Ke Aloha Aina, Volume I, Number 27, 23 November 1895 — Page 4
This text was transcribed by: | Pat Souza |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KE ALOHA AINA
Hoopukaia no ka
Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Oiwi.
F. NAWAHI, Lunahooponopono a me Puuku.
E. L. LIKE, Hope Puuku.
HONOLULU, NOV. 23, 1895.
Ko Hawaii nei Manaolana.
He elua mahele e aumeume ana i ka lanakila mau. He hookahi e paa nei i kulana, a he hookahi e kali nei i ka hopena no ko Hawaii nei hopena.
Ma ka nana ana i na mea maoli e hanaia nei e na lima hooko o ke aupuni, ua loaa no i na Elele o na Aina E, na mea e hoike aku ai no ke ano o na hana me Hawaii nei. Malalo no nae o na mea maoli a ka poe e paa ana i na kulana aupuni o Hawaii nei, i hiki moakaka loa ai ke ikeia, he mau mea e kokua ai i ke kohoia ana o ka pono ke hoea mai ana ma keia mua aku.
Aole he mea pohihihi ika ia kakou ke ninau; aka, e hoole ana no nae ka poe i ike ole maoli i na mea e hanaia nei e lakou mawaho aku o Hawaii nei.
Aia no keia manaolana iloko o na poe Hawaii i aloha i ko lakou aina, aole loa ia e pio ana, aole hoi e hoi nele mai ana; aka, e hookoia no ia i kona wa kupono e hoea mai ai.
He manaolana ko na poe Hawaii no ka pono o Hawaii; aka, aole nae ia mea e loaa i ka poe i haalele, a i hoolilo aku i ko lakou mau pono no ka malihini.
O ka makou pule mau, e hookoia ko Hawaii manaolana.
He Aha Uwao Anei ka Ahaolelo Nui o na Mokuaina Huiia o Amerika e Noho Mai Ana i Keia Kau ae?
O keia ka ninau a ka nupepa Kuokoa o Novemaba 16, 1895. Ma ko makou hoomaopopo ana i na olelo hoakaka a ke Kuokoa e pili ana no Aha Uwao, na Luna i wae ia no ia mea he Aha Uwao, a me ka Olelo Hooholo a ia aha e hoopuka ai ua manao makou, ua pololei ia mau oleol ana i na aha o ia ano; a ma ka hookuku ana ae me na mea i hana ia e pili ana no Hawaii nei, ua manae makou, ua pili no ma kekahi ano, a ua pili ole hoi ma kekahi.
Ma ka hoakaka ana no kela ahi uwao i pili Amerika a me Beritania, i noho ai ma Helevitia, ua hoomaopopo e ia keia mau mea.
(1) O na Mokuaina ponoi iho no iloko o Amerika, na mea e aumeume ana i ka mahele kaokoa aku o na Mokuaina Hema, mai na Mokuaina Huiia o Amerika holookoa.
(2) O na moku i kukulu ia Alabama, Florida, Georgia, Shendoah, i mea kokua i na Mokuaina Hema, ma ko Beritania mau awa no lakou i hoopukaia mai ai me na lako kaua kokua i na mokuaina Hema.
(3) O ka poino i loaa i ka aoao (Akau) lanakila, mamuli o ia mau hana kokua a Beritania, na Beritani no ia e hookaa aku.
I ka wa i aelike ai na Aupuni o Amerika a me Beritania, e wae ia i aha uwao. Ua hooholo ia he elua mau hoa ponoi e noho kino maoli ana iloko o ia aha, no Amerika a me Beritania; a o na hoa e ae ekolu no Helevatia, no Italia a no Berazila lakou pakahi.
O keia aha uwao, ua komo kino ka aoao hoopii, a me ka aoao pale i mau hoa lunakanawai no ka hihia i koi ia ma ka aha uwao e hooholo ai.
E nana mai kakou i ko Hawaii nei hihia.
1. O ka poe hookahuli Aupuni Moi, kai hapai e kaili i ke Aupuni o ka Moiwahine Liliuokalani ma Ianuari 17, 1893.
2. O ke Kuhina John L. Stevens o Amerika, me ka puali koa o ka mokukaua Bosetona, ka mea kokua i ka poe hooka huli aupuni.
3. O ka Moiwahine Liliuokalani kai hoopauia, mamuli o ka hana a ke kauwa o ke Aupuni Amerika.
Oia ka poe i maopopo na helehelena iloko o keia hihia, alaila, eia na mea i hana ia:
1. Mamua ae o ko ka Moiwahine Liliuokalani haalele ana i ka Nohoalii o Hawaii, a mamua ae o ka hora 6 p.m. o ka la 17 o Ianuari, 1893. Ua hiki aku la o Samuel M. Damon ma ka Halealii, ma kona ano Elele mai ka aoao hookahuli aupuni mai, a imua o na keonimana Messers. Newman, Wideman, Macfarlane, Carter a me na Kuhina.
Ua ao aku la o Mr. Damon i ka Moiwahine e haawipio mai oia i ke Aupuni, a e waiho aku i Kana hoopii (protest) i ke Aupuni o Amerika, ect.
Alaila, ia wa no, ua ae ka Moiwahine e waiho aku i ke Aupuni iloko o na lima o ka poe hiikahuli aupuni, a hiki i ka wa e hooholoia ai Kana hoopii.
2. Ua hana ka Moiwahine i kana Protest, a ua hoouna ia i ka Peresidena o Amerika Huipuia.
3. Ua kakau inoa o Sandford B. Dole, ka Lunahoomalu o ka Aha Hooko a me Kuka o ke Aupuni Kuikawa, ma kela ahiahi o Ianuri 17, 1893, i kona apono ana i Protest la a ka Moiwahine, a ua paa ko Dole inoa maluna o na kope elua, (a) ke kope i ka Moiwahine (b) a me ke kope i hoouna ia Peresidena Harisona.
Maanei nei pau ko kakou hoomaopopo ana i na mea i hanaia ma Hawaii nei.
NA HOOLE ANA AKU.
Ma ka wa i loaa aku ai keia protest i ko Peresidena Cleveland wa i hoomaka ae ai e noho Peresidena. Ua unuhiia mai la ke Kuikahi Hoohuiaina mai ke Senate mai alaila, ua hoike mai la o Cleveland i kona manao no keia protest e noho ana oia he Abitratoa (Arbitrator) no ka hihia. Ua hoole ke Aupuni Kuikawa, me ke pale ana aku, aole lakou i ae e waiho aku i ka hihia imua ona. O ka pane a Cleveland; "ua apono iho o Sanford B. Dole, ka Lunahoomalu o ka Aha Kuhina a Ahakuka o ke Aupuni Kuikawa i ka Protest a ka Moiwahine Liliuokalani, ua polopeiia. Nolaila, ua haawi mai la ua a elua i keia hihia na'u e noho uwao aku.
Aole oia wale no; aka, ua hoomaopopoia mai e Mr. Damon kekahi lala o na Kuhina o ke Aupuni Kuikawa. "O ke kumu i ae ai ka Moiwahine e haawi pio i Kona Nohoalii mamuli o ka mea i hoomaopopo maoliia, e waiho aku imua o ka Peresidena ma Wasinetona."
Maanei, pau iho la ke ano nui o keia hihia.
Eia na mea i hoomaopopoia,
1. O ka Peresidena Cleveland ka Aha Uwao, oiai oia e noho Poo ana no Amerika Huipuia.
2. O ka Moiwahine Liliuokalani oia ka mea hoopii i ke Poo o ke Aupuni, nona kela Kuhina ohumu kipi J. L. Steven.
3. O Kana koi, e hoopau o Amerika i ka hana hewa a kela kanaka ona, i kokua ai i na poe kipi.
Heaha ka hopena? Eia, ua hoouna mai o Peresidena Kalivilana ia Hon. J. H. Blount i Komisina i Hawaii nei, e ninau i na mea a pau loa, e pili ana ia Hawaii nei. Ua hoi aku oia a hoike piha, alaila, ua loaa mai na hoahewa a Kalivilana i na hana a Kivini, ko Amerika Luna Aupuni e noho ana ma Hawaii nei.
Ma ka manawa i hiki mai ai o Kuhina Willis ma Honolulu nei, ua kauohaia mai oia e hooko aku no ka hoihoi ana mai i ke Aupuni Kumu o Hawaii, aka, o na hooko ana, aole ia i hana ia.
O ka ninau a ke Kuokoa, no ka noho mai o keia Ahaolelo o na Mokuaina Huiia o Amerika i aha uwao.
O ka makou pane. Aohe mea i hoike ia mai pela, aka, malia paha, aia no he mea iloko o ia Ahaolelo, aole nae, he noho aha uwao ana ilaila.
NA PALAPALA HOOPII.
O na palapala hoopii a pau mai ka ka Moiwahine a i ka na Hui Aloha Aina o na kane a me ka na wahine, ua kaukoo aku lakou ma ke alanui hookahi imua o ke Poo kiekie o ke Aupuni Amerika, ma ke ano a me ke kulana i maa mai mua mau, e like me ia i hoopilia aku ai ia Enelani ma ka A. D. 1843, no ka hana hewa a Haku George Pualett, ko ka Moi Beritania kanaka pono.
Ua koi ka Moi Kamehameha III., e hooleia ka mana o ka hana a George Paulett i kaili-ku ae ai i ka Paemoku o Hawaii nei; a e hoihoi hou mai i ke Kuokoa o kona Aupuni.
Ua hookoia mai kela noi a Kamehameha III., a ua hoihoi hou ia mai ke kuokoa o Hawaii, pela ka mau ana no na makahiki he aneane loa e lawa piha na makahiki he kanalima; alaila, loaa hou iho la i keia popilikia a ka poe hookahuli aupuni Moi i hana ai i Ianuari 17, 1893, me ke kokua ia e ke Kuhina Kivini o ke Aupuni Amerika.
Ua hahai aku na palapala hoopii a keakea, ma ke ala maa mau, aka, o na mea i hana ia mai, ua kukulu ia mai la maluna o ke kahua kapekepoke.
He maopopo ke noi e hoopau o Amerika i ka hana hewa a kona kanaka Kivini i hana ai, a e hoihoi hou mai i ke kulana o ke aupuni kumu o Hawaii nei ia wa, mamua ae o ka hookahuli ia ana.
Ua kokua mai ka Peresidena Cleveland i ka pololei o ke koi a ka Moiwahine Liliuokalani, ma kona hoike akea ana ae i ka hewa o na hana a ke Kuhina Kivine i hana ai. A ua hoikeia ia manao ahewa o ka Peresidena Cleveland ma kana Hoike imua o ka Ahaolelo Lahui o Amerika ma ke kau o ka 1894 mai.
Mamuli o na manao i ikeia, ua maopopo, he manao hoopono ko Peresidena Cleveland, a pela hoi me ko ke Komisina Blount, a pela me ka hapanui o ka Hale Ahaolelo Makaainana o Amerika; aka, aole i hooponona kanaka a pau. O keia ke kumu o na poino a me na popilikia ma na wahi a pau, a ma na aina a pau loa. O keia ka pilikia ma Hawaii nei, i loaa ai ka hoouluia ana ae o keia mau poino a ka Lahui Hawaii e ike maka nei.
Ua lilo na hana imipono pili hoomana, i mea manaoio ole ia aku, no ka mea, ke ikeia nei no ke kokua ana o kela poe e a'o ana i ka hana pono, mamuli o kela mau hana pono ole.
Malia paha, e pane mai ana na poe kue Royalist, "ua makehewa ke kali ana o oukou, no ka mea, eia ia makou ke Aupuni, a me ka mana, a me ke kanawai, a me na hooko ana aku, a pela aku."
Pela no, ua loaa no ia oukou ia mau mea a pau loa, aka, mahea i loaa aku ai?
Ina e noonoo Karistiano ana oukou, alaila, aole hilahila ke Karistiano, k@@@ ae: "I aihue ia mai o keia p@@@. Aole anei e hilahila a@@@ hoopono a pau loa ke @@@ kekahi mea i manaoia. Karistiano a olelo kipi a@@@ mai ai ia makou ke Au@@@ ka Moiwahine Liliuokalani.
No makou iho ke hilahi@@ makou ia mea, aka, aole pela ka poe e hana, ana @@@kakia ana, a e kokua apono i na hana hewa.
Ua like pu ka poe nan@@ na hewa, me ka poe kok@@ i na hana hewa, no ka@@ mahele like ana lakou i @@ waiwai pio i loaa mai no @@ na kewa.
Iloko o ko ka aoao R@@@ i hooneleia ma na pono @@ na mea a pau loa e pili @@ ko lakou aina hanau iho, la ka poe i oi ae ka @@@ loaa ia lakou, e like me poe e kapaia mai nei.
Royalist.
No na poe e komo ki@@ lilo i poe Repubalika, m@@@ waii nei, a ke komo a@@@ no hoi kekahi poe e lila@@@ Repukalika.
Aka, auhea ko lakou @@@ o na pomaikai, mamua o @@ Royalist e kupaa mau au@@ aloha i ka aina hanau?
Ua lohe pono makou leo uwe maoli e keka@@ opiopio e olelo ana ka@@@ o ka noho ana a i ka lo@@ mai o kahi hana o ai h@@@ lawe i ka hoohiki o kea @@@ ni Repubalika!
O ka makou, i pane a @@@ eia no makou ke kupaa @@@ ke aloha i ka aina.
No makou iho, aole @@@ ia ko makou manaolina @@@ pono e hoea mai ana, ma@@@ a ke Akua e hoopoka @@@ ma keia mua aku.
Ua lilo no i au hoi@@@ hooko ole ia ana o no @@@ keia aupuni i makemake @@@ ua lilo no hoi i m@@@@@ keia ulolohi ana o na @@@@ i ka hoohui ana i k@@@@ Pae-moku me Amerika @@@ puia, he kokua i na @@@ no ka pono o ko makou hanau.
Ua @@@@maia he @@@@@ ka mokupea Hawaii M@@@@ ka me kupea Gaf@@@@@ maka ana mai Tacoma a @@@@@ puhu eo.
Ua hio ka makaha ek@@@ kuku hana i mafamaia @@@@@ keike ai pohaku o Hawaii @@@ ko lakou wa mua loa i pohi @@@ hihewa loa na poe maki@@@ he poe anela e puhi ana i ke @@@@ ole i ka ua mea o ka nah@@@@@ ka olu, a i ka wa h@@@@@ ua nee aku ia na makaik@@@@ o hoolei ana i na papale i ka @@@@ ka Peresidena hoi o na kuma@@@@ kou ka makana ua hooholo @@@ na lilo ka makana i na keie o @@@ nei.