Hawaii Holomua, Volume I, Number 15, 14 April 1894 — HALAWAI MAKAAINANA [ARTICLE]

HALAWAI MAKAAINANA

Piha-u ke KuoaAlii me 3,000 Kanaka. Hooholo Lokahi ia ka Olelo Hooholo. P’ liko me ka makou i poloai' aku ai i ka lehulehu lahuikanaka o Hawaii, e malama ia ana he halawai makaainana akea no na j>oe a pau e hoolilo ana ia 1 fawaii nei i home nona, a mijuna o kona lc{x> e hooluolu ai kona mau iwi no ka hopena o kela me keia kanaka. ua hookoia ka leo kahea a ka papa komiie na i kahea ka halawai, ma ka akoakoa liko ana aku o na poe aloha io 1 maoli i ko lakou aina mai ka puuwai ae, no ka hoolohe i na kumuhana e waiho ia mai ana , e na alakai o ka halawai. t a i hooliolo mua ka lahui i ko lakou manao, ina he mau kumuhana keia e waiho ia mai imua ; o ka halawai no ka hooi aku i ko au holomua o ko kakou noho aupuni lahui ana me ka ■ maluhia. alaila, e haawi ana kakou i na kakoo ma ke kokua j ana i ka olelo hooholo o ka ha-1 lawai; a ina e ike kakou he mau kumu kupono ole ia e hoomau ia ai he aupuni maikai a me ka maluhia ma Hawaii nei, o ko kakou kuloana kela i haawi ia mai e ke kumukanawai o ka aina, e hoole aku me ka ]>uuwai hookahi a o malama mau no i ka maluhia. Maho]v iki iho oka manawa i hoolaha ia no ka hoomaka ana o ka halawai, aia he heluna | nui o na ano lahui a j>au i akoakoa aku ma ke Kuea nul o ka Pa-alii, nona ka huina i hoomaoj>ojx>ia aole i emi iho i malalo o ekolu tausani kanaka, ! a e ku ana lakou me na manao , j>ihoihoi a kali i ka hojx*na o na mea e hoike ia mai ana e na komite no ko kumuliana i kaI | hoa ia ai ka halawai. Aia maluna o ka lanai hai- i olelo, e noho ana na komiie o ka halawai a me na haiolelo, j no lakou keia mau inoa: C. W. Akojx>ka. J. L. Kaulukou, J. 1 F. Hola, L. J. Lovi, J. Pilipi, F. H. Redward, A. Rosa, C. B. Wilikona, T. A. Lloyd, me J. K. Kahookano. Ma ka! aoao ma Ewa o ka lanai. malaila na poo kakau o na nuj>ej>a like ole o ke kulanakauhale e kojX' ana i ka manao o ka haiololo, a o kola elemakule poohina kekahi o ka nupepa “Hoa’loha" ma ia aoao o ka lanai haiolelo. Na Mr. kejx>ka i wehe mua ka h&Ia\. ai ma kona hoike ana mai i ke anaina, ua kohoia o Mr. Kaulukou e ke komile, i lunahoomalu no ka halawai, o Mr. Levi, i kakauolelo, a oia no hoi ko Mr. Kaulukou wa i ku mai ai e like me kona ano mau o ka mahiehie, a me koua leo moak&ka e lohe pouo ia ai

kana mau huaolelo imua o ke anaina kanaka nui. ua t >ane mai la oia me keia mau olelo: J.L.Kaulukou —“E na oiwi ponoi 0 Hawaii. kuu mau hoa makaainana Hawaii oiaio a me na kupa a hoa’loha o ka lahui Hawaii, aloha oukou;— “Ano i keia hora, a i keia mana w.> maikai i loaa h kakou, ua ako&koa mai nei kakou ma keia anaina uui e noonoo a e kuka no ko kakou mau pono pili paa ma ke kino a me ka waiwai, a i kulikehoi me na pono i loaa ia kakou ma ke kumukanawai. “‘O ke kumuhana nui a koikoi i kono ia ai kakou e akoakoa ma keia wahi, oia no ka mea e pili ana 1 ke kumuhana a kahua hana hou i kukala ia mai nei e ke Aupuni Kuikawa, oia ooi e kukuluia i Aupuni Kepuhalika ma Ilawaii nei, a e hanaia i kumukanawai e ka poe i kohoia o ka Ahaelele hana kumukanawai, a mamulioia hana, ua kukala pili aupuni mai nei ke Aupuni Kuikawa, e malamaia he koho halola nui no ke koho ana i 18 hoa o ka Ahaelele e ka lahui ma ka la 2 o Mei, 1894, a o keia ooe i koho ia, e huipu aku lakou me 19 ] o« o ka Ahahooko i keia wa, a o kela poe he 19 i loaa mua, aole loa lakou i koho ia e ka hnui. 0 ke kahua mua loa e ku ai a e hana ia ai la mea he Ahaelele hana kumukanawai, oia ka lilo ana oia Ahaelele i w.ihaolelo no ka lahui, a na lakou i hana a kukulu i ke kahua kahi e ku iho al ke aupuni no ka pono o na mea a nau, a na ka lahui mai o a o o ka aina e koho me ke keakea ole i& i na hoa a pau o ka Ahaelele, elike me ko lakou mau manao kuokoa. Aka , ma keia kanawai koho Elele, ua i manaoia o ka hapa uuku wale no o ka Ahaelele ke kohoia e ka lahui j holookoa, malalo no nae o kekahi mau kumu e loaa ai ia lakou ia mea he kuleana koho. A oia ka’u e ninau nei ia oukou i keia po, he i hana ku anei keia i ka pono a me ke kaulike a no ka pomaikai hoi o ka Lhulehu? Ke o’eloaku nei au aole! Ma ke kuleana hea la i loaa ai ! ka pono i keia poe hoa he 19 e noho iloko o ka Ahakuka Elele, oiai , aole lakou i kohoia e ka lehulehu, I a aole no hoi lakou he wahaolelo | no ka lehulehu? E na hoa makaainana: 0 keia kahua hou i kukala pili aupuni ia mai nei e ke aununi kuikawa. Aoi le pono ia kakou ke noho walea e nana wale aku no me ko kakou i hoite ole aku i ko kakou mau manao kue; no ki mea, ina kakou e hana pela, alaila, ua like no ia me ko kakou ae maoli aua aku ia mea, | > a ina e lanakila keia hana me ke [ i . . . t kue ole o ka lahui oiwi ponoi o ka I aina, alaila, ua like ia me ke pani paa ana i na puka no kou pono e i ke kanaka Hawaii, a ua like hoi ia rae ka eli ana i lualrtu>apau hope loa no keia lahui: a i ka manawa e oni ae ai na kanaka Hawaii noko lakou mau pono, a hoopii aku paha i ke aupunī nona ka lanakila a me ka mana piha. alaila. be hookahi i no a lakou pane: “Imua iho la no na hana a pan o ko oukou alo e na kanaka Hawaii, aole nae oukou i hoike mai i ko oukou mau manao kue no kela kahua hana hou a ke Aupuui, a nolaila, aole a makou hana me onkou.’’ A oia auanei ka wa 9 mibi ai k ikou a pau. E hoomauao oukou. eia ka niuau o Uawaii iloko o ka liaia o ke aupuni o hiki nae i keia la. aole i puka mai kana olelo hooholo maopopo, nolaila. o ka lawe ana o ke aupuni kuikawa i keia kaliua hana hou. oa pupuahulu loa, lakou ma keia hana. Nolaila, ma ko*u auo he kanaka Hawaii Oiaio, a i aloha i ka aina « me ko kakou mau pono a pau, a me ke kookoa o ko kakou aina aloha. Ke nonoi aka nei au i ko oukou oluolu, e noho malie ka kou na kanaka Uawaii; mai koaiu oukoo iloko o oa haua kue a waiho

ia tnai ana imua o oukou e kua lahui aloha. He miu olelo bo*.*holo kekahi e heluhelu ia aka ana, a e oluolu e apouo lokahi mai. no ka mea, o keia ko kakou ola a me ko j kakou pomaikai, a he hana hoi e ko : ai ko kakou makemake e ka lahui oiwi o ka aina. A la'u <e hoeki ai i keia mau olelo, ke nonoi nei au ia 1 e hoi aku me ka malami i K.a maluhia a me ke kanawai. Oia ka aoao o ko kakou Moiwahine a me kana kumukue i aponoia e ka Peresidena o ke aupuni kuikawa, Mr. S.B.I)ole. A oia mea i waihoia aku e ko kakou Alii—oia ko k tkou mea e ku lanakila nei a hiki i keia la. A o ke aupuni kuikawa ma kekahi aoaoe noi auae hoohuiainn. A ano la e o’u inau hoa makaainana a me na hoaloha o ka lahu; Hawaii, e ku like kakou rae ka lo- ! kalu e hana i na hana a pau e pono ai knkou, ka kak ni inau keiki a me ka Kakou rnau moopuna ma keia mua aku. A ke pule nei au i ka Mea Mana Loa e k 'kua mai i keia lahui ma na ano a pau loa. A na ke Akua ka Mea Mma L)a e malama maluhia mai i ko kakou , mau pono, ke kuokoa u ka aina no keia wa. a no ka wa pau ole, a e loaa auanei keia mau huaolel v “U.i mau ke Ka o ka Aina i ka pono.” Haielelo a J. K. Kahookauo. E na Hoa’loha Makaainana, na . kupa o ka aina a me na haole i akoakoa mai: Iloko o na mahina h» 14 a oi ka noho ana o ka lahuikanaka malalo o ke aupuni mana wa, ua ike mnopopo ia ba hoopaapaa ole ia, he eluamahele o ka I lahui iloko o ko lakou noonoo ana, , i kekahi ninau ano nui a koikoi i pili i ke kulana kuokoa o ko lakou noho ana aupuni ame na pono pili paa o kela a me keia makaainaua iloko o ia Aupuni. Mahope iho o ka hoohuli aupuni o ka malama o Ianuari 17, 1893, he la poi na ole iloko o na huke moolelo o ka lahni Hawaii, —o ka mahele ia lakou na kaula kaohi o ke aupum mauawa, ua hoomaka koke lakou e hookaa koke i na mikini hoohana o ke aupuni mao k3 mohai alana o ka hoohuiaina 5 na Paemoku A!oha o Hawai', me kekahi mana au- . puni ikaika a holomua o ka poepoe honua, he manawa ia o ka luuluu a me ka ehaeha o kela a tue keia kanaka Hawaii i aloha i ke kuokoa 0 kona aina hanau a me kona muu i pono piii paa, aka, aole i hookoia ko lakou mau makemake. A aole 1 ae ia mai ia makana e na alakai aupuni o ka aina i haawi ia akn ia mau manao hoohui. Nolaila, ua hooulu ia mai kekahi manao ano l hou, oia hoi, ke makemake nei ka poe hoehuiaina e kahea ia i Ahaelele hana Kumukmawai, a e hoohanau ia mai he keiki kamehai, a e kapaia, o ko “Aupuni Kepuhaiika o Huwaii,” a no ia mea, ua kahea ia mai kakeu e ke aupuni e hele aku kakou e hoopae iho i ko kakou mau inoa, meka lawe ana i ka hoohiki i htx>haiki ia mai a kuppno i ko lakou makemake, a maluna ae o m» mea a pau, o kak u o na kaaaka Hawaii ka mea i hialaai nui ia e komo aku, ae lawe pu iahana i manaoia e hooko aku. Ua biki ia kakou ke ike aku, o keia koho Ahaelele hana Kumukanawai he han* keehina elua ia i noonoo ia e na aiakai o keia anpnui mana. wa, i «Unui e k:ki ai k hoohuiia aku ko kakou Paeaina me ka Ke- , puhalika o Amenka. No ka mea, i ka manawa e hookahnaia ai a ku I ke Kumukanawai o ke aupuni Repuhalika Hawaii. A aia no ka raana hooponopono o ke aupnni i ka {oe e ake nei • hoohuniaina, a ha wahi manawa uuku «ale no ko ke anponi Kepuhalika llawkii e kn ai a o ke noi aku no ia e hoohui i keia mau Paemoku me Amerika. oiai aele i kupono na Kepuhaliaa liilii e hoomala no lakon ibo, uiaie ma- > J bae aua ka iahu.kanaka. No ke

aha no hoi e ake ha ia inai nei e helo a e kakau inoa? No'u iho, ua maopopo ia’u k i manao nui o ia ' kakau iaoa ana. Ika nana aku ma kekahi ano o na poe kakoo o ke aupuni manawa. ua hanaia ke:a hana hou i kumu e hoonawiliwali a e hoopio aku ai ike kumu *-=akea aka lahui e noonnoo ia eka Aha Senate ma Wasinetona. I a ike aua lohe kakou mamuli o n.> hooiaio kupono ia ana mai, i ke ano o ka noho ana o kanaka ili hauli ma Amerika a me ke ano o ko lakou hoawahawahaia ma ua anaina hooleuna. Ao’.e au i make make oiaiaueola ana, e hanaia mai au pela ma ko’u aina har.au. j A pehea la ko oukou manao e pili ana ia mea? E na hoaloha, ua ikeau a o ou- ! kou pu kekahi, Ae, he manawa hu- j ne, a paauiki keia oka loaa ana o ka hana. Aka nae, e noho malie me ka hoomanawanui. O ka poe Hawaii, e makemake ana e hele, a e lawe ika huohiki, ua hi8.i ia lakou ke hana pela, e like me ke alakai ana a ko lakou lunamana >. aka, e hoomaopopo nae oukou aole t he kanawai i kau ia e kauoha ana , ia kakou: ‘Tna aole kakou e kakauinoi. alaila, e hoopaiia kak«ui no ka hooko ole ana ia hana.” l’a j waiho laula ia ke kanawai. na kela j a me keia kanaka e knho nona iho. I E hoomanao sae, ua like keia me ke kaulahao; e hoopaa ana ia kakou. I ko’u noonoo ana, o keia hana e koi ia mai nei kakou e kakauinoa, oole ia he hoonee hana maikai ana, ma ko kakou aoao, oiai ke ae aku kakou i ka hana e koi ia mai nei, alaiia. ua lawe mai kakeu i ka kakou keakea mai’ka lima mai 0 ka Aha Senate o Amerika. alaila ua like ia me ka hoopau “ana i ka hoopii aka Moiwahine a me ka hapanui o ka lahui Hawaii. A o na poe Hawaii kupaa apau a i manao nui i ke kaulike e loaa mai ana, a e kali hOomanawanui me ka lakou hoo]>ii keakea. Nawai la e hookaawale ae ia kakou mai na manao kupaa ae o ke aloha aina ? Na ka popilikia a pololi anei o ka noho ana? Na ke ake oihana anei? No’u iho. ua kue i ko'u manao ka hele ana e hoohiki a hoopaa i ko u inoa. Ona alakai oke Aupuni j ' Kuikawa i keia manawa, aole ia he aupuni paa, aka, he agena wale no ia. a he hope kahu waiwai, aole nona ka waiwai. a hiki i ka mana—wa e ike ia ai oke aupuni hea la ke apono ia n.ai ana e Amerika. Ke noi nei au ia kakou na kana—- • • • • • i ka Hawaii, e noho malie a hiki i ka manawa a ke aupum o Amerika e haawi mai ai i kana olelo hooholo mal'ina o ka ninau o Haw.iii nei. Ka Mr. John Pilipi haiolelo. “Aole au i mana» mai e haiolelo ana 1 i keia ahiahi, a pe!a i ’oaa <<le ai ia 3 he mauawa kupono no Ka hoomakaukau ana. Eia kakon ke nei i keia ahiahi, no ke kne akn i ke kumuhana a ke Aupnui P. G. e onou mai nei no ka malama ia o ka Ahaelele hana Kumukanawai i keia Mei ae. Ua ae mai ke aopeni pi gi i>o ke kuho ia e ka lehuleha he 1S wale no maa Elele, eiai ka hapanui aia no ma ko lakon ■ ao. i hke pn loa i* i»e ka hiki i ka Ptree:dena Pole o ke aupiiū ni gi ke ku mai wa ke aiapiī o ka haleaii; lolan:. a e helnhelu maio.a i ke’a a me keia paukn I o ka iakou e hooholo ia me ka hiki o!e i kekahi kaeaka ke haawi a hoike ako i kona maaao kee- a ! oia ka kakua e hoike aku i ke akea—aole k« ia he poMei a me t* kamUke. ••O k* nui o na hoa iloko o ka Aha- . olelo, he 30 no :a; aia, aole kakou i ike i a i hoike maopopo la mai ia kakon e ■ keia aupum pi.gi, heaha la na kuniu kopono e hiki o!e ai i ka lahuikanaka o Hawaii nei t« koho i ke>a maa e!e!e hana Kumukanawai be % no ka AhaI o'eio. Aole ia he mea e hapal iiaai ke ’ kiko eleele oka hewa maluna o ke au1 ; puai pi gi.maiia nae pwha he knmo ia - e hiki ole ai ke hooko ia ko Ukoa maa | | makemake. • “Ua makemake kakoa i aopnni enai- ; kaioo ka lehalehn »> e ka malnhia. a 1 aoie o kakon makemake e ike i na i pnalikoa i boo'a»0'a <ue na lako kaua, « > paikau hele aoa ma ko lukoa mau i alauui iea luaoawa a pan •> ke aot

ka po, rr.e ka liwn ole ia lakou he kumn knpono no ia hana ana pe,a. Oka u waie no e noi aka nei i na koonimana o ke Aupuni Pi Gi. e haaw: mai ia kakon i ke kn’eana koho ba!o:a piha ma keia ahaelele, a •> k > kakon wa :a e hui pi ai me lakou a haawi akn i r.a kokua.” C. 'V. Akepoka— Ma ka olelo hookaau rna ae, ua nui loa ka apana ina’i i nahuia iho nei e ke Aupimi Noho Manawa i a ua hiki ole iaia ke nau, a me he mea la e loaa ana ua aupuni !a i ka ma’i ku’i-aki. Ua maa au i ka noho ana maloko o ke aupuni kuokoa a hoea wale i ka la 1. o lanuari 1893. He manaoio au ia mea he nohona aupuni kuokoa, he papa pa’i kuokoa, a he olelo ana ine ka punuku ole ia, a no keia mau pomaikai, e hana ai au e like me ka makaukau i loaa ia’u. Eia ka oleloao Amerika —aole e ku k.kahi aupuni ke ole e ae aku na makaai- , nana. Aohe nana ana ina mea i ikeia iloko o na makahiki he 100 i kaahope ae nei. oiai ua like no ka oleloao pili aupuni o Beritania ma ia wa me ko keia wa e nee nei. aole hoi au i i ke kumu e lilo ole ai I ia i oleloao alakai aupuni no Hawaii nei. Ke olelo nei na keoni1 mana na lakou e paa nei ke Aupuui Kuikawa, makemake lakou e haawi mai ia kakou i aupuui kuo- | koa oke ano Amerika, aka, ua | hoikeike mai anei lakou ia kakou. e loaa mai ana la kakou he aupuni no na kanaka , e hoomaluiaana e na kanaka, a no ka pomaikai hoi o na kanaka? (Pane he lee —Aole). H* oiaio ia—aole. No ka mea hoi ! e pili ana i keia Ahaeleele, ua like : loa ia me ka Ahaoielo Mekiko. He 19 poe o iakou i hoikeia mai imua io ka lahui, ua kohoia lakou i poe i eie’.e. Aole au e o’.elo pilikino aku ! ! ana la lakou. Aia he ]>oe kanaka | | mawaena o lakou i kupono maoii j ;no ia mau wahi. Ina nae e iilo ko lakou noho ana ma ia mau wahi, 1 mamuli o ke apono ana a na kanaka, pono loa ; aole nae e loaa ia lakou ke aj>ono ana a na kanaka, a ! ua hopohopo nohoi lakou ke noi ; mai i na kanaka e loaa aku ia lakou ia pomaikai. A aila, ma ke kai.ua hea lakou e manao nei e hana i keia hana? Ina o keia ahaelele e ! manaoia nei he ahaelele ia e noho mai ai he wahaolelo no ka lahui. j alaila, heaha ke kumu i koho ole ; ia ai lakou a pau ma ka balota A ina hoi, aole pe’.a; aiaila, heaha ka waiwai o ke kohoia ana o kahi jK»e o lakou ma ka balota? Ke aa nei au i kahi mea e hoike mai i kahi kumu hoohalike aupuni ma1 mua aku nei e kokua ana i keia I hana. O keia iho la anei ke kula- ) na aupuni hookohukohu Amtrika I e loaa mai ana ia kakou? Ina peia, | alaila. ua ike ke Akua oka emi iho o ko kakou aj>o aua aku ia ka oi aku oka jx>no. Aole o u make—make e hoino i kekahi mea hoo- | kahi, aka, oke Aupuni Kuikawa, ke makemake nei ia e hahao aku iloko ona kmaunau. Aole e hiki | ia makou ke kamailio ma na mea i ku i ke kipi, koe wale no nu ka ( ii ae ana ona kanawai a e hana ia > ■ me ka maluhia. Ma hakilo 1 pono ma ka aoano Loio Kuhina. | 1 ! ma ka ol»*lo hoohiki a lakou e hoo- , ! kikina ana i na kanaka no ke kai j kauiuoa an>, ua loaa ia kakou ka j ‘ lanakīia e noho malie me ka hele 1 ole e kakauinoa ma kela hoohiki, ’ oiai, aole i hoopuka ka Loio Kuhina naauao oke Aupuni P.G. he kanawai hoopai no kak<>u ina e hooj«a ole kakoa i ko kakou mau ■ inoa ma kela olelo hoohiki. 5 loa e hoopai ia kekahi kanaka. J O kekahi mea oia keia , aole i ma- , kemake ia e koho ia na elele no ka B j hana ana ike kumukanawai hou r qis ka auao oea lahui. tae ia e *mai au e ninau aku, in» he kanaka ' kekahi i hiki ke hoike mai i na i 1 mahele a pau o ke kumukanawai o Aroerika Huipuia, ina paha o ke- - kahi o kona mao mokuaina aole i * waiho ia aku imua oka lehulehu *•no ke aj*>no ia? E hoomanao ka—- * i koo. aia h? b .uoaele kuloko i hai a e ia ika iu «hiiia o lauuar; i hala, wa

1&>3, ao ke kutrxj i hoike ia neai no ia hannaele kuloko. oia no ka heao ara o ka Moiwahlne i kuoiukanawai hou. Auheu ke ano eae no ka maikai ona hana ake Aupuni Kuikawa? Ina he hewa nui loa keia raa ka aoaa o ka Moiwahine. alaila. neaha na kumu o hemolele ai ko Aupuni P. G. ma ia kumuh-M'.a hookahi e hoao noi i koia manawa? Ke manaoio noi au me ke kali aka, e hoike mai ana kekahi oko na P. G’ mau kalaiaina a me ka lakon mau nnpepa pu, o weheweho pono mai i ko ano 0 ko kulaua anpuni e ku nei. 0ke kaena ake aupuni P. G. i keia la e olelo mau noi mo ko lakou mananio. ai.i he 7.000 i-oe kupono i 1 ke koho halola o ka Paeaina no ko 1 kakoo mahope o lakou. Ina ho oiaio keia mau olelo, a ua ike mao- ■ popo mai ke Akua ho mau olelo haakoi wale no ia o ka hoopunipum iao loa—a ina paha he oiaio kela mau oleio oka loaa ia lakou o kela huina nui o 7,00>J m j na koho halola o keia Paeaina, alail.u beaha iho la ko lakou kumu o ka makau wale ana? Ina oka huina oi howahewa kela o ko lakou mau balota, heaha ke kumu waiho ole ia o keia kumuhana imua o kekahi koho balota akea ana o ka lohulehu? 1 keia auwina la iho nei, o kekahi o na hoa o ki Ahakuka o ke Aupuni P. G.. ua ki{>a mai oia raa ko‘u keena oihana a I.aawi mai i kona ae ia’u no ke kamailio imua o keia po, a me kona hnike pu mai i na kumu o kona ao ole ana e ka • kaninoa malalo o keia knmuhana. Me he mea la, o kona kumu i hiki ole mui nei no ka hooko ana i kana olelo, ua hoololi ia kona manao no kekahi kuoau, aka. aole no ia he mea e hoopaa ia ai oia no ke kue ana i kona mauao mua, a e hooko no oia ma ka paio ana iloko o ka Ahakeka a me ka Ahaelele. Ao!e au e lawe ana i ka hoohiki, oiai, aia ho lt) poe kanaka ma kela aoao mai e loaa ai ia lakou ka hapanui, a nolaila, e waiho aka kakou ia lakou pela, a he ehia ana la o kela huina 17.U00 poe koho balota o ka Paeaina e koko ana i keia la 2 ae o Mei. Ka A. Rof»a haiolelo: Ua akoakoa mai nei kakou i keia ahiahi no ka hoomaikeike aku i ko kakou mau hoa’loha Hawaii, i ko lakou alal e’.e pololei no ka pouo o ko kakou ama. Ua loaa ia Kakou ihe kuleana e akuakoa ai no ke kukakuka i ko kakon pono iho me j maluhia. a o ko kakou kuieana 1 pilipaa ia ma »e ano lahui. He . halawai keia no na Hawaii. a ke i ninaa nei aut K l »we anei kakou 1 ka h.mh.ki kakauinoa a na Pi Gi? Ke hai aku nei au ira ko'u ano he kanaka Hawaii, he knmakaia ia i kona aina hanau. Oaa elela aupuni o na P. G. ma Amerika Huipuia, n\ kamailio aku oia me Ika naau hilahila ole, —*‘aole he kupono o ka lahui Hawaii ma ka hookele aupuui kuloko ana no !a—kou iho.” Ma keia inau olelo e maopopo ai, ua noi aku iakou e loaa mai kekahi kokua. me ka olelo aku i ke kanaka haahaa loa o kona kulana —“E hele mai i o’u nei e na hoahanau.” U» hoi aku ka elele o na Pi Gi eua \Vasinetona i keia mauolelooke knlana haahaa loa. “Ua kupono waie no na kanaka no ka ai poi, ka i’a. ame ka inu gim.” E nana i ka Oleio Hooholo a keia Halawai ma ka Aoao 2.

He nani a maluhla ka halawai o ka po Poakahi nei i maiamaia ma ke Kuea Pa-alii Ke nukunuku mai nei nae hoi lakou nei ae no ka huai pukanui ia ana mai o na kina’una’u opi ma e hookikina nei ika lahui Hawaii no ke kakauinoa aku i ke kanawai koho elele. Hele pela, e ua kipi t