Ke Aloha Aina, Volume III, Number 43, 23 October 1897 — Page 5

KE ALOHA AINA

POAONO,  OKATOBA  13, 1897

 

kou e kukuli mai malalo o ka KE  ALOHA  AINA mau alakai ana, oia hoi o Lunahooponopono o ke Kuokoa, he kupele oia na Hoohui Aina, a heaha kana hana pono e na’i ai no ka pono o kona mau haku, aole anei o kona hoao ana me kona ikaika a pau, e hoohiolo i na manao ohohia o ka lahui, no ka hoouna maoli ana no i mau Elele ponoi no lakou, mamuli o ko akou aloha i ka aina hanau, a nolaila, oia mau anao olelo a ka pae e kaku nei ko lakou mau aho maluna o ke pine pa, o ka imi i wahi no kakou e mokuahana.

   A oia mau ka makou e hoike aku nei, o ka hana lulu dala i manaoia, aole ia na ka hookahi, a poai hookahi hoe, aka, mai k@ leo mai no ia o ka lahui, a o ko lakou makemake ana no ke hookoia, aole o ko hai aku, a he hana hoi e hiki ole ai ke hoopoinaia e ko ko ke ao holookoa a pau, he lahui naauao maoli no ka Hawaii, aole hoi he poe hupo, elike me na hoonuinui olelo a kekahi poe.

 

HE  MANA  ANEI  KO  KA  PAPA  OLA  E  HANA  AI  PELA?

 

   Eia ke lawelaew ia mai nei maloko o na kula aupuni a pau kekani hana a makou i kahaha loa ai o ko makou noonoo, ina paha na ka Papa Ola ia mau hana i kauoha aku nei i na Kauka Aupuni, ma kela me keia wahi o ka Paeaina, oia iho keia malalo, ke oiaio nae hoi ko makou lohe.

   Eia ke komo hele mai nei na Kauka Aupuni iloko o na halekula a pau, me ka houhou ana me ka wini oi o ka maka o ke kui pine, a me ka oi hoi o ka maka pahi.  Ma Hana i hoao mua ia mai nei keia pahupahu kui pine, a ua palahalaha loa ae nei, a eia i Honolulu nei i keia mau la.  He imi ana ka keia i ka mai lepera iloko o na keiki, a ke aai ole, he mai lepera iho la ia, a o ka hope aku, he hopu ia ko lakou a lawe ia no Kalawao,  He hana hapuku maopopo maoli keia i ko kakou iahui, me ka manao maoli no, e kinai loa i keia la hui a nalowale.  He mana anei i keia poe Kauka a ka Papa Ola ka hana ana pela?  Aole !

 

ELIKE  ANA  ANEI  NA  HAWAII  ME  NA  NEGERO?

 

   He ninau keia na makou i manao ai he wa kupono keia e kamailio ai malona o ke kahua laula o ka noho ana kuokoa, a oiai hoi, ke lohe a ke ike maka e pili ana no keia ninau, ma kekahi mau nupepa o Amerika, e olelo ana, i ka hoo kae maopopo o na haole i na negero, a pela no hoi me na Ilikini, ka poe nona ka lepo a ua poe haole ia e hehiku la.

   Nolaila, ua ulu mai la na manao makee a me ke aloha walania iloko o ko makou puuwai e hoohalike ia aku ana anei ko kakou noho ana e like me ko keia mau lahui a elua iloko o ka puuwai ponoi o na Mokuaina o Amerika, oiai kakou he mau tausani mile ka mamao mai ko lakou mau kapakai mai?  Manao no makou, pela io no, oiai, he lili a he makaewaewa no kekahi poe ia kakou ma ke ano o ko kakou ili, a i ano like no hoi ma ka lakou kapa ana i na gegero a me na Ilikini.

   He mea oiaio loa ke hookokoke mai nei ia mau la a kakou e apuepue nei me ka ikaika, me ka manao paa mau, e kue aku ma na ano apau i ke komo ana mai o ia mau hana awahua a kakou i makemake ole ai e ike me ko kakou mau maka ponoi, ka mea hoi a kela kanaka kilo aupuni kaulana i wanana kahiko mai ai, “o ke kuikahi panailike ka elepani nui nana e hookonokono aku ia kakou e hoohuiia me Amerika, a o ke alahele hoi o ka Hoohui Aina, a me ka lili pili lahui.”

   Eia ke hookoia mai nei ua mau olelo la, a eia ua elepani nui iloko o ka waihona o ka lehulehu kahi i hapuku ai, a o kekahi, eiaku no a hoea mai, nolaila, pehea kakou e pakele ai mai keia mau omole laau make a lakou nei e ake nei e hanai mai maluna o kakou, aole anei me ka ikaika o ko kakou manao makee i ko kakou aina ?  Pela no, oia ka mea nana e hoolilo i na manao hookae o keia poe, i manao ai e awaiaulu ia kakou, e like me ko na negero o Amerika, ma ka hoo neoneo ana ia lakou ma na wahi a lakou i hookahua iho ai ko lakou mau kapuai.

   Aka, o ko na Hawaii ponoi, aole no ia i like aku me ko na negtero o na aina e, no ka mea, no kakou ponoi no ko kakou aina, a na ko kakou mau kupuna hoi i na’i me na aweawe koko o ka hoomanawanui a hiki i ka hui ana o keia mau Paemoku i hookahi, a ma ia wahi, ua ku kaawale mai kakou mai a lakou mai, oiai, he poe lakou i halihali ia aku iloko o Amerika ma ke ano he poe limahana no loko o na aina mahi pulupulu, a he poe hoi i loaa ole ko lakou noho kuokoa ana, a hiki e ka wa o Peresidena Linekona, ka makuakane hoi oia poe uhane a ke Akua i hana ai.

   Nolaila, o ka ninau wale no i makemakeia, o kokakou like me na negero o Amerika, ma keia wahi, e pane pokole makou, e like ana, ke hui kakou me Amerika, ma keia mua aku, a ina aole e hui ana, aole loa kakou e like me  lakou, a e noho ana no kakou e ai i ka kakou mau mea ai me ka ono o ka puu, a me ka hauoli o ka manao.

 

WELA  IO  KA  HAO  I  KE  KUOKOA.

 

   Ua nana iho makou me ke akahele, i kekahi manao nui a ka nupepa Kuokoa i ohohia ai, oia hoi na mea e pili ana i ko Hawaii nei hoohui ia aku me Amerika Huipuia, a iloko hoi oia hauoli ana o ka makamaka ua loaa ia makou ke kahua e olelo ae ai, ua “wela io no ka hao i ke Kuokoa, oia hoi:

1         Ke hui o Hawaii me Amerika, aohe o Peresidena Dole ma kona wahi e ku nei i keia la, aka, e kiloi ia aku ana oia me he wahi ihili ano ole la.  He wela maopopo io keia o ka hao a ke Kuokoa i kona mau hookapuhi ponoi, oiai nae oia e ai pu ana me kona haku i ke pa hookahi.  Lokoino no,

2         –Ke hui o Hawaii me Amerika Huipuia, aole he Repubalika Hawaii i koe, nalo a pau loa kona ikeia ana, a he Panalaau kona kahua kumu malalo o ka Eepubalika o Amerika.  Ea, nani io no ka wela o ka hao i ka Repubalika Hawaii, no ka mea, ke kpau pu la no me na poe nana e hookele ka waa, i ka wela o na lima, aohe wahi e alo ae ai.  Huhewa no la i kula.

 

HE  ALII  MAKAIKAI  HONUA

 

   Eia ke liuliu mai nei ke Duke o Ioka, e kaahele i ke ao nei, a oia no kekahi o na’lil hanaau o Enelani, a he Komodoa hoi no na aumoku kakua o Enelani, a i hoikeia ae hoi ma ke kulanakauhale o Ladana.  Ua hoikeia ao keia lohe maloko o ka nupepa Manawa o Ladana ka nupepa hookahi hoi i ke a i lohe pono i na olelo e pili ana no kana huakai makaikai honua.

   O ka Moiwahine Bitoria a me ka ohana lii a pau, aole lakou i manaoio i keia mau olelo, nolaila, ua noho lakou me ka palaka pu o ko lakou noonoo a hiki i ka manawa i hoolahaia ae ai maloko o ka nupepa Manawa, akahi no a maopopo a e la ka manao o keia Alii, oiai no e ola ana ke Duke e Batenabuga, ua hoomaopopo mua ia no kona iini kaahele honua ma na wahi a pau o ke ao nei.

   I ka weheia ana mai nei o ka waeia ana o ko Nukilani Aha Hooko no ke koho ana i Kiaaina, e noi aku i ke Duke o Ioka, a me kana wahine no ka holo ana ae i Australia a me Nukilani.

   O keia huakai kaahele a ke Duke, aole ia ma ke ano holo ma ke ano he mau aumoku kaua kekahi, aka, e like me ka mea i hoolahaia mamua o ka noonooia ana no ia mea, oia hoi, e kaahele ae ana oia ma Canada, a okipu i kona alahele ma ka Pakipika nei, ma kekahi o na mokuahi mai Vitoria mai, a me he mea la, e ike ana kakou iaia ke kipa mai oia no Honolulu nei.

 

KA  PAPA  KONANE  A  KA  REPUBALIKA  HAWAII

 

   Aohe hana e ae a ke Aupuni Repubalika Hawaii e hookana aho ai i kona kulana hookele aupuni ana, hookahi wale iho no, oia ke kikoo ana o na lima a me na wawae o Amerika ka pahu hopu, ka mea hoi e alualu loloa mau la nei mai kinohi mai a hiki i keia wa, me ke akenui ana, o kiko iho o Amerika me kona nuku Aeto, a hapai ae i kahi keiki Repubalika kamehai, a hookomo aku malalo o kona malu, me he keiki la i loaa ole kona eheu e lele aku ai i ka lewa.

   O keia ka papa konane a ko makou makamaka ka nupepa Kuokoa, e kalele mai nei i keia mau la, me ka i mai, aia a noho aku kakou malalo o Amerika, palekana ko kakou kulana aupuni, a nui hoi ka pomaikai e loaa i na makaainana Hawaii maoli.

   O ka makou ia e weliweli nui nei no ka mea, i ka wa e hui ai a lilo kaokoa kakou na Amerika e hoomalu, oia ka wa e komo kino maoli mai ai na poe aea haukae a pau o na Mokuaina o Amerika Huipuia i Hawaii nei, a hoolilo i ko kakou noho ana maluhia i mea haunaele mau.  Nani io no ka papa konane a ka makamaka i makemake ai e hookomo mai iloko o na kapakai aloha o Hawaii nei, a hoolilo ana i ke kapu a me ka ihiihi o ka noho ohana i mea paani a hehiku wale ia e kela poe.  Aloha ole io no la, ma ka loaa ka nana, aole ma ka ponoio.

 

KE  LONOLONO  WALEIA  MAI  NEI  NO.

 

   Ua maalo ae ma na pipa alanui o ke kulanakauhale alii nei, kekahi lono e olelo ana, eia ke liuiiu ia mai nei e makana mai i ke kulana Komisina :Beritania maluna o T. R. Walker, ka Hope kanikela oia aupuni ma ke alo o Hawaii nei, ma kahi o A. G. S. Hawes i make.

   O keia mau lono alanui i paholaia ae, oia ka kakou e nana aku ai i ka hopena e hiki mai ana ma keia mua aku, a oiai hoi, he hana keia na kona mau hoaloha i ake nui ai e lilo ke eo na ko lakou hoaloha i hilinai ai, a oia ka makou e haupu e ae nei, e hoea io mai ana no paha ka wa e liko aku ai oia kulana kiekie iaia me ka hilinai ia, mamuli o koaa ano hoopono a me ka hoopololei i kana hana.

   O kekahi no hoi, he kanaka oia i noho loihi ma ia kulana no na makahiki i kaa hope aku nei, me ka malama pono ana i kana mau mea a pau i hooko ai no ka pono o kona mau hoakanaka o ka ili hookahi, ka aina hookahi, a pela iho la i manao ia ai e eo ana ia kulana ia ia ma keia mua aku.

 

 

KA  LA  HANAU  O  KE  KAMA’LIIWAHINE  KAIULANI

 

   Ma ka Poaono i hala aku la Okatoba 16, i piha ai na makahiki he iwakalua- kumamalua o ko ke Kama’liiwahine Kaiulani hanu ana i na ea luhio keia ola ana.

   Eia oia ke hoi mai nei i ka aina hanau, mahope o kona kaawale ana no umi makahiki ma na aina e no ka imi naauao ana, ma ia la no hoi i manaoia ai, ua hehi mai la oia i ka lepo o Amerika Huipuia, ka aina hoi a kona makuahine e noho hoomanawanui mai la e na’i ana i ko laua mau pono a me ko ka lahui i kaili wale ia e na poe pakaha.

   O ka makou wale no e kalokalo ae nei o hooloihiia na la o ko ka Hooilina Alii, ke Kama’liiwahine Kaiulani ola ana ma keia ilihonua.

AOLE  HE  AE  E  LAWEIA  KA  HAE  I KE  KAHUA  KAUA.

 

   O Haku Wolseley, ka Alihikakua Nui o na pualikoa o Beritania, ua hoike ae nei oia i ke akea, aole e lawe hou ia ka hae o Enelani iluna o ke kahua kaua ma ka aina.  I kona manawa i haawi hou aku ai i jae no kekahi regimana koa, ua kamailio aku la oia:  “Ma keia mua aku he hehena a me ke karaima ke kauoha ana i kekahi kanaka e lawe i ka hae i ka wa o ka hana.  Ua likeia me ka pepehiana iaia.  Ke lawe nei na Geremania i na pou wale no me ke koe o ka hae, nolaila, aole ia e liio he manao nui ia i ka wa o ka hakaka.  E haalele loa kakou i ka hoomaa hou ana ia mea i lilo hoi ia kakou he mea nui i na wa loihi i hala ae nei.”

 

KA  MOKKAUA  YORKTOWN.

 

   Ma ka hora 11 o ke kakahiaka Poaono nei, i hoea mai ai ka mokukaua Amerika Yorktown he 14 la holo mai Iokohama mai, ma kona alahele e huli hoi ana no Kapalakiko.

   Ua ku mua no ka Yorktown ia nei i ka la 21 o Novemaba, 1894, ma kona alahele e holo ana no na kapakai o Kina.  He 1710 tona kona kaukmaha, he 3392 lio huki ka ikaika hoohana o kona mau mekini mahu.  E lawe ana oia he eono pukuniahi nunui, elima pukuniahi liilii, me elua pu kipinapinai.  He hoahanau oia no ka Beninetona, a he like loa hoi ko laua mau nanaina.  E noho ana maanei a hiki i ka wa a Adimarala Mila e kauoha ai iaia no ka huli hoi ana aku i ka home.

   Ma ke ahiahi o ka Poaono nei, ua uiu ae he hakaka mawaena o Ah Luna ke kuke elua a me Aki ke poo kukeno o oliuna ka Mauna Loa, ua hoehaia o Aki e Ah Lum, maluna no o ka Mauna Loa i hana ia ai keia hana.