia aku, ej ku-e ana i ka manao o keia Kanawai ame na rula na hoopon'opono ana. ua hiki no e koi ia aku i ke ka- ; naka i haawī i kan'a apono ana no ka uku ana aku ia huina 1 daia. i ole mai kekahi Luna-nui, i haawi aku i kana apono ana, kakau a kakau-kua ana i na likiki, na palapala uku dala, na palapala kikoo dala, i ole. na bila kikoo dala a ko aupuni, ua hiki. i kekahi kanaka uku auhau, oiai oia he kupa Aiueiika e waiho aku i kekahi hoopii koi noia niau dala. 0 ua dala apau i uku ia mai, a i ohi ia mai, malalo oia hoopii ana, i lioopii ia malalo o keia paukli. e uku ia aku tio ia iloko o ka waiUona o ka lehulehu o ka Teritore. 0 kekalii kanaka, i hai ia, e i hana ana, i ole. hoeikohuia. e ku-e aha i ka mauao o keia Ka--1 nawai, ame na nila i kukulu ia ai. no neia nuiu mea e hooaka- ! ka ia nei, oia hoi na palapala hoike Uku haiuu i ole, na huahe--1 lu dala e kau ana ma na buke, i hoole ia a i liooia ole ia, he ku- ! leana hoopii ma ke ano aie oia Luna nui. i ole, mau Luna-nui, j i hoohana aku, i hookohu aku, i ole, manao ana e hoohana uku, ! a hookohu aku iaia, no ka huina dala, no ia hana i haua ia ai, [i ole, makemake paha e hoohana akii ame na lilo oia hoopii. i Aole kekahi Luna-nui. i ole, mau Luna-nui, iloko o kona I manawa, i ole ko lakou manawa e paa ana i na oihana, i ole, I mahope mai paha. nianao no ka uku ar.a aku o ke To! iiore, no 1 na dala. i uku ia aku ai ma ia hoopii. I Pauku 10. Papa loa īa na manao hooplipii kalaiaina. Ac>!e kekahi kanaka e lilo i lala a nuuuu.' ia oia kupono uo kona j lilo ana i lala no ke Komisina, e paa ana oia i kekahi kulana ! i koho ia ai oia. i ole. paa ana i kekahi kulu:;a i hookohu ia ai 'oin. i ole, kekahi kulana malalo o ka Ti , ut« , : , i \ oīe, na aupuni |Kalana. a aole, kekahi lala, iloko o k«»na : ;a'. awa e pa;i anu i ke kulana. I.una-mii, i ole komiie o k.ka.u aoao kalaiaiuu, i ! «k*. waiho aku i kona inoa, no aluuUi aiu. i kekahi aoao ka llaiaina. i ole, waiho akn i kona inoa v.o lu ..lualu ana i keka- | hi kulana ma ka holo balola, ma na kolu> wae niolio, anie ke ! koho holo nui. 0 ke kulana oia lala;, e ku e ana i ka manao o j keia mau mea e hooakaka ia nei, e manao ia no la ua haalele, ! ua waiho mai oia i kona kulana, a i ka manawa a ke Kiaaina e I maopopo pono ai, ma na hoike kakau anu ;;\u i ke Kiaiuna, 0

lioolohu ul.u uiai kekihl Liiuka kupuii/ii'-ia knlni:. ' > A ■ huka. Nti mea ake Kiaaina ejii£opopo poiio al. > Hl«» h he. muu kupono Uoku o.uu mnsujioopii. uo na fjin :i nr.i ūmv! {ia Āha Hookplokolo. ra ... J .Pauku 11. ' Na po« e liaiia nei i keia »Qajuawā e lik) :io hi-~ kou he poe lala. 0 na.poe apau e liana iiel iloko ona keena' oTv.e aupuhi Teritt>re o Hawaii, i loga akji kq lakou nu\u l oe.i>o-, hu malalo o ka manao o na Pauku 907 ?hiki 913 q na I\;;- , 0 1935 i Hoopoaopono Hou Ia # i ,ol§ # nnilaio.o n r ; j ula ; 1 kukulu ia ai, ma keia ke kukalaia nei he laīa.lakou o ku'pi'ia na Kivila oka Teritore o Hluuui, a e hoQk.uUu i iaJ-'.k<. l' x- ! nmanīnau ole ia. ona po.e apau e'hana i]oko o M'uia oihana o ka Teritore» ma ka la e aponoia ,ai o Jvaruiv. ai, iH i noho hana me ka maikai, i loaa gle i;a kijla.il9,\Q LvykaUj' makahiki,e lilo lakou i poe lala no ka Oihans Kh'iUi o k;i Tv ji-i--toro o Hawaii, a e hookohu iu aku kilvou me iii| iunai.in.-u ok ia. ona poe apau e hana nei iloko ona olWa vka u\hii 3ka Tei'itore o Hawaii, uui k,eia ku haa^i ia ne.U iiookv:su nn | ka nianawa iloko o ka Oihana KiviUi, oka Tp'jtom. 0 r.u ,ju,; ■ipau e Uana nel iloko o }ia keenu oīhaua oka TvnU.n\- t iu t , ku !a e aponoia ai o keia Kanaw.aU.i kAauLia aku ua ti o ka manawa, malalo o ka. nianao q kgia ;!\o o ku , pau a;;a o hookahi makahiki, iloko P ka uuiūma uiia : ku , me ka maikai, i ninaninau ole ia, ,no ua kūluna līke t/\ u Ui kou e paa ana v e lilo no lakou i poe lala no Oihana Ki\ ila u ke Aupuni, . . i-""*"! 0 na poe ,apau.mal)ope o keia manawa, e hooUuna ia .i ka • hana.a lehulehu o ka Teritore o Ihwaii, ame ua kulana, na hooemi paa kulana, ame iia hoopau ana iuukops> P j keia, i hana i ka h.a{ia a ka leliulehu, Teritpre o Jlu.w aii, $ ku, wale no ia iloko o ]ka manao akeia.Kana\\a|, a malak' o ua mla ame na hoo|}onopono_ana ake koniisin& i manao i }vulike me ka manao o ; keia Kanawai, a o na poe apau, e liaiui ana malaīo o ka manao o keia Kanawai, iloku o ka maiuiw a o kon,; , hookohu 110 ka %va, ua luuia ia ka liaua me ka he !;tia ; oia no ka Oihana Kivila o ka Teritpre o Il&waiu Ke hooakaka ia nei, aole kekahi .e liiy i lala 1 , ka Oihana Kivila, aia wale ao, 114 nōlio <,-iu iloku 0 ka T- iitvu, 0 Hawaii i emi ole malalo 0 ekolu makahiki. MAHELEII , OIHANA IvIYILA NO KE KULA.NAKAI HALL A KALANAO HONOLULL j Pauku 12. Komisina Oihana Kivila. .Ke ii«.i, 1 Komisina Oihana Kn ila uo ke u Kalanu u' Honolulu, o ekolu lala, 110 lakou na kulana iioopono, a, ka lehulehu e ike mai ai, a e hookohu ia lakou na ka ileia, (Mayor) 0 ke Kulanakauhale a Kalana 0 Honolulu, iu<. kv. apu- ' 110 anā aku 0 na hla o ka Papa Lunakiai u ke KuUuukaukak ! a Kalana 0 Ilonolulu, e paa i na kulana no eono t6) u;uk.,kiki, t ahiki i ka hookohu ia ana 0 kona pam-hak.aha.ka, u 'uoo- ] hikiia, aka, na'e, 0 na lala mua, e hookohuia a t i:wk u ka' manao 0 keia Kanauai, 'iookahi e e puj koiu. u,u-; nawa iloko o lanuaii 1,1911, koua niuiu.N.u īīv kg ' 0 īanuan 1, 19-13, p;tu kona nunawa, u iuuuu-' ri 1, 1945. " , ] E koho na Komisina mailoko a'e o na laia» i Luuul.uoiuu- f lu. Xa hookohu ame nu pani-hakai.aka aiiu, ik keīw.l.; kuīa ) na, niamuli oka make 0 kekahi lala, w aiho aivu p>U;a ī iiuna, 1 ole, hiki ole ia Koinisina e ika hana» e ue-iiia' ia aku a kulana i hakaliaka, 110 ke Kau i pau ok oiu Iwuū^īiu^. Ma ka haawLana aku i kekalu Komi&ina i,ka ioiie 110 ku uuu ' ana iaia imua 0 kekahi hakiwai akeu, uu luki oiu e ka Meia (Mayor), mamuli 0 na kaki e kau uuu nuuuiui oīu, Kornisiiia, ina ke ano haihai a ku-<. 1 kauuwai, pelene u^īuu,-1' 1 ole, mikimina (iuis<jeiiK;mor), hoohaahaa ?uulana ! hoohemahema l ka haua, ku-e kaiiawai kaiu e kona Wuu, ! aole no kekahi mau kumu e aku. ona iīoku ! oko lakou paa ana iko lakou kuiaiia, e ia Uk, u l.e +vv - | noho paa ana ma ke Kulanakauhale a .■ !U uoīuīu. Aoīe ! t oi aku mamua o elua Uik, iloko 0 ka aouo hook&h.. E hana na KomUina 1 ka lakuu hoike uuikuUīkī, „ aku ma ka lima 0 ka Meia (Maaoi), auk l v ka ki s 1"» 0 Pepeluali o na makahiki apau. ! Pauku 13. Na Hookohu aiue K..kuui, Ku luna Oihana i komo ole iloko vka manu. k.k. L;u.i N\i. l.ooakaku a keia pauku e hooakuka uei, "kj\.i.„ īuuu" e ! nao ia noia, na kulana keena. unie na kuiuu 0 iu*! kulana keena, ame e maiuiv ī~ 1.. Iv oka Oihana Kivila i kulike ai me ka mauao o keL puuku. 0 ua hookohu apau, na hookiekk ki.k,.u, k.vkui!oīi Ike kulana hana oia kanaka. eku *.u:u. .. ī k „ lehulehu. i!oko o ke Knlanakauhak a Kalana o Ikiuuiuu,, ī. •A. i uku ia aku kona uku. mai ka wiihonu 0 ke Kuk;u4--'-\- - K.iaim . TTcno!uhi t 0 hnna ia tio ia me na puui ;% K.,,u.uau.ī t !v\j akaka r,ol, mo ke kullke mo na rula 4 r.a W!u «u-.-, aua K„ mistna e manao :vī, a 1 h«xM\kakaia, aku, :u." , % k*:a Kanawai no na nei: (Aole i Pau) Hoopukaia Aukake % .1&& Mamuli 0 ka loihi !oa o ke li* ;u%. ,ik ;i^' kela pule aku uei» a ua kvino Pio k rua ke\t« \u ,1 mai ona a«:s.io e puka aku ai\a aek !: . ; ~u W . aua keia kanawai, a rua keia W!u ae e 'io . ; : ī, (