Ke Au Okoa, Volume I, Number 4, 15 May 1865 — Page 1

KE AU OKOA.

BUKE 1--HELU 4.}  HONOLULU, MONEDE, MEI 15, 1865.  {$2.00 NO KA MAK.

 

"KE AU OKOA,"

E HOOPUKA MAU IA'NA I

KELA POAKAHI KEIA POAKAHI,

MA KA

HO RA EALU O KAKAHIAKA.

ELUA DALA NO KA MAKAHIKI hookahi, he kanalimakumamalua nupepa ia. E uku e ia ke DALA HOOKAHI no ka hapalua makahiki mua, iloko o na mahina mua eono; a pela hoi ka lua o ke dala, e uku e ia iloko o ka hapa hope o ka makahiki.

 

"KE AU OKOA."

KA UKU O NA

OLELO HOOLAHA.

NA OLELO HOOLAHA—No na lalani he 10, oia hoi 1 iniha, no ka hoopuka hookahi ana, $1 00; alua hoopuka ana, $1 50 ; ekolu, $1 75; hookahi mahina, $2 00.

Aia no ko keena o "KE AU OKOA" ma ka Hale Paipalapala Aupuni, maluna no o ka Hale Pai.

 

He mau Mele.

 

No Kamehameha V.

Make na moku ia Kalani,

Uuku wale no Hawaii,

I honiia i ka poho o ka lima,

Kapauu ana i ka Akau,

E ike oe apopo,

I kea a kamahao a Iwa,

I ke kama a Kekupuapa,

I ke keiki hana a Kalani,

I ka hakoko a 'e moku,

I ke kaina a ka luahine,

Komo "Papa" ke ku—i,

He make kipu ka aina,

Ka lima aiwaiwa o Kalani,

O Anehe lawe au aina,

O ka lima akau o Alapauilamoku,

Ilaila ka oi kepa lua o hina moe,

O kahi o ka make i waiho ai,

O ka hele ai nemanema oleia,

Lalau Kalani la mo-a,

O paha kua lolomehani, Hookui a puni hahai,

Hahai i Olokuma aloalo,

Ha ka iwi o ka aina,

Manunu ka iwi o ka honua,

Uina me he pali hiolo la,

Ua hano ua kekee,

Kaka Kalani i kahaka lewa,

Haule lele walawala ka moku,

Pio—ka manea o Keau,

Ka wawae aia iluna,

Ke poo aia ilalo,

Hoole—wa—le—wa—lewaia,

Lele ka kowali Hawaii,

Me he kaula ka Pinao la,

Ka maiewaia e Kalani,

Na Kalani nei auhee,

Ua maka ie i ka nahele,

Ke maka i nei ka lukuna,

Ua mio aku la me he wai la,

Me he imupuhi na Pele la,

Ke ku a kehu i ka lani,

Me he lu manawa hua kaikoo—lae,

A,—kuka puna ke koa iuka la,

Ua limua opala ka mo—ku.

 

No Kalani ka moku, ka honua,

Ka uka, ka moana, no Kalani,

Nona ka po, nona ke ao,

Nona ke Kau, ka Hooilo, ka Makalii,

Ka malama, ka huihui Hoku lani e kau nei,

Ke kapola halau o luna, a lalo, o uka, o kai,

No ke 'Lii ka ukana kikoola,

O ka hao pae, o ka manu pae i ke ka honua,

O ka Eamakaulii me ka Palaoa,

O kehu kai o ka makahiki,

Niau pio Kalani ke kupa aiau,

Kaaniau aukalana ke kua loa, ke kua poko,

Holo ka papa a ke 'Lii aimoku o Kalani,

Ku ka hula haa ka papa,

Haa kupapa mahimahi na moku,

I kana pii, i kana pii i ke ana ohana Hilo,

I kana lapa, i kana lapa,

Io a leuleu a Kau, me Puna,

Ai koke no i na io ohana moa,

Ke kiko koke, kiko aku, kiko mai,

Nani wale lakou e hohohoka mai nei,

Lea ka hoka i ka nui o Keahuawa,

Aloha ino kakou e hohoka mai nei,

E hapa ka hoka i ka lei,

E hele i Kona, i Kailua la,

E i ana i ka hokahoka i Hoolae la

He kela hoi keia no ka hoka,

He aiwaiwa nui nei,

He a-a pii lolo kahi,

Aia ke a-a wale la no,

A-a Kau, i ka makani kea,

A, apiki Puna, i Leapuki,

Nanai wale ana i Haunanaia,

Ke nana wale la i Nanawale,

Lalau wale ana Hiloone, i Kalalau,

Uoki i opea ana,

Opea iho la Hilo-paliku,

Ku wale una i Kahooku,

Kuo-e wale ana i ka mauna,

I ka uka o Olaa, Paoole,

E oe e kohukohu ka moku ee wale,

Ka aina makee wale—e,

A, ka aina kino, ka aina lapuwale la,

Ka hoomoku hoomoku wale iho no,

He ulu alana moku keia e ka Lani,

E malela, e kuala, e pokii kaina,

E kapu ole na Ka—, e na kaka, kaka,

E Kakae a Kahekili,

Ke kani mai nei ka alana,

Ka oho'a lana makua kahi,

Ke ko-ko koia mai nei me he hana la,

Ke kau-o ia mai nei ilalo ke alo,

No Kau ke koana mai,

Neeu wale mai no Puna,

Eu Hilo mai kaula Paieie,

Kaina mai la ka papa ku,

Malana ka mole o ka honua,

Helea i ke api o ka moku,

Ka lino kaakolu aina,

Ke aho o Hilo makua ha,

Hikii lia iho ia paapaa kaula i ka A-i,

Eia ke kauo ia mai nei,

Ke koloa mai nei ka moku,

O kolo, owai la ke kanaka o Kalani,

O Hoolei e—o maua,

O maua nei o Kukapalani,

Noluna ke kanaka e alana mai nei,

He alana.aha la keia,

He alana moku he hulu Alii,

Ko ke 'Lii he io alii kama la,

Ka hai po me ka hai ao,

Ko ke kahuna hai kupule,

Ko ke'kua hai anio,

Ko ka aina o Maki—a,

Maki a uka, maki a kai,

Maki a hulu honua ke au,

Hai ka lani la, no-a ka moku,

Hai ka lani ia Piena,

Ku kohi Kapueokahi,

Ma lo ka lani, wela ka honua,

Halua hau ole ka po,

Aohe ao nana o lele,

Ku pono ka limu i ke'lii,

Ka haipule moku o ka lani,

I ka hoa noho o Kumakalani,

He hiwahiwa na Lono,

He hikuhiku na Kiniakua,

He kupu na Maliu ka lani,

Na laua me Kaekae,

I hookauhua i ka opu,

O ke ake no ka haiau,

Hanau mai no mailoko,

O ke aho no ka haipule.

 

KENE TE.

He Mooolelo no Sekotia.

MOKUNA XI.

KA LA KARISTIMASA.

Eno a ehiku paha pule i hala mai mahope iho o na mea i hai ia aku la i kela mokuna ; a ua mau no hoi ko Kenete noho ana iloko o ka hoohaahaa ia, o Geofirey wale no ka hoa kamailio me ia oloko o ka pakaua. Aohe i hoea hou mai na uhane imua ona, aohe no hoi i loaa hou ia ia kauwahi wa e kamailio pu ai me Evelina ; no ka mea, mahope iho o kona pakele ana i hai ia aku ai ma kela mokuna iho nei, ua kiai mau ia oia e kona makuakane a me kona kaikunane ma na wahi a pau loa ana e hele ai. No ia mea, ua malule iho kona naau, ua haalele mai ka o ana a ka ula i kona mau papalina, ua kupee ia kona uhane ilalo me ka awahia o ka ehaeha; aka, ua paulele nui aku ia i ka noiau o ka lani.

Ka Ma rquis ke kane a Evelina e mare ai—oia ke kane i ike ia e kela mea keia mea. E like me ka ike mau ana o ka Marquis ia Evelina, pela i ulu mai ai ke aloha iloko ona, me ka manao ole he manao ko Evelina aohe nona ; aka, ua ike no oe e ka mea heluhelu i kana mea i kaunu ai. Ua olelo ia o ka la Hapa Nuia ka la e mare ai, no ka mea, he la maikai ia no ka lawe ana i ke koolua imua o ke kuahu. Elua a ekolu paha la mamua ae o ka hiki ana mai o ke Karistimasa, ua hoohamama ia a e na puka o ka pakaua, i komo mai ai na hoa aloha e puunaue i ka olioli i hoomakaukau ia no, kela hoa aloha keia hoa aloha. I ka houluulu ana mai o na hoa aloha, hoomanao ae ia i na wa ulumahiehie o ka pakaua.

A o mai la ke alaula o ka la Karistimasa, a ua nui no hoi na mea i hoonani ia ka rumi ahaaina me na hae o na pakaua a pau i hiki mai; a ua hohola ia ka papaaina i kupono no na hoa ai he kanalima. I aku o Geoffrey ia Kenete i kona wa i lawe aku ai i ka mea ai a kona haku, "He la Karistimasa kaumaha loa keia ia oe e Kenete ; heaha la ka mea a Galenakaila i hookuu ai ia oe e hoolealea oe ia oe iho iloko o na ea kuplikii o kou neoneo?" "Ua oi loa aku," wahi a Kenete, "ka maikai o ko'u noho ana iloko o ko'u rumi e uhai aku i ka manea wawae o ko'u mau manao, maua o ko'u huikau ana aku me na luana ana o ka aha olioli, o ka rumi ahaaina ; aohe he lealea io kai loko olaila, no ka mea, aia he mea e hikilele ana ma ka mole o ko'u uhane." "A! e Kenete, ua aneane e like kou manao me ko'u i keia kakahiaka, no ka mea, ua makau au no kekahi mea e hiki mai ana i keia po." "Aole au e olelo," wahi a Kenete, "he makau au ia mau mea ; aka, ua ike no au i kekahi poe i makau ia mea. Aohe no e hoomakaukau ia i mea e hoomalule mai ai i ka olioli o ka manao hopohopo a me ka palupalu."

"He oiaio ia e Kenete, he manao io anei oe i na hiohiona o ka poe make?" Ia wa, ku pololei ae la o Kenete a nana aku la i ka helehelena o ke keiki, me he mea la e heluhelu aku ana ia i kona manao, me ka olelo aku: "I ke Akua wale no e hiki ai kela mea keia mea, a nana wale no e hahai mai i kela mea keia mea ; he mau helehelena anei kahi oloko nei o ka pakaua a like me kou ka noonoo? A he poe e ae no anei e olelo ana no keia mea?" "Aole," wahi a ke kauwa, "ua ala ae lakou a pau loa i keia kakahiaka, a hele aku i ka holoholo a hoi mai, a aia lakou ke ai la me ka olioli. Me he la nae e hoopalai maka wale ana no lakou, oloko nae ua piha i ka makau." I aku la o Kenete, "aohe oe i hai mai nei no Evelina." "Aia no ia ma ka papaaina, a ole no ka mea i luhia e ka ehaeha a me ke kaumaha o ka naau. Ua poina au i ka hai aku ia oe i ka olelo ana i hai mai ai ma o Dame Ursula ia oe, e olelo mai ana, aole i hoopoina i ka manaolana ana i haawi mai ia oe."

"A ano," wahi a Kenete, "a oluolu oe e hai aku ia Dame Ursula, e hawanawana aku i ka pepeiao o kona haku wahine me ka olelo aku, e inu ana au no ke ola makamae o Evelina i keia ahiahi." A haalele mai la ke kauwa ia Keneta iloko o ka neoneo o na paia o kona rumi ; a haulehia aku la o Kenete iloko o ka noonoo ana no na mea e hanaia'na ia ahiahi iloko o ka rumi ahaaina. Kupu mai la ka hoomanao ana iloko ona no na mea ana i lohe no ka po Karistimasa i hala loa aku mamua. I ka waiho wale ana o na noho elua, a kahi wahine kilokilo i hai mai ai ia laua, me he mea la ua moeuhane ia mamua no ia mea.

I ka hora eono o ka liula ia,—i ka wa o na kukuna hope loa o ka la, e kiei mai ana maluna o ka ili kai—hamama ae la na puka o ka rumi aina, e ale mai i na hoalauna a pau, no ka ahaaina olioli ana no ka la hanau o ke ''Alii o na Alii, a me ka Haku o na Haku." E like me ka makou mea i hai mua aku no ka hoonaniia ana o ka rumi aina, me na mea ai o na ano a pau loa, a me ke kahikoia me na hae o na pakaua a pau e pili koke mai ana. I ka hora ewalu oia ahiahi, ua noho like ae na hoa ai a pau ma ka papaaina, he kanalimakumamalua ko lakou nui ; a i ka hora eiwa me ka hapa, ua laweia aku na mea ai, a paneeia mai na mea ono, na hua laau, a ua hoopihaia na kiaha a pau i ka waina. Ua kauia mai ke bola ohana nui iluna o ka papaaina, a ka wa ia a na kuene lawelawe a pau8 e haalele mai ai i ka rumi aina, i waiho iho i na haku iloko o na auwaha kuhohonu o ka lealea maikai. I ka pau ana aku o na kauwa a pau, a kani mai la ka pila me ka honehone, oiai e kokolo nahenahe ana ka leo o na pila, a kupinai hoi ka pa aku i ka paia o ka rumi aina, e lealea ana hoi na hoaai, e uke ana hoi na kiaha, he hoailona o ke aloha mawaena o kahi a me kahi, aia hoi iloko o ko lakou kahaha nui, hamama ano e mai la ka puka, a ikeia aku la kekahi mau mea e komo mai ana, he kane a he wahine. I ko lakou hoomaopopo ana o ka Marquis no o Alanadela i make a me kana wahine.

I ko laua komo ana mai, aohe i loheia ka owe o ko laua mau kapuai ilunu o ka moena, ua nana aku hoi kekahi hoa ai i kahi, aohe leo pane. Ua hamau malie ka rumi holookoa me he ilina la o ka poe make. Pau mai la hoi ke kani kua ana o na pila, a haule ano e mai la ke kapa kila iloko o ka rumi komo kapa o Galenakaila ; a hoomanao iho la ia i na mea a pau a ke kuene i hai mai ai iaia. Laweia aku la ka manao maikai, mailoko mai o kela mea keia mea, a naueue kela mea keia mea, me he pua mauu la i paia mai e ka makani kolonahe. Ia wa no i ike koke aku ai o Galenakaila i na helehelena o ke kane a me ka wahine ana i ike mua ai iloko o kona keena. Komo mai la a ku ma kahi a ka Marquis a me Macoma e noho ana. Ku ae la o Macoma a me ka Marquis iluna, a nee aku la me ka haalulu nui i kekahi aoao o ka rumi ; a hoomanao ae la o Macoma i kana mea i olelo ai. Aohe mea a ka poe wiwo ole e makau ai; no ka mea, aohe iloko o kona mau aa ka paakuku wale ana o ke koko, aka, i ko ka poe no a pau loa.

I ka hakahaka ana o na noho a ka Marquis a me Macoma i haalele iho ai, hoomanao ae la o Galenakaila no na noho kanaka ole elua a ke kuene i olelo mai ai. Noho iho la ua mau uhane nei a elua iluna o na noho, a wehe ae la i ko laua mau papale, a ikea mai la ko laua mau helehelena, aohe laua no keia ao. Lalau aku la laua i na kiaha, a hoopiha iho la i ka waina, a kau ae la ia mau meai ko laua waha, a waiho aku la ilalo, a ku ae la laua iluna, a nana mai ia Evelina me ka hoomaikai mai, a hele aku la a ka puka o ka rumi, huli mai la i hope a nana mai la i kela mea keia mea iloko o ka rumi ahaaina, me he mea la e haawi mai ana i ko laua aloha hope loa, a hemo aku la laua iwaho me ke kamumu nui ana o ka puka mahope aku o laua. He mau minute elima mahope iho o ko laua puka ana aku iwaho, aohe i loheia kekahi leo pane, a i ka pau ana oia wa, lele aku la ka wahine e puiliki i ke kane, ke kane i ka wahine, ke keiki i ka makuakane, ke kaikamahine i ka makuahine. Kii aku la o Galenakaila a me Macoma e hoala i ka Marquis e moe lolii ana iluna o ka papahele me ka ilihia, a ninau mai la i ke ano o na mea a pau i hanaia ia ia e moe ana i ka makau. Hai ia aku la na mea a pau, a me ke ano o ka haalele ana mai o na uhane i ka rumi, me ka hoomaikai mai ia Evelina.

Hoomalielie aku la ka Marquis i na poe a pau, me ka olelo aku, "E ike oukou e o'u mau hoa'loha a pau i hiki mai nei, mai manao oukou i hele mai na uhane o kuu kaikuaana a me kana wahine ma ke ano huhu, aka,i hele mai nei laua, no ko laua lohe ana e lilo ana o Lady Evelina i haku wahine no ka pakaua kahiko, a me na ululaau ulumahiehie o Alanadela nei." Na ia mea i hookanehai i na makau e kau ana maluna o na hoa ai a pau. Hoi hou kela mea keia mea ma ko lakou wahi iho. Iloko o ke kulanalana ana o keia poe, hookahi a makou mea e hai aku ai, i ke komo ana mai o na uhane, hookahi kanaka i ike mua, a oia hoi ke poo o na kanaka hookani pila, no ka mea, oia kekahi o ka poe hookani i pau ai i kipaku ia i na makahiki i hala ae. Hai aku la ia i ka poe a pau loa malalo iho ona, o na mea a pau loa a lakou i ike ai ia po, ua like no ia me ka mea i hanaia i ka po Karistimasa mamua loa. Hookani mai la ka poe hookani pila i kekahi leo no ka make, a kulu like mai la na waimaka o na mea a pau, no ka honehone aloha o ka leo o ka pila. Mahope iho o ka hora umi, pau ae la ka ahaaina ana, a hoi aku la kela mea keia mea iloko o kona rumi iho.

I ka hora umikumamakahi o ia po, komo aku o Geoffrey iloko o ka rumi o kona haku, me ka hahai aku i na mea a pau i ikeia iloko o ka rumi ahaaina, a i aku la ia, "Pehea la kou mau manao no keia mea?" I mai la o Kenete, "Aole e hiki ia'u ke hai aku ia oe i ko'u manao no ia mea, aka, ke makemake nei au ia oe e hana mai no'u kahi i mea." "Heaha ia?" wahi a ke kauwa, "e hai mai oe, no ka mea, ua makaukau au i na wa a pau e hooko ai i kau mau kauoha a pau loa, ina ia'u ka mana e hooko ai." Olelo aku la o Kenete, "I kakahiaka nui e hoao oe e ike ia Dame Ursula, a e kauoha aku oe ia ia e hawanawana aku i keia mau huaolelo i ko Evelina mau pepeiao.— Ina he aloha io kou e Evelina ia Kenete, alaila, i kauoha mai ia oe o Kenete e halawai aku me ia, ma ke awakea o keia la iloko o ka ululaau." "Na'u no e haawi aku i kau kauoha, a na ka lani e hoopaa i kou aloha! I ka lakou olelo mai, ua hooua iho kona uhane i ka pomaikai maluna o Evelina; Aka, aia nae he mau leo e kuhea mai ana oia hooua ana, me he mea la aole ia no ka lilo ana o ka Marquis i kane na Evelina." A pela aku la ua wahi kauwa nei, e hoi i kona rumi; a waiho iho la ia Kenete iloko oka neoneo o kona rumi, a i iho la o Kenete ia ia iho, "Na ke Akua e haawi mai i ka la a'u e kokua aku ia ia oe no kau mau hana maikai ia'u."

MOKUNA XII.

I ka wehe ana ae o ko alaula o kekahi la ae, a i ka o ana mai o na kukuna la, e hoauhee ana i na kulu hau e moe ana iloko o ka poli ala o na pua, a e hoomaka ae ana hoi ia e hoomalamalama holookoa i ke ao, i pakuia e ka pouli o ka po i kunewa ae, ikeia aku la o Kenete e kapio ana i kona ala iloko o ka ululaau, ka pahu hopu ana e kali ai no kana mea i paumako ai. I ka hiki ana o ka la i kiekiena ponoi, hele aku la o Evelina me kona kahu wahine Dame Ursula e halawai me ia. I ko laua hiki ana aku i kahi a Kenete e kali ana no laua, olelo mai la o Kenete me kona mau maka i puia e ke onaona, "Nani ka pomaikai o ka halawai hou ana me oe e Evelina, a me oe e ke kahu wahine maikai." "A i mea," wahi a ke kahu wahine, "e hoopioloke oleia ai ka olua mau olelo haihai ai ana, e pono au e haalele ia olua." A haele aku la laua, me ke kui lima ana, a poina ae laua i ke kaikuono o na mea nana i hookaawale ia laua. Ia laua me he mea la ko laua Paredaiso nani loa ia ululaau, e like me Adamu a me Ewa i ko laua mau la. Ka la e pa ana maluna o ko laua mau poo, ka owe ae o ka wai o ke kahawai, ke kani mai a na manu iloko o ka nahele, a nakeke ana o ka lau laau i ke peahiia mai e ka makani aheahe lua ole, i keia mau mea a pau, aohe laua i manao iki ae, a aohe no hoi laua i manao ae aia he Makua nui e haka mai ana maluna o laua, a he mau anela hoi nana e kakau i ka laua mau mea a pau loa e hana ai. I laua iloko o keia ano, i aku la o Kenete, "A ano, e kuu aloha, e hoakaka aku ai ia i ke kumu o ko'u koi ana aku ia oe e halawai pu kaua iloko nei o ka ululaau. Aole nae au e ninau aku ana ia oe ma na hoopoluluhiia i na mea i hanaia i ka po nei." "Heaha," wahi a Evelina, "ke ano oia mau mea i ka po nei, manao anei oe, he mau elele laua ma i ka luakupapau mai, e hoomaikai mai ana, me ka manao e lilo ana au i wahine na ka Marquis?" "No ia mea ka'u e hoi aku nei ia oe no ka wa hope loa, e lilo io ana auanei oe i Haku wahine no ka pakaua o Alanadela nei." "Heaha la uanei ka'u haina e haawi aku ai ia oe, oiai o ka la 26 keia o Dekemaba, a elima wale no la i koe mareia au me ka Marquis, ina au e hoole, alaila, e kaualakoia au imua o ke kuahu, no ka mea, ua hooholo loa ae kuu makuakane ia mea, a aohe no hoi he olelo a ko'u kaikunane a Macoma. Elima wale no la no'u i koe."

"No kaua," wahi a Kene te, "iloko o na la elima i koe, he nui na mea e hana ia ana. He mau manao io kai loko o'u, ua maliu mai ka lani ia kaua. A ma na mea a pau a'u i ike ai iloko o keia mau manawa, ua ike au ua huipu ia ko kaua mau pono, iloko o keia mau mea e hanaia nei. Ua ike au i na uhane, a ua alakai ia au e lakou, a ua kuhikuhi ia au i na mea a pau a kekahi mea paha o ka pakaua i ike ole ai. Ua hele au me lakou ; ua lohe au i na leo ano e, a ua hoopua mai lakou iloko o ko'u mau pepeiao i na manao lana ano e—i kahi wa, ua hoopoluluhi ia au, a i kahi wa, hoolioli ia mai au—me he mea la he kanaka olulo au i pae i ka aina e, a o keia mau leo na hoku o ka manao lana e kuhikuhi ana ia'u, aia he wa i ke kuluna o ka wa e hiki mai ana, he pomaikai nou a me a'u." "Pehea la e hiki ai ia'u ke pane aku ia oe e Kenete, oiai o ko'u makemake ke kahe nei ia ma kahi ala, a o ka'u hana hoi ma kahi ala." "E hoolohe mai," wahi a Kenete, "ina oe e uhai i ka makemake o kou makuakane, alaila, e koi koke ia mai auanei au e haawi aku au i ko'u aloha hope loa ia oe e Evelina i keia manawa—a aole paha kaua e halawai hou ana." "A!" wahi a Evelina, "mai olelo pauaho koke oe e like me ia ; aia he mau mea nui iloko o kau mea e olelo mai nei. I kahi wa, ua oluolu a nahenahe kau kamailio ana mai, a i kahi wa, ua huhu. Ua olelo mai nei oe he nui na mea e hana ia iloko o na la elima, a ma kau mea a pau loa i hai mai nei, o na mea a pau loa ua ili wale iho no ia maluna o'u hookahi." "Aole au i manao, o oe wale no e Evelina ke kaua aku i na makemake o kou makuakane, a me na hookae a kou kaikukane ; aka, ina oe e lilo ana na'u—a na'u ponoi wale no. Ua ike no au aole e hoopoina ka lani i ka hoouna ana mai i ka pomaikai maluna o ko kaua mau poo."

Ina pela io kou manao," wahi a E velina, kanalua ole." Puili mai la oia ia Kenete, a halawai ae la ko laua mau lehelehe me ke kaomi pumehana a ke aloha. Ia laua e puliki ana ia laua iho, me he mea la aohe mana malalo iho o ka la e hiki ai ke hookaawale ia laua, pa-e mai la kekahi leo, e olelo ana ; "Na ke Akua iloko o kona ahonui e hoopomaikai mai ia olua." Puoho ae la laua, me ka nana ae mao a maanei, kahi i pa-e mai ai keia leo uwalo, a ike aku la laua i kahi wahine kilokilo e ku ana iluna o ka omuku laau.

Olelo aku la o Kene te, "Pinepine wale ko kakou halawai ana, aka, aole au e hookuu aku ana ia oe me ka makana ole aku i kahi mea ;" a wehe ae la o Kenete i kana eke dala, a haawi aku i ua wahi wahine nei me ke koi aku e lawe ia. Hoole mai la ua wahi wahine nei, me ka i mai, "Aohe makana e haawi ia ma keia ao no na hana maikai: aole au e lawe i kau gula, no ka mea ua hooholo ae au, ma o ke kea la, aole au e hoopa ia mea, ina he mau hana ku i ke ola o kahi ka'u e hana ai. Ka'u mea e makemake nei ia oe e hai mai, ina he oiaio ka lono e wawa ia nei no na mea i hana ia i ka po nei iloko o ka pakaua." "Ae he oiaio," wahi a Kenete, "ua hoomanao ae au i ke ko ana o kau mau mea i hai mai ai ia'u, no na noho kanaka ole elua." "O oe ka paha o Kenete ka mea a ka poe o ka pakaua e olelo maikai mau nei?" "O ko'u inoa o Kenete, a heaha kau mea e ninau nei?" "No ka mea, ua manao nui au ia oe, aole no ka maikai o kou mau helehelena wale no ; aka, ma kou ano, aia iloko olaila na anapu ana a ka pono." Kikoo mai la ia i kona lima maluna o ko laua mau poo me ka i mai, "Na ke Akua e hoopomaikai ia olua a elua."

I ka pau ana o kana olelo ana pela, huli ae la ia a holo aku la iloko o ka ululaau, me ke kahea ana, "Kenete! Kenete!! Kenete!!!" A waiho iho la ia laua nei iloko o ke kahaha nui. Aole paha i hala elua minute mahope iho o ka haalele ana mai a kahi wahine ia laua, pa-e mai la kekahi leo ano e i ko laua mau pepeiao, a puoho ae la laua, e hele mai ana ka Haku Macoma i o laua la! Ua ho-a ia kona mau maka e na ula wena o ka huhu, a aohe nae i manao ae o Kenete i kona inaina, hookuoo iho la ia ia iho, me he mea la aohe he mea i hanaia iwana o laua. Olelo mai la o Macoma ia Evelina, "E Evelina, ua poina anei oe ia oe iho? Aole anei ou manao ua hoohaahaaa oe ia oe iho, kou makuakane, kou kulana a me ko'u kulana, ma ke kamailio ana me keia wahi keiki makua ole?" Kapalili ae la o Evelina i ka wa i halawai mai ai ka olelo hoino no kana ipo i kona mau pepeiao ; aka, i ka wa i hoopuka ia mai ai ka olelo hoino, wehe ae la o Kenete i kana pahi kaua, a hoihoi hou iho la i kona wahi, me ka i aku, "Aole au e ae aku, e alako ia au e hakaka me oe e Macoma, ka mea a'u i hiipoi ai me he kaikuaana la."

"E hakaka me a'u,'' wahi a Macoma "aole au e ae aku i ka maka o ka'u pahikaua e kikohu ia me ke koko o kekahi mea malalo mai o ko'u kulana." "E Macoma," wahi a Evelina, "Mai olelo ino oe i ka mea au i aloha ai, mamua aku nei me he hoa hanau la nou." Olelo mai la o Macoma, "Mai keakea oe ia'u i ka'u mau mea e hai aku ai i keia keiki i hanai ia e na berena o ke ahonui ;" i kalahea aku la ia i ke kahu wahine Dame Ursula, e hele mua io na la, a e hoihoi, aka ia Evelina i ka pakaua. I ko laua hala ana'ku, ku iho la o Kenete a me Macoma iloko o ka ululaau. Mamua nae o ko laua haalele ana mai ia Kenete, papa mai la o Evelina ia Kenete, aole e komohia iloko e hakaka me Macoma. I aku o Kenete, "Mai manao oe e Evelina ia mea, no ka mea, aohe e hookuu mai ko'u naau e kue aku i ka poe a pau o ka inoa o Galenakaila." * * * *

Elua hora mahope iho, hoi hookahi aku la o Kenete i ka pakaua o Alanadela. Ia ia i hiki aku ai i ka puka komo, ninau aku la ia i ke kiai puka, ina ua hoi mai o Macoma. a hoole mai la ke kiai puka, me ka olelo mai no ke oki loa o ko Kenete aahu i ke koko, a o ka wa-hi wale no o kana pahikaua ka mea ma kona puhaka. Aole i kakali aku o Kenete e kamailio me ke kiai puka. Hoi pololei aku la ia i kona rumi. Aole i liuliu kona komo ana'ku, hiki mai la ka mea nana i malama ka ululaau, me ka omuku o ka pahikaua, me ka olelo mai, "I loaa ia ia iloko o ka ululaau, ma ke kae o kahi opilopilo wai i piha i ke koko. Ike koke mai la ke kiai puka okumu ia o ka pakaua a Kenete." "Pela io paha," wahi a Kenete, no ka mea, ma kahi i loaa mai nei ia'u keia mea, ua kahakahaia ka lepo me na manamana wawae, me he mea la, he mau kanaka kai hakaka malaila. A lawe ia aku la ka lono imua o Galenakaila, no ka nalowale ana o Macoma, ke ki-o koko iloko o ka ululaau, ka okumu o ka pahikaua a Kenete, ke oki loa o ko Kenete aahu i ka lepo i kona hoi ana mai, a me ka paa ana o ka papale o Macoma iloko o ka ululaau.

I ka hiki ana aku o keia mau lono a pau e pili ana no Macoma, imua o Galenakaila, ka Marquis, a me kekahi mau hoa'loha e ae, ua kuniia ka manao paa iluna o ko lakou naau, ua pepehiia o Macoma e Kenete ; a hooho ae la o Galenakaila me ka mokumokuahua o kona naau, "Ua pepehiia kuu keiki! Ua pepehiia kuu keiki!!"

MOKUNA XIII.

Kii aku la ke kahu wahine Dame Ursula, a lawe ia mai imua o Galenakaila, ka Marquis a me kekahi mau hoa'loha e ae. Hahai mai la ua wahine nei i na mea a pau loa ana i ike ai, a olelo ae o Galenakaila, "He oiaio ma na mea a pau i haiia mai nei, ua make kuu hanau kama Macoma ia Kenete." A olelo mai la ke kahu wahine, "He mea kupanaha keia, aole i make o Macoma ia Kenete, aole ia he oiaio, he wahahee ia e like me ka po, ka poeleele." Kauoha ia aku la kekahi e kii ia Kenete, aohe i liuliu, hiki mai la ia. Ua wehe ia i kona kapa i oki loa i ke koko, a he aahu hou kona e komo ana. I kona komo ana mai, ua kaumaha kona mau helehelena i ka nana aku, aole me ka hopohopo nana i pepehi o Macoma, aka, no ka nalowale honua wale ana o Macoma. Aole, no ia wale no hoi, aka, no kona manao ua hooholo lakou a pau loa, nana i pepehi o Macoma. Kulou aku la ia i kana mea i hana'i, a me ka poe hoi e kakali ana e lohe i kana olelo no ka nalowale ana o Macoma.

"E ke kanaka opiopio," wahi a Galenakaila, "ua nalowale o Ma coma, a ke noi aku nei au ia oe, e hai mai oe i na mea a pau e pili ana ia." Haka pono aku la kona mau maka ia Galenakaila, a olelo aku la, "E kuu Haku aole au i ike i ke ano o ko Macoma nalowale ana." "E Kenete," wahi a Galenakaila, "me keia auanei oe e hana mai i ka'u, i uku no ko'u hanai maikai ana aku ia oe." "E manao anei oe," wahi a Kenete, "ua pepehiia e a'u o Macoma?" "E Kenete, mai hoopunipuni oe! no ka mea, aia he wa e hua mai ai kona koko mai ka lepo ia oe, no kau ino i hana aku ai ia ia." "E ke kanaka opiopio," wahi a ka Marquis, "aole anei ou ike ua komohia kou mea nana i hanai iloko o ka ehaeha, no ka nalowale ana o kana keiki ; a o ka mea wale no i koe ia oe, o ka mihi mai no kau, no ka mea, aia he wa e hiki mai ana, a lilo aku kou poo e okiia no ka ino au e hana nei." "Ua pepehi kanaka anei au?" wahi a Kenete, "mea paha aia no ia ke holoholo la iloko o ka ululaau. Aka, o ka mea a oukou e hooili mai nei maluna o'u ua hookahe au i kona koko, ke ahi aku nei au ia oukou, he mea hiki ole ia ia'u ke lawelawe, oiai mailoko mai o ka puhaka hookahi ko maua hanai ia ana, kona kapa aahu, ko'u ia e aahu ai, a manao anei oukou, he naau ko'u e hoala ae ai i ka lima kakauha o ka pepehi kanaka, a pepehi aku ia ia, a ke hai aku nei au ia oukou mai ka mole mai o ko'u puuwai, aohe e hiki ia'u ke pepehi ia ia ; a ina paha ia e hoea mai i keia wa, alaila o ka mea a oukou e hoahewa nei ia'u e hilahila anei oukou, a e huna i ko oukou poo malalo o ke koloka o ka hoohaahaaia." "Pehea la oe e?" wahi a Galenakaila, "e hiki ai ke hoole mai i keia mea, oiai na hoike a pau loa i hai mai nei, he mau hoike ia e hoahewa ana ia oe, a ua olelo mai nei hoi o Dame Ursula, i ka ike ana ia oe e ume ana i kou pahikaua mai kona wa-hi ae, a e hoomae aku maluna o ke kino hewa ole o ka'u keiki hanau kama." "Ke ao aku nei au," wahi a Kenete, "i na mea a pau loa i hoike ia mai nei, he oiaio ia mau mea." A ia wa, hemo mai ia ka puka komo, a hoea mai la kekahi kanaka me ka papale o Macoma i pulu i ka wai, me ka olelo mai, ''Eia ka papale o Macoma, i loaa mai nei ia'u iloko o ke kahawai."

I aku la o Keneta, "He oiaio anei, pela e make ai o Macoma?" a hina aku la ia ilalo, me ka poniuniu, a i kona wa i mohala ae ai, e moe ana ia iloko o ka hale paahao, me kona lima ua ohao ia i na kupee hao.

(Aole i pau.)

 

Na Kula Paakai o Kaleponi.—Mawaena konu o ka aina, ma kahi i kapaia o Reese River, ua ike ia he nui na kula paakai, ua aiai loa ka aina no ka paakai i hu wale mai mailoko ae o ka lepo. O kekahi oia mau kula, ekolu mile ka laula a he umikumamalima kona loa, aohe he wahi uliuli iki o ka mea ulu, aole hoi he wahi manu a moo paha i ike ia e oni ana ma ia wahi, me he mea la, o ke kula ia o ka make.

 

Ke Lii Wahine o Farani.—Ma kekahi ahaaina ma Parisa, ua hele malaila ka wahine o ka Emepero, o Iugenia, a o ka waiwai iloko o na daimona ana i aahu ai, ua like ia me $3,500,000.

 

Kuini Victoria.—Na loaa makahiki o ka Moi Wahine o Beretania, o Victoria, ua oleloia, ua like me elua miliona dala, i kela makahiki keia makahiki. Manomano o ke dala!