Ke Aloha Aina, Volume III, Number 5, 30 January 1897 — Page 3
This text was transcribed by: | Carol Hill |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KE ALOHA AINA
POAONO, IANUARI 30, 1897. 3
E NA KIAI, HEAHA KO KA PO?
Loaa Oe Ia’u ma ka Hihio.
Maluna o ko’u wahi moe i ka po, ua loaa iho @ ia’u kekahi hihio nana i hoopahaohao mai ko’u noonoo, ai penei ka hoike a’u i ike ai:
“Ia’u i hihio ai e moe, ike iho a ko’u uhane e ku ana au ma ka puka o ka Lumipolu o ka Halealii, kiei aku la au ilo ko, a ike aku la ao he mau kii laau i kalai ia e kuku mai ana ma na paia o ka rumi, o ke ano o na kii penei no ia: Ma ka Hikina he kii i like na helehelena me ko Dole, ma ka Akau he kii i like me Lopikana, a ma ka Hema he kii i like me ko Kamika, a ma ke Komohana he kii i like me ko Kakina, oiai au e nana nei me ke pahaohao nui, a e nalu ana hoi au me ka noonoo ana, o keia paha ka ohana o Lualii, ua hoopuiwa ia au i ka pae ana mai he leo kanaka mai ke kii mai ma ka Hikina, i ka ninau ana ae:
“Pehea kakou e hana ai no ko kakou mau pono?” Aia hoi ua hoopuiwa ia ae la au i ko’u ike ana aku i ke kii ma ke komohana i ano like me ko Kakina, i ke kuwala poo ana mai a pahu ana ilalo, ne na ana lohe aku la au i ka pane ana mai me he leo la no ke kanaka ma’i e aili ae ana kona aho, i ka i ana mai:
Ina e loaa mai ka lohe oiaio i kakou, e hoihoi hou ia mai ana ke aupuni a o ka Moiwahine ke Alii, oia ko kakou wa e kauoha aku ai i kekahi poe o kakou e hopuhopu i ka poe Aloha Aina.
A ina e kue mai lakou, e kiki aku ia lakou i ka pu, e like me na holoholona. Pane mai la he leo mai ke kii mai ma ka Akau, i like me Lopikana pololei, oia ka hana pono e hana aku ai i keia poe holoholona ahiu.
Lohe aku la au he leo kokua mai ke kii mai e ku ana ma ka hema, pane mai la ke kii ma ka hikina, nawai auanei e alakai i keia mau hana?
Pane mai la ke kii ma ka hema, me ke kuhi pu ana mai o na lima i ke kii e waiho nei ilalo, na ia la, pane ae la ua wahi kii nei i like me Kakina, No! No! e holo ana au i Amerika mamua oia manawa ia wa, ua puia ae la o loko o ka rumi i leo walaau o na kii, e kuhi aku ana kuhi mai, a ma ka hopena, ua pane ae la kahi kii ma ka akau, elia kakou e awiwi loa, e ninau mua kakou i ke Konela ke kanaka iaia na mea kaua, ina oia e ae mai, maikai loa keia papa konane a kakou e hoolala nei.
Nolaila, e koho kakou ia ia la me me ke kuni ana i ke kii ma ka hikina, nau e hai aku ia Mr. Konela, oiai, o oe kona haku, ua uouo ae la na kii e ae, a hooheloia o ke kii ma ka hikina ka mea nana e koi aku i ke Konela i poo no keia hana, a meha pu iho la na leo walaau.
Ulu ae la ia’u na hoomanao ana no Lualii, he ohana paha keia mau kii nona, a haalele iho la au ia rumi iho aku nei au ma ke alapii mauka o ka Hale Alii, a mai laila aku a ka Hale Akala.
Ia’u no a komo iloko o ka hale, pahu ana keia mea i hoolei ia mai mai waho mai, i nana pono aku kou hana, o kekahi o na kii au i ike ai ma ka lumipolu oia ke kii i ano like me Kole ike aku la au ia Konela Makalena i ke komo ana mai a hookukulu ae la ia ua wahi kii pane ae ua wahi kii la, i hele mai nei la au e heike aku ia oe i ka manao e hoolala ia nei, no ka poe Aloha Aina, i na e lohe ia aku ana ka hoihoi ia o ke Alii ma ke aupuni pehea la, e ae anei oe e lawe i na hoolala ana e hooulu ia ae ka haunaele, i mea e pau ai na Aloha Aina i ka luku ia?
Pane aku la ke Konela, e noonoo au a apopo hoike aku, ae aku la ua wahi kii nei, ia wa, puka aku la ke Konela iwaho, a o ko’u hahai aku la no hoi ia, a komo kela iloko a kekahi rumi aku ma kahi aoao a noho iho la ma ka aoao o ke pakaukau, komo aku au a ku ma kona kua, hopu aku la oia i ka peni a me ke kalana a kakau iho la, aole nae i maopopo ia’u ka manao, he nui no ka leo o kahi mea i ke kuhea. He kiu! He kiu!! alawa aku la au ihope ike aku la au i ke kii o Pakaka ka mea nona ka leo, a puoho ae la au, eia ka he moeuhane.
He Akua Hemolele.
Ke Akua no kakou.
O kau hana hoi e ke Kilokilo Dimerata huea mai na piha-a moe wai o ka aka. Ia oukou hoi e na magoi, weheia ae ke poi o ka ipu alabati o ka uoeau. Kuailoia mai e na kilo, holo iuka, holo i kai, holo i ka hi e poe ai a nalo.
O KA LOKAHI, OIA KA IKAIKA.
Ua lilo i mea e hauoli ai no ka puuwai o ke kanaka Hawaii, ka nana ana aku i na hana a kona mau hoa kanaka e lawelawe mai nei, no ka hoao ana me ka ikaika hana, e hoala ae a kukulu ke kahua e loaa ai ia kakou ka noho ana kuonoono ma keia mua aku, ka mea hoi a makou i manao ai, pela wale no kakou e hiki ai ke pakele mai ke au poipu mai o ka noho ana mau Hoko o ka ilihune.
Ua nui na manawa a makou i hoomaikeike mau aku ai no ka hoala ana ae i mau Hui Hookuonoono no na kanaka Hawaii, aka, ua keakea ia mai no ia mamuli o ka loaa mau o na kuia iloko o na Ahahui a na kanaka Hawaii i kukulu ia kumu i hookuemi mau i ka manao o na mea a pau, mai ke komo ana aku a hoahu i ka lakou mau dala uuku, iloko o kekahi mau Ahahui i manaoia e hoala ae.
Aka, aole nae no ka hana ana o kekahi poe ia hana a poho, oia ko kakou mea e hoi hope ai, aole loa pela, aka, e hooikaika mau, mai paupauaho, e hoea mai ana no ka wa e loaa ai ka lanakila maluna o kakou a pau.
O ka Poaono iho la i hala aku la, oia ka wa i hoau@hua ae ai ka Hui Kalepa Hawaii, ma ka Mateke o Kuaokala, ma ke kuai ana i na i’a hou, na i’a maloo, samano, puaa a me ka bipi hou, a o ka hua i loaa mai ma keia wehe ana oia ka holomua o ka hana, a me ka haawi ana mai i na hoa o ka Hui, he koena dala mahuahua mawaho ae o na lilo i hoohanaia, a me ka uku o na kanaka hana.
Nolaila, eia ka wa kupono no kakou a pau e noonoo ai, a kaana nou iho, oiai, ua hiki i ke kanaka ilihune ke lawe i hookahi mahele nona, ma ka Hookahi Dala o ka Mahele, no na lilo buke a pela aku, he 35 keneta, a ke hui ia a pau, ua like me Hookahi Dala me Kanakolukumamalima Keneta wale no au e auamo ai ina no kou ilihune a nele.
O kekahi no hoi, o kou kiola ana i kau dala iloko o keia Hui Kalepa Hawaii, e hoi hou mai ana e ike ia oe, i ka wa e puni o ka makahiki, a elima makahiki pana, o kou kiola ana aku ma kahi okoa no ka makepono a nui paha, aole oe i ike nou ana ia mau hapaha, ua nalowale loa ia iloko o ka ume waiho dala o na Pake me ka hoi hou ole mai.
Nolaila, mai hopohopo a maka’u o ke kulana o ka Hui, ua hoohui ia ia me ko ke aupuni, a o na Luna Nui a me ko lakou mau Hope, ua hoopaa ia ia malalo o na bona nui, e hiki ole ai ke poino ko ka lehulehu mau dala i hoahu ai.
O ke aha ka kakou hana pono e hana ai, aole anei o ka hoohui ae ia kakou i hookahi io a hookahi koko, i aha ai, i loaa ai kela moio kaulana. O ka lokahi oia ka ikaika, o ke kuee, oia ko kakou nawaliwali.
E ala e Hawaii, a e kokua i na hana e hiki ai ia kakou ke hoohiolo i ka ikaika hoohana o kekahi mau lahui e aku mawaho o ka lahui Hawaii, ua manao makou o keia na wa la a mai kali hou aku.
Eia ke imua hou nei na hoi kinopopo no ke komo ana aku hea ki@ @.
NO IEHOVA A KA HONUA ME KONA MEA E PIHA AI.
Ke paipai ai aku nei na lala o na Ahahui Aloha Aina kane a wahine, a me ka Ahahui Kalaiana, e komo pu aku i ka malama ana i ke anaina Hookeai ma ka hora 10 o ke kakahiaka o ka la apopo, ma ke keena maluna o Kaumakapili. O ke kumuhana: “E hoopakele mai o Iehova i ka mea hilinai aku iaia.”
E ala e na haipule, e nonoi no ko kakou mau pono, mai nana i na hoohenehene ia mai, e manaoio kakou no Iehova ka honua a me kona mea i piha.
KA EMEPERA UILAMA.
O ka Poakolu iho la ka piha ana o ke kanakolu kumamawalu o na makahiki o ka Emepera o Geremania, ke keiki hiapo hoi a ka moi Uilama i make. Eia no oia i kona mau la opiopio, a o kana mau hooponopono ana i kona aina, ke uhai aku la no ia mahope o kona kupunakane.
Ua mahalo ia oia ma kona mau lawei we pili aupuni ana, a ke ku nei o Geremania iwaena konu o Europa, o kekahi o na aupuni i helu ia ma ka papa o na keikikane, a ke nana aku nei kekahi mau aupuni e ae iloko o Eurpoa ma ka weliweli i kana mau hoolala pili aupuni ana.
Ua malama ae no ko Honolulu nei poe Geremania i ka la hanau o ko lakou Emepera, elike me ka mea maa mau.
KE UHAI LA MAHOPE O PAT CULLEN.
Ua loaa mai ia makou ka lono mai Lihue, Kauai mai, e hoike ana, aia ke uahi la ka Hope Makai Nui o Lihue. Kauai, mahope o ka meheu o kela hapahaole limakoko i hoona-ona ai, a ahai ai ka pupuhi noho i na pali o Kalalau, Kauai.
Ua haalele iho ka Hope Makai Nui, a me 20 kanaka, me ka lakou pu raifela i hoopiha ia, no ka imi ana i ka meheu o ke kanaka haihai kanawai, e hookolo ana hoi mahope o ka meheu me he poe kiu holo nahele la no ioko o na ululaau oia wahi.
Ua hoopakalaki ia ka lakou huakai, ma ka nui o ka ua a me ka makani, a na ia mea i hoololohi i ko lakou hiki ana aku ma kahi o na mahuka la. Aka, ua loaa aku me ka wahine a me ke keiki iloko o ka hale, ana i moe ai mamua iho a ua paa iaua iloko o ka poholima o na kanaka o ke aupuni.
O ka loaa hope loa, ua ahai aku ia ka pupuhi iaia me Koolau, ka eueu o na pali o Kalalao a me he mea la, ina e malalo aku ana keia poe mal@ alaila, e ko ana no kela, olelo kaulana: “Ai manu no Koolau” o ka pono wale no, o ka waiho aku no iaia, pela, i ole e poino hou kekahi mau ola he lehulehu.
UA PAUAHO MAI O MRS. HELEMANO.
O ka make aole nopena, no ka mea, ua like kona hele ana mai me he aihue la i ka po. Pela no hoi oia i kipa ae ai ma ka home noho o Mrs. Helemano, ma ke kai nehe i Makua, Waianae, i ka po o ka Poakolu nei, mamuli paha o ka hoomailo ana a ka ehaeha o ka hanau keiki maluna ona.
O kekahi la o na kaikamahine a ko makou hoaloha, oia hoi o J.W. Naukana, aka, ua pomaikai no na makua i ka ike ana i ka hanu o ka laua keiki, mamua o kona hele ana aku ma kela ao maha mao.
He mau keiki ka laua me ke kane e ola nei, a bele uuku hou loa hoi he mau la wale no kona omo ana i ka waiu kana i haalele iho ai na kona hoapili e hoonana iho mahope nei, me kona mau mua.
He mea kupanaha no hoi ke komo mau ana mai o ka Anela o ka make, ma o na makuahine Hawaii la, me he waikahe la e pulumi ana i ko kakou mau kumu wai hoola.
Me ka ohana a me ka lehulehu a pau o ka mea i hala aku la na’u pu ana a KE ALOHA AINA, a ke nonoi ae nei i ka lokomaikai o na lani e hoomama mai i ke kaumaha o kana kane, kana mau keiki, a me ka lehulehu no a pau. Ehaeha a lihaliha wale ka manao.
KA ILINA KUPAPAU O NA MOKU.
Mamuli o ka huli a me ka noii ia ana mai nei o na mea e pili ana i na moku, e holo ana maluna o na wai akea o ka moana, a me na moku e holo ana maloko o ka moanawai, na loko a ma na muliwai, ua hiki ke kohoia oia mau wahi hookaawale ia, oia ka pa ilina nana i kanu i ke ola o na mea a pau e holo ana, a e noho ana maluna o ka waiwai, e hoike ana hoi i ka nui o na moku i poino a me ko lakou mau tona pakahi.
Ma ke makahiki 1895, ua huli ia e ka poe akamai ka nui o na moku i piholo a nalowale, a ua hoikeia penei: O na moku o kela a me keia anu, ua hiki aku ko lakou huina a pau i ka 1,237, a no lakou hoi na tona i hiki i ka 806,278, aole hoi i komo mai keia helu na moku i emi iho malalo o ka 100 tona.
Mailoko ae o kela heluna, he 810 moku he 373,363 tona, he poe mokuahi, a he 927 moku no lakou na tona he 488,815 he poe mokupea wale no.
Nolaila, o ka luakupapau a pau o keia mau moku a me na kanaka malua, o ko lakou hokua me ka lilo ole o hookahi keneta i na hoohiluhilu ana i ko lakou mau kino, oia no na inoaua mai akea, na kikomai a pela aku a o ko lakou kapuia ana, na naoala me ka hikiwawe loa iloko o ka imo ana a ka maka.