Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 61, 11 July 1935 — HALAWAI A NA KAUKA KAHA-KANAKA MA LADANA HOIKE A KAUKA J. HUNTER, F. R. S., NO KE OKI KINO ANA [ARTICLE]

HALAWAI A NA KAUKA KAHA-KANAKA MA LADANA

HOIKE A KAUKA J. HUNTER, F. R. S., NO KE OKI KINO ANA

He anu loa ka po q Okakopa. 3 a po'i pu ia no hoī e k» noe ma Ladana, 0 like bo hoi.me na po anu e ae ; aole nae ia i lilo i mea e ke'ake'a ai i ke akoakoa ana ae 0 kekahi heluna nui o na kauka oki kanaka o 'ia au ma ka Halekeakā Anatomic m;i Alanui"Windmm. Akoa|koa lakou ma na puulu o eIkolu ame eha mao a maanei 0 ka lumi uani a akea, a lilo ko'lakou mau leo i mea nui oka hauwalaau. "Olelo 0 ,Te?sie Foote, he alahele hoonui Klo loa"— t%a lapaaū nui a kekahi ka■uka oki kanaka maloko 0 T.adana" —ke kauka oki a ke alii ka moi"—-"he ike nui o loko ke kino kanaka"—"lawe i ka pohaku mai loko mai o ka puumimi iloko 0 kanaha minuke"—"Haukapila 0 St. Oeorge." Oia na kamailio i loheia akir ma ka walawalaau anā a kela mau loea mawaho ae 0 na hawanawana a lakou. Malia paha 0 hoike mai ka nupepa a kela kanaka poupou pu'ipu'i me ka opu nui i ka kela poe mau mea e kamailio ku-kaku-ka nei—ae, oia paha kela iloko 0 ka nupepa Awalakaika Puka-la Hou, o Okakopa 26, 1776: "Ma ka Poakahi nei, ia 28 0 Okakopa, i ka hola 7:00 o ke ahiahi, maloko o ka Halekeaka Anatomicat, nui Windmill Nui, e hoomakaia ai na haiolelo maluna o na Kahua ame ka Lawelawe Oki kanaka ana a J. Hunter, F. R„ S. ke Kauka Oki Kanaka Kaokoa a ka Moi, ke Kauka Oki Kanaka o ka Oihana Kaua t a o ka Haukapila St. George."

I ka ana o ka pnka ma ka aoao mao loa o ka lumi, al«Aele 110 ,na ku-kaku-ka ana, puhee iho la na puulu a hooteka la na kanaka e ht>okuene pono ia-lakou iho maīuna o na «oho- loloa a piha k?i hapanui o ka lumi. Kom„o mai la me na kāpuai kikoo lhloa § hele no ke pakaukau waena o ka lumi he kanaka* aole kiekie loa, aole no hoi haahaa loa, aka loihi kupono no, : aka, he konekonea a puMpu'i a ka lawai'a ke kino, me i ka a-i pokole, mau poohiwi akea, me ka lae palahalaha. Hakeakea kona mau maka me kona helehelena, manoanoa na ku'emaka,.a puu hoi na papalina. Mahope o ke pakaukau, me kē.anaina ua hamau ia wa e kali inanaolana ana e lohe i na olelo o ia po nui, nana awiwi aku la kona mau maka mao a maanei'o ka himi, e hiki ai no iaia ke ike holookoa i ka imo ana a na maka. Alaiia hoomaka mai la eim i kana haiolelo: E na keoniwana, ua akoakoa rftai kakou maanei i ike ai kakou i ka mea oi aku o keia mau kino kupanaha o kakou. Oiai he lehulehu ka poe e manao nei he hana pono ole ka nana ana i na kino mahope o ka make ana, he pono e kinaiia ia niana'o kuhihewa. Pehea e hiki ai ia kakou ma ke ano he poe kauka oki kanaka e loaa ka ike e pili ana i na nia'i ame ko lakou hopena iloko o ke kino kanaka a na anoane ma'i e komo ai? Ua loaa ia'u keia hana ma ke ano he mea waiwai nui loa mamua o ua alahele eae apau loa; a v e n» ma ka h&aa nna pela. he mau haamana kou o m mea i hanaia e ke Akua ame ka ike akeakamai. aole hoi he poe okioki waksi na kino." Aoie i kana niai o ka oiaio o ke nieie a Keoni Hunter i haku ai e pili ana 1 keia mea ina kakou o fke i ka v.m o kona hoomanawanui ar.a. Hoolaha kana koiki ohana o Ma-

kaio Eaillie, i ka maka]xiki 1794 he palapala kii me ka puke maluna o na mea q loke kanaka, O ka puke mua ia o ia ano no ka mea o pili ana i na meapaahana mahoiie o ka make ana. T ka v- a kamalii no, lie keiki nieniele o Kooni Hunter. Aole ona v makahehi i na puke aka maluna o. na pua, na meaulu. an,e na manu o loko o kn 'ululaau ma ia mau mea e hoona ai oia i kona pum nieniele.

; Ika makahiki 1748, ika 'uhl< 'īua o n:i makahiki. haia, Long- C.alder T wooil, he kaona he ewalu wai n< > mile mai Glassgrow aku. I kahi ona i hanauia ai, no ka- | na huikai no Laeiana. O ko|na kaikuaana, he umi kahiki ke kahiko-mamua ona, o Wiliiam ka inoa. ua kaulana oia no kona akamai ! niea ia loko o ke kino Ke kanaka : a e hele ana o Keoni e hui rae ia, i lifo pti | ai. oia kekahi mea ike i ka oihiina hoola. No kekahi niau makahiki mai he umi, ike kakou īaia e hana ana īioko o na lumi iapaau ame ua iim noeau o kona .kaikuaana, kahi, māhope mai ine »e mea ia ua loaa ia-i ia kalu kupono no kona ola | ana. He kupanaha a he ka-j niaha o kona makaukau mai | kinoiii nuii 00, noiaiia, ma-j niua o ka kala ana iaia he nuuuiwa ioihi maiaiia aeiai oia o iiio i iioahui iioko o na: luiui kaha kaiinka. i kau» th .u ka Lujia Hooui o Kii iv>ntore e weneu; ae ka khoa o Maude A*, A. Almo l p.Ui. k„ ue o ua li- ( o 0 ka uoie laua e .. t ..... k». . Lo nuu a- _ ixv. ..ap. ir ,Teii'.olo V 0 £Ul ia o lune.