Ke Aloha Aina, Volume V, Number 14, 8 April 1899 — Page 5
This text was transcribed by: | Senneca-rose Han |
This work is dedicated to: | Carter/Kahakeli`i `Ohana |
KE ALOHA AINA, POAONO, APERILA 8, 1899.
OEHUEHU NA AOAO ELUA
HE HANERI KOA AMERIKA I MAKE A HOEHAIA.
ke nee la na Pualikoa imua no ka lawe ana i ke kulana o na Pilipine.
Nu Ioka, Mar. 24. E hooluka ae ana ka nupepa Honua ma ka la apopo i na lono telegarapa mai Manila mai no ka Ia 24 o Maraki, penei:
He lanakila nui kai loaa i na pualikoa Amerika maluna o na pualikoa o Aguinaldo.
O ka nui o na poino ma ka aoao o na Amerika, ua koho ia ae ma kahi o 100 e komo pu na poe i make a me na poe i hoehaia.
O ka nui o na poino ma ka aoao o na Pilipine mawaena no ia o 300 a me 400.
Ua pau ka Mekia Kenerala Otis hoolala ana, ana i manaolana ai o ka hopena loa ia, he puupuu e opa pu aku ana i na kanaka kipi, a ua haawi ia na kauoha i keia kakahiaka (Poalima) no ka nee ana aku imua.
O na pualikoa o Birigadia Kenerala Otis, ua hoala ia ae lakou, me ka wawahi koke ana i ko lakou mau hale lole me ka makaukau no ka nee ana aku ma kekahi huakai puahi nui. O na puali regimana Ekolu a me Umikumamahiku i kau aku maluna o ka moku lawekoa Sherman, me ka manao no ka lawe ia aku ma kekahi aoao o ke kaikuono, ua hoolele hou ia mai lakou no ka nee ana aku imua o ke kahua kaua.
O ka regimana Iwakalua-kumamalua a me ka regimana Oregona na pualikoa mua e haalele ana ike kulanakauhala nei no ke kahua o ka hakaka ma ka akau aku o Manila. Ua manao mua no na kipi e nee mua aku ana na pualikoa no kekahi mau la i hale ae nei. Ua hoike mau aku ko lakou kiu i na hoolala kaua ana a Amerika.
Ma keia i ike ai na Pilipine e hakaka ana lakou, oiai, he manao ko ke alihikaua nui o na Amerika e pulumi aku ia lakou me ka lawe pio ana ae i ke kapitala o Malolo.
O ke kaua o keia la he hahana loa mawaena o na Pilipine a me na Amerika. O ka hopena oia hakaka ana, ua poino na kipi.
Manila, Mar. 25, Awakea. O ka uee ana o na pualikoa Amerika ua pulumi mai na enemi ia lakou no Malbon. Aia na pualikoa o Kenerala Otis mamua o la loma, kahi he kaua akea no hookahi mile. I na auwaha o na kipi aia no ia ma na lihi laau no lakou ka hohonu o eha kapuai.
Ua nee aku ua Amerika me ka puahi nui a me ka uwa ana, me ka moe pu ana ilalo o ka mauu no ke ki papa ana aku.
Ua ku mai na kanaka e paio a hiki i ka wa o na Amerika ma kahi he 200 i-a mai ko lakou kulana aku, ua haalele iho la lakou a holo aku la no loko o na ululaau. Ma kahi o kanakolu i make mawaho iho a me kanahiku o lakou i make ma na alanui.
O na regimana Montana a me Kansas kai halawai me kekahi hoouka kana hahana loa ma kekahi wahi ana i hoouluhua i na Amerika ma ka po mamua iho.
Mahope iho o kanaiwa minute mai ka nee ana , ua hooneoneo ia ma kahi o ekolu mile ma ka akau aku.
Ua pulumi aku na pualikoa o Kenerala Hale ma ke komohana akau, me ka hoauhee ana aku i na enemi a me ke puhi ana i ke ahi i kahi taona o San Fracisco del Monte a ma kekahi mau hale e ku kaawale ana.
O na uwahi e puka mai an mai na hale i puhi ia aku i ke ahi o ka hoailona ia o na wahi a na Amerika e nee ana. O na kaa e halihali ana i na poe eha, e alakai ia ana lakou e na Pake, a ma waena o na poe eha, he mau Pilipine kakaikahi kekahi.
Ua hopu ia e na pualikoa Penesilevania he eiwa mau pio. He hookahi o lakou he kapena no ka lahui Macabebe a me hookahi Iapana.
Hora 2:25. O na mahele koa o Kenerala MacArthur, oia na pualikoa o Kenerala Otis, Kenerala Hale, a me Kenerala Hall, i kokua ia e na puali o Kenerala Wheaton, ua nee aku lakou ma keia la a mahae ae la i na enemi iloko o elua. Ua lawe pio ae lakou i na taona o Polo a me Novaleche ma ka hema a me San Francisco del Monte a me Mariquina ma ka akau me ka hooauhee ana aku i na kipi mai ko lakou mau auwaha aku mai ka akau o ka muliwai a hiki i Caloocan.
Ua lawe pu ae lakou i na laina kaaahi me ka opa ana aku i na pualikoa o Aguinaldo ma Malabon a me na puu ma Singalon, ma kahi he 20 mile ke kaawale o kahi mai kekahi mai. O na pualikoa i komo ma keia hoouka kaua ana oia ka puali Pukaa Eono, Montana, Nebraska, Wyoming, Colorado, Dakota Hema, Minesota a me Oregona, na pualikoa kumau Ekolu, Eha, Ehiku, Iwakalua-kumamalua, Iwakalua-kumamakolu a me ka bataliona Pukaa Uta.
PAUAHI NUI MA NU IOKA
PAU KA HOTELE WINDSOR I KE AHI.
He Nui na Ola i Moepuu Aku na ke Ahi.
Nu Ioka, Mar. 17. O ke ahi i hoomaka ae ma ka a ia ana o kekahi paku lihilihi ma ka papahele elua o ka Hotele, ma ke alanui Kanahakumamahiku a me alanui Elima, mahope koke iho o ka hora 3 o keia auina la, i ka wa a ka huakai hookahkaha o ka la o St. Patrick e kaalo ae ana ma ua hale la, a iloko o ka manawa pokole loa, ua hoea aku la iluna o ke kaupoku me ka hooneoneo i ka aoao holookoa o ka hotele ma alanui Elima a me Kanahakumamaha.
He umi minute mahope iho aia na alelo o ke ahi ke holapu la ia loko o ka hotele, a o ka manao e hoopakele aku i na ola maluna o na alapii a me na ala a ka uwila e hoohana ana (eleveta) ua oki pu ia ae ia i ka wa i ikeia ae ai o keia hiohiona weliweli. He mau haneri o na malihini a me na limahana maloko o ka Hotele i ka wa i oili ae ai o ke ahi a he lehulehu wale hoi o lakou i hiki ole ke hoopakele ae.
Mawaena o umi a me umikumamalua mau ola i make iloko o hapalua hora, a mawaena o kanakolu a me kanaha poe i hoeha ia mamuli o ka lele ana mailuna mai o na puka aniani me ka holo ana maloko aku o ke ahi no na alapii. He lehulehu wale oia poe i hoehaia i make mahope koke iho o ko lakou lawe ia ana aku i na haukipila a me na hale kokoke e ae, o ke koena iho eia ke aumeume nei i ke ola a me ka make. Maloko o 24 hora e maopopo pono ai ka nui o na ola i poino.
Aole e hiki ke ahi ke hoopioia maloko o elua hora mai ka wa i hoomaka ai a hiki i kona lilo ana i pu lehu. Ua piha na alanui ekolu me na apanapana laau, na pohaku, a o ka wai e haule aku ana iloko o ke ahi, ua hooi loa ae ia i ka ikaika o ka mahu e hiki ole ai i kekahi mea ke hookokoke aku i kahi o ke ahi.
I ka wa i poha ae ai o ke ahi, ua hoopiha ia ke alanui Elima me na poe maikai i ka huakai hookahakaha o ka la St. Patrick, a o na puka aniani a pau e haliu ana i ke alanui Elima ua hoopiha ia me na poe makaikai.
I ka wa i ike ia ai o ke ahi e oili mai ana mai na puka aniani mai o ka hotele, oia no ka wa o ka huakai i ku iho ai, a he mau minute mahope koke iho, ua hoopau ia ae la ua huakai nei, no ka mea, ua holo mai na makai ma na wahi a pau a kipaku aku la i na kanaka mai ke alanui aku.
Aole wale no no ka hotele keia mau malihini, aka, he poe kekahi no loko o ke kulanakauhale i hiki aku ilaila no ka makaikai ana i ka huakai hookahakaha nui.
Ua wehe hamama ia ae na puka aniani, a ua ike ia na wahine iloko o ke kupilikii e kahea mai ana i na kokua. I ka wa o ke ahi e hookokoke aku ana ia lakou, ua hooi loa ia ae ko lakou pihoihoi a holo ae la ma o a maanei me ka pupule.
He nui wale o na poe i ikeia aku maluna o na papahele eono a me ehiku o ka hotele a maluna o na kaupoku me ka lele mai no lalo o ke alanui. A he kakaikahi loa o lakou i pakele mahunehune mai ka make loa ana.
He nui na hana wiwo ole i hanaia e kekahi poe i ka wa o ke ahi e a ana ma ka hoopakele ana i na wahine a me na kane i hiki ole ke puka mai iwaho mamuli o ka paa i ke ahi a me ka pouli i ka uwahi.
He elua mau wahine i i keia i ka lele ana mailuna mai o ka puka aniani, a na make loa i ka wa i haule ai iluna o ka lepo.
Ua olelo ae kekahi poe makaikai ua ike aku lakou he wahine i ka hoolei ana mai i kana bee mai ka puka aniani mai, a mahope koke iho ua lele mai oia mai laila mai, mamua o ka hanee ana oia aoao o ka hale, aka, aole nae he wahi meheu i loaa aku o ko laua mau kino.
Maoloko o keia hotele ka hoahanu o ka Peresidena Makinile e noho ana me kona ohana, a ua pakele aku lakou me na wahi lole e pili ana i ko lakou maupili. Mawaena o na poe make i loaa aku o ka wahine kekahi a ka ona o ka hotele a me ke kaikamahine.
Ua huli hoi mai nei maluna o ka mokuahi Alameda o Charley Peterson, ka haole kiai moku kahiko o Laeahi, mahope o kona kaawale ana aku nei no kekahi mau pule loihi i Amerika n oka hookomo ana i kana kaikamahine i ke kula. Ua huli hoi aku la oia no waho o Laeahi i keia ia no ka lawe hou ana ae i kona oihana.
PACIFIC IMPORT COMPANY
ALANUI PAPU, MODEL BLOCK
UA LOAA MAI NEI IA MAKOU HE MAU WAIWAI HOU LOA
MALUNA O KA MOKUAHI ALAMEDA.
E HOOMAKA ANA KE KUAI I KA POAKAHI, HORA 8 a. m.
KUAI KUIKAWA NUI O NA ___
Loe Kamalii, Na Koloka Wahine me na Palewawae.
PACIFIC IMPORT COMPANY.
Alanui Papu, Model Block. Ma Ewa o ka Luakini Katolika.