Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 23, 7 June 1902 — Page 2

KE ALOHA AINA

POAONO, IUNE 7, 1902.

 

AOHE MAKEMAKE IA O WILIKOKI E HOLO HOU AKU.

 

            Ma ka leta a ka Elele Wilikoki i hoopuka ia ae nei e ka nupepa Kuokoa Home Rula o ka Poaono nei, Mei 31, e hai maopopo mai ana ua Elele nei aia oia ke mea ia ala e ko Wasinetona mau olohe kalaiaina, me ka hoike maoli ae hoi o kekahi Repubalika aole e hoouna hou ia aku o Wilikoki i elele mai Hawaii aku nei, aka, i kanaka oi ae o ka makaukau mamua ona. No laila, ina pela ka hana a na Repubalika ma Wasinetona, alaila, ua makehewa loa ka Hoo-repubalika ia ana iho nei o ka lahui. E aho no ke Demokalaka ka aoaoa nana e haawi ala i na kokua ia Elele Wilikoki ma o robikana ala, penei ka hoi ke a ka leta a ka Elele:

            "Ke olelo nei kekahi poe e koho hou i Elele makaukau ma ko ʻ u wahi. O ka mea nana keia olelo, he Repubalika kue ia kakou a hoopilimeaai mahope o Dole ma. Eia ke kumu o kona olelo ana pela, aohe ona hilinaiia e na hoa o ke Komite, aia ko lakou hilinai maluna o ʻ u. O ka lua o kela olelo hooholo a Lunanamakaainana Robikana e kauoha ana e lawe ia o Dole e ninaninauia imua o ke Komite. Nolaila, ua huhu loa keia haole ia ʻ u ua manao oia na ʻ u kela mau olelo e laweia ke Kiaaina e hookolokolo imua o ke Komite. Ua ike ia no hoi kahi pane lalau a Dole imua o ke Komite ma kekahi mau ninau, aohe nae he nema ae, a o ko ʻ u ka lakou e nema nei, no ka huhu mai no kela. Aka, na ke au o ka manawa e nana pono."

 

AOHE E LOAA KA PONO I KA PONO I KA ELELE.

 

            Maloko o ka nupepa Hoku o ka Poakahi nei, kekahi o na nupepa namu o ka aoao Repubalika ua hoike ae ua nupepa ala aole no he pono e loaa ana i ka Elele, a o keia iho kana mau olelo ano pahenehene:

            "Me he mea la, ua hoea aku la o Elele Wilikoki i kona ana iliwai like ma Wasinetona. O ka uuku loa o kona hilinai ia ana aku e na kanaka kalai aupuni Amerika, ua kono aku ia i na poe i hoohoaloha aku e haalele aku iaia. He mea pono i na Hawaii ke hoomaopopo iho i keia, Me Wilikoki i elele aole loa he mau kakoo e upu ia aku ana e loaa mai ana mai ke aupuni makua mai."

            No keaha iho la hoi i hoolohe ole ia mai ai kana mau hana, oiai ua Repubalika hoi ka Elele? E like no me ka makou i hoike mau aku ai i ka lahui, aole ka aoao Republika ma Hawaii nei a me Amerika no ka poe ilihune pela no kakou e ike aku nei i ka holopono ole o na hana a ka Elele, a ke nema pu ia mai la oia i ka hawawa.

            Nolaila, e noonoo pono iho e ka lahui Hawaii aloha e ola ana anei kakou ke huli aku mahope o na Repubalika e like me ka Kalana e koi mai nei e hulli aku kakou ma ia aoao kalaiaina? Aole, aole loa. E like no me na hana kolohe a na Repubalika i ike ia iho nei o Hawaii nei i ka ahaolelo i hala aku la, pela no na Repubalika o Amerika e hana apakee mai la i na bila kanawai a ka elele. Ke manao io nei makou ina e lilo aku ana ka hapanui o keia kau ahaolelo aku o Hawaii nei i na Repubalika aole loa he pomaikai e loaa ana i ka lahui. Aka, e hoihoi ia aku ana kakou a ma na noho mahope loa hoonoho ia, a o na noho mamua loa no ko lakou poe ae ia.

 

HE MAU BUKE KANAWAI O KE AU O BABULONA.

 

            Nu Ioka, Mei 26. He lono telegrapa kai loaa mai nei i ka nupepa Honua mai Parisa mai e hoike mai ana: O Profesa Morgan, kekahi o na kanaka imi mea pohihihi o ke au kahiko, ua holopono kana mau unuhi ana i kekahi mau buke i kakou ia i ke au o ka Moi Kammourdi o Babulona, e ola pu ana me Aberahana. O na buke kanawai i kakauia mai loko mai o ka lepo palolo ua loaa aku ia i kekahi oe Farani e eli ana i ke kulanakauhale o Suza, a ua lilo hoi keia i mea makikai nui ia ma ka hoikeike o na mea kahiko e hoikeike ia nei ma Grand Palais, i wehe ia ae ma ka la 12 o Mei. Ma kekahi mau pauku i unuhi ia e ka Porofesa e pili ana ia no na hihia karaima, sivila a me kalepa. O keia iho kekahi mau kanawai oia au kahiko o ke aupuni o Babulona i unuhi ia ae.

            O ke kanaka e aihue ana i kekahi hale a puhi kolohe i ke ahi e kiola ia oia iloko o ke ahi.

            O ka powa wawahi hale e loaa aku ana e kau no ka hoopai o ka make maluna ona ina e loaa aku ana he mau mea make ma kona poli. A e kanu ia no hoi ma ke kahi ana i komo aku ai iloko o ka hale.

            O ka mea e hoopoino ana i kekahi kumulaau e uku no oia he umi mau apana siliva.

            O ka mea e hoohana ana i ka bipi kauo a kekahi kanaka okoa a make e panai aku no oia i bipi kauo ma kahi o ka bipi kauo.

            O ka mea e hoohana ana i kekahi holoholona a eha e uku no oia he hapalua o kona waiwai io.

            O ka wahine i kuleana i kekahi hale, aina a i ole i kekahi mahina huaai mai kana kane aku, aole loa he mea kuleana e hoopilikia aku, a he kuleana piha kona no ka haawi ana aku i kana keikikane punahele. Aole loa he kuleana o na keiki a kana kane e kua ai i kana kauoha.

            O kekahi mea e hana aelike me na hoike ole a i ole me ke kakau ole ia, aole e ae ia e lawe ia mai imua o na Aha Hookolokolo.

 

NA HOIKE ANO NUI MAI WASINETONA MAI.

 

            O na lono ano nui i loaa mai la mai Wasinetona mai ma ka mokuahi coptic oia iho keia:

            E hookapu ia ana na moo nahesa mai ka hookomo ia ana mai iloko o Hawaii nei, na Hon. Wm. Haywood e hooikaika ala keia kumuhana ma Wasinetona.

            Aia o Kalani Aimoku ke liuliu ala no ka huli hoi mai i Hawaii nei, e kaulua iki ana nae oia ma Kapalakiko no kekahi mau la, alaila ka moe loa mai ka huakai alii no ka home nei.

            O ka bila kanawai maloko o laila e kauoha ana i ke Kuhina Waiwai e nana i ka pilikia o Honolulu a me Hilo i na hale aupuni, me he mea la, e apono ia ana.

            O ka huakai a Phillip Peck o Hilo i hoea aku la i Wasinetona me ke noi a na makaainana oia kulanakauhalae e kukulu ia o na palekai no ke awa o Hilo, aole ia e noonoo koke ia ana i keia kau, oiai, ua haiki loa ka manawa i koe o ka Ahaolelo.

            O ka bila kaa hapaumi Hawaii a ka Elele Wilikoki i waiho aku ai imua o ka Ahaolelo, aole ia i noonoo ia, a e hoihoi ia mai ana no no ko anei Ahaolelo e noonoo ia bila.

 

UA KOKOKE LOA E A KA PELE MA KILAUEA.

 

            E like me na hoike mai a Luna Nui Waldron o ka Hotele o ka Luapele, aia no hiohiona o ka poha hou ae o ke ahi pele ke hoomaopopo ia ala ma ka lua o Likauea i keia wa. Ua lawe ia mai keia hoike e ke kupakako o ka Mauna Loa i ka wa o ka moku e ku ana ma Honuapo, Kau, i loaa aku iaia ma ke telepona mai a Waldron aku. Wahi a ka hoike ma ka hora  9 p.m. o ka La Pule nei, ua pahu ae la ka lua o Kilauea a ike ia aku la na lepo pele a me ka lehu e kiola ia ana no luna o ka lewa.  He ekolu hora mahope iho ua pahu hou ae la no ua lua nei e lele liilii hou ana ka lehu o kapuahi a ka luahine hookalakupua Makame Pele. I ka wa a ka Mauna Loa i haalele aku ai i na Kona aia ka uwahi pele ke hoopouli ala i ka lua o Kilauea, a me he la, he wa wale no no ka pele e oili ae ai.

 

HOOWELIWELI HOU IA O FORT DE FRANCE.

 

            Fort de France, Mei 26. Ua poha hou ae la ka pele maluna o Mauna Pelee. Eia hou kekahi mau ao panopano eleele ke pahola hou nei maluna o Fort e France, a mailoko mai o lakou e oiliili mai ana he mau olapa uwila kupaianaha. Eia na kanaka ke puhee nei no ke kuea nui o ke taona. Ina e mahuahua loa mai ana keia mau hana e komo hou ana ka lahui kanaka iloko o ke pioloke nui.

            Eia kekahi kaikoo nui ke pahola nei ma na kapakai n elua ae nei hora, he ao lenalena iloko o ka poiuiu o ka lewa ke ike ia aku nei maluna ae o Mauna Pelee. He aaki loa ka pouli i keia po a he powehiwehi loa ka ike ia ana aku o na hoku.

            Aole no he hopohopo no ko Fort de France poino i ka pele, aka, he mea maopopo loa e nui ana ka makau o na kanaka i keia po, ina e hoea mai ana keia ao lenalena ianei a hoomaka hou hoi ka helelei ana o ka pohaku a me ka lehu pele. Aole he mau leo halulu e lohe ia aku ne mai ka lua pele mai.

            Ua kokoke loa o Fort de France e nele i kanaka. Ua ala hou mai la kekahi makau o na kanaka i ke kai mimiki. Me ewalu kapuai kiekie o ke kai mimiki ua hiki loa ke ulupa ia o Fort de France me ka lilo pu aku o na ola he nui hewahewa.

 

HOOMAAMAA NO KA HUAKAI ALII.

 

Ladana, Mei 27. He hoomaamaa piho o ka huakai poni moi ka i malamaia ae ma ke alanui mai ka Hale Alii Bakinehama aku a hiki i Weseminiseta Abe a me ka huli hoi ana mai. O na kahu kaa, na kahu lio a me na lio na poe i komo maloko o keia huakai hoomaamaa, o lakou ana na poe e komo ana ma ke kai huakai nui o ka la 26 o Iune. O na kaa i hoohana ia ae he mau kaa maoli, aka, ma ka la poni moi he mau kaa nani ke hoohana ia ana o na kahu kaa a me na kahu lio kai kau ae maluna o ua mau kaa ala ma kahi o na ohua kiekie a ia mau kaa e huki ana i ka la poni moi.

            O na kaa mamua loa eiwa no ka ohana alii ia o Beritania. E ukali ia aku ana lakou e ko lakou mau ukali. Mahope aku o lakou ke kaa Moi e huki ia ana e na lio Hanover, ewalu, i ike ia ai ma ka iubile a me ka hoolewa ia ana o ka Moiwahine Vitoria. E kahiko ia ana ua mau lio nei me na ili huki Morocco i kinohinohi ia me ke gula a me kekahi mau mea nani e ae, i hanaia no keia la poni moi. Maloko o keia hoomaamaa ana ke kau ana o na ohua ma ka Hale Alii Bakinehama, ko lakou lele ana ma Weseminiseta Abe, a pela aku.

 

Nui ka wela o ke kulakauhale nei i keia mau la e nee nei.