Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 46, 16 November 1901 — Page 4

KE ALOHA AINA POAONO, NOVEMABA 16, 1901

Ke Aloha Aina.

@ no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Na pepa no ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono.

ALEX NAWAHI.

Luna Hoohana.

EMMA A. NAWAHI

@ o KE ALOHA AINA

 

PUKA LA.

E hoopukala ana i ua la apau koe ka (Poaono a me La Pule) e ka Papa Pai ke Aloha Aina.

 

Hookahi makahiki (uku mua) ...$9.00

Ekolu mahina (uku mua) ...2.25

Hookahi mahina (uku mua) ... .80

 

KEENA HANA.

Ma alanui Moi, Leleo, Helu 370, Kokoke ma ka Hale Hoolulu Kaaahi.

Pahu Leta 513.

 

HONOLULU ...... NOV. 16, 1901

 

HOME RULA REPUBALIKA

 

       Ma ka noho ana iho la o ka halawai o ka Papa Hooko a na Home Rula ma ke ahiahi Poaha nei Nov. 14, i hooholo a apono loa ia iho ia kela inoa Home Rula Repubalika e paa loa oia ka inoa hoa o ka aoao a ka lahui e kakoo hou aku ai ma keia kau koho balota ae.

       Nolaila, e ka lahui, ua hoolilo ia ko oukou pono kuokoa o ke kulana aloha aina a lilo i poe kokua i ka aoao Repubalika e apono ana i na haua a pau a na Repubalika i hana lokoino ai ia kakou. Ke olelo nei na alakai e Repubalika kakou malalo o na Repubalika o Amerika i nana ia mai ka Wilikoki mau hana e hana aku ai malaila.

       Heaha ka okoa o na Repubalika o Amerika a me ko anei, ua like no. Aole loa e kahuli ke Aupuni Moi o Liliuokalani i ka makahiki 1893 in a na Repubalika mikanele wale no o anei a kakou e hookae ae nei kai hana ia hana i ka la 16 a me 17 a Ianuani 1893. Aka, o ka pololei maoli no, i kahuli ke Aupuni Moi i ko anei poe Repubalika a me ko Amerika a Wilikoki ma e pai hookamani ae la, i lilo ke aupuni mamuli o na hana hooweliweli a ka pualikoa o ka mokukaua Bosetona e ku ana i ke awa o Honolulu nei i hoolele ia mai me na ppukooiahi, na pu raifela a me ka puulu o na koa a umu aloaloa iho ma ke kuea o ka Pa Alii e hoohuli pono aua ka waha o na pu i uka o ka Hale Alii, oiai no ka moiwahine e noho ana i ka noho alii ia mau hora o ke kupilikii.

       Nolaila, eia ka ninau, ua kaawale aku anei o Amerika mai keia mau hana hookahuli aupuni ana i kokua ponoi ai me kona lako kana. Ua like a like ko laua nei ino me ko anei poe Repubalika, lua kakou e maoao,    he ino ko anei poe Repubalika, na ino like. O ka mea nana i aihue a me ka mea nana i kokua ka aihue, aole anei i hewa like laua, pela ao keia.

       E hoomaopopo e ka lahui, ua keia poe Repubalika o anei kakou i haawi aku i kela poe Repubalika o Amerika e lawe aku e hoohui me lakou; a i ka wa o ko lakou uluku kaua me Sepania a kakou i kuleana ole aku ai kka lahui Hawaaii no ia hakaka mawaena o lakou, ua lawe lima nui ia ae la kakou e ua poe Repubalika lima nui nei o Amerkia a Wilikoki e pelo mai nei he nani a laumania loa ia poe a oia na hoaloha o na kanaka Hawaii.

       E ka lahui, e hoomanao i na hana hookahuli Aupuni Moi o Ianuari 1893 a hoomaopopo iho. Na ko anei Repubalika a me ko Amerika i hookahuli i ke Aupuni Moi a ka lahui Hawaii e aloha nei, hoohui ae nei ia kakou a lilo i poe makaainana Amerika i keia la, a e hookokoke mai nei na anoano ino a pau o Amerika i o kakou nei. O na popilikia a pau a kakou i ike mua ole ai, e ike maka aku ana kakou ia mau mea ma keia mua koke iho. E hiki mai ana ka wa no kakou e ike ai i na maewaewa like ole a pau ma keia hope aku. Na kana hookahe koko, ka powa, ka wi a me ka ma'i ahulau.

 

HE HANA NAAUPO.

 

       Iwaena o ka poe naauao a noonoo maikai, he hana naaupo a hoohaahaa ka lawe ana mai i na inoa o kekahi poe i ike ia na pau i ka make, a kamailio ae i kekahi mau manao hoino no ia poe e moe hamau ana ma na ilina, oiai, aole hiki ia lakou ke ku mai e pale no lakou iho, pela makou e olelo nei no kekahi mau mea a ka nupepa Kuokoa i hoopuka ae ai i na inoa o keia poe kanaka i make he mau makahiki i hala, oia o Kawainui, Pilipo a me Nawahi, malia paha, he kumu no ko ia poe o ka hoino ana i ka Moi, owai kai ike ia mea, o lakou no.

       A pehea e hiki ai ia kakou ke maopopo i ka lakou hoakaka ana no ia mea, oiai, he poe kino make ia. Hoopuka ae i ka inoa o ka poe e ola ana i hiki ia lakou ke walaau mai a pale no lakou iho, i mea aha ka lawe ana mai i ko lakou mau inoa a kamailio wale ae no. Aole waiai.

 

       Aia o Mrs. Kuaihelani Campell me na kaikamahine ma ke Kapitala o Wasinetona ma na lono i loaa mai la maluna o ka mokuahi Gealic. He maikai ko lakou mau ola.

 

Mai la aoao I mai,

he poe AKUA. Eia ka hoi ka mea nana e hoopaipai o ke'lii wahine o Putaritari. I hea kopa mau makua a kupuna i ike ole la ai i ka wa nui o na'lii, he mea nalowale ole na'lii, e pee wale no a aole e nalo. I hea 'oe e Kaululaau i ka po nei, a kaale nui makou aole oe? I kahi ale iki ae au. A ka mokupua kala nui makou ihea oe? I ka inokapuakala iki iho au. Pela ke Kaululaau hoopunipuni mau ana, a pau ai na kua o Lanai i ka make koe o Pahulu. A pela hoi keia. Pau na poe ike ole a pau i ka puni, koe ka poe e ike aku nei i na kuauhau hoopunipuni. Aia ka pono o ka loaa o na mahele aina leiahi paunane me na paalalo nui kela. I lea no la hoi ka hula i ka nui o na hoopaa. E hoomaopopo e na poe heluhelu i ke kuauhau hoopunipuni  a ke'lii o ka la wi, i haku pu ia paha me kekahi poe hawawa, hoopunipuni a ae, a hoolaha ia ma ka Avalatilsa o ka la i hai ia aku maluna e hoomaka ana mai a Kauhiakama a me Umikalakauaehuakama a me na kaikuahine apo wale a na o Mrs. De'Fries i olalau mai nei he mau kaikuahine ponoi (sisters) o Umiulaikaahumanu a me Kananoholani no Kauhiakama ma.

       Ke hoole mai nei na ike a pau he ole loa no. E noho malie e kamalii ike ole i ka helu po, mai na Ku a na Kaloa hoopau ka ike ole.

       O Kauhiakama a me Umikalakauaehuakama na Kamalalawalu a me Piilaniwahine mai laua no ka papa'lii o Maui. A aohe no hoi he wahi e kuhikuhi mai ana he kaikuahine ponoi o Kananoholani no Kaukiakama ma. O Umiulaikaahumanu na Mahiololi a me Kanekuailani mai oia, no ka papa alii o Hawaii. Aole keia poe na na makua hookahi mai, e hiki ai ke olelo ia he (brothers and sisters) a ua o Mrs. De'Fries i hapai memeue mai nei ma kana wehewehe ana no kela mau male hanohano. Heaha la ka ka mea i komo ole ai o kela mea ano nui iloko o na buke moolelo.

       E na hoa heluhelu e hoomaopopo hou mai, no na keiki keia eha a ua poe male hanohano nei a ua o Mrs. De'fries i helu papa mai nei i na inoa Piilauikapunuiaehu, Kauakahiakua Kaikilaninuiahumanu, Kamaalewanui Piilanikapunuiaehu a me Keikilaninuiahumanu. Aohe wahi e hoakaaka mai ana ma na ike huauhau he mau keiki laua na Kaahiakama a me kela mau kaikuahine ponoi hoi wahi ana. O Kauakaheakua, he keiki oia na Lonokaihonua me Kapoohiwi a o Kamaalewanui, ha keika ia na Ikukelehiku kekahi alii kahiko o Hawaii na laua me Wao he alii wahine ao Maui, kaikamahine a Kaalaneo.

       O makou iho no na poe nona na inoa malolo nei.

 

WAHINE.

       E Kekaaniauokalani,

       Kanela Kaeo,

       Kahakuhaakoi,

       Maraea Kahaawelani,

       Loey Keopaulu,

KANE.

       A. K. Palekaluhi,

       E. K. Lilikalani,

       S. L. Peleiholani,

       Kahaule,

       L. Kaluuikai Kahoalii,

Aole i pau, no kahi wa aku.

 

NA LONO HAUWAWA ANO NUI O KEIA MAU LA. E PAU ANA O DOLE ME KALAUOKALANI;

 

       Ke olelo nei kahi poe e pau io aku ana o S. B. Dole, a o H. M. Sewall aku ke mea o manao ia ala e ka Aha Kuhina o ka Peresidena hou o Amerika i pani ma kona wahi. Eia hoi kekahi mau lono ke hauwawa pu mai nei; e hoopau ia aku ana no ka hoi o Peresidena D. Kalauokalani o ka Aoao Home Rula Repubalika. O ke Keikialii Kalanianaole a i ole o Fred Bekele aku ana paha ma kona wahi (na ko lakou poe no keia e huupuupu mai nei i kona hoopau ia aku).

       He mea kupanaha no keia ke ake aku nei na Kuokoa Home Rula e pau a Dole mai kona kulana ae; ke ake nei no ka hoi kahi poe Home Rula Repubalika e hoopauia o Ka lauokalani. Aka, na keia mua aku e hoike mai i ke ko o keia mau mea e hawawaia mai nei a me ka ole. He nani ia o oukou Home Rula no ia. E hoomanao e ka makamaka aohe aku ka make iwaho eia iho no la i ke alo, he hoa ai pu no wahi a ka olelo. Ke mahalo nei makou no ke komo ana o kahi poe keoni mana opion naauao iloko o ka Aha Hooko Home Rula Repubalika, i hiki ke alakai ia na hana oia aha mo ka naauao; aka, e hoomanao nae, aia a komo aku ka naauao ma ka ipuka, e lele walawala auanei ka hupo ma ka puka aniani, alaila, o ka wa ia e ike ia ai ka pilikia o ka hana naaupo ana.

       Weheia ae nei ka ipuka e oukou a hamama no ka "Repubalika," aole hiki ia oukou ke pule aku i ke komo ana mai o na Repubalika naauao hoakamai e kuleana pu me oukou ma na mea a pau. Aloha wale na kini o Hoolulu e.

 

       Mai poina e na makamaka i ke kipa ae ma kahi o Whitney & Marsh ua loaa mai nei na waiwai paikini hou loa, a ke hoolilo ia nei me ka makepono loa.

       Eia ke malama ia nei he kuai hoemi nui ma ka halekuai o E. W. Jordan i wahi e kaawale aku ai kekahi mau waiwai, mamua o ko lakou hooponopono hou anaaku i ko lakou halekuai.