Ke Aloha Aina, Volume V, Number 24, 17 June 1899 — Page 2

KE ALOHA AINA

 

POAONO,  IUNE  17,  1899.

________________________

 

 

KE -  ALOHA -  AINA

Hookumuia no ka

Pomaikai O Ka Lehulehu, A He Nupepa

Na Ka Lahui Hawaii.

________________

 

EDWARD L. LIKE

Lunahooponopono.

EMMA  A. NAWAHI

Puuku o KE ALOHA AINA.

______________

 

HONOLULU. . . . IUNE  17, 1899.

______________

 

HE  MAIKAI  KE  OLA  O  KALANI

__________

 

AOLE HE OIAIO O NA LONO

I LAWE IA MAI E KA

MIOWERA

__________

 

          Ma ke ku ana mai nei a ka mokuahi Kina i keia awakea Poaha i loaa mai ai na lono oiaio ia makou e pili ana i ke kulana ola kino o Kalani Aimoku e noho mai la ma Wasinetona.  No ka la 3 iho nei o Iune ka leta i loaa mai nei ia makou, e hoike mai ana he oluolu maikai ke ola o Kalani Aimoku, a pela pu hoi me Mr. Joseph Heleluhe.  He mau la mamua aku nei, ua ulu ae he noonoo iloko ona, no ka holo ana aku e ike i ka ohana o kana kane ma Bosetona.  Aka,  ua hiki mua mai la nae lakou i Wasinetona.  Ua haawi mai la oia i kona aloha no kona mau makaainana ahonui.  Aloha no.

          Nolaila, mamuli o keia mau hoike oiaio i loaa mai la, na ia mea i hookaawale aku i na manao pilihua mai ko makou puuwai aku.  O na lono a ka Miowera i lawe mai ai, aohe oiaio.  O ka KE ALOHA AINA e pule ae nei.  E ola o Kalani Aimoku i ke Akua.

______________

 

KO  KAKOU  MAU  MOOLELO  HAWAII.

__________

 

          Oiai, eia ko kakou au o ka noho ana lahui ke nee aku nei no mua ke ike e nei kakou i na ouli ano nui o ka noho ana pomaikai a me ka ilihune pu, me he mea la, e ku okoa mai ana no ia mau mea elua imua o ko kakou mau kiionohi, me he kii hooleleaka ala e maalo ae ana mawaena o ka paku lole i hoopouliuli ia aku, i mea e kohu pono ai kona ano io maoli.

          Eia ko makou mau moolelo o ho kakou mau kupuna a me na makua o kou, ke pau aku nei i ka nalowale, mamuli o ka pau ana aku o ka hapanui o na poe i i aauaau na kuahaua me na moolelo oiaio maoli o ko kakou mau kupuna, ua lilo ia i mea no kakou e minamina ai, ma o ka nalo@ia ana aku oia mau mea makawae, e hiki ai i na hanauna opio o kei, mau la, ke ike pono iho i ke ano o ko kakou mau @ olelo pili i ka noho ana, elike me na hana lawaia mahiai, na lealea hula, ka oo ihe, ka pololu, ke konane, heenalu a pela aku.

          Aia no he mau mea hoonaauuao iloko o na hanauna opio o keia mau la, ka nana ana a me ke kau paona ana i ke ano o ko kakou hoonaauao ia ana iloko oia mau au pouiiuli loa o ka noho ana poeleele, ke ao ia ana o ko kakou mau kaikamahine oia mau la i ke kuku kapa, ka ulana moena, lawaia a me ka mahiai pu no.  Aole o kona kaikamahine ana, oia ka mea e nele ai oia i ke ao ia i na haawina o ke ao ana i ke koa, ma ke ano he mea kino palupalui kulike ole me na aa-huki o ko ke kane kulana, ka mea i kupono wale no na ia aoao e hoohana, aka, ua lawe ae no na makua a ao ponoi aku i ka lakou mau kaikamamhine i ka lu-a, ka oo ihe, ka ikoi a me na hana a pau e ku ai ke kaena a na kaikamahine oia mau la, i kou wa e hoopapa aku ai.

          Aole loa e hiki ia makou ke hoopoina i ka moolelo o kekahi mau kaikamahine kaeaea oia mau la, ka oe hoi na lakou kekahi mau hana koa loa iloko o ka wa o ka pilikia elike hoi me ko Hiiakaikapoliopele moolelo ka mea nana kela kauoha mikomiko i haawi aku ai i kana aloha, i ka i ana aku aku, "ka pule" a oia hoi ka kona hoa i pane mai ai, me ka leo o ka mea i nele i ka manaolana, "i mana no ka pule i ka la o ke ola".

          He nui a he lehulehu e ae no hoi kekahi mau moolelo Hawaii e ae o kakou, e hoike ana i ka kulana koa loa o kekahi poe oia mau la, a iwaena oia poe, i awaiaulu pu ia aku ai ka Na'i Aupuni o ko Hawaii Paeaina, ka mea nona kekahi la nui a kakou e malama nei.  O kona hoea ana mai i keia ao malamalama ma ke ano kino kane, he alahele malaelae loa ia no ka hoea ana mai o ka malamalama Karistiano o keia mau la, nana i hoolilo aku i ko kakou noho ana maa mau o na la i hala, i mea e hoonalowale loa ia aku ai mailuna aku o ka papalina o ko Hawaii noho ana lahui.

          Ke minamina nui nei makou, mamuli o ka paa ole ana iloko o ko kakou mau buke moolelo, he kumu nui ia e hoopoi@o ai i na hanauna hope o keia mau la, a ke noho nei kekahi poe opio me ka maopopo ole, owai la o Kamehameha I, owai la o Pele, a pela aku.  He mea kupono ia ke hoohuoi ia, no ka mea, ua nele ua poe opio i na hoakaka aua i ke ano oia mau mea, no ka mea aole he paina nana e kuhikuhi pololei aku, he mea ia nana i rula ko kakou mau Paemoku.

          Ka hauoli nei makou, ina i loaa ia ka oluolu ia mai i na poe Hawaii i paanaau ia mau mea ka hoouna ana mai i na mea hou o na la poliuliu, i mea hoonaauao i ko kakou mau hoa Hawaii a pau, ma kekahi o ko makou mau kolamu, a e hoolaha aku no makou no ka pono o ka lehulehu holookoa.

______________

 

KE  OLA  O  KA  LEHULEHU.

________

 

          Ua lilo ke ola o ka lehulehu i mea makaaiau nui ia e na poe e malama nei i ke kaulawaha o ka hookele aupuni ana, ma o ko kakou Papa Ola la, ka poe no lakou ke kuleana e kiai ma ka aina a me na kapakai o ko Hawaii Paeaina ka noe hoi a kakou e olelo ai, o lakou ka hikimua e ike ai i ka pilikia o ka lehulehu, a hoike e mai la lakou i na rula e papa ai i na mea e hoopilikia ai i ko kakou mau ola kino, elike paha me na mailele e lawe ia mai nei e na moku mai na aina mamao mai.

          Oia makaala a me ia kiai ana a ia poe, mai ka hoopilikia ia ana mai e ia mau haawina o ka manaonao, he mea ia na kakou a pau e haawi aku ai i na mahalo ana, no ko lakou hapa ana i ke pono, no na mea a pau me ka nana ole ma ke kulana i loaa ia mea, ina paha ia he kanaka kulana kiekie a haahaa paha, aka, e hookaulike ia ia mau me elua i-kahi hookahi.

          Ua ike a ua hoomaopopo kakou, o ka Papa Ola, oia ke kahu malama ola o ka lehulehu, a ma ona la hoi na hilinai ana a pau a ko kakou mau manao e kau akau ai, ua ike oia i ka hooponopono ana no kakou, a e kaulona mau ana hoi ko kakou mau manaolana, oia hookahi wale no ka puahonua nana e rula i ko ka lehulehu mau manao, ma na mea e pili ana i ke ola kino, e laa paha ka hoea ana mai o na mailele, elike me ke Korela o ka 1895, ke Samola Poki, ka mai Lepera a pela aku.

          A oia mau anoano o ka pilikia, ua ike kakou o ka Papa Ola hookahi wale no ka leo mana maluna o ka lehulehu, iloko oia mau la o ke kupilikii, he kapu a he hewa loa ka hoao ana o kekahi mea e uhai a e kue aku i ko lakou mana iloko o na hora o ka pilikia, he mea no na kakou e haawi aku ai i na apono ana, aole lakou i hana mamuli o ko lakou manao iho, aka, aia no ia malalo o na kuhikuhi ana a ko kakou mau kanawai hoomalu ke kuleana hoi o ko ka Papa Ola hana ana pela.

          Ua lawa aku la paha ko kakou hoikeike ana no ia mau mea, a e lawe mai hoi ko kakou noonoo ana no kahi hoahu mea ino a ke aupuni e manao nei he malalo ola ia, ma o ka hoomoe ana i na paipu lawe mea ino a huai aku iloko oke kai, ma Kakaako ae nei paha, o ka nuku o ke awa o Kou nei, kahi hoi a na mokuahi nunui a me na moku kalepa e hookomo mau mai nei iloko o kela a me keia la, no ke komo ana mai e honi i na ea maemae o o keia aina i kaulana i ka nani me ka oluolu.

          I na ua ike kakou, ua makaala loa ka Papa Ola i ke kinai ana i ka laha ana o na moku komo mai, mai na aina e mai, pehea hoi i makaala ole ai ka Papa Ola i ka hoopuuluulu ana i keia kahua hoomoana o ka mailele imua ponoi o na maka a me na ihu o na hoa o ua Papa hanohano la a kakou i olelo ae nei, he poe kiai lakou no ko ka lehulehu mau pono.  Aole anei o ko lakou eueu ole ae, e kue aku i keia mau hana hoopoino ola, he hoike ia, o lakou kekahi poe hoopunana mailele, e kipulu pu nei me na hana kapulu a ka Mana Hooko o ke aupuni.

          O kekahi no hoi, he hoike ana mai keia i ko ke aupuni nana ole ana i ka pono o na kupa ponoi o ka aina, ma o ka hoolue ana aku i keia mau maunu maea o ka pelapela, iloko o ka waha o na Puwalu pili pou o ka nuku o Mamala, na Amaama, ua Hinalea a pela aku, na i'a hoi i kamaaina loa i ko kakou makeke nei, no ke kuai ana aku i mea ai no lana o ko kakou mau pakaukau aina, a ka Papa Ola hoi a kakou i olelo mua ae ne, he poe kiai lakou no ke ola o ka lehulehu, aole anei e hiki i ko lakou mana ke keakea aku me ka hoakaka pu i ko lakou mau manao kue no ia mea, he mea hoi no lakou e hoonele ole ia ai me na haawina o ka mahalo ia aku.

          O ka ae ia ana o keia mau kumu hoopulapula mailele ma kahi hoahu mea ino e malama ia nei a i apono loa ia hoi e ka Mana Hooko o keia aupuni e ku nei i keia la, oia kekahi o na hana pepehi kanaka maopopo a ka Papa Ola e malama nei ikeia la, ka mea a makou e kamailio nei me ka wiwo ole, i ko waho mau mea ino, le@a ka maka a akea, a i ko loko ponoi iho nei o ka aina, hoohanuhanu aku ka makaala o ua poe kiai la.  O ko makou manao no keia, he oi loa aku no ka pono, e lawe loao ia iwaho o ka moana, elike me ko na la i hala hope ae nei.

______________

 

          Ua kukuluia ae nei he nui e kekahi mau halekuai haikikala o ke kulanakauhale nei, no ka haawi aua ne uku makana o $25, ina poe a pau e hopu ana i na poe aihue kaa haikikala a pau.   O ke kumu i @ mai ai o keia haawi makana mamuli no la o ka nui e na kaa e @ e mau ia nei.

______________

 

HOIKE  KULA  SABATI  NUI.

______

 

          Ma ke kakahiaka Poaono nei i malama ia ai ka hoike kula Sabati nui o ka mokupuni o Oahu nei, maloko o ka luakini o Kawaiahao.  Ua akoakoa ae na papa kula Sabati o na apana o keia mokupuni, a ua malama ia na hana me ka maluhia a me ke ku i ka nani.  Mahope iho o ka pau ana o na hana hoike kula Sabati, ua naue aku na mea a pau no na papaaina i hoomakaukau ia malalo o ka luakini, a ua ai a lawa me ka hoohalahala ole.  Malaila ae ka hana aupuni kahi i hoonanea ai me ke kani o ka lakou mau hokeo.  Ua hoopiha u ia ae o loko o ua luakini la me na poe makaikai.

______________

 

HAALELE  O  H. R. HIKIKOKI

I  KONA  KULANA.

________

 

          Ma ka Poaha nei i waiho aku ai o H. R. Hikikoki i kona kulana Hope Ilamuku no na Paemoku o Hawaii nei, ke kulana hoi ana i paa ai no eha makahiki i kaahope ae nei.  A o Hope Ilamuku Chillingworth kai manao ia e lawe ae ana i keia wahi i hoohakahaka ia.  O ke kumu o keia haalele ana o Hikikoki, mamuli no ia o kona makemake ana e hookuu mai iaia no ka nana ana mahope o kona mau waiwai pilikino me ka hoihoi ana aku i kona ohana no ka hoomaha ana ma Molokai.

______________

 

KA  IKAIKA  KAUA  O  BERITANIA.

________

 

          O ka oihana kaua moana o Beritania e mahuahua loa aku ana ia mamua o ka hoea ana mai o Maraki, 1900.  Ma kahi o hapa kakini mokukaua hakaka a me kekahi mau moa u noi e ae e hoolana ia aku ana, a ma ia wa like no ma kahi o kanalima mau mokukaua like ole e paa ana i ke kapili ia me ke kali no ko lakou wa komo ai iloko o ke komisina.  Mawaena o keia mau pakui hou no loko o ka papa kaua moana he elima mau mokukaua o 1@,960 tona pakahi i like me ka @Albion, 14 mau mokukaua holomama, 31 mau mokukaua i uhi ole ia, oia hoi, na mokukaua liihi a me na moku topida.  O ke kaumaha o keia ma moku he kanalima, he 145,390 tona, e lawe ana hoi he 235 pu maluna, mai ka eono iniha a pii aku a me 600 pu i ilii.  O ka nui o na kanaka a me na aliimoku e hiki ai lakou ke hoolawa ia ma kahi no ia o 11,300, a  ua liku hoi ia me ka nui o na kanaka o ka oihana kaua moana holookoa o Amerika Huipuia he umi makahiki i hala ae nei.

______________

 

          Ua hoopaiia e Kaumai no ka aihue kaa haikikala he aoao mahina ho paahao.

 

 

 

______________