Ke Aloha Aina, Volume V, Number 4, 28 January 1899 — Page 4
| This text was transcribed by: | Kaanana Akima |
| This work is dedicated to: | Camille Lee |
KE ALOHA AINA
POAONO, IANUARI 28, 1899
-------
Ke Aloha Aina
Hookumaia no ka Lehulehu, a he Nupepa @ ka Lahui Hawaii.
-------
EDWARD L. LIKE.
Lunahooponopono.
EMMA A. NAWAHI.
Puuku o KE ALOHA AINA.
-------
HONOLULU......IAN. 28, 1899
-------
WAIHO O KALANI I KANA KUE I KA HALE O NA MAKAAINANA.
-------
Wasinetona, Jan. 11. He palapala hoopii mai ka Moiwahine Liliuokalani, kai waiho ia ae imua o ka Hale i keia la, e kue ana ia Amerika Huipuia i ka lawe ana ae i ke kuleana o na aina leialii o Hawaii, ma ke ano ua lawe wale ia me ke kulike ole me ke kanawai, a e noi ana i ka Peresidena, ka Ahaolelo a me ka lahui e hoihoi ia mai keia mau aina. O keia palapala hoopii hookahi no kai waiho ia aku i ke Senate.
-------
ENAENA KE AHI O KILAUEA I AMERIKA.
-------
Ma na lono hope loa i loaa mai i Hawaii nei, no na mea e pili ana i ka ninau o Hawaii, ma ka waihola ana aku o ka hoike a na Komisina i hiki iho nei i Hawaii nei e huli i na mea e pili ana i ke kulana Aupuni Hawaii.
Aia ua hoike la imua o na Hale Ahaolelo a elua o Amerika, aia imua o ka Aha Senate he nui na kumu keu like ole o na hoa o ka hale, a o ka oi loa aku o ke koi a na poe hoino kanaka Hawaii, e kaupalenaia ke ana waiwai e loaa ai ke kuleana koho balota ia kakou Hawaii, oiai, ma ua hoike la a na Komisina he mau kaupelena ana kekahi i ka nui o ka waiwai e loaa ana i ke kanaka, aia a lawa ia huina waiwai loaa ka mana koho balota.
Oiai nae ua hoike la imua o ka Aha Senate, ua ulu mai na kue ana i ke kaupalenaia o ke ana waiwai, a e koi ana na hoa o ka hale aole he kaupalena ana no ke ana koho o ke kanaka, a ua ike ia aku na ouli o ka manawa e holo lea ana ua hoololi i waiho ia ae imua o ka hale no ia mea.
A iloko hoi o ka hale o na Lanamakaainana, he kue ikaika ka aoao Demokaraka i na hoike la, a me he ila ma ka nana aku, e haule pahu ana ua hoike la imua o ma hale la, oiai o ka hapanui o na hoa oia hale, aia ma ka aoao Demokaraka e kue la i ka hoike.
O ka hopena aku ka kakou e nana aku ai a hoea mai, a ke @ ma hoike la a ka @ Amerika, o ka hopena @ @ @ hana i kaupaaha @ ole ia.
Aka, aole e lilo ia haule ana i mea e hololea ai, ka lanakila ma ka aoao o ka hapanui o ka lahui Aloha Aina, aka, ua hoololi ia ae ka ninau o Hawaii ma kekahi ano kalaiaina okoa ae, e lilo ai i mea e nana ia ai ka pono kaulike mai ka mea kiekie a ka mea haahaa, a mai ka mea waiwai a ka mea ilihune, a i ole ia, o ka lawe ia ae o ka ninua o Hawaii ma kekahi keehina hou, me ke kapae ana ae i na hana holopono ole i lawe lawe mua ia, makou e manaoio nei aia no he uwao no ka lahui Aloha Aina i hoopilikia ia iloko o Amerika.
E kali a e manaolana.
-------
KE NEE NEI KA MANAWA.
-------
Ke kaalo ae nei kakou mahope o na puu, a me na awaawa o keia noonee hana ana no na la mua o keia makahiki hou, ke lohe nei kakou i na leo hooho he nui, eia he mau liuliu kaua hou ana mawaena o kekahi mau aupuni nui e ae o ka honua a ina he mea oiaio ia, alaila, na keia mau la aku a kakou e nee aku nei, e hoike mai i ka oiaio oia mau lohe alaila, he hooko ana hoi ia no na hauwawa o ka manawa.
Eia no hoi ke uluku hou mai nei na paonioni ana mawaena o na kamaaina o na mokupuni o Pilipine a me na Amerika, a ke pinapinai mau mai nei na lohe, he mea oiaio no ia, mamuli o ka manao o na poe oia wahi he hoopakele wale no o Amerika no ke kue ana aku i na poe Sepania mailuna aku o ko lakou mokupuni, a na ko hoi elike me ka lakou i makemake ai, ua pau na Sepania i ka hoi i ko lakou mau wahi ponoi; aohe hoi a lakou mea e kanalua ai, ua hoi aku ka pono iloko o ko lakou lima.
A no ia kumu keia a kupaka mai la ke kino kela poe, me ka hoao ana, e aho no lakou e hoomau aku i ka hokoko ana, a malia paha, o komo iho no ka manao maikai iloko o Amerika, hoopau ae oia i kona manao uahoa, o ka aluna a me ka pakaha a haawi aku hoi i na pono a me na pomaikai o kela poe e koi mai la, me ke akenui no, e paio mailoko o ko lakou mau koko, e loaa ai ia lakou ka pono o ka noho kuokoa ana, aole hoi ma ke ano, a noho paepae aku malalo o ka mea a lakou i kokua aku ai no ke kipaku ana i ko lakou enemi mua, aka nae hoi, na lakou no ia e hana nui mai, owai ana la o lakou ke manumanu ana.
Ua hala aku la hoi ka olelo ana no lakou, a no kakou hei ka kakou e nana iho ai, oiai, oia mau no kakou i ke alopali mai kino he mai, oia mau no ke kulana @ o na aoao elua, aole i puka aku kekahi ma kela aoao a helelea, apela no hoi ke ahi oiai na nanaina o na aoao a i elua e haka pono ana na maka maluna o na hana a ka Ahaolelo Lahui o Amerika, ilaila e loaa ai ka lanakila mawaena o keia mau aoao paonioni elua, iloko nei o ko kakou aina aloha.
Aka nae hoi, oia mau holiolio no o ka manaolana i komo like iloko o na aoao elua, oia no ka laua e noke nei i ke koi palena ole, a o ka wa hea la auani ka wa e hooko ia ia ai ia mau manao o na aoao elua, o ka Mea Mana wale no kai ike ia mea, a o ka kakou no hoi ia e noke nei i ka nonoi hoomau ana i kona lokomaikai e kokua mai ia kakou.
A oia hoi ka makou i puana ae la ma ke poo o ko kakou kukulu manao ena, ke nee nei ka manawa imua, ke kaahope ae nei na la o ko kakou alo ana iloko o ke ehuehu o ka hoomanawanui ana, a ke nee malie aku nei kakou me ka manaolana paa mau, ua kokoke loa mai la ka wa e ike kumaka io ai kakou i ka hua o ko kakou paakiki ana mahope o ka mea a kakou i koho ai me ka hoi hou ole aku ihope, iloko o na hooweliweli ia, na hoohenehene ia, na hana ino ia mai e hiki ai ia kakou ke pelu hou ihope, elike me ke ano mau o keia noho kino ana.
Aka, e puana like ae no kakou me ka olelo ana, ua loaa no ia kakou he mau hookanaaho ana, mamuli no o ka loaa mai o na mea e hiki ai ia kakou ke hoolana i ka manao, oia hoi, ma kahi o ke kupilikii, aia no he olino hauoli ma ia wahi, apela wale no i lilo ai na mea hookaumaha i ka manao i mea hoohauoli.
-------
KE NIHI NEI O KAULUIKI MA.
-------
O ka ninau e pili ana i na Pake e hopae ia mai nei mahope iho o ka hoohololo ia ana o ka olelo hoohololo hui a Newland, iloko o ka Ahaolelo hui o Amerika Huipuia, he mea ia nana i hoopioloke ae i ka mana o na olelo hooholo a ka Aha Kiekie o ka Repubalika Hawaii, ma o kona mau Lunakanawai la e noho a e hooponopono nei i ka mana a me ka eehia o na kanawai kumau o ka aina kahi he\oi i manao ia ai, aia ilaila ko ka lehulehu pono pili paa loa kahi i malamaia ai.
I na la kipohi o ka hapai ia ana ae o keia ninau imua o ka Lunakanawai Kiekie o ke aupuni Repubalika Hawaii, no ka noonoo ana i ka maua o ke olelo kao hi a ke Kamasina Pake, i hoonae ia mai e ke aupuni Amerika na ke kaohi ana aku i ke komo hei ana mai o na Pake i keia Paeaina. Aka, ma ka noonoo maikai i loaa i ka Lunakanawai Nui o ka Kiekie, ua lawe ae la oia i kuleana, a-haawi mai la i kana olelo hooholo, e apono ana i kela poe Pake e komo mai iloko nei o ka aina, mamuli o ka pili ole o kela olelo hooholo hui a Newland, i ka poe i loaa mua na apono ia ana no ke komo ana mai iloko nei o ka aina.
Ua nui na poe i haawi aku i na mahalo ana maluna ona, no kona hookupono ana i ka manao a kona lunaikehala i manao ai, oia ka pono a me ka pololei, a ma ia ano, ua hosana ae na poe no ia pohai hookahi, nani a hemolelo kona noeau, a he nui wale aku na olelo pa-i e hapai ana ma kuono, a pela wale aku.
Aka, o ka mea kupanaha nae ua ohiu ia ae la keia olelo hooholo e ka Aha piha, oia paha ka Alapaki Kauka, Whiting a me Perry, o ka Aha Kaapuni he pani hoi no Frear, enoho mai la i Wasinetona, aku iho la ka olelo hooholo a ka Aha piha, e kue ana i ka olelo hooholo a ka mea hookahi o na Aha piha la.
Ma keia wahi ke olelo mai nei ko makou hoaloha o ka makapeni penei, he like loa no kaia hihia hope i lawe ia aku imua o ka Aha piha, me ka hihia mua a ka mea hookahi i apono ai, alaila, he mea maopopo ma keia hihia ano like o ka mua a me ka hope i hookomo aku i na manao kanalua no keia mau hana paewaewa a kakou e ike kumaka aku la, he mau hana hoi e hoolualele ana i ka puniu o na poe loea kanawai, ko kakou mau Kakaolelo, i manaoia ai aia lakou ke ola a me ka make.
He oiaio o ka hoea ana mai o keia mau manao piliwale, mamuli no paha ia o kekehi mau ao ikaika ia ana mai o loa mai e kue ana no keia hana hoemi hope no ka hana hoohui aina, a mahelehele Panalaau hoi, elike me ka ke aupuni Repubalika Hawaii i haawi aku ai i kinohi, me ka hoohiki pau Pele a pau mano aha, aole makou e niu ana, aole hoi i ke kulolo.
Aka nae hoi ma ka ulia laki o ka lima ikaika ua lilo iho la kakou i moepuu na ko Amerika manao hookaha, no ka hoopakole ana i ke alahele o ka huli dala, a me ka hapaku aina, a pela iho la i oleloia ai ka olelo hooholo hui a Newia d i lawe ae ai iloko o ka hale e na Lunam Kaainana, he mea mana maluna o keia Paeaina, a me ia wahi hoi i haawi ai na Lunakanawai Kiekie elua i ka apono ana i ka wa ne i hele ai kela olelo hooholo, ua holo pu iho la no me kela kanawai kipaku Pake mai Hawaii nei aku.
Aole loa he kulike o ko makou manao me keia mau hoakaka a ka makamake kakau o ke Kaekoa, no ka mea, ina na holopono na mea a pau iloko aku la o ka olelo hooholo a Newland, pehea hoi i kaukai hou ia mai ai kekahi pono iloko o ka lima o na Komisina Hooponopono Kanawai a me ka mana o ka Ahaolelo, ke kahua hoi e ku nei keia hana pau ole a hiki i keia la, a i kuleana ai hoi kela Lunakanawai Kiekie hookahi o ke kaulike, e haawi i kasna olelo hooholo mana, mamua o keia olelo hooholo komohewa a kona mau hoa Lunakanawai hope i hoopuka ai imua o ka Aha piha, a makou hoi e olelo ae nei:
Pili wale la e pili wale,
Pili wale ka i-a o Piliwale.
A ke olelo hou nei ka makamaka, ua ike no ke aupuni Repubalika o Hawaii, no ka mea e pili ana i keia ninau papa i na Pake, aole e hookomo mai i keia Paemoku, aka, aole nae lakou i hooki i ke kauoha ana aku i keia poe e hele mai, hoomau no a o ka hope i loaa i keia poe, mamuli o keia mau hana kolohe a ke aupuni, oia ko lakou hai-na ia ana e noho iluna o ka moku a hoihoi hou aku no ko lakou aina ka mea hoi a lakou i hoihoi ole ai. A he hana hewa kupono hoi keia e hoea aku ai i ka pahu hopu o na koi poho koikoi, ma o ka aoao o na limahana Pake Awaawa no na naiahuhu a ka makamaka, aohe hoi e hihi, o ka mea a ka manao i makemake ai, he pono wale iho no ia i na wa a pau.
-------
HE MAKE MANAONAO.
-------
Ma ke ahiahi Poaono nei, ua pahola ae la he lono weliweli no ka make ana o Miss Grace Namahanaikalani B. Kahea, kekahi kaikamahine a Mrs. Kahaawelani Kahea, mauka o ka halekula kaikamahine Kamehameha, mamuli o kona lele ana mailuna mai o kekahi puka aniani o ka hale ekolu nona ke kiekie mai ka lepo ae mawaena o 40 a me 42 kapuai.
O ke kumu o kona lawe ana i kona ola, mamuli no ia o ka maikai ole o kona waihona noonoo, ma ia huina la i hoike ia ae la, na pii aku o Grace a me kona hoahanau no ka ike ana i kona mau hoakuala, me ka manao mua ole ia he hana weliweli kana a hooko ana.
Ma ka hora 4:30 oia huina la oiai oia a noho ana me kona mau hoakula ekolu maloko o kekahi rumi, ua hoao iho la oia e hookaawale aku i kona mau hoa, a i ke kaawale ana aku he elua, oia no kona wa i lele aku ai ma ka puka aniani, ua paa aku kona aahu i ka kolu o ua kaikamahine aka, ua nahae ae ia nae ia a haule