Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 28, 9 July 1898 — Page 4

KE ALOHA AINA

 

4  KE ALOHA AINA, POAONO IULAI 9 1898

 

Ke Aloha Aina

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa no ka Lahui Hawaii.

EDWARD E. LIKE.

Lunahooponopono.

EMMA A. NAWAHI.

Puuku o KE ALOHA AINA.

HONOLULU  IULAI 9, 1898

 

KA BILA AIE MILIONA

   Eia ke hana pupuahulu ia mai nei na mea e pili ana i ka bila kanawai aie dala miliona iloko o na Hale Ahaolelo elua o ka Repubalika o Hawaii, ma ka Hale o na poe Senate, ua pau i ka heluhelu ekolu ia ka bila, a he mea maopopo, aia paha kahi e ulolohi iki ai, o ka Hale o na Lunamakaainana, a oiai nae, o ka hapanui o lakou, he hookahi wale no wai o ka like, me he mea la, e kamoe like aku ana no ko lakou manao me ka Hale o na Senate.

   He mea keia na keia poe e kukala mau ai, no ko ke aupuni aie kuapapanui i kela a me keia wa, a ke ole makou e poina, o ka makapeni a Jos. Ulumaiahi Kawainui ka mea nana e paopao ana i ke aupuni Moi ia mau la, a oia no hoi ka wa e noho ana o kekahi hapa o keia mawaho o na hana aupuni, a o kekahi poe no hoi, iloko no lakou o na poai oihana kahi i malama ai, aka, mamuli o ko lakou mau manao lili no ke kanaka e ku ana i ka hoeuli o ka hookele aupuni, ua ku mai la lakou a olelo, he mau hana hoonui lilo na hana oia mau la, a o ko keia mau la, aole.

   He mea hi i no ia kakou ke hoomaopopo, aole i ulu ae ia mau manao, mamuli o ka maikai a me kaulike, aka, mamuli no ia o manao lili a me ka noho ana kuee ma ke ano o na hana e hoonee

ana iloko oia mau la. Ua nee awiwi mai nae ko kakou mau hoopomaikai ia ana, mamuli o ka loea o na hana oia mau la, a he wa hoi ia ia a makou e olelo nei o ke au hoopomaikai ia o ka lahui Hawaii.

   O keia aie miliona e noonoo ia nei, hoolilo nui kuapapanui ia o keia mau la e hele nei, aole hoi no ka hoohana ana i kahi e loaa mai ai o ke dala, elike me na lilo koa, na uku kaahele o na Komisina a ke aupuni o hookohu ai, ma na aina mamao, a pela aku.

   O keia mau mea a pau, ke houluulu ia ae e lawa ana ka lei o ko kakou ka lahui auamo ana i na hana hookaumaha, ka mea hoi a kakou a pau i makemake ole ai e auamo kakou e like me ko na holoholona hana ia ana.

   E hoike piha hou aku ana makou, i ka wa e hooholoia ai keia bila kanawai, a me na hooakaka pu ana aku hoi i ka hua a ia kanawai e hookau mai ai maluna o ka lahui Hawaii.

 

KA HAE HAWAII.

   Ua lilo ka hae nani o Hawaii i keia la i mea pakaukau ia iloko o na lehelehe o ka poe e ake nei e pakaukau i ka hae aloha o ke kakou aina kulaiwi malalo o ka eheu o kekahi aupuni i noho ia o ka mana a me ka ikaika, elike paha me Amerika hapa e ake aku nei e komo iloko o Amerika holookoa, elike me ka manaoia, o ka mea ia e lilo koke aku ai ka ihiihi a me ke anoano o ka Hae Hawaii.

   Ua lawe mai makou i keia manao, mamuli o ko makou ike ana ua lilo ko kakou hae nani me kekahi kumulaau gula e maalo mau ana i ka maka o na malihini kaahele iluna o ka lepo nani o Hawaii, a na ka nani o kona mau waihooluu i ume aku me he mageneti la i ka puuwai o ka poe manao hookaha, a oia keia a kakou e lohe nei, e hoi ana ka hae Hawaii me ka hae Amerika, a oia mau olelo, na paanaau ia i ka waha o na mea a pau, a me he mea la, aole no paha e nele ko kakou ike no ia mau mea, a ma ia ano makou i lawe mai nei i mea hoakaka aku i ko makou manao i mua o ka lahui.

   O ka hae ke o-pu malumalu o kekahi lahui e noho ana malalo iho o ka huina aouli o ka lewa ani, me ka hoomaopopo mau, o ko lakou hale ia o ka lanakila, a pela kakou i ike ai i keia la, eia na aupuni kaua o Sepania me Amerika ke ku nei me ka makee i ko laua mau hae pakahi iho, me ka hakoko ana no ko laua mau pono ponoi iho.

   He mea nui keia ia makou, oiai makou e ku ana a nana aku i na hana hoomaewaewa a ko kakou mau hoaloha, ma ka hoohui ana ae i ka hae Amerika me ka hae Hawaii i hookahi, O ko kakou ike ana aku i ka hae nani o Hawaii e owili pu ia ana iloko o kekahi kulana okoa, he mea e ka ehaeha o ka naau, me he mea la, e hoike mai ana ka hana a ka puuwai i ka walania o na mea i hanaia.

   He oiaio, o na kanaka Hawaii a pau i ikemaka i keia mau hana imua o ko lakou maka, eha ko lakou kino, a koni walania hoi ko lakou mau iwihilo, me ka hoopuka ana ae i keia mau huaolelo kanaenae aloha:

            E ka Hae Hawaii,

            E mau kou welo ana,

            Mai Hawaii o Keawe,

            A Kauai o Kalanipo.

   Na keia mau mapuna leo mele, i kaomi malie iho o ko makou puuwai, e na段 malie no pela me ka hopohopo ole, a o ka makou no la e kahoahoa ae nei i ka lokomaikai o na lani e hoomau loa i ka welo ana o ko kakou hae a hiki i ka hopena.

 

HE ULUHUA MAKOU I KA NAULU.

   I kikoni ae la makou i keia mau wahi huaolelo, i ka hele a me he ahi o ala no Kamaile, ka welo o ka auhau i na pali, ka hele a liliha ka pepeiao i na olelo hoonuinui, mea iho no ka welo o ka hae Amerika maluna o na kapakai o ko kakou aina hanau, a me ka nui o ke kuonoono e loaa ana ia kakou ke hui ka aina a pela aku.

   O keia mau olelo a pau, ua hoohuihui ae makou me ka noii akahele ana a ua hiki ia makou ke olelo a, he Ua Naulu wale no ia a o ka holo aku no ia a nalowale loa. Pela no ka manaolana paa mau e kaomi malie nei i ko makou puuwai, he mau olelo mala ni wale no ia, aohe hoi he mea io e hiki ai ia makou, ke apono aku e ko ana ia mau olelo.

   O ko kakou kupaa mau ana me ka loli ole ke kumu nui nana i kaohi ia kakou me ke ano he aupuni no ka lahui i kukulu ia maluna o ka manaopaa, a oia ano anoano i ulu iloko o ko kakou mau puuwai a pau, aole loa ia e homimi, elike me ka ulu ana ae o kekahi mea, malalo o ka ikaika o ke dala, a ke nele ae no i ka mea poepoe, o ka pau aku la no ia i ka naholo, a haalele ia iho la i Puna na hoaloha.

   Nolaila, o na lono e hoea mau mai nei i ko kakou mau alo, elike me na olelo maluna ae, ua like wale no lakou me ka Ua Naulu i ke kula, ka hoea kumu ole mai a he hopena helelei wale. Elike me ka nee ana ae o ka Uhiwai ohu ma na kakai pali o ka mauna pela no keia mau lono ooloku e hoea mau mai nei aole ia he mea no he kanaka aloha aina oiaio e puiwa a lele ai kona hauli. Aole! Aole! loa.

 

KO MAKOU MANAOLANA.

   Ua hoikeike aku makou ma ka pepa o ka Poakolu nei, i ko makou manaolana paa mau no ke aloha i ka hae nani o Hawaii, ka mea hoi a makou i hookahua ai i ka makou olelo, e hoomau loa aku i kona welo ana ma na kapakai nani o ka Paredaiso o ka Pakipika, kahi a kakou e noho a e hele nei me ka hopohopo ole no na hoopilikia wale ia mai, elike me ka kakou i lohe wale ai no na aupuni nui o ka honua.

   Ma ka Paokolu nei i hookahua mua ia ai ka noonooia ana no ua mea e pili ana i ka Hae Hawaii iloko o ka Hale Ahaolelo o ka Repubalike Hawaii, i ka wa e hoohui ia aku ai me Amerika, a ua lawe ia ae hoi ia ma ke ano olelo hooholo. Ua nui no na poe i hoakaka i ko lakou manao no ia mea; e olelo ana kekahi, ina e hoohui ia aku ana kakou ma ke ano panalaau no Amerika Huipuia, alaila, o ka Hae Hawaii mua no i kela wa, oia no ko kakou hae ia wa, a o ka kekahi hoi aohe o kakou kuleana ma ia mea,  no ka mea, he mea hoonaukiuki wale aku no ia ia Amerika, oiai, na haawi i pau aku kakou na Amerika no e noonoo i kana mea e hana ai, a iwaena o na hoopaapaa ana, na waiho ia mai la ka noonoo ana i keia Poaha.

   He mea keia na makou i hoike mua aku, he makee a he minamina makou i ka ike aku i na waihooluu nani o ko kakou hae, e hoololi ia ae ana mai kona ano mua a i ke ano hou. He mea oiaio, i ka wa e hoea mai ai ia mau kahoaka o ka maewaewa, e pepelu iho ko kakou kuli ilalo, a e nonoi aku i ko ke Akua Kahikolu mana e kokua mai ia kakou, ma ka hooko ole ia ana o keia mau manao kuko hewa o ka poe waiwai a manao pakaha.

 

HOOPII KOI POHO O $5,000.

   Ua hookomo ia ae he hoopii koi poho ma ka Poalima nei, ia Lunapaahao Low, he $5,000 e Kanakahi he kanaka Hawaii. Ua olelo ae o Kanakahi na hoopaaia oia me ka hewa ole, no kanahiku kumamaha ia ma ke halepaahao.

   Aohe he kuleana o Low i keia hoopii i hooili ia aku maluna ona a ua ili iho hoi na koikoi maluna o ke aupuni. Ua hopu ia o Kanakahi i kekahi mau mahina i hala ae nei mamuli o kona hoopoino ana i kekahi kaikamahine opio Hawaii. Mahope o ka hoolohe ia ana o kona hihia ma ka aha apana, ua waiho ia aku ia na na ka aha kaapuni e noonoo, aka aole nae i hiki mai i ka wa e noho ai o ka aha kaapuni ua hoopau wale ia iho la kona hihia mamuli o ka ike ana o ka Hope Ilamuku aole oia i hewa, ua noi aku oia i ka Hope Loio Kuhina e hoopau wale ia keia hihia.

   Ma kela kumu i hookomo aku ai oia i kana hoopii koi poho ma o kona loia la, Charles Creighton.

 

   He hookahi mea mai o ka Ohio a he elua o ka Para.

 

   O kekahi o na koa o luna o ka Ohio, i ka wa i loaa ai o kekahi hala kahiki iaia ua hele aku la oia e huli i hamare no ka wawahi ana, a e ole ke kuhikuhi ia ana aku e oki me ka pahi pau ai kona huli ana i ka hamare.

 

UA HOEA MAI LA KA VALENCIA A ME NEWPORT.

   Ma ka hora 1 o ka wanaao Poalua i pili mai ai ka moku lawekoa Valencia i ka uwapo. I kona wa i ike ia ai mawaho aku o ka haie ipukukui, na kau aku la ka hana aupuni maluna o ka mokuahi kolo Eleu a haawi aku i na puhi ohe hoolaulea ana i na koa malihini a ua haawi ia ae hoi he mau huro ana he lehulehu wale mai na poe mai o luna o ka moku a me ko uka aku nei. Ua haalelo aku oia ia Kapalakiko i ka hora 4:30 o ka aniu@ la Iune 28, a he 720 ka nui o na koa maluna ona.

   O ka Newport ma ka hora 2:30 o ia wanaao i hiki mai ai a mo-ku iho la mawaho o ka boe bele a i keia kakahiaka nui i komo mai ai oia iloko nei o ke awa. Ua haalele aku oia ia Kapalakiko ma ka la 29 o Iune, a aia maluna ona o Kenerela Merritt ka Alihikaua Nui o na pualikoa o Amerika e holo nei no Manila.

   Aole i maopopo loa ko lakou manawa e haalele iho ai anei, ua manao wale ia e ukali, pu aku ana ma keia huakai ka moku kaua monita Monadnock, me kona moku lawe nanahu Nero.

 

PAU I KE AHI HE EHA MAU LIO HEIHEI.

   Ma ka hora 10:20 o ka po Ponei, ua hoopuiwaia ae ke kulanakauhale nei, mauli o ke kani ae o ke oeoe pauahi e hoike mai ana aia he ahi mawaho o Waikiki, na holo koke aku la he kaawai no o laila.

   No ka halelio o Tom Hollinger keia panahi, a pau hoi i ka hamu ola ia e ke ahi ka lio heihei Magarita H. a me kekahi mau lio okoa ae ekolu, mamua o ka hiki ia ana ke hoopakele ia ae ko lakou mau ola.

   Aole he maopopo o ke kumu i hoea mai ai o ke ahi, a i ke ike ana o Tom Hollinger i ka poino o kona halelio ua kokoke loa e pani kona hale i ke ahi, ua pani hakahakaia ka halelio, aka, aole i pani hakahakaia na lio.

 

HANAIIA NA KEIKI AUKAI I NA ONO O HA WAII.

   Ma ke awakea Poakolu a me Poaha i haawiia ae ai he paina no na koa o luna o na moku lawekoa, a na nuu iho hoi lakou i na ono like ole o Hawaii nei a hiki i ka hiki hou ole ana i ko lakru mau puu moni ai ke moni aku, ua lele mai no kekahi mau puali me na bana.