Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 10, 9 March 1901 — Page 6
| This text was transcribed by: | Darren Okimoto |
| This work is dedicated to: | Kaimuki Class of 1978 |
KE ALOHA AINA
5 POAONO, MARAKI 9, 1901.
MAI HANA WALE AKU KA MEA E INU ANA, I KA MEA E INU OLE ANA.
Oiai, o koukou e na Senatoa a me na Lunamakaainana i koho pou o ka lehulehu, mai Hawaii a Kauai; he mau lunakanawai e hooko ana i ka pono o ka lehulehu, mai ke kiekie a i ka haahea, mai ka waiwai a i ka ilihune, a oiai, eia imua o oukou he Bila Kanawai paha e pili ana ao ka laikini kuai rama paha, a i ole o kahi mea like paha me ia.
Nolaila, o oukou wale no ka mana hiki ke hooponopono ia kahi mea a mau mea paha e waiho ia aku ana imua o oukou, a oiai, no hoi o oukou ma moho o ka Aoao Kuokoa Home Rula ka hapanni o na Hale elua, he oiaio, o ka oukou mea e hooholo ai me ka lokahi e holo, oiai, o oukou ka hapanui o na Hale elua.
Oia nae ka ko kakou episetole e heluhelu ia aku nei imua o na hoahanau aloha i keia la, oia hoi, “Mai hana wale aku ka mea e inu ana, i ka mea e inu ole ana,” a no ka mea, oia ka ike a me ka naauao i loaa i ke poo o ka mea a mau mea paha nana i lawe mai i kela wahi maunu pakali. I mea e loaa ai he mau ala pokeokeo iloko o ke eke o kona lole wawae kuka, puliki a me ka uku ana i kona mau aie a mau moraki paha i ka mea dala ana i aie aku ai.
E lawe mai ana kakou i ninau a penei: O ka rama e kuai ia nei maloko o na halekuai rama, oia anei ka pilikia oi aku o ka lahui Hawaii i keia la, a i ole, oia anei ka mea nana i puhi iho nei i na hale o kahi poe Hawaii ponoi i ke ahi, a oia anei ka pilikia nui loa o ka lahui Hawaii i keia la?
He mea hoohewahewa ole ia ke ike ia aku he uwahi e pu a ae ana, aia no he ahi malalo ae. Pela no me keia bila rama e pua ae nei iloko o keia mau la. E hoomanao iho no oukou e na Senatoa a me na Lunamakaainana, aia no he alopeka pu kekahi iloko o na mea huna a pau a kanaka.
Aka, o oukou nae na Lunakanawai nana e noonoo i ke kupono o ka oukou olelo hooholo malu na o keia Bila ano nui me ka lana o ka manao o ka mea e kakau nei e kaupaona ana no oukou maluna o ka paona kuokoa mau, eli ke me ka Aoao Kuokoa a oukou e ku nei, oia hoi, e waiho ia ka noonoo ana i keia mea no keia Kau aku, aole i keia wa. Oiai hoi wa keia no ka noonoo ana i na poho pauahi o ka poe i kuleana ia mea a me na kanawai e oluolu ai na kanaka a pau.
O ka loaa o na kanawai e kaulike ai na kupono a pau i ke koho balota, oia ko oukou mea e koho hou ia ai, a oiai, o ka hapu nui o ka poe nana oukou i koho mai nei he poe inu rama wale no me ka mana koho balota ma ko lakou mau lima. Nolaila, i ko oukou wa e kaupalena ai i ka inu ana o na kanoka iloko o na hale inu rama elike me ko keia wa e ike ia nei, alaila, e hoohalike ana oukou ia Hawaii ponoi i mau nika hiwa paa no ka Mokuaina o Karolina. Oia ke kanawai e kau ala maluna oia lahui o Amerika a hiki i keia la.
Nolaila, o oukou no ke kuleana ma keia iwi haiao, o oukou ka mana pepehi, o oukou no hoi ka mana pepehi, o oukou no hoi ka mana hoola, a o ka hoakaka wale ae no ka Kiilau. I ka hoopau ana i keia ea, o ke kaulike oia ka pono no na mea a pau, a i ole pela he oiaio. E hookekee ana kahi Akua, a hoohalahala hoi kahi Akua, hui aku hui mai no Akua, hui kalo i ka nawao, hapala ke kea, na ka ele ka ai.
Kou oiaio,
SAMUEL K. KAMAKAIA.
NA OLELO HOAKAKA A SENATOA WILLIAM WHITE NO KE KUOKOA O AMERIKIKA HUIPUIA.
I ko makou hoopuka ana aku i keia manao, a hanaia ia, aole mamuli o ka manao e hookapuhi aku ana makou i ke Senatoa hanohano mai ke alo mai o “Luluu Pali,” aole. Aka, i mea hoike aku imua o ka lahui koho balota o Hawaii nei. Aia ma ka helu ekolu o na la i noho ai ka Aha Senate, oia ka la i kipapa ia ai ka Pono Kuokoa no ke kanaka Hawaii a oiwi ponoi hoi o ka aina, mamuli o ka heluhelu akea ia ana o ka olelo kuahana no ke Kuokoa o Amerika Huipuia, a mamua nae o ka heluheluia ana oia olelo kuahana kaulana, ua haiolelo hoonalonalo ae ia o Senatoa “Bila Aila” o “Puu-o Pau” i na “ulu-o Lele” a me ka nalu hai o Makaiwi, i keia malalo iho nei:
“Ma ka la 12 o Augate, 1898, i huki ia ae ai ka hae o Amerika Huipuia maluna o keia mau mokupuni, a pahola ia mai la hoi he Kumukanawai o Amerika Huipuia, ke pookela loa o na palapala hooia kuokoa i ikeia e ko ke ao nei, maluna mai o ka Pakipika a hoea ianei.
Mai ia la poina ole mai, ua lawe ae na kanaka o keia mau mokupuni a ku aku la imua o Amerika Huipuia he kulana hoolohe ano keiki la a he kulana hoolohe ano keiki la a he kulana kuikawa hoi me ka haahaa, ma ka mea e pili ana i na aoao kalaiaina o Amerika. Ma ka hoolana ana aku hoi i ke Teritori i hoonoho koke ia mai nei ma ka moana kai o ke au o ka manawa, ua kaheala mai la ka Ahaolelo e haawi aku i kino no ka uhane no na oihana ku i ka Amerika maoli, ma o ka hoololiloli ana i na kanawai i ku io maoli ai keia Teritori ma ke kahua oiaio maoli, a pela pu hoi ma ka manao alakai, ma ke ano he apana pili aku i ke aupuni hui ia.
Oiai, oia maoli ke ano, nolaila, ke manao nei au, he hana pono i keia manawa a waiwai no hoi e hoaiai kuio aku i ka poe e noho nei, a i ka lahui no hoi mai o a o o ke Teritori, i kumu alakai au puni nui, ma ke kumu o ke Kumukanawai o Amerika Huipuia, ke kanawai pookela o ka aina, a oia hoi ko kakou hoku alakai mau loa ma ka kakou mau kau kanawai ana.
Eia i keia mau la he manao mawaena o kekahi poai, i manaoio o na pomaikai pilikino ponoi iho a me ko ke ano lahui, na mea e alako aku ai i ka lahui kanaka e nee aku nei, a o ka mana oia poe he mea pono ke kono ia aku i mea e hoololomua aku ai i na manao puni dala wale no.
I mea kue aku ia mau manao, na mea hoi i ulaa ia mai ka wa mai i hiolo ai ka mana o ke aupuni o Roma, a o ke ano kupono loa e hoohanohano aku ai i ke kanaka Amerika kaulana loa, nona ka la hanau a kakou i hoomanao ai ma ka ia inehinei, e hoike ae eia no ke ola nei na kumu alakai aupuni ana i hakoko a me ka wiwo ole, nolaila, ke noi nei au e kauoha ia ke kakauolelo e heluhelu i ka olelo kuahaua no ke kuokoa o Amerika, me ka leo nui, ma ka olelo Hawaii, a e hoopaa iho maloko o ka moolelo o keia hale.”
MAKE I ALOHA NUI IA.
Ua haalele mai la i keia ola ana o Miss Emily Keaupuni, ma Wailuku, Maui, i ka la 2 o Ianuari, M. H., 1901. Ua hanau ia mai o Miss Emily mai a Keaupuni (k) a me Mele (w), ma Kawaloa, Hana, Maui i ka la 9 o Ianuari, 1884, a ua piha iaia na makahiki he 16 me 11 malama a me 24 la.
Ua haalele iho oia he mau kai kunane ekolu me kona kaikuaana, Miss Sarah Keaupuni me ko lakou papa, a ua hala mau no kona mama i ko lakou wa liilii.
Ua hoonaauao ia o Miss Emily ma ke kula apana o Hoau, ua hiki mai kona papa ua hala ka wa kupono, ua hoihoi ia i Wailuku, a he mau la haule aku la, he kaikamahine oia i aloha nui ia, he nui kaua mau hana maikai a he nui no hoi kona mau hoaloha, a he hoahanau oia no ka ekalesia o Wananalua, Hana, Maui, a he mau kaikamahine lau ike nui ia ma na hana pono, a ua kamaaina i ka apana o Hana, Kipahulu a me na Koolau, Makawao a hala loa aku i na pea o Maui waena.
A mamuli o ka manao nui o ko laua papa o ka naauao ko laua makoa ma keia mau aku, a e lilo hoi laua i mau makuahine maikai a hoopono no keia noho ana, a o ka luuluu a me ke kaumaha kana i waiho iho mahope nei. Aloha ia makuahine o keia mua aku.
HOOLAHA KUAI A ME HOOPAA A KA MEA MORAKI.
Ke hoolahaia aku nei ma keia no ka hooko ana aku i ka mana o ka hoolilo ana i kekahi moraki i hana ia me ka ia 14 o Ianuari, 1899, e C. H. Patzgo Honolulu, Mokupuni o Oahu, Teritori o Hawaii, mea moraki, ia John Radin o Honolulu, i olelo ia, @ paa moraki, a i hoopaa ia ma ke Keena Kope ma Honolulu, ma ka Kuke Aupuni 187, ma na aoao 263 a ka 264, he manao ko ka mea paa moraki i ua moraki la no ka hahaki ia ana o ka ke kumupaa a me ka uku panee i kona manawa i olelo ia.
Ke hoolaha pu ia aku nei, o n@ waiwai i paa maloko o ua moraki la i olelo ia, e hoolilo ia aku ana no ia ma ke kuai kudala ia ano ma ke keena kudala o James F. Morgan, ma alanui Moiwahine, Honolulu, ma ka Poaono, Maraki 30, 1901, ma ka hora 12 awakea. O na waiwai i hoakaka ia maloko o ka moraki i olelo ia, oia keia:-
Oiano keia apana aina a pau e waiho la ma ke kihi o ke alanui Metacalf a me ke alanui Beckwith, kokoke ma Punahou, i olelo ia ma Honolulu, e hoakaka ia ana, penei:
E hoomaka ana ma ke kihi, a i ole, ka hui ana o ka aoao komohana o ke alanui Metcalf me ka aoao hema o ke alanui Beckwith, a e holo ana:
1. Hema 75 o 40’ Komohana, Hookahi Haner@ ame Iwakaluakumamahiku (127) kapuai, ma keia alanui Metcalf i oleloia ae nei.
2. Akau 54 o 50’ Komohana, ma ka iaina e kaulike ana e hoea alanui Beckwith, ma ke Komehana Kanahiku (70) kapuai ma ka aina o A. Marques.
3. Ma ka laina e kupono ana i keia i hoike hope ia ae la maluna, ma ka palena o kekahi apana aina o S@cinto de Monte, Hookahi Haneri (100) kapuai a holo iuka a hui me kona pili ana me ke alanui Beckwith i olelo ia ae nei.
4. Ma ke alanui Beckwith i olelo ia ae nei, Hema 54 o 50’ Hikina Hookahi Haneri a me Kanalima (150) kapuai ma ka Hikina, a holo i kai a hoea i kahi i hoomaka ai, maloko olaila, he Ili o 11,000 kapuai kuea, oi aku a emi mai paha, he hapa hoi ia o ka Aina i hoike ia maloko o ka Palapala S@a Nui 1945 a i hoolilo ia aku ia C. H. Patzig ma ke Paiapala Kuai a John Radin i olelo ia, ma ka la 14 o Ianuari, 1899, i kope ia maloko o ke Keena Kope, Oahu, maloko o ka Buke 189, Aoao 204.
Pe’a me na waiwai a pau maluna o keia mau wahi i hoakakia.
(Kakauia)
JOHN RADIN,
Mea Paa Moraki,
Kuike ma ke Dala Gula Amerika, Na hoolilo palapala kuai ma ka aoao no ia o ka mea kuai.
No na mea i koe e ni@a A ia Stanley & Holmes, na loio o ka mea paa moraki.
Hanaia ma Honolulu, Maraki 7, 1901. mar 8.
OLELO HOOLAHA.
Owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ke hoike aku nei au i ko’u mau makamaka Hawaii. Oiai ua haalele mai ka’u kane Mr. E. A. Williams, i ka lawelawe pu ana me a’u i na hana pili na kino make. Ua makaukau loa au e hooko aku i na kauoha e waiho ia mai ana ia’u ma: ko’u mau hoa oha mai me kekahi mau kanaka akamai, i hoea mai la mai Amerika Huipuia.
Owau no me ka oiaio,
MRS. E. A. WILLIAMS.