Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 49, 8 December 1900 — Page 8

KE ALOHA AINA

POAONO, DEKEMA 8, A900.

 

HE KAAO HAWAII

NO

HAINAKOLO

Ka Ui Nohea o Waipio.  Ke Kai kamahine Nana i Wawahi i na Pani Paa o Kuaihelani a Haule Kona Kapu Ihiihi.

 

Nolaila, elike me kuu ike kilo a mana ikaika hoi, pela au e olelo nei ia oe, oia ka hiki mua ma ka haule ana me na keiki a kanaka ma ou la nolaila, mai makau oe a hopohopo no ia kumu.

 

 A nolaila, ua a’o ia mai au oia kumuhana mai ka noho akua ana a i ka noho kanaka ana, nolaila, e hoopau oe i kou manao no ia mea.  Ina e hooko ana oe ia keia mau olelo a’u e hui ana kakou i keia wa.

 

Pane mai o Hainakolo imua o kana moopuna, ae he mau olelo aku ia a o ko’u kulana ia e ku nei.  Amama ua noa, no kuu aku Keaniniulaokalani, nona ka paa iluna a @ ka paa o lalo.

 

Aia hoi, he pouli nui e hooilio ana ia Keaoolino i pauku laau a me na aupuni o ka papaku i noho mana ia e Manukiu ma, e hoolilo ana ia lakou i mea ole.

 

A i ka mao ana o ka pouli nui kuana o Keaniniulaokalani me kona nani i ike ole ia mamua, a pane mai la, auhea kuu akua.

 

Eia au kau kauwa, wahi a Hainakolo.

 

He imo ana na ka maka, ua nalo aku la o Hainakolo me kona @ i ka aina Polikua a Kane, e hoomaha ai no ehiku la kapu akua e Hainakolo no Keaoolino.

 

Olelo aku o Hainakolo i @ moopuna wahine, ua oiaio kau mau kumu elue e pili ana nou iho, a oia kela mau kumu elua a’u i paakiki kuhihewa ai, oia ke kumu i pii ai @ akua, kuu nani oikelakela, aohe @ mamua oia nei oia wale no.

 

A ma kuu lohe ponoi aku na @ aole kaawale aku kuu nani mai a’u aku paakiki no, make kona @ kupuna mamuli o’u ka mea nana a hoomaalili i kona inaina nui ma’a.

 

A i ka pau ana o keia manao @ ku o Hainakolo imua o kona @ ua hoi mai o Kuahailo mai @ huakai ike ohana, maikai kona @ nani kona kulana ke nana aku.

 

A no ka’u huakai ike ohana, @ kai no ko lakou ola, ma kahi @ palupalu no.

 

O ke ola kumu i loaa ia lakou mau kupuna mai, maikai no a nani ko lakou kuleana.

 

He palupalu a nawaliwali ko lakou kulana ma kahi mea, aole e hiki ia lakou ke hoomaopopo, no ka piha loa ia ka makau no ka inoa i weli ia.  Ua lokahi na aupuni nui o ka lewa a me ka papaku o lalo o kaua i keia inoa i weli ia ma make oia oluolu lakou.

 

Ua hiki kino ae na elele o ka lewa a me ka papaku o lalo i ko makou aupuni, a na ike au i na hoolala ana no keia kaua huliamahi.

 

Ua akamai no ma na hoolala ana a ma kahi o ka lanakila aole i loaa aku ka mole olu o Lehua, kahi o ka ikaika kilo huhewa na noonoo palaualelo.

 

Ua kilo no au ma ko’u ike uuku aohe no e loaa ana ka lanakila ia lakou, mamuli no o kahi ike uuku @ keiakela no nae, a oia ka’u i ike ma keia huakai.

 

Pane o Keaniniulaokalani ia Kuahailo, o kou ohana anei kekahi i komo pu i keia hana ino loa ma ka ohumu kipi ana i ka mea hewa ole?

 

Pane aku oia, aohe i hui kuu ohana mai ka nui a ka mea uuku no keia hana, aka, o ko makou alii nui, ua huli oia me kekahi hapa o kona lahui.

 

Pane hou o Keaniniulaokalani ia Kuahailo, laki lakou ina aole e hoala ia keia kana huliamahi, no ka mea, ua makaukau au e hoopiha ina aupuni kanaka ole i kanaka a oia ka’u e lia nei.

 

Imua ou ko makou akua a haku hoi, ua loaa ia’u ka manao noi, no ka mea, ua loihi na la o ko’u kali ana ia manao.

 

E waiho mai oe i mau hoailona iwaena o makou elike me na hana a ou mau kupuna.

 

Pane o Keaniniulaokalani ia Kuahailo, ua oiaio, oia nui a kiekie ke paa ia.

 

Eia na hoailona.  O ke kanaka i kona wa uuku he leo kona.  I kona wa ui he ai maikai kana.  I kona wa elemakule ana aohe mea loaa iaia.  O wau no ka luna nana e hooko i keia mau mea ke pono ia noho ana.

1. Pane mai o Hainakolo, hoailona elua;
2. Pane mai o Leimakani, hoailona elua.
3. Pane mai o Lonokaiolohia, hoailona elua.

 

Pane o Kuahailo no ka hoailona mua, o ka pono kumu nui mai na aupuni mai.

 

Pane alua a Kuahailo, hoailona elua.

 

A pela no hoi ka moiwahinme o ka papaku, ka waine a Lonokaiolohia ma like loa.

 

Pane mai o Luukia imua o lakou eia au ma ka hoailona mua he leo, he kanaka au mai ke kumu mai. alua, aia au ma ka hoailona ekolu, na ku oia a hiki i kona hopena aole loaa, aia ma kahi o na hoailona i koho ia e oukou, aia malaila kuu olelo hooholo.

 

Akahi.  Aia ka’u olelo hooholo ma ka hoailona mea e pili ana i ke kanaka i kona wa uuku, he leo kona, aka, o ke akua mai na kupuna mai aohe ona leo elike me a’u nei e ku aku nei imua o oukou.

 

Alua.  I ka wa elemakule o ke kanaka aohe mea loaa iaia a make aku, aka, i ka elemakule akua aole oia e maka, no ka mea, he lehulehu kona kino, no ka mea, elua no mahele imua o kakou kanaka akua.

 

A ma keia mau kumu ua loaa keia mau hoailona ia Luukia, ua lanakila oia a he oihana kiekie loa, a na keia mau hoailono a loaa keia kulana kiekie ia Luukia,m aole na’u i hookau iaia ma keia kulana, na ka hoailona, wahi a Keaniniulaokalani.

 

Pane mai o Kuahailo imua o lakou, kiekie ihiihi a ke akua nui o kakou no lakou, aohe i loaa keia hoailona ia’u mai ko’u mau kupuna mai a hiki ia oe e Luukia, kau i ka puaneane, ola kou ohana ia oe, a e lilo oe i aku no lakou e hoomana ai.

 

Amama ua hoa, no kuu akua Keaniniulaokalani.

 

Pane hou mai o Keaniniulaokalani ia Luukia, elike me kuu aloha oiaio i ko nani e noho mai la me oe, nolaila, o keia hoailona i loaa ia oe aohe mana nui mai a’u aku, a mai ko kane, a e kaili lilo iaia, aole loa a mau loa aku.

 

Pane mai o Hainakolo ia Luukia pomaikai ua loaa ia oe ka lei o ka lanakila maluna ou e kuu kaikamahine aohe ninau ana no na mea pohihihi a ua pae me ka maaluhi, no ka mea, aohe mea nana e hoala ka hiamoe kapu o ke akua nui o kakou.

 

O ka pane elua a Kuahailo, ua lilo ae nei kakou he mau aku oiaio, a o na hana e hana ia ana, nolaila, o ko’u manao ma keia mua aku i na mea o hana ia ana.

 

Akahi.  E ku kela mea keia mea a hoike nona iho elike me na mana i loaa iaia.

 

Alua.  E hoonmahuahua ia ka ike kilo iwaena e kakou, i ole o phihihi ke lawelawe ana.

 

Akolu.  E ku kela mea keia mea nona iho me ka like o na hana.

 

Aha.  E kohoia i luna nui nana e hooko i na mea i hooholo ia.

 

Alima.  A ma ka hoailona e lilo ai kekahi i luna nui a mana hooko a oia ka kakou lula ma keia noho ana.

 

Pane mai o Keaniniulaokalani, ma ka mana kilo iloko o oukou oia ka lilo i luna nui a mana hooko, a na ka hapanui e hoike mai i ka mea i koho ia.

 

A ma ka mana kilo ua loaa aku la ka hoailona ia Luakia i luna nui a mana hooko no ka lakou mau hana.

 

Pane mai o Keaniniulaokalani imua o lakou, he olioli a hauoli no Luukia ka mea nona ka hoailona i kaupalena ole ia, no ka mea, o na mea a pau a Kuahailo e hana nei no Luukia wale no oia ke kaulike.

 

Maanei o keia mau hoailona a Kaaniniulaokalani i waiho aku ai imua o lakou, na loaa aku la ka lanakila ia Luukia mai na hoailona mai, a ua pii ae oia mai ka haahaa ai kau i kaupoku o Hanalei, aohe mea hookahi.

 

Ua nohoalii o Luukia maluna o ka haawina i loaa iaia mai ka hoailona mai, aohe mea nana e kaili mai iaia mai no ka wa mau loa, wahi a na wehewehe a Kuahailo imua o lakou i kokua nui ia e ke aku nui o lakou.

 

A ma keia wahi o ko kakou moolelo, ua noho kela mea keia mea maluna o kona kulana iho me ka maluhia, aohe makani nana o kolohe.

 

Aka, o kela olelo a kana moopuna wahine ia Keaniniulaokalani, aole poina iaia no ke kali ana i kona akua no kona hiki mai.

 

Pane mai o Keaniniulaokalani imua o kana moopuna, ua hiki mua ou kupuna, ua maemae oe ma na ano a pau, ua paa ia aohe mea nana e kaili mai a oe aku.  O ka mana kumu mai ou mau kupuna mai nou no ia, o ka maemae oukou aupuni a me kou lahui oia ka mea nui loa no ka wa mau loa.

 

Aole nae i pane hou mai kana moopuna iaia.

 

Imua o oukou e kuu mau loa kuka no keia noho ana a kakou, no ka mea, ua lawa oukou in ike lehulehu ma na ano a pau.

 

Nolaila, he wa kupono keia e hana ai aohe mea nana e hoopuiwa mai i ko kakou mau noonoo ana.

 

MAU OLELO HOOMAKAUKAU

Ke hoikeia aku nei ka lohe i na kanaka a pau e noho ana ma ka mokupuni o Kauai, ua hookaawale aku au i ka’u wahine mare oia o Mrs. Kaoo Akoi, mamuli o kana mau olelo hoomakaukau ia’u, a ua nui na poe i lohe ia mau olelo.  A ma o ko’u makemake ole e hoopii ma ke kanawai e hoopaa iaia, no ko;’u aloha i na keiki.  Nolaila, ke hoike aku nei au imua o ke akea, ua haalele loa aku wau iaia.  Aole loa hoi he kuleana nona e hele ai e aie ma ko’u inoa mai keia la i puke aku ai ka hoolaha.  A o na poe e kue ana i keia kauoha e ili no maluna o lakou na poho a pau. 

 

O wau no me ka oiaio, P. H. Akoi.  Nawiliwili, Kauai, Dec. 3, 1900.

 

OLELO HOOLAHA.

O wau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei ko hoike ia aku nei ka lohe i na kanaka o na ano a pau aole loa e hele e lawaia ma kuu loko i’a, ma Ukoa, Waialua, Oahu.  O ka mea e loaa aku ana ia’u me ke kuleana ole maloko o ua loko la o hopu ia no ka aihue.  E haawi makana pu ia ana he uku makana o $10 i ke kanaka a mau kanaka paha e hoike pololei mai ana ia’u i kekahi mea i hele malaila e lawaia kolohe ai e ahewa ia ai e ke kanawai.  O na kanaka a pau e loaa aku ana malaila i ka po, he kuleana ko ke kiai e ki ai i ka pu ma keano he aihue a me komohewa.

 

O wau no me ka oiaio.  MAU SING WAI. Ukoa, Waialua, Nov. 19, 1900.

 

OLELO HOOLAHA

Ke hoikeia aku nei ka lohe i na poe e noho ana mai Hawaii a Kauai, he mau laau Kou, Milo, Kamani, a pela aku, ka lakou ka lakou e makemake ana e hana i umeke, a i na pae hoi he mau umeke kahiko a nahaha ka lakou, e lawe mai ma ko’u keena hana ma Leleo, Honolulu, a ua hiki ia’u ke hoomaemae aku ia lakou me ka eleu.  No ka auhau he Emi Loa, a mai hopohopo.

 

O wau no me ka oiaio.  JOHN MALAEY.