Ke Aloha Aina, Volume I, Number 5, 22 June 1895 — Page 6

KE ALOHA AINA

 

POAONO, IUNE 22, 1895.

 

------

 

NA LIMAHANA.

 

            Ke kamailio nei makou i keia mea mamuli o ko makou hoomaopopo maoli ana i na hopena e hoea mai ana maluna o ka lepo aloha o keia aina a me kaia lahui. Aole loa makou i lawe mai e kamailio mamuli o na manao hoino wale, a i ole ia, mamuli paha o na manao aloha wale aku i kekahi poe, a ohana paha, a poai paha e noho ana iloko o keia aina. O ko makou kulana, he mahalo aku i na hana pono, a me na mea i ikeia, he mea io e pomaikai ai ka lahui, a me na kanaka a pau loa ma keia aina; aka,m he hoowahawaha loa makou i na hana o na ano a pau loa i ikeia, he mea ia e hoopoino ai i ko makou lahui kanaka, a me ko ma kou aina.

 

            KA PONO O KA LIMAHANA.

 

            Ua maopopo ke kumu e hiki ai ke oleloia, he mea pono ka lawe ana mai i na limahana iloko nei o ka aina, oia hoi, ua nui na hana mahiai o ka aina i hiki pono ole ke hapaiia, me ka uuku o na limahana, a me ka emi hoi o na hoolilo ana. Mamuli o ka imi ana a me ke ake o ke Aupuni e loaa hou aku, he mau kahua hooulu pomaikai a hooulu waiwai loaa hou no ka waihona aupuni, nolaila, ua hanaia na Kanawai e kukulu ai i ka Oihana Hoopae Limahana ma Hawaii nei iloko o keia mau makahiki loihi i hala ae nei, a ua hoao maoli no ke Aupuni e hookaawale ma o ka Ahaolelo la i kela a me keia Kau Ahaolelo he puu dala mahuahua no ia hana, he lawe mai i na limahana no na poe mahiai o na ano a pau loa iloko nei o Hawaii.

 

            I ka nana aku, ua manaoia, ua pono na oihana hooulu waiwai o ka aina me keia hana. Ua uuku ka lilo, a ua lawa, na limahana, a ua loaa no he puka a he pomaikai i ka poe mahiai a i ke Aupuni no hoi mamuli o na auhau ana maluna o na limahana, a me na waiwai a lakou i hooulu ai no na poe haku mahiai.

 

HEAHA KA PILIKIA?

 

            Eia kekahi:  I ka wa e pau ai ka manawa hana ma ka palapala aelike, ua lilo no limahana he mea lanakila, e like me na kanaka ponoi o Hawaii nei, a ua hiki ole ia lakou ke ae e noho hou e hana no ia ano uku mua. Nolaila, pau ka hana, noho iho la no keia poe he mau tausani ka nui i Hawaii nei. I keia wa, nele hou na poe mahiai i na limahana ole, nolaila, koi hou i ke Aupuni e hoouna hou ia poe limahana hou, emi o ko lakou uku hana. Ae aku ke Aupuni, kii hou na limahana a loaa, komo hou mai lakou iloko o ka aina nei. I ka pau ana o ko lakou manawa hana, like pu hou no ka hana a keia poe me kela poe mua i pau, e noho wale ana ma na wahi a pau loa o ka aina, a pela aku ke ekolu, ka eha, ka elima, a hiki i ke kua iwakalua o na ohana limahana i komo mai iloko o Hawaii nei e like me ia e ikeia nei i keia la.

 

            Ua nui a ua lawa loa ka heluna o na poe limahana i laweia mai iloko nei o ka aina, eia nae kahi hiki ole ke hookoia. (1) Aohe makemake o keia poe limahana i pau ka manawa hana i ka uku uuku e like me ko mamua. (2) Aole hoi he makemake o na poe mahiai, e haawi aku i wahi uku mahuamahua aku i na limahana i pau ka manawa hana, mamuli paha uuku loa ko lakou puka a i ole poho paha lakou.

 

KA POINO OI LOA AKU !!

 

            O ko makou wahi e kalele ikaika nei i keia hana hoopae limahana, e hoopalaueka ia nei, oia no keia:  "Ke ola o ka Lahui Oiwi o ka Aina."

 

            O keia aina o Hawaii, no ka Lahui Hawaii ponoi ia a me kana mau mamo, mamuli o ko ke Akua hoonoho mua ana mai ia lakou ma keia aina, a no na poe noho hope mai hoi i kela a me keia kau o ka manawa a hiki i keia la, e noho paa ana malalo o ke ano hookahi.

 

            O ke ola me ka pomaikai o ka lahui, oia no ke ola a me ka pomaikai o ke Aupuni; aohe aupuni ina aohe he lahui. O ka hookomo palena ole ana mai he heluna oi aku ka nui mamua o ka heluna o ka lahui oiwi o ka aina, me kka hoohaiki ole ia malalo o na kaupale ana a ke Kanawai o keia aina, he hana lokoino loa ia a ke Aupuni e hana ai. O ka ae ana aku o ke Aupuni i keia mau tausani lehulehu wale o na poe limahana e noho aea wale ma na wahi a pau o ka aina, he ae ana aku ia o ke Aupuni, e hoomakaukau ia ohana e kukulu i na hana karaima e hoopoino ai i keia Lahui Hawaii a me keia aina ma keia mua aku.

 

            O ka lehulehu o na poe o keia ano a me ko lakou nele i ka hana ole ke kumu nana e koi ia lakou, e hoala ae i na hana hoohaunaele, e like me ia i ike nui ia ma Amerika a ma Europa.

 

            Ua nui na ola i pau aku i ka lilo a me ka make maoli, mamuli o ka hooikaika ana e pale aku ina hana hoopoino, i hoouluia e na poe limahana, no ka nele i ka hana mamuli o ka hoemiia ana o na uku hana.

 

            Pehea la kakou? E noho malie anei a hiki i ka wa e piha loa ae ai o Hawaii i na limahana noho aea wale? Iloko o ka piha he 65 milona o na poe Amerika ma Amerika Huipuia, eia nae; he ikaika loa ka lakou hana ana i hiki ai ke hoomalu i na poe limahana hoohaunaele he 30 paha tausani.

 

            Alaila, pehea la ka nui o ko kakou ikaika e pale aku ai i na ulia o keia ano e hoea mai ana, ina ua like a like ko lakou heluna me ko kakou.

 

            Aole i pau.

 

-----

 

AOLE I HOOKO PONO IA.

 

            Ua hanaia no na kanawai e pili ana i ka hoihoi hou ana aku i na limahana i pau ko lakou manawa aelike. Eia nae, aole ke aupuni i ala ae a hooko pono i ka hana a me ka uhane io maoli o ua kanawai la. Hookahi no mea i manao nuiia, oia ka leo o na poe mahiai ko, e koi ana i ke aupuni e hookomo mai i na limahana emi o ka uku, no ka hana ana ma na mahiko. Heaha ka hopena o keia noho hoopalaleha maoli ana? Heaha ka poino e ili ana maluna o keia aupuni no ia hana ole ana? Ua makemake anei kakou e lohe i ka mea oiaio? E ala koke anei ke aupuni a hoomaka e hana koke e like me ke kanawai i hanaia no ka poe i pau ka manawa hana? E hoolohe mai? A e hoomapopo i keia mea, a e hana koke aku.

 

            Ua hoike ae ka Luna nana Limahana Naeayama o ke Aupuni o Iapana, aia he 30,113 poe limahana Iapana i hoopae ia mai i iloko o Hawaii nei iloko o na makahiki i hala ae nei, a mailoko mai o ia huina, aia he 11,730 poe i pau na aelike hana e noho nei maanei nei. Eia ka ninau. Heaha ka lakou hina e noho nei i anei nei? Ina aole e hiki ia lakou ke ae e noho hana hou e like me ko lakou kulana i laweia mai ai alaila, ua makehewa ka hana i kanawai, a he makehewa ka Papa Hoopae Limahana!

 

            Ma keia hope aku, e lilo auanei o na poe mahiko ka Mana hoolaha, a hooulu i na poino maluna o keia aina a me keia lahui.

 

            I ko lakou makemake ponoi e kiiia ai na paahana, a pau ka manawa hana o keia poe, kii hou he poe limahana emi o ia ano hookahi, a pela mau. Nolaila, i ka wa i hala ae ai he 10 mau makahiki, aia hoi, ua nui na poe e auwana hele ana maluna o ka aina me ka nele i na hana, a hoomaka lakou e hana i na hana hoopoino he lehulehu wale i mea e pale ai i na pilikia e kau ana ia wa.

 

            Heaha ka mea e ku nei ke aupuni e nana-maka i ke komo ana mai o ke one-ae, e uhi maluna o na kamaaina o ka aina? Ua oi aku anei ka minamina ia o ke dala mamua o ka lahui?

 

            Ke Koi nei KE ALOHA AINA ma ka pono pili i ke aloha i kona lahui ponoi a me na hoa lahui e ae -- e hookoia ka pono a me ka mana o ke kanawai.

 

-----

 

HEAHA LA AUANEI KA OLELO HOOHOLO O KA MOOLELO?

 

Unuhiia mai ka "Honolulu Diocesan Magazine" mai o Iune, 1895.

 

            Aia he mau moolelo o na au kahiko e hoike ana i ka hulihia ana o na kanaka a me na lahui, ua hoopaaia ia mea he ana hoohalike i hoomau ia ai lakou ma ka noho mana ana, i like ai me ka olelo nane: "O ka mea a ke Akua i manao ai e pepehi, oia kana e hoopupule mua ai."

 

            He lehulehu wale o na kumu hoohalike o keia ano iloko o ke au kahiko i ikeia. Elua mau hoike i ikeia ua lawa: (1) O ka hana noonoo ole o ka poe Enelani ma ke puhi ana ia Joan of Arc i mea e hoomauia ai ko lakou noho paa ana ma Farani, oia ka mea nana i hoopau no ka manawa mua loa i ka noho paa ana o Enelani ia aina; (2) A o ka pepehiia ana o (ka Moi) Charles 1, ka mea nana i sila aku i ka hoino no ka poe Commonwealth i manaoia ai e kukulu paa ia. Ka mea nana i hookaawale aku ia me ka manao like o Europa i ka Repubalika i hanau hou ia, a lilo hoi i mea e hoihoi ia mai ai ke aupuni Moi, mamuli o ka ninau o ka manawa.

 

            Nolaila, heaha hoi ka ka moolelo o Hawaii nei e kamailio ai no na mea i hanaia iho nei. E hoea mai ana anei kana olelo hooholo, o ka hanaia ana o ke kahi olelo hoohiki kahua ole, o ke ano hoi o ke kulana koho, o na hana okalakala ana i na pa ahao kalaiaina, o ka hoopaahao ana i ka Moiwahine, he mau hana anei ia o ka poe naauao a pihi akahai, i uhola ia iho ai i kahua e hoomauia aku ai ka Repubalika iloko o ka naau o keia lahui manao kuo koa? A i ole ia, ua hana ia lakou ma ke ano pupule, a iloko o laila e hiki ai ke heluheluia iho ka hoomaka ana o ka hopena? E hiki no ia kakou ke kali aku no ka haina o keia.

 

-----

 

Ua Hale aku ma kela Aoao.

 

            Ua hala aku la ko kakou makamaka, a hoaloha, a Lala hoi o ka Hui Aloha Aina, John Samuel Kekukahiko ma ka hora 5 p. m. o ka Poakahi nei, Iune 17, a iloko hoi o ke 69 hoi o kona mau makahiki o keia ola ana. Ua kaa ma iho nei oia no elua pule a oi iki, ma kona wahi noho ma Kakaako, a hala aku la.

 

            Me ka ohana makou e komo pu nei o ke kumakena ana no ko makou makamaka a hoaloha i hala aku la.

 

-----

 

Ua hala aku o Mrs. W. H. Cummings.

 

            Ma ka hora 6:30 p. m. o ka Poalua nei, ua oluolu i ka Makua Mana Loa, ka lawe ana aku i ke ola makamae o ko kakou makamaka a hoaloha hoi Mrs. Cummings, ma ko laua home mauka o Kalihi. He mau pule wale ae nei no ekolu kona loaa ana i ka ma'i la garipa me ka @va, a hala wale aku la hoi ma kela aoao o ka muliwai o ka make. Ua haalele iho oia he kane a me ewalu mau keiki o ko laua mau puhaka. He pilikoko oia no Mrs. Kuaihelani Campbell; Mrs. Isenberg; Mrs. Anaiuhi, a me John M. Bright.