Ke Au Okoa, Volume I, Number 5, 22 May 1865 — Page 1

KE AU OKOA.

BUKE 1--HELU 5.}  HONOLULU, MONEDE, MEI 22, 1865.  {$2.00 NO KA MAK.

 

"KE AU OKOA,"

E HOOPUKA MAU IA'NA I

KELA POAKAHI KEIA POAKAHI,

MA KA

HO RA EWALU O KAKAHIAKA.

ELUA DALA NO KA MAKAHIKI hookahi, he kanalimakumamalua nupepa ia. E uku e ia ke DALA HOOKAHI no ka hapalua makahiki mua, iloko o na mahina mua eono; a pela hoi ka lua o ke dala, e uku e ia iloko o ka hapa hope o ka makahiki.

 

"KE AU OKOA."

KA UKU O NA

OLELO HOOLAHA.

NA OLELO HOOLAHA—No na lalani he 10, oia hoi 1 iniha, no ka hoopuka hookahi ana, $1 00; alua hoopuka ana, $1 50 ; ekolu, $1 75; hookahi mahina, $2 00.

Aia no ko keena o "KE AU OKOA" ma ka Hale Paipalapala Aupuni, maluna no o ka Hale Pai.

 

He mau Mele.

 

He Inoa no Willie J. S. Ulunui.

Aloha i ka luna o Waipuhia,

I ka wai lele huna mai i ka pali,

Ua pali Lanihuli i ke ala haka,

Ka makani kuehu lau kawelu,

Hoolono o ke kai o Heeia,

Nana kapa kea o Mokapu,

Kuu hoa i ka uka o Mololani,

I pulu i ka ua Apuakea,

I ka iho'na aku i Pualoelo,

Ko alo ke huli mai ia nei,

E i aku ka lulumi i Kaopuaua,

Ka nunua kanaka i Kaumakapili,

O ka leo o ka pila paumeume,

Hao na pea heke o ka Ekela,

Kapeke i ka nuku o ke Awalua,

Elua lei lehua a ka manao,

Kuu pua ahihi Kamaakahala,

O ke aha ka hala i paweo ai?

E pili ai oe me ke onaona,

Onaona ia kaha o Huleia,

Kai pakuikui o Kaieie,

A eo mai oe i kou inoa,

A e Uilama, e maliu mai oe.

I aloha i ka noe o ka mauna,

I ka uhi mai paa o Hualalai,

Alai mai i ka a weliweli,

Halii iluna o Kaukoloana,

Ua ana wau, ua luhi maoli,

Ua eha, ua ehaeha ka manao,

He manao i ke ahe wehe lau nei,

Olelo iluna o Leolanihale,

He hale kuu kino na ka manao,

Nana e kiai paa ke aloha,

A e Uilama, e maliu mai oe.

O oe no ia e Lauonaona,

Lau pua ahihi noho i ka uka,

I ka uka pohai a ka lehua,

Elua maua me kuu kino,

O ke kino keia ua alo ia,

O ia hau anu o ka mauna,

Mauna ia ua hele ke haaheo,

Kipe pua hala o Kekele,

A nehe no wau o ka makemake,

Noho hoomanao i ke kauoha,

I ka pa leo mai a ke aloha,

Aloha ka la wela i Hookena,

Kena au, pakui i ka haia ole,

I ka ua koi awe i ka maka ulu,

I ka lilia ku i ke kahawai,

Nawai la wau e maliu aku,

I ka ole hala ole mai a ka manu,

I ka ulu nahele i Paieie,

Pakela no oe a ka haohao,

Ka manao mua, ua lana mai,

Ea mai enaena i ka ua koko,

I ka haawe ia e ka naulu,

Ka makani lohe ole la, he Maaa,

Aheahe kolonahe ana i ka poli,

I ka poli mehana o ka makua,

I ke onaona ala o Laukaopua,

O ka'u pua oe i manao ai,

O ka lai huli lua i Luakaha,

Hookaha ka maka o ia manu,

Hookokoe ana i ka onohi,

He onohi lei momi no Keamalu,

E malu ko leo mai pane mai,

Mai hana wale mai i kou laki,

I ka la eiwa i hala iho nei,

A eo mai oe i kou inoa,

A e Uilama, e maliu mai oe.

WAHINE KAPU.

 

Hoohalahala kohu ole.

E KE AU OKOA E :—Aloha oe:—He wahi aka iki ko'u no na olelo a D. K. o Kaakopua i pai ia ma kou helu 2 o ka la 1 o Mei, o ka pule i hala ae nei, malaila, au i manao iho ai e ekemu aku i ka mea nana i kukulu i keia mau huaolelo kehakeha ma ke poo. Oia hoi keia, "Manao Hoohalahala," a ke manao nei keia hoa, i ka mea nana i kukulu mai; he pane hupo ia no ka wa i hala, e noho ana iloko o ka pouli, me he mea la, he po hou ma Hawaii nei.

Aka, he manao lana nui ko keia hoa, e hoike aku ia oe e D. K. i mea hoi nana e huki iho a malo na aa koko koni makamae o kou puuwai aloha a hiki i ka pane poo o kou kulana kiekie mai ka piko popohe o kou poo, a hiki i na kapuai hele o kou mau wawae. Akahi mea kamahao, eia hoi ka ninau ia oe.

He like no anei ka palapala ma ka olelo Beretania, me ia hoi ma ka palapala i kakau ia ma ka olelo Hawaii? Alua, heaha la hoi ke ano o ka oukou noi ana, no ko oukou makemake ole i na olelo namu i kau ia maloko o na moolelo haole, i unuhi ia, a me na mea hou o na aina e mai? I like ole ke kapa ana 'ku i na inoa ma ka olelo Hawaii, nolaila, ke i aku nei au ia oe, a i ia lakou nei ae, uoki ia no ka mea, he manao kuhihewa kou, a me kou mau hoa, [oukou] wahi au.

A ke noi mai nei oe e hai aku keia pepa ia oukou i ke ano, i mea e pau ai ko oukou kuhihewa, eia ka manao o keia pepa i lohe oe, o ka mana o keia pepa, ua like pu me ka'u e pane aku nei ia oe, nolaila, o na mea hou o na aina e mai, a me na moolelo, a me na kaao, mai kuhihewa oe no Hawaii nei ia mau mea, e pono ai, a e holo lea ai kau e hoohalahala nei, a e pololei ai hoi e unuhi pololei ia ma ka kakou olelo kupa o ka aina nei, a ke makemake nei au e lohe i kou manao, a i ekemu mai oe, e olu auanei keia kini ua pu-a ka uahi, ai ia no kahi kalo moa ono o Kaakopua, ua pau, e oki au maanei, ke hoi nei. Me ka mahalo.  B. JOHN HENELE.

Maunahoano, Haliimaile, Honolulu, Mei 10, 1865.

 

KENE TE.

He Moolelo no Sekotia.

MOKUNA XIV.

Aohe huaolelo i ke ao nei e hiki ai ke hooakaka ae no ka ehaeha a me ke kaumaha i uhi ia maluna o ko Evalina puuwai, i ka wa e hiki aku ai ka lono i ona la, o kana aloha he hoa kuwili no ka rumi pouli o ka hale paahao. I kona lohe ana, ua hoouna ae la ia i ka uwe nui, a loha iho la, me he pua la i mae i na kukuna ikiiki o ka la. He hapalua hora paha kona uwe ana, a ala mai la ia a ninau mai i ke kahu wahine, ina ua manao io ia aohe i pepehi o Kenete ia Macoma. I mea e hooluolu ai i kona manao, haha-i aku la ke kahu wahine i kona manao a pau no ko Kenete komo ole iloko oia hana. Ia wa i aku la o Evelina, "Aole au e hookomo mai ana i ka manao ua pepehi o Kenete ia Macoma—a he manao io no hoi au, aia he wa nana e hai mai i ke kulana o Kenete. O! e Macoma, kuu kaikunane aloha—he oiaio anei aole au e ike hou, a pela auanei oe e lawe ia aku ai mai io makou aku nei? O na hua olelo au i hai mai ai i ko kaua halawai hope loa ana, he mau olelo huhu? O! e Macoma, Macoma!!" a haule aku la ia iluna o kona wahi moe, me ka ehaeha o kona naau.

A ia ia e kumakena ana, komo mai la kona makuakane, a hopu aku la ia i kana kaikamahine e puliki mai ia ia i kona poli. O ka hora eono ia o ke ahiahi, e a imoimo ana ka ipukukui, a hoouna mai la kona malamalama maluna o ke kumakena ana o ka makua a me ke kaikamahine, no kekahi o ko lakou ohana i nalowale ano e. Ma ko Macoma nalowale ana, ua nalowale ka inoa haaheo o Galenakaila, no ka mea, aohe ana keiki kane e ae, i mea nana e halihali aku i kona inoa imua i na hanauna e hiki mai ana. Pela ka makuakane a me ke kaikamahine i kuka ai, a hala ka hora, haalele mai la ka makuakane i ke kaikamahine iloko o ka opiopi'na a ke kumakena.

I ka puka ana aku o Galenakaila mailoko aku o ka rumi o Evelina, ike aku la ia i ka malamalama o kekahi ipuka e hele mai ana i ona la. Ninau aku la o Galenakaila, i ka mea nana e lawe mai ana i ka ipukukui, a hai mai la kela, o Maomora ke poo o na mea hookani pila, me ka olelo mai, "E kala mai oe i'au e kuu Haku, no ko'u hele ana mai imua ou i keia manawa o ka po, oiai ua komohia oe iloko o ke kanikau ana no kau hiapo, aka, i hele mai nei au e hai aku ia oe no na mea i ike ia i ka po nei. Aole keia o ko'u wa mua i hiki mai ai iloko nei o keia pakaua." Olelo mai la o Galenakaila, "O oe ka paha, kahi o ka poe hookani pili i pau ai i kipaku ia?" "Ae,'' wahi a Maomara, aole nae i like loa na mea i hana ia i ka po nei, me na mea a'u i ike mua ai, no ka mea he mau noho kanaka ole kahi oia, aka, o ka ka Marquis mau olelo i hooluolu ai ia oukou i ka po nei, aohe ia he oiaio, oiai aohe pela kana mau olelo i ka wa i hiki mai ai ua uhane la, he iwakalua kumamakolu mau makahiki i hala ae nei. O kana mau olelo i hai ai iloko o ka luana o ka po nei aole ia, ua manao paha ia e waiho aku i ka hoomalielie maluna o ko oukou mau puuwai, o ka hiki ana mai o ua mau uhane la he mea ia e hoolaulea mai ai, he aloha io ko kona kaikuaana ia ia, aka, ke hai aku nei au ia oe, aole. O ko laua manao, me he mea la o keia Keneta a kakou e ike nei, aia he wa, iloko o na hora o ka poliuliu e hiki mai ana, he mea nui kana e hana mai ai ia kakou.

Ia wa no i pau ai kana kamailio ana, a i mai la ka Haku o Galenakaila ia ia, "Mai hopu—a aku oe i kahi, ua hiki mai oe i ko'u rumi nei i keia po, manao ia auanei, he mau mea ino ka kaua i kamailio ai."

Ua hiki i ka hora o ke aumoe, hoi aku la o Maomara i kona rumi, a pa mai la he makani ikaika, o mai la ka uila, a nei mai la ka hekili, maluna o ka okana holookoa o Alanadela. Ua pouli loa e like me ka pouli o Aigupita, ua po nei, haule makawalu mai la ka ua, a pohopoho ka honua. Iloko o keia pouli nui, a i malamalama wale no he wahi sekona, i ka wa a ka uila e anapu mai ai, ike ia aku la kahi wahine kilokilo e hele ae ana ma ke kakai pali, mawaena o na pohaku, a me he mea la nae ua ike lea ia i na iniha a pau loa o ka honua ana e hehi ana. Ke kumu o kona auwana ana i ka po pouli e like me keia, aohe i ike ia, aka, hele aku la ia e imi hele ana i kahi i ku ai ke kia hoomanao o ka Maquis o Alanadela a me kana wahine i make. I iho la ua wahine nei, "Maanei no hoi la," ia wa i oaka koke mai ka uila, a ike iho la ia, ua hoopunipuni mai kona hoomanao ana ia ia. Aole i liuliu a hiki aku la ua wahi wahine nei i ke kia hoomanao, a lohe aku la i kekahi mea e pule ana imua o ke kia hoomanao, ike koke aku ia o ke kuene no o ka pakaua o Alanadela. Hele aku la ia a ku ma ka aoao o ua wahi kuene nei, "He oiaio, o oe no anei na e ke kanaka i uhi ia o ke karaima a me na hewa he nui wale, a heaha kou mea i imi mai nei i keia wahi e hoouna aku i ka lani i kau mau mihi ana, a manao no anei oe e hoolohe mai ka lani ia oe e ke kanaka i paumaele ka lima i ka pepehi kanaka;" "Owai oe,'' wahi a ke kuene, "e olelo mai nei ia'u?" "He koko a he io e like me oe." Olelo aku ke kuene, "Aohe oe no keia ao, o oe no kahi wahine e uhai mau nei ia'u, a ke makemake nei au e hai mai oe i ke kumu o kou hahai mau ana mahope o ko'u mau kapuai." "No ia mea," wahi a kahi wahine, "Aole au e hai aku ia oe i keia wa, a mahope aku e ike auanei oe," a kau aku la ia i kona mau lima iwiiwi loloa maluna o kona poohiwi. "Ua ike no au ia oe," wahi a ka wahine, "A o kou inoa o Agnus Winetona."

I kona lohe ana i kona inoa ponoi, kulou iho la ia ilalo no kekahi mau minute, a ea la kona maka iluna, i hoomalamalama mai e ka o ana a ka uila, aia hoi, ua kahakaha ia kona helehelena e ka weliweli a me ka makau, no ka hewa o kona lunaikehala. Lele ae la ua kuene nei iluna, i ka wa o ka o hou ana mai o ka uila, a hooho ae la ia me ka leo nui, "E ke Akua! E ke Akua! o keia mau mea a pau a'u i ike ai, he mau hailona keia e hai mai ana, ua kokoke loa mai ka wa au e kau mai ai i kou hoopai ana maluna iho o ko'u poo no na hewa a'u i hana ai." Me keia mau olelo i kona waha, holo aku la ua kanaka nei, me he mea la, e uhai ia mai ana ia e na diabolo he nui wale mahope ona.

I ka wa i holo aku ai ua kuene nei, nui loa ka ne-i ana a ka hekili, ka anapu ana a ka uila, ka makawalu ana a ka ua, a me ka pouli kukonukonu loa. Kukuli iho la ua wahi wahine nei imua o ke kia hoomanao, a iloko oia pouli nui, o mai la ka malamalama ano e, ana i ike ole ai mamua, a ike pono loa ia'ku la ke kukea o ke kia hoomanao, a iloko oia minute hookahi, ike ia aku la ke aka o ka Marquis o Alanadela a me kana wahine e ku mai ana imua o ke kia hoomanao, a kau iho la i ke aka o ko laua mau lima maluna o ua wahi wahine nei. Ia minute no i pau ai ka loku ana a ka ua, ka anapu ana a ka uila, a me ka ne-i ana a ka hekili, a waiho molaelae iho la me he po mahina la. Aohe leo pane, aohe nakeke o ka lau laau, aohe no hoi loheia o kahi leo hamumumu iloko oia mau minute. Wehe ae la ke aka o ka Marquis a me kana wahine i ko laua mau papale, a kuhikuhi aku la i ko laua mau lima i ka pakaua, a i ka hookokoke ana a ku o ua wahi wahine nei, aia hoi, nalowale ano e aku la ua mau aka nei, a haalele iho i kahi wahine iloko o o ka pouli mua.

Pa hou mai la ka makani, nee mai la ka ua, a anapu hou mai la ka uila e like me mamua. Ua hele mau no ia i na po a pau ma na wahi neoneo mehameha loa, aole nae ia i ike i neia mea he makau, a akahi wale no ia a ike i ua po nei. A ia ia i haalele aku ai i ke kia hoomanao, lohe aku la ia i ke kamumu mai o kapuai hao lio. I kona hiki ana aku ilaila, e waiho ana kekahi kanaka, a ma ka anapu ana mai o ka uila, ike iho la kahi wahine no ka pakaua ia o Makalapina. Lawe ae la ia i ka omole barani ma ka aoao o ka noho o ua kanaka nei, a hooinu aku la ia ia, a aohe i liuliu, pohala mai la ia, me ka ninau mai, "Owai oe, ka mea nana au i hoola ae nei, me he mea la aohe i malihini loa kou mau maka ia'u?" "Aole anei ou hoomanao i ka la i hakaka ai oukou iloko nei o ka ululaau? owau kahi wahine nana i ahai aku ka lono i oukou la no ka pakele ana o Evelina ia Kenete." I mai la o Inidulupa, "Aole au e hookuu aku ia oe, e hoi hookahi oe i kou wahi, oiai ua hoihoi houia mai ko'u ola ma kau hana maikai, a ina aole oe e ae ia, e hoi pu kaua i ka pakaua o Makalapina, a o na mea maikai a pau loa a kou naau e makemake ai, oia ke loaa ia oe." I mai la kahi wahine, "Aole, no ka mea, ua anu loa ko'u mau au, e aho no paha ko'u moe iloko o kekahi puha laau i keia po a ao." "Aole wau e ae aku ia," wahi a Inidulupa, "no ka mea, aole oe i waiho iho ia'u e make au i ke anu a me ke koekoe o keia po ua, a i ole ia mai pau au i ka amuia e na puaa hihiu, ina aole oe i hiki mai e hoola ia'u. Manao anei oe e haalele ana au ia oe, iloko o ka pouli eehia e like me keia? E kau pu kaua maluna o kuu lio nei, ina e ala ae, a i ole ia, e hapai no au ia oe me ko'u mau lima, me he makuahine la no'u." "No ia mea," wahi a kahi wahine, "ke ae aku nei au i kau noi," a kau ae la laua nei maluna o ka lio, a holo aku la laua i ka pakaua o Makalapina.

I ke kakahiaka o kekahi la ae iho mai la o Galenakaila mai kona rumi mai, me kona helehelena i puia e ke kaumaha no kana keiki hanau kama; a mahope iho o ka aina kakahiaka hoolalelale ae la na malihini e haalele i ka pakaua, a hoi aku la i ko lakou mau pakaua ponoi iho. Aole no hoi o Evelina i iho aku e ike i na malihini i ko lakou haalele ana mai, no ka noho kanikau no kona kaikunane, (no kona kaikunane iloko o ka rumi pouli.)

I ka pau ana aku o na malihini i ka hoi, komo aku la o Galenakaila iloko o kekahi rumi mehameha me ka Marquis e kamailio ai no kekahi mea; a i ko laua noho ana iho, olelo aku la o Galenakaila, "E kuu Haku, ua makemake nui au e hoopuka aku ia oe, i kekahi mea a'u i manao ai he huhu paha anei oe ke lohe ia." "Heaha ia manao ou?" wahi a ka Marquis. "Ke manao nei au, o ka olelo hoohiki a'u i ae ai ia oe e mare olua me kuu kaikamahine, a ke noi aku nei hoi au i kou ahonui e hoopau ia hoohiki ana, no ka mea, ina e hoopau ole ia keia olelo hoohiki, alaila, e lilo ana i mea e hookala ai i na koi o ka pilikia e hana nei i ka piko o ka puuwai o Evelina." "Ina pela kou manao," wahi a ka Marquis, "aole anei ou manao e nui ana ka hilahila e kau iho maluna o ko'u poo, oiai ua laulaha ka lono mao a maanei no kou hoouna ana ae ia'u i ke kulanakauhale o Edineboro, e hele mai au e lawe i ka lima o kau kaikamahine imua o ke kuahu, i hoopaaia ai maua he kane a he wahine e ka sila hemolele o ka mare? Aole anei i hiki mai na hoa'loha i ka pakaua nei e hoomaikai no ko maua mare ana? Aole anei i hana ia kela mea keia mea i kupono ai no ka ahaaina mare? Ina he koi mai e waiho iki no kekahi manawa, alaila, ae aku au; aka, ina he koi mai kau e hoopanee loa mai loko loa mai o'u, aole au e ae aku."

"Ina oe i ike," wahi a ka Haku o Galenakaila, "i ko Evelina manao, alaila, aole oe e hoole, no ka mea, aole ia i aloha ia oe, ua lilo kona naau a me ke aloha o kona mau la opiopio ia Kenete, ka mea e moe la iloko o ka rumi pouli." "Ina pela kou manao," wahi a ka Marquis, "na'u no e ninau ia Evelina, a ina i hoole mai, alaila, e hoopau no au ia hoohiki ana me ka maikai." Kii aku la o o Galenakaila i kana kaikamahine; a i kona hiki ana aku i kona rumi, hahai aku la ia i ke kumu o kona kii ana mai ia ia, a olelo aku la ia ia e malama pono i kona kamailio ana me ka Marquis. Lawe mai la o Galenakaila a waiho iho la ia ia e kamailio pu me ka Marquis, a huli aku la ia ma kahi e. Ia ia e holoholo ana, ua hoopuoho ia mai ia e ka hiki ana mai o ka Marquis i puia na maka i ka olioli, me ka olelo aku ia Galenakaila, ua mau no ko Evelina manao e mare me ia. Olelo aku la o Galenakaila, "Mai kona mau lehelehe ponoi no au e lohe ponoi mai ai i kona manao, no ka hoole a me ka ae." Holo aku la ka makuakane e halawai me kana pua hookahi i koe, me ka ninau aku, ina ua haawi aku ia i kona ae ana e mare; a hai mai la ke kaikamahine, "He oiaio, ua ae aku no au e like me kau mea i makemake ai ia'u e hana. Hoolei ia iho la kona makuakane iloko o na auwaha o ke kahaha, no kona manao, ua aloha oia ia Kenete. Ua manao no hoi o Evelina, aole i loli ae ka manao o kona makuakane, a e hookae hoi i ka Marquis.

MOKUNA XV.

KA PAKAUA O MAKALAPINA.

O keia pakaua, ua kukuluia maluna o kekahi lae pohaku kiekie. He nui na hanauna o Makalapina i hana i ua pakaua nei, mamua ae o kona paa ana; a oia no hoi kekahi o na pakaua o ka papa ekahi o ka ikaika loa; a o na haku hoi o ua pakaua la, o laua no kekahi o na kanaka ikaika o ka Hilana. Eiwa mile ke kaawle o keia pakaua mai Alanadela mai.

I ke kakahiaka mahope iho o ka po ua, makani, hekili, ike ia aku la kahi wahine kilokilo iloko o kekahi o na rumi o ka pakaua, e noho ana iluna o kekahi noho ma ka puka aniani, me ka huli o na maka i ka pakaua o Alanadela. Ia ia e noho ana malaila, lohe aku la ia i kekahi mau leo e wawalo mai ana, me he mea la mailoko mai o kekahi rumi pouli, a lohe aku la no hoi ia i ka  nakeke mai o ke ki o ka rumi pouli. Puka aku la ia mai kona rumi a iwaho o ka pa, kahi i houluulu ai na kanaka o ka pakaua, a mai a lakou mai kona lohe ana, ua kiola ia o Kenete iloko o ka rumi pouli o ka pakaua o Alanadela, no ka manao ia ua pepehi o Kenete ia Mocoma iloko o ka ululaau. Haha-i mai la lakou i ke ano o ko Kenete loaa ana ia Galenakaila, iloko o ka rumi aina, i ko laua po i mare ai me kana wahine. I ka lohe ana o ua wahi wahine nei i  keia mea, maule iho la ia; a hapai ia aku la iloko o ka hale. I kona pohala ana ae, ninau aku la o Inidulupa i ke kumu o kona mai, hai mai la ia, "He mea mau no ia ia ia," aole oia ka oiaio, me he mea la no kona hoomanao ana ae i kona waiho ana ia Kenete i ka po i mare ai o Galenakaila ma. Haalele mai la o Inidulupa i kona rumi, a i ka oluolu loa ana ae o kahi wahine, imi aku la ia i ka rumi kahi i hiki mai ai ka leo ana i lohe mua ai, no kona manao he rumi pouli kahi e hoopaahao ia ai kahi mea, a i kona hiki ana aku ilaila, lohe aku la ia i kekahi mea e uwe ana, a komo mai la iloko ona o ka rumi pouli; haalele aku la ia ia wahi, a huli ae la ia a komo aku la iloko o ka rumi kuke, i ka wa a na kuke e hana ana i ka puaa i make ai ia Kenete iloko o ka ululaau. Komo loa mai la ka manao iloko ona, o Macoma kela i hoopaa ia iloko o ka rumi pouli, a aole hoi ia i make, e like me ka lono i laulaha ae ma o a maanei, i make i ka pepehi ia e Kenete.

MOKUNA XVI.

KA MAKE ANA O KA MANAOLANA.

Ua uhi mai ka po a, e hoi ae kakou i ka pakaua o Alanadela, e makaikai i na mea e hana ia ana iloko o laila.

Iloko o ka neoneo, ka mehameha, a me ka eehia o ka rumi pouli, ike ia aku la o Kenete e holoholo ana, me kona helehelena i uhi ia e ke kaumaha—e noonoo ana i na mea i hanaia i na hora he kanahakumamawalu i kaahope ae. E ku ana he papakaukau me kekahi pika wai e ku ana maluna, a ma kekahi puuopala, kona wahi moe ia iloko o ia mau hora. Ka puka o keia rumi ua paa loa i ke ki ia, a mawaho mai ua pani hou ia mai he mau pani hao nui. Ina e komo iloko o Kenete ka manao e holo malu, aole e hiki no ka mea, ua paa loa.

Mahope iho o ka hora ehiku lohe ia aku la ka owe o kekahi kapuai e hele mai ana io na la. Manao iho la ia owai la no ka mea, o ka hoi koke ana aku no ia o ke kuene Winetona, i lawe mai i kona aina ahiahi, he berena paakiki me ka wai. Ia ia e noonoo ana owai la auanei ka mea e komo mai ana, hemo mai la ka puka, a komo mai la ka Marquis, a na ka malamalama o ka ipukukui i hai mai aole oia wale no kai hele mai, he mau ukali kahi i hele pu mai me ia. Olelo mai la ka Marquis ia Kenete, "I hele mai nei au, aohe ma kekahi ano e ae, aka, ma ke ano hoa aloha—i na oe e oluolu e hookuu mai i kou mau pepeiao e lohe ia." "Ina oe i hele mai nei, e hai pololei aku au ia oe no na mea a pau loa i hana ia i nehinei iloko o ka ululaau, alaila, ma ke ano hoa aloha io kou hele ana mai e ike ia'u, a na ka lani e hoomaikai mai no kou lokomaikai."

"Aohe o'u manawa," wahi a ka Marquis, "e kamailio loihi ai me oe; aole no hoi au i hele mai nei me he Lunakanawai la nou, aka, me he hoa aloha la, a na kekahi mea no hoi a kou naau i aloha ai, nana au i hoouna mai i ou nei," "A!" wahi a Kenete, a pu—a mai la ka olioli i kona mau papalina, no ka mea ua hai mai kona puuwai i ka inoa o ka mea nana i hoouna mai ka Marquis. "A pehea la kona manao," wahi a Kenete, "manao no anei ia ua hana hewa au?" "Nau no ia e noonoo," wahi a ka Marquis, "i aloha wale mai nei no o Evelina ia oe—a e koi mai nei ia ia oe e uhai i na olelo a pau o keia palapala a Evelina ia oe e Kenete. Hopu mai la ia, me he ilio pololi la e hopu mai ana i ka pona iwi ke kiola ia aku; wehe ae la ia a heluhelu iho la:—

"KENE TE:—E ike no paha oe i ke kaumaha o ka ili ana mai maluna iho o'u i ka hai ana aku ia oe, ua hoopau ia na aloha i kuai ia, me ka hemolele mawaena o kaua. Ua pau na mea a pau loa i ka hana ia; ua haawi aku au i ka'u olelo hoohiki e mare ia au me ka Marquis o Alanadela. Aole nae no ko'u manao ana e hoopoina ia oe kuu aloha o kuu mau la opiopio, aka, i mea e hooko ia ai ka makemake o ko'u makua. Aka, aole au e hookuu aku ia oe e komohia ae iloko o ka popilikia a me ka inea, ina e haawi ia mai ia'u ke ao holo okoa a pau loa. E oluolu oe e ae mai i na mea a pau loa a ka Marquis e koi aku ai ia oe e hana, e hoolohe, a e uhai oe i kana mea e koi aku ai ia oe, a oia ka'u noi, a me ka'u pule hope loa ia oe me kuu manao lana aole oe e hoole i ko'u makemake. Ke haawi aku nei au ie oe i ko'u aloha hope loa, a ke noi ae nei au i ka Makua e kokua mai ia oe, a hiki i ko kaua wa e halawai hou ai.

"E VELINA."

Ua heluhelu hikiwawe loa ia i keia palapala e Kenete, a i ka pau ana, ike iho la ua holoi ia kona manao lana nui i kukulu ai, a ua pania e ko kekahi aloha e ae. Ku iho la ia e like me ka pohaku e naue ole, a hooho ae la ia, "E ka lani! ua manao o Evelani ua pepehi au ia Kenete," a puliki iho la ia i ka palapala iloko o kona poho lima, "e ka Marquis, ina oe e hookuu mai ia'u e hele aku no wau imua o Evelina, a i luna o ko'u mau kuli e hai aku ia ia, aole loa au i hoala ae i ka lima kakauha o ka pepehi kanaka e powa aku ia ia i kou kaikunane, a ia Galenakaila hoi i kana hiapo kane. Aole! aole loa au i pepehi ia Macoma, a ua ike no ka lani ia mea. Ua hele mai nei anei oe ma ke ano hoa'loha?" "Ae," wahi a ka Marquis, "a na kela palapala no i hai mai ia oe i ka oiaio. Aole au e ae ana e komo mai i kou rumi nei i keia hora o ka po, ina aohe o'u manao aloha nou e Kenete. E hooluolu oe ia oe iho, a e noonoo pono i na mea oloko o keia palapala." No kona piha loa i ke kaumaha a me ka pioloke no ka hookaawale ia ona mai kana aloha mai, i aku la ia, "E ao aku oe i ka moana e hooluolu ia ia iho, nona na ale e paio mau nei me na lae kahakai aa; a aole ia'u. Ke noi aku nei au ia oe e hookuu mai oe ia'u e kamailio pu wau me Evelina, me kou ike mai no ia kamailio ana! Ke noi aku nei au ia oe ma ka inoa o kela anela maikai nana i haawi i kana olelo hoohiki ia oe."

"Aole au e ae aku ia oe e Kenete, no ka mea, ua lawe ia aku kou manao pono mai ia oe aku; aole no hoi au i hele mai nei e kikeolelo me oe, ua hala he umi minute, aohe mea i hana ia, nolaila, ina aole oe e ae mai, haalele koke au ia oe." "Alaila," wahi a Kenete, "e hai mai oe i ka'u mea e hana ai. Aia io no he olioli i kupono ai ke ola ana, oia hoi ke aloha o ka mea i aloha ia, aka, i ka wa nae e hoopau ia mai ai e ka mea i aloha ia, alaila, aohe mea e ae a ka mea i hookae ia e hana ai o ka make wale no."

"Ina ua aloha io oe ia E velina e uhai oe i kona makemake hope loa, a oia hoi ka'u mea e hai aku ai ia oe. E holo koke oe i keia wa i Enelani, a hala mai ka palena o Sekotia nei, alaila, pau ka uhai ana a ka make ia oe; ina oe e noho he mea oiaio e hoouna ia aku no oe e make iluna o ka amana, a oia make ana he make mainoino a hilahila loa no hoi, a he mea ia e alako koke ai ia Evelina i ke kae o ka lua kupapau."

"He hilahila a he mainoino io no i ka mea i hana hewa, aka, ia'u aole. E aho no kuu noho ana, a okioki liilii ia au e ke koi a ke kanawai, mamua o kuu holo ana, me he kanaka makau wale la. Aole! E kuu haku, Aole!" A kukuli iho o Kenete ilalo, a leha ae la i kona mau maka iluna i ka lani, a olelo ae la, "E ahonui e ka lani! i na mea a'u e hai aku ai, ke ae nei au e na anela nana e kiai mau nei ia'u, e holo, aole nae no ko'u manao maoli, aka, no Evelina wale no, ka mea a'u i aloha ai, a i hoopau ole ai i kuu aloha a hiki i ka hopena. Ae, e holo no au me ka hao kuni o Kaina ka mea pepehi kanaka, ma ko'u lae, ina he mea ia e hoomama ae ai i ke kaumaha i kaulia maluna o Evelina."

I ka pau ana o kana kamailio, wehe ia mai la ka puka, a alakai ia aku la keia iwaho o ka pakaua, kahi hoi i kali mai ai ka lio a me na kanaka e hele pu ana me ia." Ia ia e alakai ia ana iwaho, ua nui na manao o kela ano keia ano i komo mai iloko o kona poo, a ia wa no hoi i kiola iho ai ka malamalama powehiwehi o ka mahina i ko lakou aloha maluna o ke poo o Kenete. Nana ae la ia mao a maanei i na paia nana ia i hoopumehana; hoomanao ae la ia i na wahi a pau a laua me Evelina e kui lima ai, ka ulu laau a laua e holoholo ai, na alapii o ka pakaua a laua e noho ai i kona wa aohe i hookae ia. Ia ia i hoomanao ae ai i na la olioli i hala, kulu iho la kona waimaka; a aohe io no paha e nele ke kulu o kou waimaka e ka mea heluhelu, ina o oe kai kipaku ia, me ka hao kuni o Kaina ma kou lae. Hiki aku la lakou i kahi a na lio e ku ana, a olelo aku la ka Marquis ia Kenete, "E kau oe maluna o ka lio, a e lawe i keia eke i piha i ke gula, a ina e pau ia e haawi oe i keia palapala i ko'u mau luna ma na banako o Pelekane, e hele, mai kanalua ka manao." Olelo mai la o Kenete, "Aole o'u makemake i kau gula, no ka mea, aole au e haalele ana i kela pakaua no kekahi mea e ae, no ke aloha wale no o Evelina. Ke haalele nei au, a ke waiho nei hoi he inoa pelapela loa, a nolaila, e hoihoi aku oe i kau gula, a e haawi mai i kela pahikaua ma kou aoao."

Ua kanalua ka manao o ka Marquis i ka haawi i ka pahikaua ia Kenete, aka, ike aku la ia ma ke aiai o ka mahina e hoomaka ae ana ka huhu e pii ae ma ko Kenete mau papalina, wehe koke ae la ia a haawi aku la ia Kenete. Olelo mai la ka Marquis, "Na kuu mau ukali e kuhikuhi, e alakai, a e malama ia oe ma na wahi a pau loa au e hele ai. Ua makaukau oukou a pau, e aloha auanei oe e Kenete," a hopu aku la ia i kona lima. I mai la o Kenete, "E oluolu oe e haawi aku no hoi i ko'u aloha ia Evelina, a nau no e hai aku i ke kumu o ko'u haalele ana i ka pakaua nei, a na ke Akua, ke lilo oe i kane nana e hooili mai i ka pomaikai he nui wale maluna o ko olua mau poo."

Hoohuli ae la o Kenete i kona lio, a hou ae la i na kui i na aoao o ka lio, aole i liuliu, nalowale aku la lakou iloko o ka ulu laau, a huli hoi aku la no hoi ka Marquis a me ke kuene Agnus Winetona i ka pakaua.

Aole i pau.

 

HAALELE I KE ONE HANAU.—Ma ka aoao hema o Rusia, aia ke waiho la kekahi aina i kapaia o Circassia, he aina maikai, me na mauna a me na awawa i uliuli i na mea kanu, a ua piha pono ia aina mamua aku nei i ka poe kamaaina oia wahi, he poe ikaika a akamai hoi i ka mahiai, a me ka hanai holoholona. He poe koa no hoi ke hapai i ke kaua. Ua nui ka makemake ana o na Moi o Rusia iloko o na kau i hala aku; e lilo ia aina no lakou, aka, ua hooikaika loa na kamaaina e kipaku aku i na malihini a e hoomau ia ke kuokoa o ko lakou mau alii iho. A iloko o ka makahiki i hala ae, ua lanakila aku la na Rukini, a ua kaili ia ke ea oia aina e lakou. Nolaila, ua ku ae a haalele, a hele nui aku ka poe kamaaina mai ke one hanau a i na aina e, ilaila e noho ai. Ua pau ka lahui okoa i ka hele a noho ma Tureke, na kane, na wahine, me ko lakou mau pono a pau. Ua oi aku ko lakou nui mamua ae o keia lahui o Hawaii. Ua oleloia he 40,000 wale no o lakou i koe ma Circassia, a ke hoomakaukau nei lakou e naue aku.

 

HE KUMULAAU HUA NUI.—Aia ma Farani ka wahine a kekahi kamana, i hanau mai ekolu keiki i ka manawa hookahi. Iloko o na makahiki eono, ua hoopomaikai oia i kana kane me ka hanau ana i na keiki he umikumamakolu, palua ka hanau ana, a hiki i keia hanau hope ana, alaila, hoea mai ekolu keiki.