Ke Au Okoa, Volume I, Number 6, 29 May 1865 — Page 2

Page PDF (1.29 MB)

KE AU OKOA.
HONOLULU, MEI 29, 1865.

 

MA KE KAUOHA.

            Ua lawe mai makou i na papa inoa o na Luna Helu i aponoia e ka Moi no ka M.H. 1865, a ua lawe pu mai no hoi makou i ke ano o ka palapala ao a ke Kuhina Waiwai, e haawi ai i hela Luna Helu keia Luna Helu; a malaila i hai pololei loa ia ai ka hana a kela mea keia mea, i ku like ai me na kanawai i hooholoia.

OAHU.
Honolulu--W. H- Pease, T. C. Heuek. Koolaupoko--J. S. Doyen, Barenaba.
Koolauloa--W. C. Lane, J. M. Kalanipoo. Waialua--Anderson, J. W. Keawehunahala Ewa a me Waianae--J.R. Williama, Kahaualono.

KAUAI.
Lihue--E. Knull, Thos. H. Marshall. Koloa-- D. McBride, S. Aukai. Waimea--V. Knudsen, Kauai. Hanalei--J. S. Low, H. J. Wana. Anaholo--G. N. Wilcox, S, Kamahalo. Niihau--Nuikino, E. Kahale.

MAUI.
Lahaina--B. H. Sniffin, J. A. Pupuhi. Wailuku--T. Forsyth, H. Kuihelani. Makawao--T. Everett, Nui. Hana--T.C. Wilmington, C.K. Kakani. Molokai--R.W. Meyers, Kaaiwa. Lanai--B.H. Sniffin, J. A. Pupuhi.

HAWAII.
Hilo--F S. Lyman, S. Kipi. Puna--G. Jones, Kaaina. Kohala Hema--J. Davis, J. Parker. Kohala Akau--J. Wight, Naiapaakei. Kona Hema--P. Cumings, H. Kanuu. Kona Akau--C. F. Hart, Kamalo. Hamakua--S. C. Wiltse, N. Keau. Kau--C. E. Richardson, W.I. Martin.

 

KEENA O KA OIHANA WAIWAI,

Honolulu, Mei --, 1865.
            E !--Ua ili mai ia'u ka hanohano o ka hai ana'ku ia oe, make apono pu ana i KA MOI i keia la, ua kakau inoa iho au i kou Palapala Hookohu, i LUNA HELU AUHAU no ka Apana o_______, Mokupuni o_______.
            E hana oe ma ia Oihana me ka huipu ana me Mr._______. A oiai hoi o ke kumukuai e kau ia maluna i na waiwai paa e oe a me Mr. _______, e lilo no ia i mea e hahaiia'i e ka Luna Helu o kou Apana, oia ke kumukai no na makahiki elima e hiki mai ana, a malalo hoi o na mea i hoakakaia a i hookoe ia ma ka Pauku 4 o ke Kanawai o ka la 30 o Iune, 1860, ke nonoi pu aku nei hoi au, e hoomaopopo oe i ka pono maoli o ka hana paewaewa ole ma na mea a pau, a e hoomaopopo loa'ku, nae hoi i na Pauku 3, 4, 6, 7 a me 8 o ke Kanawai i haiia maluna.
            Ke nonoi pu aku nei no hoi au ia oe; e huli i loaa pau ai ka nui o na Lio a me ua ILIO, ma kou Apana; o ka nui o ua dala i helu ole ia ma keia mau mea auhau elua, iloko o keia mau makahiki i hala ae nei, ua nui no.
            Pu me me keia mea, ko nonoi aku nei au e hoomaopopo ae kou manao i ke Kanawai i hooholoia ma ia la 30 o Dekemaba i hala iho nei, i kapaia "He Kanawai e hoomakaukau ana i mea e helu a e ohi ai me ka pololei i na auhau holoholona, a e kau ana hoi i hoopai no ka huna ana i ka waiwai."
            A ma ke Kanawai i kapaia. "He Kanawai e hoomaopopo ana i ka poe i aeia e koho balota," i hooholoia ma ka la 31 o Dekemaba i hala iho nei, (Kanawai Hou o 1864-65, aoao 65,) o oe kekahi e hana pu ma ka hoomakaukau ana i ka papa inoa o ka poe koho balota. O ka'u mea nae i makemake loa ai e hoomaopopo aku ia oe, oia no ka Pauku 2 o ke Kanawai i olelo mua ia ae la. I mea e like ai me na mea i kauohaia malaila, e haawiia'na ia o'e kekahi buke okoa, a maloko me ke kumu hiki o ka poe i ao ia ka pono koho baloko.
            E hana mai no oe i ka maikai i ke Aupuni o KA Moi, ma ka noelo ana e like me ka pololei like, i ka nui, na makahiki, a me ke ka Apana. Oiai no aole ia mea i hookomo ia ma kau hana mau ma ke ano Luna Helu, aole ua hoohuiia me ka Buke Helu Auhau, he pepe hakahaka i paiia, a'u hoi e kauoha aku nei e hooili pololei mai i keia Keena ke pau ka hana ia na.
            Me ka hilinai iho ma ko olua hana hui ana,
            Ke noho nei au, Sir, kau kauwa hoolohe,
            C. DE VARIGNY,
            Kuhina Waiwai. Ia—-------Luna Helu Auhau, Apana---------.

 

Oihana Hoonaauao.

            No ka mea, ua hooholoia o ka Papa Hoonaauao e hoomau ia i hookahi kula wae maloko o ka olelo Beretania, no ke kulanakauhale o Honolulu, ma kahi o na kula Beretania e noho nei, nolaila, ua makemake ia i Kumu no ia kula. A ke kahea ia nei ka poe Kumu e makemake ana ia oihana, e hooili mai i ko lakou mau inoa i ke Kakauolelo o ka Papa. E aho no, ina i ike ke kumu i ka olelo Hawaii kekahi. E haawi ana i ka uku kupono.
M. KEKUANAOA,
Peresidena a ka Papa Hoonaauao.
KEENA HOONAAUAO, Mei 18, 1865. 5-lm.

 

            Ke hai aku nei ka mea nona ka inoa malalo nei, i mea e kulike ai me ke Kanawai i kapaia, "He Kanawai no na aina ponoi o ka Moi, o me na Aina o ke Aupuni," i hooholoia ma ka la 3 o Ianuari i hala aku nei, i mau Bila Dala Aupuni he Iwakaluakumamahiku tausani dala, e hoopukaia aku no e hiki i ka Poakahi, la 7 o Augate, ma ka hora 10 o kakahiaka, no ka poe e makemake'ana e koho no ka uku hoopanee e ua mau dala la; mana ano a pau e hoakakaia aku ana malalo.

            1. O ka poe e koho ana; ka nui e noi ia aku ai; a me ka wa e hoi ia ai.
            2. Ka uku hoopanee he eiwa keneta, aohe e ae ia aku kekahi mea e ae ia aku malalo ma oia la.
            3. E hoopuka ia aku no na Bila Dala Aupuni, penei: Hookahi haneri, Elua haneri, Ekolu haneri. E hana ia no hoi pela i ka poe e makemake ana i Hookahi haneri dala, Elua haneri dala.
            4. E hoohamama ia aku no ka Keena hana o ka mea nona ka inoa malalo, i ka poe e makemake e koho, ma ka la a me ka hora i olelo ia.
C. de VARIGNY,
Kuhina Waiwai.

May 6, 1865.

 

KEENA O NA KOMISINA O NA AINA MOI,

Honolulu, Mei 6, 1865.
            Ke hoike akea ia nei, no ka mea, ua hookohuia na mea nona na inoa malalo e KA MOI i poe Komisina no na aina Moi, nolaila, o na mea a pau e nonoi ana e hoolimalima ia ua mau aina la, a me na palapala a pau e pili ana, e haawiia'ku imua o ka Mea Hanohano J.O Dominis, no ka mea, oia no ka Luna Aina Moi.
F.W. HUTCHISON,
CHAS C. HARRIS,
J.O. DOMINIS.

 

OLELO HOOLAHA

            A KA PAPA HOONAAUAO I NA LUNAKANAWAI HOOMALU A ME NA LUNAKANAWAI APANA. Ke hoikeia'ku nei, ua hoomakaukau ia ke Kula Ao Hana Lima a me ka Hoopololei, i hookumu ia e like me ke Kanawai i hooholoia ma ka la 30 o Dekemaba, 1864, i kapaia ua Kanawai la, "He Kanawai e kauoha ana i ka Papa Hoonaauao e hoonohonoho i Kula Ao Hana Lima a me ka Hoopololei, kahi e malamaia'i a e hoonaauaoia'i na keiki makua ole, a i haalele wale ia paha, ai hookahuliia'i ke ano o na lawehala opio." A e hiki no ke hoouna ia ma ia kula mai keia la aku, e like me ka mea i kauoha ia ma ia Kanawai.
M. KEKUANAOA,
Peresidena o ka Papa Hoonaauao.
Keena Aopalapala, Aperila 28, 1865.

 

            E LIKE me ka mea a makou i hoakaka mua ai, ke hoomaka nei KE AU OKOA e pai i na Kanawai i hooholoia iloko o keia kau Ahaolelo i hala aku nei. O ke Kanawai mua a makou e pai ai, eia ia malalo ae nei, ke Kanawai hoi no ka Awa. Ma ke Kanawai Kivila, ka mea hoi i hoololiia, ua oleloia, ua hiki no i ke Kuhina Kalaiaina i kela manawa keia manawa, o hoopuka i ka palapala ae kuai awa i ka mea e noi mai ana, ke haawi mua mai he kanalima dala. No ka makemake loa o ka inu wale ana o ka awa i keia wa, nolaila, ua malu ole ia oihana, a ma na wahi kuaaina hoi, kahi i ulu ai ka awa, aole i hooponopono ikiia ke kuai awa ana malalo o ke Kanawai, aohe mau palapala ae malaila, aka, ua kuai aku kuai mai e like me ka makemake. He oiaio no, he laau maikai ka awa no kekahi mau mai, ke hana pono ia, aka, ua nui o ka poe inu awa mamuli o ka lealea wale no, a mahuna iho, a makole hoi. Nolaila paha i hooholoia'i keia Kanawai.

HE KANAWAI E HOOLOLI AI I KA MOKUNA 7, HAAWINA 2,
E I KA POE KUAI AWA.

            E HOOHOLOIA e ka Moi a me ka Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina, i akoakoa iloko o ka Ahaolelo kau Kanawai o ke Aupuni:
            PAUKU 1. E kapaeia, a ma keia ua kapae loa ia no ka Pauku 87 o ke Kanawai Kivila, a e paniia kona hakahaka me ka Pauku hou i haiia malalo ae nei: E hiki no i ke Kuhina Kalaiaina ke haawi i palapala ae i ka mea kupono e noi ana ia ia, e kuai i ka awa no ka makahiki hookahi, ke haawi ia ia e ka mea e noi mai ana i elima haneri dala no ka palapala ae kuai awa ma Honolulu, ekolu haneri dala no ka palapala ae ma Lahaina a me Hilo, a i hookahi haneri dala pakahi no na apaha e ae.
            Aka hoi, aole no e oi ku na palapala ae kuai awa mamua o na palapala ekolu no Honolulu, elua pakahi no Lahaina a me Hilo, a hookahi pakahi no kela me keia apana auhau e ae. Eia hoi kekahi, o kela me keia mea e noi mai ana i ka palapala e kuai awa, e hoopuka mai i kana olelo noi mamua ae o ka la 1 o Nowemaba i kela me keia makahiki, a e hoomakaia ke kuai ana malalo o ia palapala ae ma ka la 1 o Ianuari ma ia hope iho; a ina e oi aku ka nui o na palapala i aeia ma ke Kanawai, alaila, e kuai kudalaia ua mau palapala'la ma kahi maloko o ka apana a ke Kuhina Kalaiaina e kauoha ai, aole nae e emi ke kumukuai ma ia kudala ana malalo o ka palena i hoakakaia ma keia Pauku. Ua aponoia i keia la 10 o Ianuari, M.H. 1865. KAMEHAMEHA R.
            Eia no kekahi Kanawai e pili ana, i na hana keaka, a me na hula Hawaii. Ma ke Kanawai mua, ua oolea a kiekie hoi ka uku hoopai, ke hapai e kekahi i ka oihana keaka, a hula Hawaii paha me ka loaa ole o ka palapala ae, a nolaila i hooholoia'i keia Kanawai e hoemi ana ua uku hoopai la, a e like me ka mea kupono.

HE KANAWAI
E HOOLOLI AI KA PAUKU 98 O KE KANAWAI KIVILA.

            E HOOHOLOIA e ka Moi a me ka Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo kau Kanawai o ke Aupuni:
            PAUKU 1. E hoololiia a ma keia ua hoololiia no ka Pauku 98 o ke Kanawai Kivila, ma ke kapae ana i ka hua olelo elima," a me ka hookomo ana ma ia wahi ka hua olelo "hookahi," ma ka lalani eiwa, a me ke kapae ana i ka hua olelo wahi i ka hua olelo "ekolu," ma ka lalani hope loa o ia pauku, a penei e hluhelu ia'i na pauku la:

            "PAUKU 98: O kela mea keia mea e hana ana a e kukulu ana i kekahi keaka, keaka lio, hula Hawaii, a hana hoike lealea paha, a e hoolaha aku ana paha, ia mea loaa ole ia ia mamua o ka palapala ae e like me ka olelo o ka Pauku 96; a i ole ia, me ke kue paha i na olelo hoohaiki o ka palapala ae i loaa ia ia mamua, a i ka manawa paha i hoolewaia'i ka palapala ae, aole o kana palapala hou, e hoopai ia oia me ka uku hoopai, aole oi aku i na dala hookahi haneri, a i ole ia e hoopahaoi oia me ka hanaookea, aole ai aku i na malama ekolu, aia no i ka manao o ka Aha Hookolokolo."

            PAUKU 2. E lilo keia i Kanawai mai kona la i hooholoia'i.
            Ua aponoia i keia la 30 o Dekemaba; M.H. 1864. KAMEHAMEHA R.

            Eia malalo iho kekahi Kanawai e hoololi ai i kekahi mau pauku o ke Kanawai Kiwila e pili ana i ke kepa ana i na luina haole. Ua ike ia iloko o na makahiki i hala aku nei, ua lauwili ka hana a kekahi poe Luna Kepa Luina, a ua malu ole ia oihana malalo o ke Kanawai, nolaila i hooholoia'i keia Kanawai.

HE KANAWAI.
E HOOLOLI AI I KA PAUKU 130 A ME 131 o KE KANAWAI KIVILA.

            E HOOHOLOIA e ka Moi a me ka Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahailelo kau Kanawai o ke Aupuni:
            PAUKU 1. E hoololiia, a ma keia ua hoololiia no ka Pauku 130 o ke Kanawai Kivila, a penei e heluheluia'i:

            "Na ke Kuhina Kalaiaina e like me kona manao iho he pono, e haawi i kela a me keia kanaka a mau kanaka paha i kakau mai i kona noi ana, i ka palapala ae e malama i hale kepa Luina haole o ka makahiki hookahi ma ke kulanakauhale o Honolulu, Lahaina, a me Hilo, oiai nae hoi aole no e emi malalo o ekua palapala ae i haawiia no ke awa o Honolulu. A ina hoi ma kekahu manawa na ikea he hui hana mawaena o na mea i loaa ka palapala ae malalo o keia Kanawai, alaila, e laweia ko lakou palapala ae a me ko la kou mau palapala hoopaa.

            PAUKU 2. E hoololiia, a ma keia ua hoololiia no ka Pauku 131 o ke Kanawai Kivila, ma ke kapae ana i na huaolelo 'kanaha dala" ma ka lalani ekolu, a me ka hookomo ana ma ia wahi i na huaolelo ekolu haneri dala" ina no Honolulu ka palapala ae, a he "kanalima dala" ina no Lahaina , a no Hilo paha ka palapala ae; a mahope iho o ka huaolelo Luna Awa ma ka Pauku 131, ma ka hookomo ana i na huaolelo "a kokua paha ma kekahi ano e ae e kue i na Kanawai o ke Aupuni."

            PAUKU 3. E lilo keia i Kanawai mai ka la aku o kona hoolahaia'na. Ua aponoia i keia la 31 o Dekemaba,
M, H. 1864. KAMEHAMEHA R.

 

KE KULA AO HANALIMA MA KEONEULA.

            Ua ike paha na mea a pau, ua makaukau na kula nei e lawe i na keiki ano kolohe, paakiki, hoolohe ole. Ia oukou e na makua mea keiki, i hoolohe ole ua keiki la i ke kauoha a ka makua, a paakiki aole e hele i ke kula, e hiki no ia oukou ke hai aku i ka Papa Hoonaauao, a i na Luna Kula paha ma kela apana keia apana, a na lakou e hopu a lawe aku i na keiki la a hoonohoia ma ua kula hanalima nei, kahi e ao maikai ia'i. Iloko o na makahiki i hala ae nei, ua nui na keiki i laweia i ka Halewai a i hookolokoloia a hoopai ia mamuli o ka hoopii ana mai o na makua. Ua pau loa ia hana oolea ana i keia wa, a e ao ana na keiki naaupo "ehookanaka." Eia iho ka Pauku 7 o ke Kanawai i pili. E heluhelu ae oukou a hoomaopopo:

            "Pauku 7. Ua hiki no i ka Papa Hoonaauao e lawe mai i na keiki a pau i haawiia mai e na makua a kahu paha, oiai ua oo ole ua keiki la ma ke Kanawai a e loaa no i ua makua a kahu paha, ma ka hoopaa, hooponopono, hoonaauao, hoohana, a me ka hoonoho ana'ku a me ka hookuu ana i na keiki la." Ia oukou e na Lunakanawai a pau, mai o a o, e nana oukou i keia mau Pauku Kanawai malalo iho, e pili ana i ka oukou hana no na kamalii auwana, kolohe, a Karaima paha.

            PAUKU 4. Ma keia ua kauohaia na Lunakanawa i Hoomalu axme na Lunakanawai Apana, e hoopaa aku iloko o ke kula Aohanalima me ka Hoopololei, i na lawehala a pau i hoahewaia malalo o na makahiki he 15, ke manao ka Lunakanawai nana i hookolokolo i ua lawehala la, ua oi aku ka pono o ia hoopaa ana pela mamua ao o ka hoopai malalo o ke Kanawai. A ina ma ka hookolokolo ana ua akaka i ka manao o ka Lunakanawai ua emi na makahiki o ka mea i hoopiiia malalo o na makahiki he 13, a ua nana hoi oia i ka hewa i kupono e hoopaiia'i ina he kanaka ia ua oo, alaila, ua hiki no i ua Lunakanawai la e hoopaa aku i ua keiki nei iloko o ke kula Aohanalima. A pela no, ina i hoopiiia imua o kekahi o ua poe Lunakanawai la, e ka Loio Kuhina a e kona hope paha i hookohuia, ka Makai Kiekie, kekahi o na Makai Nui a Hope Makai Nui paha, ma na Mokupuni o keia Pae Aina, a e kekahi mau kanaka i kupa ia ma keia Aupuni e hoakaka ana no kekahi keiki malalo o na makahiki he 15, e noho kuewa hana ole ana me ke kolohe, a ua make kona poe makua, a no ka ona mau paha a no kekahi kumu e ae ua haalele a malama ole me ka hooponopono ole o na makua i ua keiki nei, a ina i hoomaopopoia ka oiaio o ia hoopii imua o ka Lunakanawai, alaila, e hoopaa oia i ua keiki nei iloko o ke kula Aohanalima, a e malamaia a e hooponoponoia na keiki i hoopai ia pela e like me ka mea i oleloia ma keia Kanawai; aole hoi e hookuuia a lawe hou ia'ku mai ia kula ae kekahi keiki i hoopaa ia pela e kona poe makua me ka ae ole o ka Aha Lunakanawai paha nana ia i hoopaa. A i na manawa a pau i hookolokoloia'i koloia'i ka mea i hoopiiia pela, a ua hoahewaia oia i ke Karaima a Mikamina paha i hoopiiia ai, a ua hiki ole ua lawehala'la i na makahiki he 15, a ina hoi ua maopopo ua hana ka mea i hoopiiia i ka hewa i ku i ke Kanawai, e hoopaaia'i no ke Karaima a Mikamina paha, ina he kanaka ia ua oo, a ua emi nae kona mau makahiki malalo o ka 3, alaila na ka Lunakanawai i ahewaia pela iloko o ka aoao hoopaahao o ia kula Hanalima no ka manawa aole e oi aku i na mahina eono, a o ka mea i hoopaiia pela e kaohiia iloko o ke keena okoa, i hookaawaleia mai na haumana e ae o ke kula a hiki i ka pau ana o kona manawa hoopai, alaila haawi ia ia i na pono o ke kula.

            PAUKU . 5. Ma na palapala hoopaa a pau, e kakauia na ka Papa Hoonaauao, a no kona poe hope paha, a maluna o lakou ka hoopaa ana a me ka malama ana i na keiki a pau i hoonohoia ma ke kula, a na lakou no e hooko i na kauoha a me na palapala kena a pau o na Ahahookolokolo e pili ana i ua poe keiki nei, a o loaa ia lakou ka mana malalo o na palapala kauoha a me na palapala kena o na Aha, e like me ka mana i loaa i ka Makai Nui ma na palapala o ia ano.

            PAUKU 6. Na na poe Lunakanawai la i oleloia, mamuli o ke noi ana mai o ka Papa Hoonaauao e hoakaka aha he pono, e hookuu aku na keiki i hoonohoia ma ua kula nei, ka poe hoi i hoopaa ole ia ma ke ano haumana e ao i kekahi oihana, a i hoolilo ole ia paha na makua hoohiki; a pela no e hiki ai i ka Lunakanawai ke hookuu aku i kekahi keiki ke noiia mai ma ka palapala e na makua a kahu paha, mahope nae o ka pau ana i na la he umi mai ka hoike ana'ku i ka Papa Hoonaauao ma ka palapala, a ke hoomaopopo hoi i ka Lunakanawai ua pono no ke hookuuia.

 

Na mea Hou o ke Alo Alii.

            Ua maikai ke ola o KA MOI i keia pule. I ke ahiahi o ka la 20 o Mei, holo oia ma Kahakaulana maluna o na auwae, a ma ke ahiahi o ka la 24, ua hoi ae oia ma Waikiki. He kuka Kuhina kana i ka la 26, 1865.
            Maikai ke ola o ka Mea Kiekie Princess Kamamalu, a me Hakaleleponi, aia laua ma Kanewai. Holo mai ka Mea Kiekie Princess ma ka pule ma Kawaiahao a hoi no.
            He maikai no ke ola o ka Mea Kiekie Kekuanaoa, me ka Mea Hanohano ke Kiaaina o Hawaii.
            Ua hele Ka Mea Kiekie Kekuanaoa, e ike i ka Hope Kanikela Beritania i ka la hanau o ka Moi Wahine Victoria. Malaila ka Mea Hanohano ka Haku Puuku a me na Luna Aupuni he nui.
            A haalele KA MOI ia Kahakaaulana, hele aku oia ma Moanalua, aia no ilaila e noho nei.

 

Hoi hou o Kilauea i Honolulu.

            Ma ka hora 4 o ke ahiahi o ka Poakahi i hala aku nei, holo aku o Kilauea, i Maui a me Hawaii. E lawe ana hoi i na ukana, na ohua a me na leta, ma na awa ana e holo mau nei. A ia ia i holo aku ai a hala ka Lae o Kalaau, e kokoke aku ana e kaa malalo o ka pali o Kaholo, o ka paa mai la no ia o ka huila, aohe kaa. Imi iho la hoi na mea wili ki i kahi i paa'i ai, aole loaa iki, o ka olelo mai la no ia o na mea wili ki i ke Kapena, "E hoi hou ka moku i Honolulu," o ka hoi hou iho la ia, o ka hora 11 paha ia o ka po.
            Kupono ka Pualiinuwai a Keao, o Makua, Puna, Hawaii, penei kekahi mau lalani mele kupono loa:
                        "Ke hoi hou nei o Kilauea,
                        I ka la welawela o Honolulu."

            A penei hoi kekahi mau olelo a ka poe kahiko, i haku ia ma ke mole ana:

                        "Hoi hoi no ka paakai i Waimea
                        A, o kau Waimea hoi i ike."
            A no ka manao ana e pau ana ua pilikia nei, nolaila manao ke Kapena, e holo hou no i ka Poakolu ae; aka, i ka hoao ana i ka huila mamua o ka holo ana, aohe no he kaa, o ka hookuu hou no ia o ka hoe ilalo. A ua hoopanee loa ia ka holo ana iloko o ia pule, a i keia Poakahi, holo hou, ka pono nae kona huila. A e mea la paha a holo, a ina no la ua hoi hou ka paakai i Waimea, ahu iho la ka hoka i kapakai. THOMAS.
Honolulu, Mei 7, 1865.

 

MANOMANO O NA OLELO.

            Ua hoike ia imua o makou kekahi buke a kekahi lede, (oia hoi, he wahine maikai) i kakau lima ia ma kela aoao keia aoao o ua buke nei, ma na olelo o na aina kahi a ua lede 'la i hele ai. Aia hoi malaia ka olelo Beritania, Farani, Italia, Paniolo, Pukiki, Helene, Kukini, Geremania, a me na olelo e ae he nui i hiki ole ia makou ke helu, na olelo kamaaina hoi o na aina kahi a ua lede 'la i hele makaikai ai. A o ka aina hope loa ana i kipa mai ai, oia o Hawaii nei, a ua nonoi ia kekahi o na keiki nohea o na mokupuni o ke kai, e kakau i kekahi mau lalani ma kahi aoao kaawale o ua buke nei. A eia iho na hua olelo mele ana i kakau ai: "Ma na wahi au e hele ai,
                        Ma na wahi a pau au e noho ai,
                        E kiaiia kou mau kapuai,
                        E ke Akua Mana Loa.
                        Oia ka'u malihini hou!"

 

HOLO O NEKI.

            I ko makou naue ana'ku a i ka uapo o ka Hale Makeke, i kela la'ku nei, ike aku la makou e ku ana o Neki ma ka-e, a e miki ana mao a maanei kahi Kapena o Fountian. He kamaaina loa ia i ka poe holoholo moku, he Kapena oluolu, a he laki no hoi. Aole no o lohi ka moku i noho Kapena ia e ua haole lokomaikai nei.

Oihana Hookolokolo.

            Mei 22. Ka waiwai o Ana w., i hoopanee ia mai ka la 1 o Mei, ua hiki mai ka hoike mai Hawaii mai, a ua kukulu hou ia ka aha no keia hihia. O Heenalu ka inoa o na hoike la, a i kana olelo ana mai malalo o ka hoohiki, hoole loa oia, aole nana i kakau i kona inoa ma ka palapala kauoha o Ana, aole no hoi i hiki ia ia ke kakaulima, a e heluhelu pahu i ka palapala. Nolaila, ua hoole ka aha, aole e hooiaio ia ua palapala kauoha nei."

            Mei 22. Kuaikaula, k., e hoopii ana e oki i kana wahine ia Kaapa. Hai mai ka loio o ka mea hoopii, aole no i loaa ka palapala hooiaio mare, ua nonoi ia la o Rev. J.S.Gerina, no Makawao, a ua hoole aole e haawi mai ua palapala la. A no ka nele ana ia mea, nolaila, ua hoopau waleia ka hoopii.

            Mei .24. Imua o Robaka G. Davis, L. K. ka Aha Kiekie, ua nonoi ae kekahi kahu e hookuu ia ia mai kona oihana ae. Aka, aole i aeia kana noi, no ka mea, ua hoolilo aku ole o ka aha, a o na dala ana i hookaa ia, aole no i loaa ia ia ka bila hookaa. Ina nae waiwai, e hookuu i kona kahu, ua hiki no wahi a ka aha.

Aha Hoomalu o Honolulu

            Mei-22. Iuka, hoike wahahee, hoopaaia e hookolokoloia e ka Aha Kiekie; Keana, kuai waiwai me ka loaa ole o ka palapala ae $10 hoopai; Aliona Pake, hakaka, $10 hoopai $1.25 koina.
            Mei 23. William, hakaka, hookuuia; Elia moekolohe, hookuuia; Kamaka, hoowahawaha i ka aha, hoopaiia $3.75.
            Mei 25. Keonaina, ona, $3, $1 koina.

 

AALA, Mei 26, 1864.

E KE AU OKOA ;--Aloha oe:
            I ke halo ana i ke Kuokoa o ka la i nehinei, ike iho la au i ka olelo pane a na Luna Hooponopono, no ka'u palapala ia oe, no ka lakou hoolaha ana no ka hoopuuia, a no ka hookahuliia o "Na Kula o kakou." Ua olelo mai ua pepa la, ua kuhihewa au no ka'u mea i kakau ai ia oe e pili ana no na kula o kakou; ina ua kuhihewa e pono no e kala mai; aka, iloko o ko'u manaopaa i ka heluhelu ana i ka manao pepa o ka la 18 o Mei ke hai nei au me ka wiwo ole, aole au i kuhihewa iki no ia mea; ua kaana no au i ka oiaio a me ka ole oia mea. Ua olelo ua Kuokoa nei o keia pule iho nei, aohe ka he wahi olelo iki iloko ona no ka hoopauia a no ka hookahuliia o Na Kula o kakou. Ke koi oluolu aku nei au a me ka poe o heluhelu ana ia oe e nana, mai ka mua a i ka hope, a e noonoo iho i na kumu nui iloko olaila, a e ike auanei kakou ua like me ka'u mea i kakau aku ai ia oe; a aole hoi au i kuhihewa no ku'u mea i olelo ai. Aole ia'u wale no ka olelo ana mai ua kuhihewa, ua hooili pu mai no ia, o oe kahi i komo pu iloko o ka lua kuhoho meki o ke kuhihewa. Aole e hiki i ke Kuokoa ke lawe mai oe e KE AU OKOA iloko o ka nenelu o ke kuhihewa; aka, he hiki ia'u ke lawe mai i kumu e hoike ana aole au i kuhihewa, a mai ka laua peni mai no hoi ke kahe ana mai oia kumu, ma ka laua olelo pane ia'u o ka pule i hala iho; a penei no ia:
            "O ka mea i olelo ia iloko o ko makou Kumumanao e pili ana no ka hoopuuia ana o na kula, he mea oiaio no ia; aka, aole nae makou i hilinai i ka makou kamailio ana malaila no ka hoopau i na kula a pau loa mai Hawaii a Kauai, i hiki ai ia M.C. K., ke hapuku ae ma ka Papa Hoike o ka Luna Kula Nui."
            Ua hai ae ua Kuokoa la i ko hoku a me ko imi olelo i ke Kuokoa, aohe nau i imi olelo, na laua no; a ua hooiaio ia mai e kela mau hopuna olelo a laua ia'u, e olelo ana he oiaio ko'u 'kuhihewa anei keia e KE AU OKOA, a laua i hooiaio mai ai? Ke kuhi nei au, ua hemolele laua, a aole la laua e olelo pela. E huli wale no ke Kuokoa, a aole e loaa kahi mea e holoi ai i ke kohu, i aaki paa iluna o kona papalina; a e hele pu ana no ia me ia ikona hopena. Ua hoopuka ae ke Kuokoa, me ka olelo ae, i ko'u hoike akea ae i ko'u akamai ma ke kakau manao no ka pepa, me ka pili ole o ka'u mau mea, i na kumu a lakou i kamailio oiaio ai. Aole oia wale no, no ko'u ake ka e lilo au i hoa no ka Papa Hoonaauao, a ili iho ka maluna o'u kekahi hana Aupuni.
            Ua kuena ae na Luna Hooponopono o ke Kuokoa, no ko laua aloha aina, a me ko laua mau mau makua, mai kahiko mai, mai ka wa mai i "keekeehi ai ko kakou kulana," me ka olelo iho, "E aho ka make mamua o ka pio ana o ka pono Hawaii." "Ke aloha!" O na kumu hoike kupono anei keia o ko lakou aloha ia oe e Hawaii, o ko lakou hoino mai ia oe? O na hoike anei ia o ko lakou aloha, a lakou i manao ai mamua, a paipai maloko o ko lakou mau heiau, e pono o pakui ia kou mau mokupuni e Hawaii, me Amerika Huipuia? Na o'na anei keia o ko lakou aloha no Hawaii nei? Pela, aloha io!
            E like me ka'u i hai ae nei maluna, no ko laua olelo ana, he ake ka ko'u e ili mai maluna o olua ka na mea aloha ia Hawaii nei. Aole i kupono ko aloha ana i ka aina makuahine, na hai, na ka mea wale no nona na kupuna o ua aina la, i hiki ke kupono e lili i na hoino i kau mai mai maluna o na hokua o kona aina makuahine. A ma ia mea wale no au i noho iho ai a lili no na hoino i kipehi ia mai i kona mau maka. Aole no ko'u manao e ili mai ana ka noho ana Kuhina Aopalapala, a i ole ia i lunakanawai Kiekie. Ua ike no laua, aole kanaka ili ulaula i kupono no ua wahi la, a laua i haawi lokomaikai mai nei. (Ke kulou hoomaikai aku nei au no ka manomano o ko laua lokomaikai ia'u, ma ka hoonoho ana mai ia'u i Kuhina Aopalapala, a ole ia, i Lunakanawai Kiekie. Aole kupono iki ia hai o ka aina e, ke kaena ae he aloha, he hiipoi ia Hawaii nei, no ka mea aohe na lakou e huna kou hua mua e Hawaii nei. Ma keia mea, ke lele opu nei ke Kuokoa, iloko o na ki-o-wai lipolipo o ka ole loa, a ke hele aku la ia ilalo i ka liula.
            Ua kuhikuhi mai ke Kuokoa ia'u o nana au i ka Olelo Hoolaha a ka Papa Hoonaaupo; ae, ua kulike anei ka ka Papa Hoonaauao mea i hoolaha ai ma ka ke Kuokoa mea e "Na Kula o Kakou." Ma ka lawe ana mai a ke Kuokoa ia Olelo Hoolaha, ua manao paha ia he mea ia e hiki ai ke holoiia kana mau olelo wahahee. "Ke hiki." Aole i like iki me ka ke Kuokoa mea i hoolaha ai, no ka mea, ua hooiaio ia mai no e ke Kuokoa. Ua olelo no hoi ke Kuokoa, he eono mau kula ma ka olelo Beritania. Na ke aupuni anei i kokua i keia mau kula a pau eono? I ko'u ike elua wale no kula a ke aupuni e kokua nei, o na na makua no o na keiki e kokua. Ua ike au ma ke kula a Kamika wahine mamua, a me ke kula a Mi Wata ma Kawaiahao i na wa i hala ae, a aole au i ike na ke aupuni e kokua ana, a he keiki no hoi ka'u e hele ana i ke kula ilaila, a na'u no e uku elua dala no ka mahina. Aole e like me ke kula na Kahehuna i keia mau la, na ke aupuni e uku kekahi hapa.
            Ua olelo ke Kuokoa e hoopau ia ana ke kula ma Kehehuna a ma Mililani; he oiaio paha ia aole paha, aole au i lohe ia mea. Ina he oiaio e hoopau ia ana ia mau kula, he mea kupono anei ia a ke Kuokoa e kamailio ai e hune ana kakou i na kula ma ka olelo Beritania. Aole ka paha i ike ua mau Luna Hooponopono la a ke Kuokoa i ka hale kula e ku nei ma Keoneula; a i ka olelo hoolaha hoi a ka Papa Hoonaauao, e kauoha ana e lawe ia ake na keiki ilaila mai ka la 28 aku o Aperila e hoomaka ai. He Kula e ao ia ai i ka Hana Lima a me ka Hoopololei, a i ko'u manao he noonoo maikai ona keia a ke Aupuni, no ka mea e ao ia ana na keiki ma ka palapala a me ka hana lima. I ka wa e puka ai ke keiki iki mai keia kula aku, a hele aku ia imua o ke ao nei e imi ai i kona ola, aia hoi elua kumu hana e loaa ai ka pono o kona noho'na, o ka ike palapala a me ka ike i ka hana lima. I na aohe e loaa no ma kahi. Ina pela i ao ia ma kahi, loaa no ma kahi. Ina pela i ao ia ai na keiki o na au i kunewa ae nei, ina ua nui ka pomaikai e loaa ma ko lakou hoonaauao ia ana.
            Ua i mai no hoi ke Kuokoa no ke kipaku o ke aupuni i ka hoomana ana i ke Akua Ola mawaho o na kula, a ua hookapuia ka ma kekahi mau kula ko Palapala Hemolele. I ko'u manao, he wahahee keia kipaku ana a ke aupuni i ka hoomana ana i ke Akua mawaho, no ka mea, owau no hoi kekahi i makaikai i na kula o kakou, aohe i kapae ia, koe nae paha ma na hale kula Katolika Roma. Aole nae na ke aupuni i papa aku, e like me ka laua e olelo kikoi nei.
            Ma ka paregarapa hope loa o ka ke Kuokoa olelo pane ia'u, ua hoopuka ae oia i ka minamina no ka emi ka o na kula Beritania ilalo loa. He minamina ka ke Kuokoa! A no ke aha ke kumu o ko oukou ao ole ana i mau kula haole mamua aku nei, i ka wa hoi i hoomakaia'i ke Kulanui o Lahainaluna, a ke minamina nei ka oukou i ka emi loa o na kula haole. A ina hoi oukou i hoomaka mai ia manawa mai, ina la paha ua kinikini a lehulehu wale na kanaka like i ka olelo haole, mai ka hikina a ke komohana o keia aupuni, na Loio, na Lunakanawai e noho nei ma na aha, ina la hoi aohe e lilo na kekahi mea okoa e unuhi mai ia lakou. O ko lakou minamina anei keia. Ae, minamina lakou no ka laulaha iki ana ao nei ea? A na lakou anei i hoomaka mai ke kula haole, a aole anei na ke Aupuni ?
            Ano, ke hooki ae nei au i ka'u, me kau manaolana aole oe e KE AU OKOA, a me ko kana lahui e lilo i mau ohua no ka waa a ke Kuokoa e hookele nei, e lilo auanei lakou i mau olulo pae no Kapua. I ko'u manao paa loa, he hiki no i ko kakou Moi ke pailaka ia kakou ma na kaikuono lipolipo a pau loa ko kakou noho na lahui.
M.C. KUAANA.

 

            No KE "KUOKOA."--Aole makou i pane i na manao paio o ke Kuokoa nupepa o ka Poaha iho nei, no kekahi mau kumu pono. Akahi, ua ku ole i ka naau Keonimana e hoopuka pinepine i na olelo kuamuamu;
2,. Aole paha he waiwai e loaa ana i ko makou poe makamaka, ka hoopiha wale i na kolamu o KE AU OKOA i na olelo ao i kela nupepa, a e hoopololei ai i kana mau hu hewa ana ; 3, Ua hapai ia ka oihana paio me ke akamai a me ka noiau e ko makou hoa, "M.C. Kuaana," iloko o' keia helu o ka nupepa o kakou.

 

            MOKU NAHA MA BEKA AILANI.--I ka Poalima ae noi, ua ku mai ka moku Odd Fellow, mai ka mokupuni guano mai, a malaila ua loheia e makou no ka ili anu o kekahi moku nui a maikai o Seaman's Bride ka inoa, ma ia wahi. Ma ka la 11 o Maraki ka ili ana, a ua naha koke no, a paki liilii ia. A i ka holo ana mai o keia kialua i Honolulu nei, ma ka la 16 o Mei, loohia i ke Kapena i kona make emoole, he luai koko, o Bush ka inoa o ua Kapena nei.