Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXIV, Number 31, 29 November 1939 — He Kaao No Laieikawai [ARTICLE]

He Kaao No Laieikawai

Mokuna V A i kn ike aiui iuai ii kii aliu kanaka ayau o ko kuhuu mokuiuoko i ka oi kelakeia o ka ikaika o keia kanaka nia o ka pal«? wah; una aku no i kela kanaka a hina iia.lo a niake loa. Ia manawa, ua liele īnaiia na poe kakoo ia lhuanu, a oU'lo inaila iaia penei: "E Ihuanui e! ke ike īuaopopo lea nei au i keia nianawa, ao le e lanakila ana ko kakou aoao. no ka mea ma ka'u hoomaopoiK» a īuanaopaa lioi, e lanakila anli ka malihini inaluna o kakou, no ka mea ua ike maoli aku nei no oe i ka make ana o kela kanaka o ka- _ koii-i ka wel&u 45««» wale no o ka malihlni, a oi loa aku a ku niaoii mai oia me kona lima, e le!e liilil ana aa apana ou i o. a Jjaii£L._.Xo-. laila, ke haawi aku nei au i ka'n olelo a'o ia oe e hoopau ae i keia aha mokonioko ana, a e hoopau nohoi kan na ana aku i ka malihini, a he hele uku nohoi oe a imuu o ka malihini a e lulullina pu me in, 7 a e haawi aku i kou aloha iaia, a i ike niai l»oi ka lehuleliu no ka hoopau ia ana o ka niokomoko."' ' Mainuli o keia inau olelo, ua i lio-a ia ae la ka inaina iloko o ihu- ■ anu a ua pane nuiila oia: "E kuu poē kakoo, mai lito ia i mea na oukou e inaka'u ai a hopohopo iho paha no ka inake ana o kela kanaka o kakou ma ke pale wale ana maila no a kela kanaka me ka \velau o kona lima. Aole anei lioi au I haiia aku ia hana hookahi he mau la i hala ae nei? A heaha hoi ka oukou e maka'u nei 'i Ke ha'i aku nei au ia oukou I na ua kau ka maka'u a me ka weliweli ia oukou no keia kanaka malihini; alaila, e huna aku oukou i ko onkon mau niaka iioko o ko aouli. Ala a iohe aku oukou no ka hunikila una 0 Ihuanu, alaila ē hooinanao ae onkou i kuu puupuu ia Kanikapl-ha, ka hua a ke kuinu i a'o oleia ia oukou. No ka n.ea ke ike nei wau. aoie e lanakila ana oia maluna o'u, no ba uiea, ua kani ka pola o kuu malo i keia ia." Xo keia ntau olelo haauui a lhuhauu, ua i.aku la kona mau hoa iaia, "Auhea mai oe! Ua pau ka niakou olelo a'o ana aku ia oe; aohe he mea i koe e hana aku ai, kulia imua o ku hua o ke kuuiu « kakou 1 a'o pu oleia uiai ia inakou, a ke olelo mai nei hoi ua kani ka pola a ko malo, a malia.o lanakila oe i ua nialo la ou." Alaila, nee aku la koua mau hoa mawalio o ka aha. īa Ihuanu uae lioi e haaliki ana imua o kona mau hoa no ka hiki iala ke lanakila aku maluna o kona lioa o Aiwohikupua, ua o-i maila nohoi o Aiwohikupua a kokoke iki mai ma ke alo o Ihuanu, a upoipoi ae la oia i kona mau limu tna kā poohiwi, ine he moa kane la o hoomakaukau ana no ke o-o ana, a me kona olelo ana aku ia Ilumnu, "K Ihuanu! Kuiia mai ma kuu piho no eha kanna kui ana!" I ko Ihuanu iohe ana i keia nuui aa kaena una a Aiwohikupua no ke kui ana aku, ua hull ne la otn a naua aku la a pmii ka aha kauaka a ike aku In i kekahi mea e hii ana i kekahi keiki opiopio loa. alaihi, oleio akuia o Ihuami ia Alwohikupua, "Aole owau ka uiea naua oe e kui; aka, na kola wahi keiki e hiiia maiīa, e ae aku nana e kui mai ia oe, a e ae aku iaia oia kou hoa paio." Na keia mau olelo a Ihuanu i hoopii ae i ka weia inaina iloko o Aiwohikupua, a ia manawa iiopuni ae laka ula a puni ko kmo holookoa o Aiwohikupua. me he nsea la ua hooluu la iloko o ko kuko o kekahi hipa keiki. t'a huli paiui maiia oia imua o kn aha n j olelo inaila, "Owai keia kanaka I ! aa niai ai oia I ke keiki o Kaual. j u*Haiia, ke OMO aku ne! wau iaia. j he Mki loa i ku\) ke haawi i mai ia'u e lanakila maluna o keia T kauaka, a e hooiilo ae kuu Akua I j ke |«w o ko oukou ik.uka i me i mi ; iimili ua kuu mau hoewaaj Aiaila, kukuli iho la o Amuhiku ! pua a puie aku la i kona mau \ i kua penei: "K Lanipipili. l.anioa , ka, Lauikahuiioinoaiaiii, o l,v»no. e iiekiUkaakāa, ame Nakoiowaiiai'i. } i keia la, e ihe luai oukou |a'\t i V.:i ! oukou kaua, ka oukou pua ! k>v | ttia ke ao nol, t»a keia ia, e haaw! j luai oukou i ka ikaika a ma . iuna o ka oukou kanui nei. o hiki ] ao la oukou ko tn>ohala i knua puu | puu ma kona kul ana inai i kn ou . kou k&naa, ā ke noi aku nol w an o • haawi mai I ko i»oo o Hmum i k\ns | iīuiii, 1 atea jwans na uuui hoe . waa, i ike ai keia .«ha holiKik<wi o . wau ko Unnakila inahuia o ko!a ka nak« i oloia. \ioono " (Awawa) { 1 k« h*wki īa iho o kola pulo, j ua ku ao Ia o iHiua ' ute m ?iolo!w'?ena 1 hokae ia nio na mauaolaua tto ka hoouka ana aku 1 k# kaus ua ninau akn U oia ia Ihu , «nu, ' ia aiakmikau anol oo o ktU : «Mt( i« Uf '

Ta pane aku la nohol o īhuanu, "Aole au o kui ia oe, u nau e kui iuua mai." I ka lohe ana o ke kuuiu a liiuami i keia nniu olelo i liooj>uka ia e Ihuanu, hele mni la oia a' ma ka aoao o Ihuanu, a i niaila, 4"llawawa maoli oe e kuu haumana, i na e kena hou mai kela, alaila, e kui uku <ie nie kou īkaika upau, no ka nien, j kona mannwa e kena mai ai e kul oia iho la no ka liooiuaka ana," nolaiia, ua pono la Ihuami. Mahope iki iho o keia, uu ninau hou iuaila o Aiwohikupua ia Ihu auuii ■'ī'a makaukau anei oe no ke kui ana niai ia'u? I na ua makau- ! kau oe e kui inai i kuu helehelena !" | I hakalla n<> apau kela mau o!e- -! Io a Aiwohikupua, mi hoolele inaila ! nohoi o Iluianu i ka puupuu i like ka hu ana me ka makani ma ka | lielehelena o alo jiki ae la uohoi o Aiwohikupua, a j hala uiiu ua' pūūpiīu'ūeī.' (Fna pa- | lia i loaa pouu i na la aohe ahailouo, aka, o ka mea nae hoi ia e maopopo 6i iia keikik-ane o laua). | I ka hala aua uiaila nae hoi a ka i puupuu a liiuanu," aole nohoi i Ik>alu iho o Aiwoliikupua, aka, ua hoo_ lele aku la oia i kium puupuu, a jia pono nia ka umauma a hulau pu uia ke kua; a ia muuawii uu kuikui tie 'lu oiu i ke kiuo o Ihuauu oiai e kau aua lio ma koua lima a kowāli ao laia Uiuiinu i o a ianei imua o ka aha kanaka, a kiohi aku la iaia mawalio aku o ke kuhuii mokonioko, ;i hinakila iho la o Alwohlkupua malunn o kona hoa mokomoko pu o Ihuanu, a o na poe keia i ike ma-

ka muoli i keisi hakaka ana ua 110ke ao la i ka mvauwa. I ka uiake aua keia o lhuauu, hele uiuila koua mau hoa lua kahi ouu e wuiho oui ole uua. o na poe keiu'i uwalo uiui imua ouu uo ka iiooki ana i keia hakaka. a kaukau iho'la. "E lliuanu- ua liiki auei i ko ai i u'o oleia ai makou ke hoolu ae ia oeV L'a hiki anoi ia ye no ku lua o ku lunnawa kc hukaka aku lue koiu kauaka u ka ikaika uui walo;" O keia ua oioio hooheneln'iU' u kouu i>oo kakoo. I ka iehulehu e lulunii ana ma kahi o ke kino īuake o Ihuunu ko lakou pukaua, a e uwo aua hoi, heie aku ]a o Aiwohikuimu, u oki ue la 1 ke jjoo o Ihuauu aiue ka laau paluu a Ihuiinu, a kiola aku la i kona mau hookeit, oia no ka hooko hope loa ana o kana pulo. A pau keia muu meu, haulolo iho la o Ai wohikupua i keia uha, u hoi aku la u kau iluua o uu waa. u holo uku ia; a kui aku la ka lono o keia niake uua o Ihuauu, a puiu o Kohala, Hamakua a p ka uiokupum holoo. koa no o liawaii. Hoio aku la lakou uei. a kau i llouokaape, uia Waipio, a nial laila aku a waho o Paauiiau, a ia lukou i nana mai ai ua ike uiaila i ke ku aaa o keea o ka lepo o uka. l'a uinau aku la o ALwohikupua i konu Kuluuu, -Ea, heaha lioi kelu ahakuuaku e pihu uiuila o uka? lle uiokouioko tio i.mhaV 1 ua he aha uiokomoko keki ea, o holo liou kaua e uiakuikai. Uleio uku la uohoi kona kuhina, "t.'a oki ia uianuo ou, no ku tuou, aole he huakai uiokomoko ka kuua i iH'le nun' in-i. aka, In> huakui in»i wuhine ka kaua," I luaila o AiwoWkupua i ko kuhina. "Ka!iea la aku na hookelowaa, e !n>oponopono ae i na waa a holo p<»K>le! aku i ke awa, i lohe aku kakou, hoaha hoi koia piha ia o uka." A hooko ia ko ke Alsi īnakemake, a holo aku la lakon a malalo o ka pa--11 kahakai ike aku la i kekaiil mau wahine e kul opihi ana a ninau aku la, "Heaha keīa piha kanaka o uka ?*' Vn pnne maila 114 wahine, * % Tīe ahā !nwkukn mokomoko a o ka mea ©I r> ka ikaikn, oia ko hoounaia aku e he!e e kuikui j<jiupmi 100 ke kanakn Kauat t ha kaka iiīai not i«e Ihuanu. a wake i««t ne! nn o IhniāhU; ola !a plha e uwa alā. w Ta kena koko aku ln o Alwohlkupua e kuu i ka lielemna a e hekau ka waa. a lele aku Sa o Aiwohikupua. o kona kuhina aku u»e na h«vv kelewaa ehia aku. a ptt akw la lako« ā hikl i ke knhua i»okomoko, ala uno iakou ma kahi kaawaU' innl e naua ana l ka aha. A he!e mal!a kekah? kamaaina uia ko iakou net wnh! e m«ho ana, a niuaw aku ta ivohof o Aiwohlku l ka hami a kn aha. a hnUa ma ltu o hke tue ka oieh) a kehi wahine I oleso nnil a! t>?eio aku ta o Aiwohlkupua t kn hi kanmalna. "K heie oe a oieio a leu. ewau kekahi e lealea pu lue ke !a jhh\ aoie nae e iealea pu me ka poe ikalka oie." i'a pane nuilla nae hoi ua kann ka net. "He ikaika o ke i.n :iha o Hat?naka :* oia ke hoounw īa ana i Kohaia. e haknkn we ke Kaua?" t>Wii aku ia o Ahwhikiipua. "K 1 i*eie koke uku *h\ a e olelo aku la H?iunaka e 'eaiea pu niaua " A hiki nohol ua wahi kanaku ka »naains net a ha'awa* akn !a me iinunaVpi, a i kotta iohe ann 5 oieio i hoikela aku iaia e kahl ks naka, «a ae h* o»a 1 utau » t«*UvU iho i« nta *< i uh

~ .1 umauma, a hehiliel)! 'lho la i konā mau wawae, a ani nialUi i koiia mau Jima ia AiwohikWua no ka hele aktt Iloko o ke kahua, a hele aku la nohoi o Aiwohikupmi, a wehe ae !a I kona kapa aahu! a kaei ae la ma kona puhaka. ! Ia Aiwohikupua ma ke kahua, olelo aku la ola la Ha\!inaka, "Āole e eha ke kēiki Kauai ta oe, lie hila kaniahele no ka laau ku i ka pali." īa Aiwohikupu'a e knmallio nei i kela mau mea la Haimaka, ua ka hea malla he kanaka nia) waho nml 0 ka nha kanaka 5 ike maka ! ka [hakaka atut tī Aiwohikuiiua nie llmlanu, "E Haunaka, a ine keia aha, 1 aole oukou e pakele 5 kela kau-akii, iua like kana puupuu me ka pololu, he hookahi no kui apa ia Ihuauu, liuiau pu ka puupuu uia ke kua, a o ke kauaka, no keia i jinake mai nei, o Ihuauu.'" j Ia mauawa, lalau niaila o Hauna-j ka i na iima o Aiwohikuuua. a 'aloiia maila oia, a o ka pau no ia, ho- j aikaue iho la iaua, a haalele iho hij ua kauaka i ua la. A halele j pu iho i ua waīii ia, a i helo pu aku ia o Ai\yohikupua ma j uie ke aikaue a kau lukou la mu ka j waii, u hoio aku la n.pae i Laupa-. iioehoe. f j (Aoie i j>au) : | !— |