Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXIV, Number 30, 22 November 1939 — He Kaao No Laieikawai [ARTICLE]

He Kaao No Laieikawai

A pau ka heeuuiu aiiu a nu ka uiaaiiiii, a i ka nulu pau loa u kt Hlualkaaialiima hee ana, o ka nali ia i pae ai, houpololei niaila ka wai o Kuiuaka, kalū lioi a Aiwohi kupua uia e noho mai ana. I ke kaikaiuahine Alii nae e auai ana i ka wai o Kuiuaka, ua liaule liia iu ke Alii kane ame koua Ku hina iua o ke kuko ino nona. Um iuiki aku la ke Kuhina o ke Alii in Aiwohikupua, a koi aku la e ltoo kaawale iaua uiai ia wahi aku a lli naikamaluiua e auau anu, eiu nat hoi ua hookupouiiiu niaila ko luua noonoo. (Nawai nolioi e ole, i kau a iuea o ka u'i o keia wahine. Tali ke kua mahina ke alo.") Ia Aiwohikupua ma i liookaawaie aku ai uiai keia walu aku a kt Aiii wahine e auau ana, ua kahea aku la ua Aiii wahine nei ' K na'lii! lie hoio ka hoi ka olua, kai no hoi he welie ae ko ka aahu, a e lele niai hoi iloko o ka wai, he hookahi ka auau pu ana o kakou, alaila hoi aku a kauhale h maluila e hooaumoe iho ai. lle ai no, he i'a nohoi u he wahi e uioe ai. Uia iho la no ka walwai o kauiaaina, a i makewake nohoi e hele, hele no ,u i makemake no e uoho, o Hanu nolioi keia noho iho." No keia muu olelo u ke Aiii wuhine, I aku lu ke Kuhina i ke Alii, "E' pono ha ka muiiuo o ke Alli waliine, no ka mea, ua uiakeinake oia e lilo oe i ipo nana, no ka niea ua ku a lioohihi luaoli no oia ia oe." I muiia o Aiwohikupua, "Ua makemake no wau e lilo i hoapili 110 ke Alii wahine, no ka mea, ke ike )ea nei au ua oi ioa ae ko ia nei u'i niamuu o ua wuhine apau a'u i ike kuiuaka ai a i hoowalewuie ai iu'u; aka, ua lohe oe i kn'u hoohiki pan ana, aole au e lawe mal' l kekuhl wahine o keia mau moku i wahine na'u." . No keia niau oleio a Aiwohikupua, i aku la kona Kuhina, "l'a hia oe no kelu hoohiki au, ahiila ea, e aho na'u ka wahine u kaUa." A pau ka laua nei kanialiio liiiii aua, ua hele aku ia iaua i ka heenatu. Aiu laua e heenaiu ana, aia hol, ua koiuohiu maila ka hooliihl iioko o ke AUi wahine no Aiwohikupua, a he lehulehu nohoi na poe e ae i hookuponllhi nku ka noonoo a 1 makeniake i ke AMi i kane na lakou. I ka pau ana o ka laua nei auau aiia a manao Iho la e hōi aku a kau ma ka waa a hoio aku; aka, ike akii ia oia 5 ke AHi wahine e konane mai ana, a manao iho la ke Alii kane malihini e hele e konane; akā, ua kaa e aku ke kahea ana ma ka aoao o ke Alii wahine no ko iaua nei konane ana. Noiaila, ua heie aku la o Aiwohikupua a hul me ke. Alii wahine: a kau Iho la i na lHili maiuna o ka papa kouuiie, a nlnau maiia ke Alii Wahine, "Heaim ke kumu plll a ka maiihini i na e hauie i ke kaikuiuahine o Hana?" I maUn nohoi o Aiwohikiipua, w He mau wua kaulua ko'n. «1« ke iana maiia malunu o ke k:tī. «ia ka'u pili me oe." i maiia ke Alii wahine. "Aole he maikai o kau kutnu pill e ku maii-liiai-he iK»ofeaht no kunu: pHI tuauia loa, oia no ua kino o kaua, i na

e uiake au ia oe, nkiUu. ts HIo 110 wau nau, a ma kau o knnolui mal ai walaila no ananoi au e hooko aku ai. e Itfee nue hoi m* 1 ka kaua c hooholo ai, a i na nohol e niake o<> ia'u, ulaila, o oe nohoi k:\'u. u o Mko me kau <? hatia tu«l iti tu*u pels 110lioi au «■ hana aku ai ia oe, iiip koxi noho pa ana nae mii Mnni npt," Ko keia wehowehe n AH! \v:ihiue a un apono koko »ku h\ m»hol ke Alii kiuu» I ua olok» >u. 1 k« hi ua hahau mm 110 5 ka papa imia. kaa aku ia ko «h> i ko AUi wahino a hauie ilio ta o Aiwahlkupua. pano luaila nohoi ko AITI wahino. "lla eo ia'u, aoiie uku kumu okoa ae « pill mai «5, h l na hc kaikaīna kou, alalla ao aku wau e pili hou kaoa." N« kela uiau olelo a ko A!ii w;i hlue imua o AiwohlkupUii. hi>oin>Uv k«ke iho ia oia I kona nnuiao o :to uku a ma ka walia wuie no n;o\ *rt laua na** hoi »> kukalaolol»* :u»v, J v -< ue aku la o Atw« , litkupua ? koiui manao inuia *< ko Aiii wahiu*\ "i'"' nanl hot ia ua piii ue iu i ko*u kluo »«» a ua malkni no; akn, i»o!o kaua ē launa koke, ;ua » hoi tuai au mai ka'u luiakwi kaapuui i:i H;iwaii; no ku »unr, u« l;<H>hiki wau maUHiH o kuu holo nna ivrf. -,\o 1« wau o liiuuH ni«» kokuhl o na wn hlne t> ae, aia no a punl o Ha'wail. stlaiia, V hanā no wau «> HUv mo kuu o Hko iuo kc kanjs v ka um.UUo noL a oia hoi k« hook<> t;? ittia o kou makomako Vol«i'ji, Wo kauoiia UiUH akil noi n ;>V! ia or tn:\ UMM o kuu helo ;uu>. r noho oo i'.u' ka jMrthiilitt loa. aoU' hoi *■ iilo i ko okoa aku, aolo lu> ! o hsu ī« » k« liewa t o koako;! \ kti o ko ka«a noho ana ; mn- k;i k«u« l»oohiks, « hiki i kuu U»»ī tuai mai kuu liuhVus ks»pusst hhsl, »

ia manawa e hooko 3a ai ke kumu j>ih <1 kt' Alii \v;ihiu<', l iiii e hoi mai au a aole oe i aolio me.kii wa!uhh> hoi oe i' hooko i ka'u Kauuiii., iihiihi, e pau 110 in," Aol«? nae hoi keia o ko Aiwohikup\iH Boftnao i»nv>li. A 5 ka paa ana- no u ke kauohaīu Illnaikamaiaina, haalele iho la iakou ia Muui, a o ko iakou waiii i pae tuuu aku ai ola no rua na kapakal o Kohaia Ma kekilhi ia ae ua haaleh* iho la iakou ia kapukai, i» lioio aku I» a uiawaho pono o KauolH)ia, a nana aku la noiiol o Aiwohikupua a ike aku la i ka akoakoa niai o keiu puuiu kauuka mauka o Kapaau. Ia nianawa. kauoha ue la o Aiwohikupua i na lioewaa, e luwkokoke aina aku na w«a, 110 ka mea, ua niakemake ke Alii e Ike i ke kuinu o kehi akoakoa aua o ua kanaka. A hikl iakoū i ke awa pae waa nia Knuhola. ninau aku la ke Alii i ke kumu o keiu akoakoa aiia o na kanaka, a hai ia niaita irolīOT 'e"'nu' kamaaina, he aha mokomoko ke kumu o keia piha ia e na kanaka. la manawa uiupuni ae la o Aiwohikupua i kela makemake e heU l aku e niakaikai i keia aha mokonioko. a liooiana ia a mpua ia Iho ia na waa o lakou, a lele aku ia nohoi o Aiwohikupua a ]>ii aku la me koua Kuhina amo na hookee waa elua. iie eha paha ko lakou nui o ka pii ana. A hiki lakou i Hinakaliua i ke kahua uiokomoko, :i iu uiunawa 110hoi ike maila ke aha mokomoko i ke koikl Kauai, tio ka oi loa <t kona ; kiin<ika ui Miannia o na keiki kauiaaina. u ua ulu nmila kekaiii hau- ■ naeie. iiahope iho o ke-ia haunaele ana, iiooinaka hou iho la ka hoouoho i;i ana o ke kaiiua mokomoko, a ia manawa, piii aku la o Aiwoliikupua uai ke kumu laau miio uo ka naiiii ana i ka hoouka kaua Imhi ana. la AiwohikupuU »ae e ku ana ma kona Wiilii, puka maiia o Iliuami a ku iwaeua o ke kahua mokonioko, a e hoike ana li<»i iaia iho imua o ka aha kanaka, a kahea niaila me ka leo nui, "Owai ka mea ma koia aoao uuū e heie īuai e mokomoko?" Eia nae hoi, aole he mea i aa aku 110 ke ku iina aku imua o Ihuanu, no ka »uea, o ko Kohula oi keiakeia uo ia ma ka ikaika i ke kuikui. la Ihuauu e holoholo ana niaiuna 0 ke kahua mokoinoko, ua kau maila kana nana ana maluna o Aiwohikupua, a kahea maiia nohoi, "I'ehea hoi oe e ka mnllhini? Aole anei ou makemake e koiiio mai ma ka iealea pu ana?" i ka iohe ana no keia o Aiwohikupua i keia kono a Iliuanu e kahea mai nei, ua hele aku la oia a kau ana iiuna o ke kahua mokomoko me koiia aahu ana i koni aahu pukoiiukohu, i like mau mc ke ano luau o na puaii o ke AIU. Pane aku ia oia iiuua o kona lioii palo. "E ke kaiuaaina, uā koi mal nel oe no ko kaua U\iioa ana, n eia hoi ka'u uoi ia oe, i elua mai ma kou aoao. huipu me oe, akolu oukou, alaiia mlkoiulko iki iho ka mallhlttL" A lolie o Ihuaiiu i keia olelo a Aiwohikiunun i ~ oia, "He oi oe a ke kauaka uunui o ka haaliki aiue k« liookauo nui wale e hoopuka nei inma o keia aha, Aole paha i ike owau ka oi mamua o na kanaka apjt« o keia wahi, eia nae hoi ke oleio mai nei nae hoi oe i ekoiu ma keia aoao, a heaha la oe iniua o*ur* Pane aku la o Aiwohikupua, "Aole au e aa aku e hakaka me oo nia kau noi, ke ole oe e ku niai me r»a tnea e ae tua kou aoao. a heaha hoi iniUH o'u! Nolaila. ke ol<?l<* paa nei au aiio, he hiki ia'u ke hoolilo 1 keia aiui i mea ole iloko o kuu iima." No keia olelo a Aiwohiknpua, he le niaila o na lioo o Ihuanu mai o AiwoMkupua. a ole lo maiia. "'K! mal olelo aku <»e Ut Ihnanu. o ko Kohala ol no kela; āohe he niau pukouakona e ae o Kohala nei e aa nku imua o keia kanaka ~ 1« wanawa m iniii a? hi o Aiwo hikupua, a pap:iU- ae t i t ke kHU*ik* I w&laau mai ai i«a kona kua, n haule aku la ia a make !oa (Aole i jvatt)