Hawaii Holomua, Volume I, Number 23, 9 June 1894 Edition 02 — HE MOOLELO NO KE Alahele Pohihihi I KA WELAU HEMA [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KE Alahele Pohihihi I KA WELAU HEMA

A 0 KA MEA HUNA - ii.oko o - Ka Owili l 3 epa Kamahao. MOKUNA XXVIII. KA HOOKA * V.’ALr. aNA Hoea mai la a mialoaka !a he lehnlehu waleo na la. anle loa he mau mea an< nui hou i ike ia. r« |'ii oiaii ne la nae ko’u ano kaumaha a me ka luuluu e haewe iho ana me ka ika k', a he nui na mauao |>ono ole i uln ae iloko o’u, a i k’kahi manawa, i.a manao au e lawe i ka ikaika a pnu a paa iloko n kuu lima. a e paio kue aku au i ua luna paahao kiai a hiki i ko’u ianakiia an». 0 kuu pu panapana i piha i ka poka ame ka pu kan|ioohiwi, o laua ua on a kaua un ku’u aoao a’u i hilinai ai e l<>aa ka lanakila, a oia ka mea nam i hoonilaui ae i ko'u manao. 1 i hoopaa loa au i ko’u manao aule e huawi pio wale aku i ko’u kino i luahi na ka muke. a e hoao no au e paio me kela jioe lapuwaie me ka ikaika a pau, ina iu he mei e pakele ai maua me kuu Alama, a make paha. Mf keia man uoou«.m> o ka uluku i loaa iki i.i’u, ua houlunlu ae la au i ko’u mau manao hoji<>hopo a pau a kiola aku la. alaila, lomiloini ibo la au i na io nwala o ko’u lima a piha me na ua huki molmlio e ume iapuu ana i o a ianei.a o na haawina o ka wi liweli a me ka ehaeha, ua hooholo ano ka make wale no ku niea nana e p.ue hku. MOKl’NA XXIX. Ka MohaI Koko. Aia hoi, no ka wa h 'pe loa, hoea oiai la he la i hooholo ni no ko maua hojieua, ka la weliweii hoi a maua me Alauia e hna’.eio iho ai i keia ao a liui aku ka uhane e pili me koua Mea uana i hana. 0 keia kekahi la kamahao loa. a o ka hueio hope loa hoi o oa malama eono i ooho ai iloko o ka pouii. ulaiia, oili mai na kukuna mua ioa o ka La ma keia aina.

Iloko o koĪM ia i puhula ae ai na heieheiena o ke kaumaha maiuna * ka aina bo)o>ki>a o Kueekina, a e awe ana ka m kua i se keiki, a u ke kaikunane hoi i kuna kaikuahine, a o ke kane hui i kana wahi* ue. no ka niea, aia he leo kumakena luuluu mi na wahi a pau no ka maaio ana aku o keia la, a ua like me ka houmanao ia ana o kekahi alii nui i make, [>ela iho la keia a'u e ike nei. O keit ka manawa no kela ahaaiua manaonao o ke kuku, a e mohai ia ai o na aiuo kanaka ota maluna o kela kuahu eleele. Auwe —ka ehaeha iloko o’u no kuu Alama aloha, ka ui uohea hoo kahi maialo iho o na paia lani a’u i lia mau ai. a e maewaewa nei hoi u keia kino. O ka hoopai o ka make, uia iho )a na i manao i.ui ia e hookau akamaluua o ka poa « kapa ana be poe ilihuo* a*

ime ka haahaa k>a, a oia hoi ka lei ialli han >ban<> i m\k«hehi oui la e l keia poe. , | O keia iho Uke aao han» e hoo 4 pouii ak i ai i na kuKuna malama* lama oili bou oua 1 la. ao ua ma i amahma la hoi ka nn a lakou a j ! h’opaiiua loa ii i i hoowahawaha ; ai boi iloko ooa wi a pan o ko ! lakou ola ana. la wa auanei keia poe K->Sfkin\ * e hoi ai e pee iloko i na anahuna, I j na koooo pouliuli I oi a me na lua ; hohonu. Ua kapa aku lak ju l Ka pouli ; ihe mea mau loa, abe mea hni i hana o!e ia e ka lima kanaka mai kinoh mai, ua mai no ia roai an I i l*kou. Mahone rnai o ka ma’ainaia jana o ka oih;mt hookaawale I i mnwaena o maua, aole au i ike hou lai i, aole no loi i lohe mai : nona. Aka, he oia meu ka pipiii a ka paakiki o kuu puuwai j mahopeona i na maiiawa apau, j aole uu i ike pehei la ia e pau •ai. Aole no hoi i maopopo ia’u j ina aia no oiu ki ola a la, a i ; ole ua make paiia aka ua koho { au ao'e oia i muk > ai no ke ola alu. { I No ka mea, ua uanaoau, ina oia ua make iua la iohe mai au no iu mea, no ka mea, he inea | hauuii uui loa ia 10 ka poe Ko- ; sekiua, o ka looh a ana o kekahi mea me iih hiawina e iike me ia. 0 Nolaila, uia no ia keola la ine ka hooinanao alol a ana no’u e e Iike ine ka’u uuiu huh’ali’a ana. Oiui o nu make upau ia lakuu ■ , he kumu hauoli i-. no ka hauoli ,. ia a oholi hui, nolaila, o ka i make una o kekal i mea kauiana , ma ka ui mawaeni o na wahine Hai aloha nui la h kon e like la v me kuu Alamu e lilo ana iu i ; 1 mea e hapaiia ae li kekahi mea aole e emi iho im lalo o kekahi j ahaaina makaain; na nui no na 1 poe a puni ka am i. | No ka mea e pi i ana i ka loi . * ilii o ku manuwa o ko'u noho i : paahao ana, he n le a he ilihune loa ka’u wahi hoike no la mea. . Aka, mai ke ah nui mai a ka ' , poe puhikole, (oi:. hoi ka poe kuka) e malama ii i ka lakou papa hela manawi, no na ma- j lama a me na mal.ahiki, ::a ko- ■ r i ho iho au aueane e piha na ma- j laina ekolu i hu.a hope aku, muhope mai o kela la i malama ia ai ka oihana heokaawale mawaena o mnuu me Alama a hiki mai i keia la. Ma kela la, o ka poe puhikole i , he nui palenu ole ko lakou hau- ! ] oli, u oia hauoli nae, ha uno ku I ] i ka weliweli a me ka maka'u o , na hioua, e mune -e ai ka uaau | ke ike uku, aka me, oia iho la ke ano o ko lakm hauoli piha, j a he kue lioi i ke kaua Luna-; ikehula. I i

O ke Alii Pul ikole nae ka ! mea i hooia loa la aku o ka haa- \ kei o ka naao m i ia la ’la i ko I na «h i hala. Oiai, ina ia k 1 ahiaka oia e lawelawe ai i kana oihaua o ka hookahe koko, iua koua ano he ! Tabakina (keaiii o ka poe pepehi-kanakai, e like me kaua | i huhai uiua mai ai ia’u tua- ' mua.

i A <aia i hele mai ai e ike ia’u, miuoaka mai la eii ia’u i ka minoaka a kekahī uhane ino, me ka haawi ana luai koua mahaio no ka aa ana o ;o’u manao e hoopakele ia’u ibc mai keia ao mouleuie aku i piha me na aun*e he nui, a ua ht ike mai la uo hui oia i ka uui o kona hauoli no'u, i na au e kunaa ana a hU ki i ka hopena. No ke<a mau oUlo ana, aohe a’u haina i pane sku, aka nae, o kuu mau iima aii laua ke hamo aia ikuu pn Ktupoobi«ri me kuu pu Pauapaua, a oia mau mea ka’u i iaiau i 10 ai me ka puhki paa ana, ond ko’u hora hope loa ma keia ao e hookokoke mai aua. O ka manawa nc ka hele ana ma kakahi huakai heie i mao- i popo ola kona hopena. aia hoi!

c« hoea tuai la la. noiaila, līoliu iho ta makou no k i haalele . ana iho i ke ana *’u i hookama1 am> iho ai no keKahi wa li’u wale. He!e mai la kanaka koa o ka ; poe Kuaekina. i nkaliia mai . { mahope koke iho e keknhi hua- , kai nui o ka poe Puhikole, a * ha!a aKu ia ka poe Puhikole mamua, oiai na koa i hoomau | loa maī ai i ko lakou he’.e ana I no ke kii ana mni ia’u. Me na koa e hoopuni ana m& ko’u mau aoao apau, huli ae la makou a maki aku ia uo waho. Pe!a iho ia makou i puka ai ! mai ke ana ako, no waho o ka ea hauu e waiho hamama ana He huakai hauoli keia ua ko'u mau ho» hele, aka, no’u iho, he huakai ia i piha me na mea e kaomaha ui ka naau, me he ia e hoolew.1 ponoi ana no au ia’u iho oiai uo au e ola aua, no ku mea, e.a ke lawe iu nei uo ko’u wahi e make ai. No kekahi manawa o ko makou heie ana, aia hoi, hohola , ia mai ia imua pouo o ka ike a ko’u mau maka he kula paluhalahu akea i hoike mua ia aku uh \ piha me na t iusani o ua tausam o ka poe Kosekina: na kane, wahine a me na keiki. A nia ko’u koho iho. me ne ] mea la o na poe apau o loko o ke Kuhmakauhale ua hiki kino mai ma keiu wahi, a uiumuli o ; ka piha lo», he hana paakiki me ka pilikia nui ka hoao ana e loaa ona ulanui no makou e heie aku ai mawaena o keia anaina maluna ae o ko m»kou mau poo, e kulou iho ana ka huina I aou'i, Kuhi hoi o na H oku o k» ' lani e awilii mai ana me ka powehiwehi. Aole i upu iho, ike hou i» aku lu ka malamalama o k» Welau Heiua; a o ua huihui ! # j Hoku paa ua poa’ea’e ia aku ko : lakou aiohi iiuh, a o ka mahina hoi, uaawi mai la oia me ka hookuanui i kona malamalama ; | uio ua kukuna j hoonawaliwai ia. No ka me», ike aku la au ma , kahi manuo lo» malun» o ae hoi i o ka piko kuakea o ua Mauna haahaa i uhipaa ia me ka hau auu, he mau laina loihi o ke . alohilohi kamahao, a o lukou j apau me he mau molina gula la ka hulali a me ka oliuohno. 0 Keia ka mulamalama o ka huli ana o ka po, a moku hou ka pewa o ke ao, ka pawa hoi o kekahi la loihi, ka inea t hoi i lawa me na aahnki pihao k» uani kumahuo, ku wehena kaiao kilakila a’u i halawai pu ole ai iloko o kekuhUmauaw» loihi i hala ae nei, aka nae, i keia wa hoi o ka luulun, ua hui hou mai oia a kilohi mui ma ko’u mau papalina i p’ha me ka uilani no Alaiua—ae, alolia oe uo ka wa pau ole—aloha a mau loa. IIooKuu aku la uu i ka ike a j

ko’u mau muka e ai hoonuu- • uuu i ka ono o na hiona e wai- i ' ho kuhela mai ana, u un-hope, ; kulu iho la ko’u mau waimuka □o ku hauoh,a kuko iho la o loko o’u i ua paha e hiki una ia’u : ke nana hoomau aku malima o iu mau hiona nani no ka wa ! pau ole.

Aka, oiai ka la e kaahele ana me ka awiwi, hakalia ole ike aku la kekahi lihi u kona kino nani; a me he imo un» la na ka maka, hoike ae la oia i kona nani—ka malamaiama oikelakela—maiuna o ka piko o na Mauna, a o keia la ka hopena o na j hamab»ga o ka pouli. Aole he manawa hou aku o’u e hooloiohe hou aku ai, no ka mea, ua kii mai ia na hoa ia’u a alakai aku imua no ka hopena 0 ka makou huakai. h makou e hele e nana mau aaa au no kuo Alama poioa ole mawaeua o ka poe e momoku mai an« mahope o makou, aka nae. ua hoonele la ko’u lunaikehala me kooa maa hiona. No kekahi knla nni peiahaiaha 1 kamoe ahn ai ka makou huakai hale. U* piha ka aanerl hookahl kapnai koaa kWkie wai hoooa aa, a o hona plko ba akaa me ka pala-

A a malaila luawaeoakonu o kek ihi kues nui. e kn oha, ba sna sek: bi purami(L. Ma ke kuma o oa Puramida la, a ! ike iku la au be aeaina nui o ka 1 {.oe puhikole o na kane, oia i.>> ka ;oe i haaiele mua ai i ke aoa | I eeamoa o makou. iliwaer.aoiav.ou makou i heie aku ai, a oiai e akou e hana ana | oela. ua mele it mai la e ai poe ; ia he mau me'.e kanikaa weiiweli | o k. uoe make nra ko makon *nan ao«f a elua. oia hoi ka Akaa me ka : Iem i. Ii makou no ; hiki aku ai n a ke kumu o ua Puramida la. pii aku la maknu ma na ala amm pohiki a hik: i ko makou kau t f <*n>ana iiuna e ka Pur>»inida, he wahi paiahaiaha -a e iike me ka'u i heike mua ae nei, noia ka iiioi kuni ano kuea. Aia malnna ilo o ua wahi la e kuku ana he e Kuahu pohaku I huioa-ha o ekola kap ai ke Kaawale mawaena o kekahi a tne kekai i. nolakoula huina o Knnaouo Ka nui, » aia hoi mawaena koi u o lakou ka pohaku oi loa o ka nui me ke akea. 0 keia raau mea apau loa a u e ike nei, ua hoolako a hi o nakaukau ia e na kupuna o keia lihui he nau tausani niakahiki maoioa 0 k.. hanau ana o Karisto, no ka 1 me i e pili ana i ka lawelawe i ka mo lai. Me ka haupu a moeuhane mla ole' aia hoi ia’u i kau p>no aku ai iluna o ke kiekio o ka Puram:da ike aku la au i kekahi katn» nui.o ; im iane a me m wanine e pii mai «na maiialo mai ma kek ihi aoao i ma’ o ka puran ida mai a makou ' ak'. . C ka makamua o ua huakai la i he poe pupa a n.e kekahi poe lua hiue, a mahope mai o au j>oe la au 1 ike aku ai i ka oiwi kino uani ! | j (beiuty) o kuu Alaina. i ukali ia ma e kekahi kan hou o na luhine mi lope mai. 1 ii hookaumaha loa ia mai au i ko’ i ike pono ar a aku i keia mau hio la hou, me be !a e hoonaue ia ana kahi a ko’u mau kapuai e ku ; aoa, a aneane au e kulana aku i hoj e a haule ak i ilalo, i ke kiekie 1 o h >okahi haneri kapuai aoi mai ka li honua ae. Hoholo ae ii. ke anu maeele l iloio o na aa eoko a pau a puui. kuu nui kino, a kupu ae la kekaPi ma lao ano heh >na iloko o'u o Ka me. i hookupo ili maoli ia eke I aloiia, e koi ana la’u e holo aku i 1 mawaena o ua h lakai la e puili hou mai i kuu A lama aloha i kuu ' | um iuina, me k: makaukau e ba-i | kaka nku i ko maua mau enemi a pau. no kona ola a me ko’u. nae, o ka mea pilikia wa!ei no. lie nui hewahewa ole na kanaka \ o kna pualī, a ke hui pu ia me ke ! kue ana mai o na koi. e lilo ana ko’u hooikaika nia e hooko aku i ko’n manao i iian ole. Nolaila, o ka mea hiki wale no ia’u ke hana ia imuiawa, oia ke ku : malie iho a naiia malie aku iaja; me ka lawe mai a h«>omaopnjM> ihi>! ! i ka haikea o konu mau helehelena a me kona ano kmaiaha a mumuie I ekeiuu ole mai. l'a ike mai no oia ia’u e nana ' aka ana iaia me na waimaku. a oia kam i aui peahi mai ai me ka uaa i luuluu, me ka haawi ana mai he I unou poo ana i opeooe ia ilokoi oke ano walohia a ku i ke aloha. I Ao!e i ohaoha mai e like me ka mea maa mau iaia.

I ke!a mauawa. aia maua ke ku kaa vale l i mai ka nui lehulehu mai me ko m: ua nau maka e nan i kaulona ana kekahi i kekahi. O ko maua mau puuwai a pau, ua hoopiha ia me hookahi-kahi ke aloha a me ka manao, oia hoi ka holekiki aku a komo iloko o ka poli o kekahi. a malaila e pupue iki ihoai a hala ae ka makani ka mea maka'u. A a hoi, pa-e hou mai ia mailalo mai o ka puramiia—me ka nui a me ka moakaka pooo o kela mau leo mele kmikau hoanoano a ku i ka naka'u. He lohi me ke akahele malie k« manaaa, e like rae ae ano mau o na mele kanikau. A oiai keia uau leo e wawalo ana mai lalo neai, oia iho la ka man.Hwa I hoomakaokao ia mai ai n» * pili m no ka laweiawe ana : ka mohai koko. Hile mai la ke alii Pupa a lawe «1» i kona auhaa o k* hana ma kaa ao mahopa o ke koahu pohaku noi « ku aea mawaeoakonu. i ai a ka hpopau}