Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 9, 2 March 1901 — KA AHAOLELO MUA O KE TERITORI HAWAII [ARTICLE]

KA AHAOLELO MUA O KE TERITORI HAWAII

LA. HANA EKOLU. HALE O NA LUNAMAKAAINANA, Ma ka hora 10 o ke kakahi &ka Poaooo i noho hou ai ka Hale o na Looamakaainana, mamna o ka hooeoaka uoa aku o na haoa ua hoohiki ia iho la o J K. Ke kaola kekahi hoa i hiki hope mai o ka Ha!e e ka Lnnakanawai Eiekie Gi!braitb. Ua heluheiu ia mai ka muoieio o na hana o ka Poaha a aponoia. Ma keia wahi i hoike mai ai o Lonawaiaaa Akina e lawe mai ana ka Hale e noonoo i ka oleio hooholo a Ua ku mai 0 William Hoogs a noi mai Ia e kapae ia na rula no ka haawi aoa aka i ka wa no Beck!ey e unuh! eoai ai i kana uoi a e kohoia i ko-i mite o ekoiu no ka imi pono ana^ 1 keia kumuhana, ua kn inai Ia o Monsarrat a kokua mai ia i ko Hoogs manao. Ua ku mai o Mahoe, a kue mai la o ke noi a H£>ogs aole ia i poloiei, no ka mea, o ka hooholo a Becfeley aole īa mamua o iakou. Ua hoike mai o Akina aoie he mau rula ponoi o ka Hale, aka, ua hoohana aka lakou i kekahi mau rula Ahaolelo. O ka rula o ka Ahaolelo 1898, ua aponoia ia e lakou, wahi a Lunamakaai nana Robikana. Ua rula mai o Akma no ia la wale aku la no ia. Mahope o kekahi mau kamailio aija ua ku m;ti ia o Makekau a heluhelu mai la i ka hoike a ke komite maluna o ua rula. Ua nui na hoopaapaa a me na kue i hana ia no keia mau īula, a na Robikana mai i waiho mai e koho ia ke komite rula e lmna pu me ke Komīte llula o na »Senate. Ua ku mai o Ewaliko a ooi mai la e koho ia i komita o ekolu e imi i ke koleaua o ka noho ana o Kakauolelo Kupa maloko o ka Hale uo ka hoopaa ana i na hoiJke. Ma keiu wa i hoe» mai ai o

Kakanolelo Pilikino me ka haulelo a ke Kiaaina i ka Lnnawalaau, a ua haawi ia aku i ke kakauolelo, a oa ku mai ke kakauolelo a hoakak* la mea. Ua ko boo mal -o Hoogs a lawe hou mai la 1 kana noi e kobo ia 1 komit« o ekolo no ka huli pono aoa i ko Kapa knleana, a he b«na kupono ole hoi ka lawe koke ana mai i na noonoo pupuaholo. Ua ula beu mai la na hoo paapaa, a i ka hooki ana ibo ua iawe ia mai la ka olelo hooholo a Beckley e koho ma ka ae ame ka hoole. Na poe i kakoo i ka olelo hooholo; Ahulii, Akiua, Beckley, Hibio, llmaluk», Ewaliko, Haaheo, Kaauwai) Kauimakaole, Kaniho, iKawaihoa, Kekaula, Mahoe, Keiiikoa, Makainai, Makekau, Moss man, Naiiima ame Puiki. Na poe kue; Ayeltt, Dickey, Gilfilan, Keiki, Kumalae, Mousarrat, Robikaua, Hoogs me Wilikoki, be poe iiepobali|ka wale no. Ua hoike mai la ke kakauoUlo no keia koho ana, a ia wa i oielo mai ai o Akina: Ua aponoia ka oieio hooholo, a i keia wa e kauoha ia ke Kakauolelo Kupa e haalele iho i keia wahi. I keia manawa e noho ana o Kopa me kana kakauolelo pokole nja,ke pakaukau ma ka aoao hema o Lunawaiaau Akina, ua ku ae la oia a olelo mai la. Ke hoomaopopo nqi au o ka oieie hooholo e pulumi aku ana la'u ma ua ano a pau a e heole ana hoi i ko'u kuleana maanei. Ua pane ako o Akiua o kona hoomaopopo ia, Alaiia, wani a Kopa, malalo waie ke alakai a«a a ka makai o ka hale e haalei© iho ai au. Ua hamau koke ka Hale, a i keia wa i ike īa aku o J. K, Nakookoo, ka makui o ka Hale i hele ana ako iaaua o Knpu ame

kata kHkauolelo pokote e paa ana i ka iaoa mau bake, a e ku ana hoi me ka makaukau e hooko aku I be kauoha a ka Hale malaio o ka mana o ka makai e kipakuia aku ai Uua. Ua aiakai ia aku laaa mailako mai o ka Hale no waho, e like me ke kauoha i haawi la aku i ka makaī. Ike kaawale ana aku o Knpa ame kana kakaaolelo, aa ku ae la o Emalaka a olelo ae la: E Lunawalaau, aole makou e hoole '' !■' ' ■ ' ■ ■ ■" ana i ko Eupa kuleaiia a i ole o kekahi mana hooko paba o ke aupuni no ka hele ana mai i keīa Haie, aka, ke hoole nei t&akou ? kona kuleana 1 ka lawe i noho paa nona iloko o kunii kulana nobo iuna aupuni, U» hoopanee ka bale a noho hou i ka hora 10 o keia kakahi* aka Poakahi. LA HANA EKOLU. HALE O SA SĒNATOA. Ma ka hora 10 o ka Poaono noho bou ka haie o na Benatoa. Weheia na hana ma ka pule a ke kahunapuie Eev. Kekipi, Aua manao o P<tresidena Eusseli ua hiki no ke kapaeia ke kahea inoa nolaiia, aole he maopopo o na hoa i akoakoa ae. Ua nuī ka loloiahill o na hana i ike ia maloko oia haie ma na mea e piii ana i ka uouhi olelo, oiai, pa makemake na hoa haoie e lohe i na mea a paa i kamailio ia ma ka oieio Hawaii e uuuhi ia ma ka oleio Eneiani, a o na Ha waii i na olelo a paa 1 kamaiiio ia ma ka oieio Beritania A a ua hiki pono oie ia Maheieoieio Bush ke unuhi pono mai i kekahi mau oleio. Na Kakauoielo C*ypless i heiuhelu mai i ka mooleio o na hana o ka Poaha, a na Busb i unuhi ma ka olelo Hawaii, a aneane e piha ka bora no ka heinheiu waie no i ka mooieio o na hana oka la mamua iho. Biahope o na hoopoaopono ana i ka moolelo ua hoomaka aku la na hana ma ka bora 11.15. mai ka Hale o ialo mai ka i helaheluia e hoike mai ana, ua makankauia Haieno ka lawelawe ana aku i na hana. Ua ku mai o Kikiia Baraunu a noi mai la e ia ka palapala a ka Hale o latoe waiho ana ma ke pakaukau e pili »ua no ka hele ana o ke e hni me ke Kiaaina. Ua aponoia a na heluheio mfti ke kakauolelo i ua palapala la. Ma ke noi a CUrfcer t ua kolio aku ka noho i keia mau inoa i komite; Kikiia Bairaunu, Keoki I Kaaka aoē Keon! B.»raunu. „«t:.

Mh k*i>i w»ihf o« fe'Hnoliti la «ko ! ke e hoike akn i ka | hale o lalo ua ■kona ' komiie, a hoop«Bf?ft i» k* hale a ' ooho hou i 1 oia aoioa. b. I ka wa i ooho bon si ka 8eDaU na \n mai U o B;ifa unu a hoike mai 1a aa hnf akn k« bomite me ke Kiaama « e lawe ia m.ai'ana kaoa haiolelo mabope koke iho o ko lak'o.n noho bon ana. ' I kela wa no i komo mai ai o Kakauolelo Pilikino Ilawea « b«awi mai la i ka haioleio* Ua helahela ia mai ka haiōlelo ioihi a ke Klaaioa e ke kalauolelo, a na kokoke e paa ka manawa bana oia auina !a. Na Whifce na makemake oia a helnhela ia mai ke Kuahaaa Ktt okoa, a mahope iOo o na paio »na na ae ia mai la kona marfao, a i ka pau ana oift b«na ba hoopanee ibo la ka a noho hon ma ka hora 10 o keia kaliahiaka Poa kahi. EA HANA EHA. HALE O NA LUNAMAKAAĪNANA. Ma ka h« ra 10 o keia kakahi aka Poakahi i noho hon ai ka Halo. Weheia na hana ma ka pnle aJ. N. Kamoka. Ua he!aheluia mai ka moolelo o na hana oka L* Ekola. O y ka hana maa 1 lawe ia mai oia ka helahela ia ana o ka haiolelo a ke Kiaaina e ke kakanoUlo ma ka olelo Enelani no na poe lohe i na olelo elaa na maopopo ia lakou ka haiolelo a ke Kiaaina/ aka, no na | Hawaii ike ole I ka olalo Ene lani e noho atia lakoa a hiki i ka pan ana oia hāiolelō i ka onahi ia ma olelo Hawaii a pai ia boi ma na apana pepa liilii. Na Mcssuan i noi mai e waiho ia ka helnhela ana i keia haiolelo ma ka oielo Hawaīi a hiki ! ke pai ia aha, aponoia, a maanei i noi hon mai ai oia e hoopanee ka hale a noho bon ma ka hora 1:30 o kela auina la. LAHANAEHA. HALE o na senatoa, Ua akoakoa mai na boa & pan ma ka bora 10 o keia kakahiaka Poakahi, a mahope o ka pau ana o ka pule a me ka heluhela ia ana o ka moolelo o ka la hnaa ekolu, oa bapai koke mai U o Kikila Baranna i ka hoike a ke komiie malana o na rula. Ua uln koke na paio ana no kekahi man rnia, a no ia knmu hoopaaee ia %a noonoo ana o ka hale ia maa rnia a biki i ka hor» 1:B0 o keia aaina la, a ī ka ioaa ole ana he k"nmnhana bou no ia kakahiwka, na hoomahi ka Senate a noho hou i keia anin» Ih. LA HANA ELIMA. ' JnAl.fi -0 VA I.rSAHAKAAIS'AKA. ■ *Nobo ka Hale ma hora 10 a :i, ns*hope o ka pale a ke kahnoa I

pn?r*, lcn moololo oka Poakahi a »poijolft. Kn mai n Mngß n«n a noi ma! 1» o kona e kapae Ja oa roTn, a e fuwe mnl «na ofa fie bila e pUi ana I oa li!o o ka Abaolelo. Kue mal o Jl<>bikatia me ka olelo mal aa bafafcn o Mossman m«waho o ka pala. Hioaa maf 6 Mnkekan ! na pafca fea H«le ke h>tna nei t!Tafalo o na rata 6 ka W, H. 1898. En mai o Moßstn»n a olelo, e pono ka Ha!ft e lawelawe fa na hana mat lo o na rat» Ahaolelo a hiki ikaw» ē paq a! toa rafa f ke | pai ia. |fa M"okiman& ma ke kapae ia ana o n» rola, tia helnheln mai la 1 o!a i fe» b?la e pi!r ana i na 1116 o ka Abaol«1o. 0 kai>t!a haawma no ha lilo Aliaolelo © keia kau he $45,000. Mahope olaila aa lawe mai la o Beekley he olelo hooholo e heluhela el-a» ia mai e ke k«kaa- ~ olelo ka olelo hooholo e pili ana uo ke koho ana i komite e bolo al ī ke kaboa tno.M lepera o KaUapapa. . ■ Na Gilfillap e pono o na boa oo a pan o ka Hale ke be!e i hiki ia lakon ke ike pono l na mea a pau f Ua boobolo lokahi la ka oielo hooholo a Beekley. LA HANA ELiMA. MALM O NA BENATn<i. 1 ka wa i kabea ia ai o pa Senate aole i hiki ae na Senatoa Kikila Bala. no, Ca»rter ame BaiMOwina, a mahope lakoa i boea mai ai. Ua noi mai ia o Kale Aki e ae li aka oia e lawe mai i ka bila no ke koi poho panahi. Ua kn6 loa ia kana noi, a ma ke koho ana aa haule. Aoie be mea i hana ia no na rula i ka la mamoa iho. Noi hou mai o Kale Aki e lawe ia mai ka nooooo <tna e n* koa no ka pauku 44 o ke kanawai o ka Ahaolelo o Amerika i ban& ai e pili ana no ka bana ia o na bana a pau o ka Ahaolelo ma ka olelo haole wale no. ! Kae mai o Kaioe me ka olelo | mal aole oia be mea kne olelo hooholo, aka, aol£ nae oia i ike pehea la e hikl al ke lawe ia mai ia o*ftlo hoohoio, olai, aohe rnla o ka hale e kn aaa e hiki ai ke hoooee Ih na hana imna, Ua kne loa mai oia no ka lawe ia mai o kahi bana iloko o ka hale Ae ka paa ole o na ruia i ka hooponopono ia t nul ka paio aua o na ho* iaa keia oiea, Ua hooikaika 10% | na Repubalika e hana ia uo ua | hana me ka papuahalu me ka j uana ole o na rala o ka bale. | Ma ke kohoia aua ua haule. | Ina rala wale no ka hapauui | o na hoa o ke Benate kabi I «nlli ' af, » be tim! man wahinila i pai » iiki I ka bdra lf e ke awakea,.

LA HANA EONO. HALE O NA LOKAMAK&AINANA. II& kft hora 10 o ke kakahiaka Poakola nei i nobo hou a! ka Haie elike me ka wa maa, Lubahoomaln Akioa aia b ooho. Mahope o ka p«o «ua o ka pule a ke kahooapole B*<v. J, N. Kaiaoko Kaheaia oa id >a. Heloheloia ka eaoolelo o k» la i hala a apoooia. 0& eono ka noi o oa bi!a i hookoma iw mai iioko o ka Hale ia kakahiaka. Lawe mai o Loaamakaiuaoa Hoogs, he Eepubatika t i ka b:ia 6 ZK>i aoa e kohoia i oaao kooaisiua oaoa e paoa I Da koi poho a ka poe paoahi oo lakoa na wai wai i pohi ia e ka Papa Ola, raaKBdll o ka foa , i babooikd, Na Hoogs 00, he bila kaoawai e hoopa|i aoa i ka hoooioe ia o na owea owila malooa o oa poa « like me keia e ike ia oei, aka, 6 hoomoe ia ka owea maialo ae o ka hoooa (lepo), Na Laoamakaaioaoa o Maai, e hookaawale la i haawioa 0 $30,000 oo ka haoa hou aoa i kekahi mao wahi i poino i keia ioo ooi iho oei o ka mahioa o Feberaari ma oa wahi a pau e like me na alaoai, oa owapo a pela ftka # V ; -' Na Bobibaoa he b|la e pill ana 1 ka maoa o oa Aha Kaapani e uoho aoa ma ke keeoa no ka mea e pili aoa i ka noho kahu ana o kah! mea no ka poe hona ka waiwai e malama ia aoa. Na Haaheo, e hoopaa ia ka p»nko 861 o ke kanawai kivila e plli aoa i ka hoolahp akea"ia o oa &ohaa hookaa ole ia. Na Kaoiho e hoopau ia ke kauawaī hoohooi no di ma'i lepera. Na Robikaoa e hoololi ia ka paoka 30 o ka mpkaoa 58 o ke kanawai Ahaolelo o 1892. Na Kaniho, e hoopau la ke kanawai o ke o ana ī na lima. ' Na Komalae he kaoawai e hookapo aoa i ka Papa Ola a i ole Looa Papa Oia paha oo ka ahewa aoa i kahi waiwai no ka heo-' poiooia ana me ke pani oleia. Na Hoogs i kanawai e hookapu loahßtfa f na poe opiopio aole e lawe'awe hana lloko o na.hale inn rima, a ī ole ma oa wahi e mal&ma a e kuai ia ai oa walooa Na Haaheo, e hoololiia ka paaka 814 o ke kanawai kivilae pili ana i ka auhao aoa i oa ilio wahine. Na Pooki e hoololi ia ka pauk« 117 mokuoa 10 o ke kanawai kivila o 1897 e pili ana i na ktlla, LAHANAEONO. HALE o NA BENATOA. Aole he oui o oa mea i hana la j

iri;t J< m !,<, ik«. t!tn !il[» iiu |.ki* haiuu.ui .o kii |»i*u u u>t b<>H m-i kn d <>](• fjf) i | pao pou » nn liul'* nia hale i ka I haoH ia he hapakola wale no pa- ! ha o oa p»oka i pau i ka hoopo- ! oopooo ia a hoopaoee wale ka | "»%»•. " | tJa ia m;>i ka niaaa oo ka | 0000000 aoa aia hale no ka uiea e | pili'»o** i kn olelo hooholo i hooholo ift e ka Haie o lalo no kei» haakai hoio o na bo» o ka Ah*oleio oo ke kahaa ma'i lepera o Molokai, Ua nui pa paio aoa oo keia mea & oa man«o ia he mea pooo e hoouD»i ia ī komite kuikawa oo ka holo āoa iiaila mamua p ka holo ajia o oa hoa a, 1 paa o ka hale. | O ka hapaooi j> ka manawa o | keia hale oa hoopaa ia no ka J hoopaapaa aoa oo na rula waie 00. A o kekahi o na komo paio hahaoa loa i baoa ia e ia hale oia 00 ka iawe aoa mai o fseDatoa White (Bila Aiia) he wahi hoololi oo kekahi ra!a, oia keia, e ae ia kela a me keia hoā Senate e kamaiiio oo ka maoawa aohe e 01 ako mamoa o omi mioute oo kekahi maoawa maluoa oia oioah hookahi. Oa hoomaka mai la ka piena ana o oa hoa Eēpohahka a lil oa hoa i ka hoopaapaa oo keia hoōloli. LA HANA EHIKU. HALE 0 KA LUNAMAKAAINANA, O ka hana mua i lawe ia mai imna o ka hale i keia kakahiaka | oia ka mea e'pui ana i ka manao | o ka Lona B£ula Noi o ka oihana | hoonaauao A. Atkinson 1 law» 1 i i.t mai no ka noonoo ana e wawahi ! ia kela halekula kahiko o ke ala- j noi Papu i kapa ia o ka halekula ; 0 Koleaka Ua manao ia ha mea pono ke Wawahi a hoopau i ke ku ana oia hakkula psa ia wahi, oiai, he uuku »» laiki loa kela kahua a aole ia 1 lawa no ke kukulu ana i lialekula hou malaila, a he mea pono i ka ALaolelo e hookaawale 1 haawina dala oo ka imi hou ana aku ī wahi no ia halekuia e ko ai. ... _ ■'■.' ■■.-.- .| .. Ua makemake o Emaluka. ej ike ina paha he hoike kekahi i j lawe pu ia mai na ke Oomieina . kokulu hale. Waiho mai ka j Lunahoomalu ia huna i ke Komite o oa Haoa Hoo me ka hoakaka mai e oloaoioau poao ia e ke Komite. # Ua ku mai la o Makekau a hoolaha mai la e lawe mai ana oia he bila oa rula ia mal la oia e ka % Noko ma ke ano ua Lala mamua o na rola o ka har:a. Noi mai o Mahoe o kapae ia na ruia a e lawe mai ana oia he pa- j 4apala hoopii, a aku la' oa hana e ueo imua o kela palfk-; pala hoopii a Mahoe mai ka ) Elio^a,

uiiii m.iWi.'-iu f< V«khi mHU ' t i L>' i u m* uh pulHpalna o)tt kei»: O o* n pan h Anjf , * , »fei» Huipm' e honooa in )Bb kan;.fimft Icnrn«r»aftn!u nni J o na pop i knlr»ninoa am, kei* pnldpalu 9 dh 1110 i mea ■ oa kahi pne o h;»fe kei» | hoopii noi, .Kn o Mannftlf(»a j a noi, h<* nartfcemufe> oīh p Ir>l»e i 'na oi« po#, a oa ia niai oa p>it«p«f« «Ift I