Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 23, 9 June 1900 — Page 3

KE ALOHA AINA

 

                                                            KA ANA ELELE A

                                                                                    KA AOAO KUOKOA

NEI, NAKOLOKOLO NA KUKULU O KAHIKI

      Ma ka Poakolu, Iune 6, 1900, ma ka hora 10 ponoi oia kakahiaka, ua akoakoa ae na Elele ma ke hale paikau, kahi i malama ia ae ai ka halawai a ka Aha Elele o na Ahahui Aloha Aina a me Kalaiai@a.

      O na Peresidena J. K. Kaulia, D. Kalauokalani na alakai, a me Elele Kuwa@o R. W. Wilikoki, ma ka awai. Ua @oomalu ia ka halawai e Peresidena Kalauoka lani, weheia na hana me ka pule, na Peresidena Kalauokalani i wehe mai na hane, wahi ana:

      Ua akoakoa mai nei oukou i keia la, me he mea la, eia no me oukou na manao paa no ka kakou kumu koi kahiko ia Amerika, no ka hoihoi ia mai o ko kakou mau pono o ka nohoalii a me ke kuokoa i kaili ia e Amerika, ka'u ia e hoike aku nei e hoopau loa i ko kakou manao ana no ia koi a ka lahui, oiai, ua hui ka kou me Amerika, a he poe Amerika kakou i keia la, elike me ke Kanawai a ka Ahaolelo o Amerika i hana mai no ka Panataan o Hawaii. Nolaila, e hoopau loa i ko kakou noonoo ana no ka hoihoi Aupuni Moi, e komo kakou ma ke koho balota ana ma keia mua aku," wahi hou ana, "ke hoolauna aku nei au ia oukou ia J. K. Kaulia, ka Peresidena Nui o ka Hui Aloha Aina."

      J. K. Kaulia, wahi ana:

      "E na keonimana. E @a@a ia Hawaii. Ua kono ia mai kakou mamuli o ke Kanawai e pili ana i ka Panalaau o Hawaii nei a ka Ahaolelo o Amerika Huipuia i haawi mai nei, e kukulu ae kakou i aoao kelaiaina no kakou na oiwi.

      Eia ke ku nei ke elua keia mau aoao kalaiaina i kapa ia laua iho he Repubalika a he Demokarata, he ehiku makahiki i hala ae nei ko kakou ku ana maluna o ke ka hua e hakoko ana no kakou ma@ pono, aole i hoea ae ia manawa kekahi o keia mau aoao kalaiaina, o kana aoao alakai wale no i ikeia ia wa, oia no ka aoao hoohuiaina a me kakou ka lahui oiwi, ka aoao kue hoohuiaina, i keia mau la, na hoea mai mailoko mai o ka makuahine i o kahi he mau hoahanau mahoe elua, i kapaia ko laua mau inoa, o Repubalika a me Demokarata, o keia anei ka manawa a kakou e hooho ae ui e haawipio aku i Repubalika, a i ole, i Demokarata paha, (huoho ia mai, "Aole"). Ua loaa ia kakou he pono al@ mai ia Amerika mai, oia ka mana koho balota, nolaila, ma ka pahu balota ka puupuu hope loa no ko kakou ku ana aku e paio ma keia hope aku," wahi hou ana, "ke hoolauna aku nei au ia oukou i ka Elele R. W. Wilikoki."

      O ka hoomaka mua ana mai o ka ka Elele R. W. Wilikoki haiolelo maluna no ia o ka laua huakai no Wasinetona me kona holoha Edgar Caypless, me ka hoakaka ana i ko @ua kipa ana aku imua o ma nupepa like ole ma ko laua alahele, a o ka lakou mau ao pakahi a pau ia laua, e waiho i @ hoao ana e hoihoi i ke Aupuni Mea, a ma Wasinetona ua hoonaanao hou ia mai no laua e ko laila poe kakau nupepa, a no ia kumu ua hooholo iho la laua e hana no ka pono koho balota. Ma keia wahi i hoike mai ai oia i kona hooikaika ana i loaa keia pono i na Hawaii imua o ke Komite o na Teritori, ma ka la 27 o Ianuari na ho@a aku oia imua o ka halawai a keia Komite me ka hoolauna ia aku imua o Mr. Kook, ka Lunahoomalu, a na ae la mai oia e hoike aku i kona manao ma ka aoao o na Hawaii, na hoea ae malaila o Hakawela a me Kamika.

      Ua haiolelo aku o Wilikoki imua o ua Komite la ao ka mea e pili ana i ka pono kohe balota me ke kue ana hoi i ke ana waiwai, me ka hoikeike pu aku ia lakou, e hoonele ia no na Hawaii me ka pono koho ina aole e hoopau ia ana kahi e hoohaiki ana maluna o na poe koho me ke ana waiwai, a o na poe mahiko wale no ke hiki ana ke kohe, ua ku pu o Caypless a me Moreau a kakoo i keia hoike.

      Ua ku mai o Kamika, a o ka io o kana haiolelo, oia keia, "na na misionari i lawe mai i ka naauao i Hawaii, a ina e koopau ia ana ke ana waiwai, e uhiia ana ka naanao e ka hupo." Me ka hooikaika ana e hoomau ia no keia ana waiwai, no ka mea aole he hiki i na Hawaii ke rula no lakou iho.

      Ua hele mau aku o Wilikoki i kela a me keia la e ike i ke Komite, a hiki i ka wa i uluhua ai ke lunahoomalu, a olelo mai ia aole pono oia ke miala mau aku aka, @ kamailo mai no nae ke kuhi mau l@la nohe ona mana e kipaku aku ai iaia.

      Na Moon o Tenesi i lawe mai i ka olelo hooholo @ i kiola ne i keia wahi e hoohaiki ana i ke koho ana. Ua hooikaika o Knox e uku ia i $1 no na auhau kino. He nui na poe o ka aoao Repubalika i kue aku i ka Bila a Cullom maluna o keia kumuhana ana waiwai. No ekolu la o Cullom a me Morgan i hooikaika ai no ka pono o ke aupuni o Dole, e paio maluna o ka hoomau ia ana aku o keia manao hoohaiki, a ma ka la ekolu aole he nui o na poe kokua la laua. Aka, he nui nae na kokua ma ko Wilikoki aoao, a mawaena o lakou o Petiguru, Taylor a me kekahi poe e ae. Ua olelo ia ae he hoakula o Knox no Hakawela a pela oia i kue ai i na Hawaii. Ua hoike aku no hoi o Petiguru ia Wilikoki e hana ana oia i na mea a pau no ka pomaikai o na kanaka Hawaii, a aole hoi no na poe malihini.

      I ka wa i hapai ia mai ai ke ninau kanawai auhau, ua lawe mai o Petiguru he hoike imua o ke Senate e pili ana i ke kanawai e hooko ia ana maluna o na poe i uku ole i ko lakou mau auhau ma Hawaii, o keia poe i uku ole e hoolei ia ana lakou iloko o ka halepaahao, e hooaahuia ana i ka aahu o ka poe haihai kanawai me ka haeai ia aku me kahi poi uuku, a hoohana aku la ia lakou ma ke 50 keneti o ka la, a ua like hoi lakou me na kauwa kuapaa. A na ia mea i hoohaule aku i na hooikaika ana a Cullom.

      "O ka ninau no ka hoihoi hou ana mai i ke Aupuni Alii, ua hala aku ia no ka wa mau loa," wahi a Wilikoki. " A i keia wa he poe kanaka kakou i hiki ke koho. Ua maopopo ia oukou he elua hapakolu o na poe koho o keia aupuni eia me kakou. Ke hoike aku nei au ia oukou, o na kanaka i noho iho nei maluna o kou kuleana a e paa nei i na kaula kaohi o ke aupuni, aole he mana i koe iloko o lakou. Ina he manao ko oukou e rula, no oukou e hooholo ia mea. A ina aole o oukou makemake e rula, na oukou no e hooholo. Ke hoike aku nei au @e manaoio ko'u na komo p@ mai ke Akua me kakou ma ka lakoko ana ma Wasinetona. Ke hauoli nei ka Moiwahine, no ka mea, he elua hapakolu o ka mana koho eia ma oukou. Ua like ke Aupuni Moi me he mea aloha la i make. E hookuu aku iaia. E nana aku kakou no mua. Ua hiki ia kakou ke hoouna i Elele i Wasinetona. Ua maopopo ia oukou, ua olelo ia ae maloko o ka nupepa a Kakina ma, ua hiki ke hoololi ia keia kanawai pono koho, aka, aole nae kakou e nana ana no ia mea. Aia ma ko oukou lima ka mana, a ke noi aku nei au ia oukou e hana me ka pololei, elike me ka'u i hoohiki ai ia'u iho. He mau Amerika kakou a pau. Ma ka mahina ae nei o Sepatemaba oia ka wa e kakou i@oa ai no ke koho ana i umikumalima Sen-toa, a pela pu me na Lunamakaainana. O kahi wale no i hoohaiki ia, e ike kela a me keia kanaka i ke kakau a me ka heluhelu i ka olelo Enelani a i ole Hawaii. Mamua o ko'u haalele ana aku ia Wasinetona, ua launa iho la au me na hoaloha, a ua olelo mai e hoike aku ia oukou e kukulu i aoao no oukou ponoi iho. E lawelawe ana i na kumuhana no oukou ponoi iho me ka nana ole ae i kekahi aoao okoa aku. A i ka wa e lilo ai kakou i mo@alua, oia ka w@ komo aku ai i kela a i ole i keia o ua aoao nui. I ke@a wa he elele wale no ka @akou iloko aka hale Ahaolelo. He ehiku makahiko o kakou i noho ai iloko o ka ehaeha a me ke kaumaha, aka, ua hala aku la p@e @a. E na@ aku kakou ia mua aku nei no ka holopono. Ua ninau ia mai ko'u aoao ia a malaila. Ua huike aku au @a lakou he @ ku@k@a, no ka mea, aole kakou e komo pu aku ana me kekahi aoao. Ua noho au ma Wasinetona no ke ki i ana i ko kakou pono a hiki i ka holopono ana. Ua hana au ma ka hamau, oiai @u ma Wasinetona me ko'u komo nui ole iloko o na launa pilikino me ka pani ana @ i ko'u waha no na hana pilikino.

      A maanei i hoopan@e ai ka halawai no ke kipa ana aku e ike i ka Moiwahine, me Kona wahi ma Wahine@ Hale.

 

HALAWAI MAKAAINANA NUI

A KA AOAO KUOKOA.

E Ala e ka I, ka Mahi a me

Kapalena.

      E malama ia ana e ka Aoao Lahui i kukulu ae nei i ko lakou Kahua Aoao Kuokoa (Home Rula) he Halawai Makaainana Nui, ke hiki aku ma ka Poaono ae nei, Iune 9, 1900, hora 7 o ke ahiahi ma ka Hale Puikau mauka o ka Pa Alii.

      Ke konoia aku nei ka Lahui Aloha Aina, na Kane a me na Wahine e ala ae kakou a hoopiha ae e ka lahui, ua ku ae nei ko kakou Aoao Kalaiaina o keia mua aku, a o ka halawai makaainana mua loa keia no ko kakou komo pu ana aku iloko o keia au kalaiaina hou, e hakoko no ko kakou mau pono pili Lahui, a malaila oukou e lohe pono ai i ka hoike a ka Elele R W. WILIKOKI.

                                                            JAMES K. KAULIA,

                                                            Peresidena Nui o Ke Aloha Aina.

                                                            D. KALAUOKALANI,

                                                            Peresidena Nui o ka Hui Kalaiaina.