Ke Au Okoa, Volume I, Number 7, 5 June 1865 — Page 4
KE AU OKOA.
HONOLULU, IUNE 5, 1865.
[Kakauia no Ke Au Okoa.]
He Kanikau no A. Kahai.
Tune. —Chil d of sin and sorrow.
Kanikau la he aloha,
Nou e Apelahama,
I hala e aku nei,
I ke ala hoi ole mai,
Ei aku nei paha oe,
I ka poli o ka makua,
I ka lani iluna lilo,
Huna na maka nalowale.
Auwe! Auwe!!
Aloha ino no oe,
Ka opua kakahiaka,
I wehe e mai nei,
I ka pili a kakou.
Ei aku nei paha oe & c.,
Loohia mai makou,
I ka lono kulu aumoe,
Ua naue aku nei oe,
I ke anu e o ana.
Ei aku nei paha oe & c.,
[Kakauia no Ke Au Okoa.]
No ke Aupuni o Amerika Huipuia.
Ma ka aoao Hema, o kekahi poe Haku kauwa lehulehu he malama i ka lakou mau kauwa, o kekahi aole; penei nae ke ano oia malama ole, o keia hana ino ia o na kauwa aole na ka Haku ponoi o ua poe kauwa la aka, na ka Luna i hoonoho ia aku ai maluna o lakou. Ina no he Nika a ina no he Haole ua like no ka hana ino ia, o ka hana no hoi a ka Luna o ka hookaumaha wale aku no me ka hooweliweli puhipuhiahi paha, pela iho ke ano e loaa ai ka hooluhi hana ino loa ia. Aka, ua hewa nae ke hooluhi ino loa a loaa ole i ke kanaka ka hana hou i kekahi la ae. Ina e hana ino ia na nika e na luna no kona molowa no a ano konikonia paha, no ka mea, ina e hana ino loa ia na nika a pau loa, a eha hiki ole ke lawelawe ae i kekahi la ae, a mau la paha, o ke poho no ia o ka hana a ka Haku, nona ka mala mahi. He malama loa ia na nika i loohia i ka mai, no ka mea, he mau dala poho ia ke mai kekahi nika, a make aku me ka lilo ole i ke kuai wahi a lakou. Ina loohia kekahi o na nika i ka mai alaila, lapaau ia oia, a ina e ike ia e ola loa ana, hoomau ia ka hanai ana a nui, alaila, kuai ia aku i mea e hoi ai ke poho o keia nika o ka malama ana i ko lakou kino i ka mai, a me ke kumukuai i kuai ia ai ka wa kino maikai. Nolaila o ke ano o ka hookauwa nika ma ka apana Hema o Amerika , me he mea la, he hana no na dala a me na keneta. Aole no ka manao ana e hoopio ia lahui, no ko lakou ano kanaka ole, aka, i mea e loaa ai ke Akua Nui, o na mea a pau o ke dala.
O kekahi poe haku o na nika, he poe maikai loa, a he haawi hoi i na mea a pau e pomaikai ai ka lakou mau kauwa. He noho pu no, ai pu no, launa pu no, hele pu a me na mea a pau e lawa ai ka launa ana o ke kanaka me kanaka. Aka hoi, o kekahi aole pela. Ma ke ano nui nae o ka mana, ina o na kuokoa o na aoao a i elua ua oi ae ke kuokoa o na nika ma ka Hema, mamua ae o na nika ma ka Akau.
I ka wa i kaua ia ai keia kaua, no ka hoopakele wale no i na nika, mai ko lakou hooluhi kuapaa ia ana. Ua wehe ia ka puka haiki no kekahi mau mea, aka, o kekahi ke paa mau nei no, a e paa mau ana no a hiki i ka wa pau ole a kakou i ike ole ai. Ua ae ia kekahi nika e ku imua o na ahahookolokolo kiekie o Amerika, akahi wale no nae i keia wale wa no. Pomaikai i na e like me Beritania, Farani, a me Europa ka hookae ole i ko lakou hanauna maoli.
Ke pau keia kaua ana, a lilo ana o Amerika ka oi o ke Aupuni ikaika ma na ano like ole. E nui ana kona mau moku hao holo mai ka moana kiai ina awa, a me na muliwai nui. Ua makaukau na koa a eleu i ke kaua, nui na alii koa, a me na Kenele akamai, i hiki ke alakai ia lakou i ke ala o ka hanohano, a me ke kaulana, he mea i ike mau ia e ko laila poe i ka wa kahiko. Ke pau keia kaua o ka hoopau hoakauwa kuapaa ana, elua mea e hana ia ana e na luna, o ka hoomau i ka paa ana ona koa, a o ka lu i ka nui o na puali, i hoakoakoa ia i kahi hookahi, a me ka poe i hookau liilii ia. Ina i lu ia ka nui o na koa alaila, he mea maopopo aole he manao kaua hou o ke Aupuni me kekahi Aupuni e aku. Aka hoi, ina no e mau ana no na koa pela me ka lu ole ia, alaila he manao no ko ke Aupuni e kaua hou aku no. O Mekiko ke Aupuni ma ke komohana, a o Kanada ko ka akau loa. Oia na hoa paio; Aole paha ke Aupuni o Amerika e wikiwiki ana i ka lele e, ke ole ke kumu kupono ma kona aoao. A o kekahi kumu hoi e wikiwiki ole ai, o ke ake e noho malu hia no ka manawa pokole, oiai oia ua alo ae nei i ke kaua nui ana.
Mamuli o na mea hou i loaa mai ia kakou aole no i pau ioa ke kaua ana, a hala no nei makahiki. Aole no hoi i akaka ka maluhia loa o ke Aupuni holookoa mai ke kaua kuloko ae, no ka mea, i ko Linekona make ana ua pi-o-o na mea a pau, a ua nana aku nana mai, me ka lii aku lii mai o na aoao manao kue no ke kumu o keia kaua. A ua pomaikai ke Aupuni, no ka hiki ia ia ke aanai koke i ke kipi ma kela apana keia apana o ke Aupuni i hoomaka ia e ka manao kue i ke Aupuni.
E kali no kakou me ka nana aku ka hopena o keia kaua nei, ka hua o ka manao ino,a me ka manao kue o ke ano kanaka.
Aole e ike ia ka pono a me na pomaikai o ka apana akau maloko o keia kaua, aia a loaa ka hopena maikai, alaila pono. Aka hoi, i loaa ole alaila, ua make hewa ua lilo, a hookahe hewa ia ke koko no ka hookauwa nika.
Ma ke ano o ka palapala maluna, he ku i ka manao akea hoopilimeaai ole ka mea nana i kakau i kela kumu manao. A ua ike ia no hoi aole e lawa na mea a pau i ka wehewehe ia no ke ano maoli o ko Amerika poe, aia a unuhi ia na buke o kela ano, keia ano i pili no ka noho ana o keia Aupuni kui nui iwaena o na Aupuni Moi Alii o Europa. A oia ka hemahema nui no ka ike ole o na keiki opiopio o nei wa, he hiki ke unuhi ina Buke haole e ike ai la ka poe kahiko i loaa ia lakou ka naauao Hawaii ke ike i ke ano maoli oia Aupuni e noho mai nei. Eia na buke kupono no ka ike ana no ko Amerika ano, o ka buke a Trollope i kakau ia ka moolelo o kana makaikai ana ia Amerika. O ka buke a Gasaparina, a he lehulehu aku, i ike ia ma na moolelo i kakau ia e kolaila poe ponoi. Ka buke a H. B. Stowe no ke ano o ko ka aoao Hema noho ana.
Aole no hoi i makehewa ka hehi ina o ka hana ia a kekahi o na keiki Hawaii i ao ia ma ka olelo Enelani o ka unuhi ina buke i mea e loaa ai ka ike a me ka naauao. Ina o ka hana ia o na keiki o Lahainaluna, makepono ka luhi ana, he ole loa ka hoi hou a kahi apana kahiko, ka ike o ko Hawaii nei kula nui.
No ka molowa a kekahi hapa o keia Lahui.
E Ke Au Okoa ; Aloha oe:—Ma ka pepa o ka pule i hala ae nei iloko o ko'u kulana, ua akaaka ma ia kukulu manao ana kalua o ka molowa, a me ka palaualelo i waena o keia kumu hookahi. E like me ka mea i hoike mua ia aku ia oe, he olelo hoi i hooluhi ole ia i na aa koko o ko'u mau lima ma kuu kakau ana i keia kumu manao, i hoike ia aku la, no ka mea, ke noho mai nei kekahi o na ohana i malama pono ole ia e ka mea i pili ia lakou, noloko ae o ka hanauna hookahi. Nolaila, he mau mea kaumaha keia ma ka ike ana, no ka mea, he nui wale ka poe e hele haukae nei i na ipuka hale e noi wale ai i ka hai.
O keia hana, he mea hilahila ia l ka poe naauao, a me ka poe ike, no ka mea, ua haawi lokomaikai mai ke Akua i na lala a pau o ke kino. Ua hana ke Akua i ka wawae i mea hele, ua hana hoi i na lima i mau mea e pono ai ke kanaka, ma ka hooikaika ana i ka hana iwaena o keia ola ana, malalo iho o ka Lani, "Nolaila. he olaio, ma ka lima hana ka pomaikai, a me ka lako, ma ka lima molowa hoi ka ilihune, a me ka pilikia maoli."
A ma keia kukulu manao ana, he mea no ia e hoike ana i ka hana pono ole o ka poe molowa, lilo nui ka manao i na lealea o keia ola ana, oia hoi ka pepa, a me ka heihei lio, a o ke kumu kuai no ke ola o ke kino i ka ai a meka ia, he mea awahia ia, ka hoolilo ana i ke kino o na wahine e lilo i ka moe hewa aku me ka mea e, i ola, hala ae la ka la maka poniuniu ai ole o Honolulu nei, aka, ke i mai nei o Solomona, "o ka waiwai i loaa hewa mai, aohe ia he mea e pomaikai ai." Pela no ka poe molowa ; noho wale, kuewa wale, me ka hele aku i o a ia nei e holoke ai, e ake ana o ka hea ia mai, pa kahea o ka lua ia, "E?" E pu paakai paha, he wahl ai wale ae no ko ka hale nei la, aohe wahi ia, wahi a ka palaualelo, e aho no paha ia, hoonee ia mai la ka umeke, hookomo iho la ka mea palaualelo i kona lima iloko o ka umeke, he mea kaumaha ia i ka hoihoi hou ae i kona waha, "nui ko i ala opu, a maona," ku ae la ka palaualelo a hele aku la, hala ae ana ia la, a pela aku ana i kekahi la aku.
Nolaila, he mea pono ole keia i ka lahui nei o kakou, (hapa lahui;) keia hana, aka, he mea mau no ia mai o mai, he lahui hana no keia, a o kekahi poe he molowa, a me na mea e pili ana i keia mau kumu i kakau ole ia ma ke kope o kela pule, a me na mea i hoike ia malalo nei; i pili noloko ae o keia mea, he molowa. Auwe! Auwe! auwe ka poe i hele ma keia alanui hookahi, a haalele aku i ka hana a na haole, a me na pake, a me na mea e ae, me ka haalele aku i ke kumu e pomaikai ai, ka ohana, na makua, na kaikuahine, na kaikaina, na pili koko, a me ka wahine mare, nolala, he mea pono ole keia.
Ua mau, a mau ko'u ike maka ana i kekahi poe oia ano ma Lahaina, ka nui oia poe, (aia malaila kekahi kanaka molowa i maalo ae ma ka puka o kekahi kanaka hana, i olelo ae molowa ole oe, e kuu pau aku ana ke keiki hana o ka malu ulu o Lele, hoohenehene ia ua kanaka molowa la, a hele aku la ma ke alanui me ka hilahila ole. Eia no ma keia kulanakauhale he hapa nui oia poe, e hele wale ana me na paa lole i hao a linohau, aohe nae he wahi pakeke. Aohe hoi he wahi waihona, pomaikai ka poe palaualelo. Eia hoi e nana ae kakou i na haole, he nui ka pilikia, he nui ka mai, aka, aohe i ae ae he eha, hoomanawanui no i ka hana,i mea e aha ai? eia i mea e pono ai na ohana.
Pela anei ke kanaka molowa, ili ulaula o Hawaii nei, oiaio, aole anei ia o ke kumu i holo ai o Hilapalani i Kina, oia no, noloko ae o ko lakou ike ana, a me ka akoakoa ana o ka Aha Kuka Malu ; he kumu nui ia ma ko'u noonoo ana, oiai ua ike no lakou he lahui hoomanawanui ole keia i ka hana, a me na kumu e pomaikai ai, he hapa wale no ka poe i waiwai iloko o kakou nei; mamuli o ko lakou hahai ana i na rula nui o ka noonoo kau like o ko lakou naau, nolaila, he mea pono i ke Aupuni e noonoo mai i keia mau mea i olelo ia no ka poe molowa, a me ka poe i mare i ka wahine, a mahope noho lalau ke kane, lilo ia hai ke ola o ka noho ana, nolaila, e noonoo ka pono iloko o kakou, i mea e pomaikai ai ka noho ana.
Oiai, he mea kaumaha keia iwaena o kakou, nolaila ea, e ke kanaka hooikaika hana, mai hookipa i ka palaualelo ma kou Home, e hanai ia ia i ka ai, a me ka ia, o kou luhi ana, o kani auanei ka i ala aka, a mahope ike kela i kou hookipa mau, hoi mai no ma kou hale e ai ai, nolaila, he poho ke loaa ia oe, oia la. Ma keia wahi ke hooki nei au i ko'u kakau ana i ka'u maka kila, maluna o keia kanana aiai, ke hoi nei au, o ke aloha ko oukou.
S. W. Beni.
Haliimaile, Honolulu, Mei 23, 1865.
Kaua koloko ole ma Waimea.
S. K. Kuapuu—Aloha oe, Aloha nui, Aloha pau ole. Ua ike au i kau leta e aloha mai ana, a e ninau mai ana i ke ano o ka nu hou ma Waimea nei, no ka hihia o Rowela ke kumu ike hohonu a kaua.
Manao 1—O ka moekolohe o Rowela au i ike ai ma ka Nupepa Kuokoa i hoolaha ia e na Comite o ka Ahahui Ekalesia o Kauai nei, he wahahee wale no, aole i ae aku o Rowela i kona moekolohe imua o lakou, aka, ua hele aku no ua poe Comite nei a ninau aku ia Rowela, Penei; Ua hewa anei oe? Ua noonoo nui o Rowela i keia ninau, a manao no ia e hoole, aka, noonoo oia i ka olelo ma ka Baibala i kakau ia e na lima o ke ao nei, "Aohe kanaka hookahi ma ka honua nei i pakele i ka hewa;" nolaila, ua ae no ia, "he hewa." A i na no e ninau na Comite ia ia no kona moekolohe, alaila; ua ae no ia no ka moekolohe i oleloia ma ka Baibala "O ka mea nana wale aku i kekahi wahine, he moekolohe no ia me ia ma kona naau;" a o ka moekolohe io, aole.
Manao 2—No ka honi; Ua honi no o Rowela i ke kaikamahine a Uilama Coul, i ka wa i haawi aku ai o Uilama i kana kaikamahine e lilo na Rowelo e ao ma ka olelo Beritania, a me ka hookani piana, me ka olelo o Uilama i na ike oia i ka hewa o ke kaikamahine, hiki no ia ia ke hoopai i ka mea kupono, e pono ai ke ao ana i ka naauao, a i na ua mau ka paakiki o na keiki ma ka hoopai, alaila, o ka hoomalielie, a me ka hana ku i ka oluolu kekahi mea e pono ai na keiki, a ua ninau ia ia Rowela, no ka honi, ua ae mai kela, "Ua honi au, no ka mea, o ko ke Akua makemake no ia o ka honi aloha, aole o ka honi moekolohe, he hiki no ia'u ke hoolaha, a ke paipai ma o a maanei. Pela no au e hana nei."
A o keia honi la ea, e kuu hoa, he honi imihala, a manaoino, ohumu, a pela aku, a nui wale ke ano o ka hana ma Waimea nei, nolaila, aole o makou manao ua pili keia mau hewa ia ia i hai ia imua o makou, aole no hoi o makou kaumaha, aole, aole loa no no keia wawa ma Waimea nei i keia mau la pokole ma ka honua nei.
Manao 3—Ua hookaawale ia ka Luakini o Ehuiki, ua piha pono a hu i waho, a o ka hapa uuku no na kipi, a ke mau nei ke kuee a hiki i keia wa, a'u e pane aku nei ia oe; a ua ike no hoi kaua, o ka poe haipule a pau o ke Akua i ka wa kahiko, ua pepehi ia, ua hailuku ia, ua hoino ia, ua kumakaia ia, ua hoopaa ia, a ua inaina ia. ''Pomaikai ka mea hoino ia no ka pono."
Manao 4—Ua hoopii aku makou ia C. C. Halaki no keia haunaele ma keia Apana, ua haawi mai kela ia makou he wahi leta e kiai makou i ka Luakini me ka hoolaha aku i mau palapala e olelo ana, "aole hiki i kela a me keia o ua poe hapa uuku nei ke komo iloko o ka Luakini me ko makou ae ole, na haku waiwai o ka Ekalesia o Waimea nei. A ma ka la 13 o Mei, kaua kuloko ma ka Luakini i ka hora 11 1-2, a penei ka mooolelo. Hiki mai la o J. Kauai, a me Uilama aia no maua o N. Kahele e ku ana ma ka puka komo makai o ka Luakini, mawaho o Kahele, a owau maloko, a o na kahu waiwai a makou a me na hoike ke noho nei no maloko, pane mai la ua Kauai nei, hemo ka puka e Kahele, hoole aku o Kahele, elua a Kauai koi ana e wehe, elua no hoi hoole a Kahele, me ka olelo aku, e hoi olua; Pane hou mai o Kauai, "E manao ana anei oukou e lanakila mai maluna o makou, aole, mamuli oukou ike i keia la.'' Hele aku la laua i kahi o Rowela me kekahi palapala hoolaha a makou ma kona lima a hoi mai, a koi hoi mai no ia maua me ka manao kalakala, leo kalakala, uhane kalakala, e wehe ae ka puka! Pela mau no la e waha alapi mai ai: A o Uilama hoi aole ana olelo ino, a he maikai kona kii ke nana aku.
Ia wa, hoi laua, a hiki i ka hora 1 , puka mai la lakou ! na kane na wahine, ke ku nei no mawaho ma ko maua kulana mau, ku mai o Kauai imua o maua a pane haahaa mai kahi leo, "E wehe ae i ka puka no makou," hoole aku no o Kahele, koi hou, a koi hou no alaila, pau ka pane ana, ko malie iho la he mau minute, alaila, ninau ae la ia Lihau, "Ua like anei kou manao me Kahele?" Ae no o Lihau, ninau no ia'u, ae no wau pela, ku malie hou ua Kauai nei he mau minute hou, a hele iki aku la ma ke kihi komohana o ka hale, malaila kahi i hookomo ai i uhane daimonio me na hoa hui ona, a malaila lakou i hahao ai i uhane lima pono ole me ka noonoo ole i ke kanaai o ke Aupuni.
Ia wa, huli hou mai ua Kauai nei, a wehe ae la i kona kuka, a kiola aku la ia Kaenaku, kana wahine, a hele mai la me na maka koa me na lima pololu, a hopu iho la ma ke kino o Kahele, a kulai inoino aku la, a hopu mai no ia'u, a hou ae le i kona puupuu lima a ku ma ka umauma e Lihau, a hina o Lihau ma ka papa hele, a o ka pau no ia o ka makou, a komo aku la lakou me na leo paakiki me ke kipaku mai ia makou; a iwaena oia walaau, ku no kekahi e pule me ka lapalapa o ka opu, me ka pihoihoi o na maka; nolaila, o na olelo au i ike ai maloko o ke kaua kuloko o Waimea nei, no ka hai pono mai o Rowela i ka moekolohe io, he wahahee a he wahahee loa, aole o makou manaoio a he hewa kona; a no kona hewa ole ua hilinai na hoa a pau o kaua a me he mea la i ka nana aku, ua kokua ka Uhane Hemolele ia Rowela i hilinai na hoahanau a me na mea a pau ia ia.
J. M. L.
Waimea, Kauai, Mei 15, 1865.
Olelo pane ia J. M. Hailawa.
E Ke Au Okoa ;—Aloha oe:
Ua halawai mai ko'u mau lihilihi me na huila kaamahu o ka Helu 6, aoao 4 o Ke Au Okoa, i kauia ma ke poo, "Mahiai a ka poe lapuwale," ma Kailua waena, Koolaupoko. Ma ka nana ana, ua pau loa na mea a pau i ka lahui ia, e olelo mai ana, he hana lapuwale a pololi ka opu. Aka, wahi no a J. M. Hailawa, ua ahaaina he mau puaa, a he mau umeke poi, ina pela, mahea hoi e pololi ai ka opu? Nolaila, eia ka ninau ia oe, nau anei na puaa a me na umeke poi i ahaaina ai?
Ke mahalo nei au ia oe e J. M. Hailawa, no kou mikiala i ka hoopuka no na hana lapuwale, ke wehe e nei oe i kou haae i kahua no ke kuonoono o keia J. M. Hailawa, o ka oi no ia o ko makou apana o Kailua nei, ma ka mahiai ko a me ke kanu pulupulu, ewalu haneri a me kana umi eka ko i paa i ke kanu ia, elua haneri a mo ka puehu na eka pulupulu, a o ka Hikina nui ka mea nana e lawe mai ka wili, ewalu haneri iole nana e hoomaloo, elima tausani naonao na kanaka hana. E hoounaia ana na kaa e ka Pepee e kii i ka pulupulu e lawe i Honolulu. O na ko-a mokumoku o Heeia na waapa lawe ukana ia, a o kona lilo auhau makahiki, waiwai paa, waiwai lewa, a me na kanaka hana o na ano a pau, ewalu haneri a me ke anana hookahi. Me ka mahalo. L. Konomaukuku.
Ulakoheo, Mei 29, 1865.
Mea Hou ma Kaalaea.
E Ke Au Okoa e; Aloha oe:
E oluolu paha oe a me kou Luna Hooponopono, e hookomo iho ma kahi kaawale o kou kino holookoa i keia wahi mea hou. Eia no ia: O ka hale wili ko ma Kaalaea, Oahu, ke hoomaka nei ka wili ana o ke ko, ua hele nui mai na kane, na wahine a me na keiki i ka hana, oia hoi na keiki mai ka 12 a ka 20 o na makahiki, he poe hana ma ka hoolimalima ana me na haku hana, ma ka mahina, a ma ka makahiki okoa paha.
Eia nae ka mea kupanaha loa a'u i ike ai, ia'u i hele aku ai, e ai ana na poe paahana, a ua lawa like no i na poe a pau ka mea ai, ma ke ano o ka ai a ka poe Hawaii, a o ko lakou mau poholima, ua hoolilo ia i ipukai, aole hoi he pa, ka mea hoi e pono ai ma ka ai ana, a ina ua hoahewa kekahi no keia mau olelo i hai ia ae la maluna, e pono ke hai koke mai i Ke Au Okoa, i ike ai ka lehulehu o na makamaka heluhelu nupepa. Aka hoi, ua mahalo no au ma kekahi mau hana, a ke lana nei ko'u manao, e lilo ana o Kaalaea, i kaona nui ma keia hope aku, no ka mea, ke eli ia nei kekahi muliwai nui a hiki aku ma kahi e kokoke ana i ka hale wili ko.
Owau no me ka mahalo,
M. Kumuoahu.
Waihee, Koolaupoko, Oahu, Mei 23, 1865.
He Manao Hiipoi.
E Ke Au Okoa e; Aloha oe:
Aohe a makou wahi mea hoohalahala nou, i noho wale iho la no hoi la, a haupu wale ae la no hoi i ke kaikuaana, Ka Hoku o ka Pakipika, aohe no hoi he wahi o ko kaikuaana i kaawale ae ia oe, o na hiohiona iho la no ia, nolaila keia i kani iho la ke u,—a, aloha wale ae la no hoi i ko kaikuaana, ka hoa'loha o ua wahi nei. A eia makou la na makamaka aloha o ko hanau mua, mai hele loa ae ma ke ala, na ka mea makamaka ole ia, e kipa no i na hale a ko kaikuaana i huli ai a loaa, e kipa, e kipa, e kipa i ka la loaa a me ka la nele, anoai hoi paha he maluhiluhi ko ke kaikamahine Evelina, ka hoa'loha o ke keiki Kenete, ka hooilina o na kino uhane o ka pakaua o Alanadela, a eia ka hale, he wahi miki ai no ko ka umeke, paina a ma-u ke aho, a paa ka hoopo, alaila, hele ana i ka huakai hele, a i hele hou mai oe me au malihini, alaila, e ka poe nana i anana ka loa o ko kaikuaana, a lawa ka puu, kahi haiki. E aloha auanei ea. Kealakai.
Honolulu, Mei 29, 1865.
He manao paipai i ka'u poe i lawe i ka Nupepa.
I Ka'u poe lawe Pepa o Ke Au Okoa; Aloha oukou:—Owau o ka oukou paahana, ka mea e lawe mau aku ana i ka pepa ia oukou, i na Poakahi a pau, e kulou iho oukou a e nana i keia mau olelo, o ka poe nae aole i hookaa mai ma ko'u lima, o lakou ka'u e kahea nei, mai keia la aku, a hiki i ka la 3 o Iulai, oia ka Poakahi mua o ia mahina, oia ko oukou la e hookaa mai ai i ke dala hookahi ($1.00,) ma ko'u lima. Oia no hoi ke dala o ka hapalua makahiki, mai kali, mai lohi, e pono oukou e hoomakaukau mamua ae o ka la i olelo ia maluna. Ma ke kauoha a ke Kakauolelo a me ka Luna Hooponopono o ka Nupepa Ke Au Okoa.
Beni, —Luna Lawe Pepa.
Honolulu, Iune 1, 1865.
He elemakule me kona moopuna.
I kekahi la, ike aku la au e naue ana ma ke alanui he mau mea elua, he elemakule poohina,me kona moopuna kane, a me ke kekake a laua. Ua punuku ia ke kekake a e alakai ia 'na me ke kaula. A i a laua e hele oluolu ana ma ke alanui, halawai iho la me kekahi huakai hele o ke kaona, e hele mai ana mao mai. A hiki aku la ua poe la i o ka elemakule a me kona moopuna, i aku la lakou, "E, naaupo olua i ke alakai wale i kahi kekake, e aho no paha i na e kau kekahi o olua iluna a nana e haawe." Lohe ae la ka elemakule i keia olelo, i ae la ia i kona moopuna, "He oiaio paha ia e like me ka i ala i olelo mai la, nolaila, ea, e kau ai oe maluna o ke kekake a kaua." A ea aku la hoi kahi keiki maluna o ka holoholona a naue hou aku. Aole nae i liuliu, loaa hou ia laua nei kekahi mau mea e hele ana i ke alanui, a ike mai la lakou i ke keiki e kau ana iluna o ke keakake a o ke kupunakane e hele wawae ana, alaila, olelo ae lakou nei, ''Ea, hilahila ole kela keiki, e noho kauaheahe la iluna o ke keakake, oiai e hele wawae maluhi ana o kona kupunakane!" Lohe aku laua nei ia mea, hoomanao iho la, ua hewa ka hana mua ana, nolaila, lele ae la ke keiki ilalo, a kau aku la kahi elemakule iluna. Alaila, hoea mai la kekahi poe e ae, a olelo ae la, "kohu ole kela wahi elemakule kino ikaika e kau la maluna o ke kekake; aloha ole paha i kona moopuna, ina paha hoi i lawe pu me ia iluna o ka holoholona." Ia olelo ana pela a lakou,i ae la kahi elemakule i kona moopuna, "Oia ka ka pololei; e ee mai hoi ha oe." A oia kau pu ana a laua iluna o ke kekake, a e haele ana i ke alanui, hoea mai keia poe hele alanui a nana mai ia laua nei e hele malie ana maluna o ke kekake, pane aku la ua poe malihini nei, "Ka! Kupaianaha ka manao ole i ka holoholona! Eia ka, elua kanaka nui ekau ana iluna o ke kekake uuku. I na paha ua lele laua i ilalo, a hapai maoli ia ke keakake e laua, i na paha, e aho ia!" Lohe ae la ka elemakule, "Ua hewa loa no ka kaua, mai ka mua a i ka hope; eia ka ka pololei, e haawe ae kaua ia ia nei." A lele io nolaua ilalo, a hapai pu i kahi kekake, a hele kaikai ae la ia ia. A halawai kekahi mea ia laua, i ae la, "He keu o ka hupo o laua la e haawe la i ke kekake!" a kanika aka. Nolaila, noho iho la ua elemakule nei a me kona moopuna ma kapa o ke alanui, e kanalua ana ia laua iho, a e i ana kekahi i kekahi, "Pehea la ka pono?"
Olelo hoopili.—He mea hiki ole i kekahi, oiai o keia olu ana, he hoolaulea ae, a loaa i ke apono ia'na o na mea a pau.
Na Anoai o ka La.
Heaha ka mea i like ai ka wahine opiopio me ke kanaka pepehi bipi? No ka mea, ua haaheo ka wahine opiopio no kona lole nani, a o ke kanaka hoi, ua kaulana ia no kona akamai i ka lole bipi.
Heaha ka mea i like ai o Solomona me Rote caila? No ka mea, o Solomona, he alii ia no na Iudaio, a o Rotecaila hoi, he Iudaio no na'lii.
O A benete kekahi Kahuna lapaau kaulana, ua kii ia'ku oia e kekahi kauwa negero e hele mai e nana i ka eha o kona haku no ka uwaluia ana o ke poo e ka wahine, pane aku la ke Kahuna lapaau, "Heaha la keia hana hilahila ole au, i uwalu ai oe i ke poo o kau wahine.'' Pane mai la ka wahine, "Aole no ka hoi e hiki ia'u ke wauwau ae no hoi i ko'u poo."
O ka pua rose, ua memele kona ula i ke kakahiaka, a o ka aoao palupalu nani, ua hoopaweo oia i na maka i ka liula.
Ninau aku la kekahi kumu i ka haumana, "Aia mahea ka hikina?" Pane mai la ka haumana, ''Aia ma kahi e hoea mai ai ke kakahiaka.''
I ka wa hea e olu ai ka manao? I ka wa a ka hoa e maalo ae ai.
Palapala aku la kekahi keiki i kana aikane, no kana wahine hoopalau, me ka olelo aku, "Ua ike au i kuu hoa o ka manawa e hiki mai ana, o kona helehelena he like loa me ko ka pua rose, a o kona ili nae, he lahilahi loa e like me ka pua mamo, aia no nae iuka o Puahaunui kahi i noho ai."
I ka wa hea e lai ai ke kula? I ka wa a ka iwa e kikaha ai i na pali.
O kekahi makuahine, ao aku la ia i kana wahi keiki uuku, e nonoi aku i ka Haku, e lawe aku i na hewa ino kahiko, ae aku la ua wahi keiki nei, ae, e pule au, "E ka Haku, e lawe aku oe i na ino kahiko, a e haawi mai oe i mau hewa ino hou, aole i loaa ia'u mamua."
Ka Puupuu, oia hoi ke Kakio.—He mai ino ke kakio, he hoopailua ke nana'ku. Ua laha nui ia mawaena o kanaka ma na wahi kuaaina, a he hakalia ke lapaauia. Ua lohe mai nei makou i kekahi laau e ola'i ua mai nei, a eia no ia. E kii i ke kopa aila ma Leleo, oia hoi ka aila heehee, a ina e loaa ole ia kopa, alaila, o ke kopa paa, a e hamoia ke kino o ka mea kakio, a puni loa kona kino i ke kopa, alaila, holoiia me ka wai a pau ke kopa, a maloo. Alaila, e hamoia ke kino a puni me ka aila kerosene, oia hoi ka aila a puhiia neia ma na ipukukui. E ku ae ka mea i hamo ia pela a liuliu iki, i maloo iho, alaila, e hookomo iho i ka lole maemae, aole hoi o ka lole i wehe mua ia. Elua a ekolu paha hamo ana pela, alaila, ua ola loa a nalowale aku ua mai ino nei. Pela ko makou lohe ae i ka poe nana i hoao ia ano o ka lapaau ana.
NA LUNA O KEIA PEPA.
EIA IHO NO NA INOA O KA POE MA KELA wahi keia wahi i hookohuia i poe Luna o Ke Au Okoa. Me lakou nei e hooponopono ai na makamaka lawe nupepa no ka uku o ka pepa, a me ko na Olelo Hoolaha.
HAWAII— J. H. Coney, Hilo.
D. H. Hitchcock, Hilo.
L. Kaina, Puna.
W. T. Martin, Kau.
C. N. Spencer, "
J. G. Hoapili, Kona Hema.
P. Cummings, "
J. Z. Waiau, Kona Akau.
J. H. Kamalo, "
G. K. Lindsay, Kohala.
J. Naiapaakai, "
S. P. Koko, Hamakua.
Maui—A. M. Kahalewai, Lahaina.
P. H. Treadway, "
W. Ap Jones, "
E. Saffrey, Honuaula.
C. K. Kakani, Kaupo.
John Rae, Hana.
W. P. Kahale, Wailuku.
W. G. Needham, Makawao.
T. W. Everett.
MOLOKAI—M r. Meyers.
OAHU— J. P. E. Kahaleaahu, Ewa & Waianae.
J. M. Kalanipoo, Waialua & Koolauloa.
J. W. Kea, Koolaupoko.
KAUAI— T. H. Marshall, Lihue,
S. Kamahalo, "
J. S. Low, Hanalei.
H. J. Wana, "
G. W. Lilikalani, Koloa,
J. Kauai, Waimea.
HALE PAI KII.
AIA KOU HALE PAI KII MA KA HALE E PILI ana me ka Hale Leta, malunae o ke Keena Pai o ka NUPEPA KUOKOA. Ua emi loa na kii. Elua Dala no ka Pepa Kii Ekolu. A hookahi wale no dala no ke kii aniani.
6-tf H. L. CHASE (Keiki)
Hale Kuai o Ake!!
E O'U MAU MAKAMAKA NANA AU I HOOLAUNA mai i na wa i kunewa hope ae nei, ke kalahea aku nei ia, me ka hai aku ua makaukau ia e hoolako aku ia oukou i na mea a pau a ko oukou mau puuwai e kaunu ai. Ka lole o na ano a pau, ka Luina ume naau, ka Pahoehoe uwi lua, na lole Poni Kalakoa, a me ka Puahau o Maleka. Ko kane hoi ke Paina, ke Kuila, a me na mea a pau na boy o Hawaii nei e haaheo ai.
Ua hiki mai nei he mau Kihei Papamu Huluhulu nui.
E KOMO, E WAE NO OUKOU IHO. 1-tf.
J. L. Nailiili, & A. W. B. Nahakualii,
LOIO.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU, O NA mea nona na inoa maluna, he mau Loio laua, a ua makaukau laua e kokua i ka poe i hoopiiia, a me ka poe hoopii no kela hewa keia hewa o lakou. A he hiki loa no hoi i ua mau Loio nei ke hana i na palapala hoopii o kela ano keia ano, a me na palapala kuai, palapala hoolimalima, palapala hoopaa, na olelo aelike a pau o kela ano keia ano, a me na palapala hoohui a pau, a me kela ano keia ano e ae o na palapala oihana, a me na palapala kupono a pau i ke Kanawai. E kakauia no me ka maikai loa na palapala. E loaa no maua, a o kekahi paha o maua ia oukou, ma HALEOLA, i Honolulu, Oahu, a i ole ia, ma Keei paha, i Kona Hema, Hawaii. E ninau no ia laua no ka uku.
Honolulu, Oahu, Apr. 24, 1865. 1-tf
HUA KUKUI! HUA KUKUI!!
E IKE AUANEI NA MEA A PAU LOA O ke kuaaina, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, he hoa aloha no oukou no na kau i hala ae nei, ma ke kuai Pepeiao Laau ana. Ua hala aku la ia kikina, he Au Hou keia, a ke kahea aku nei au, e kuai no au i na HUA KUKUI i kalua ia a moa, a aila, e ki-ke ia ka iwi a pau, a o ka IO wale no ke lawe mai, e hoomaemae i ka la a maloo maikai. A e haawi no wau EKOLU DALA ME HAPALUA ($3.50) no ka barela hookahi. I ka poe e imi ana i keia, a lawe mai, e loaa no wau ia lakou ma Halepohaku o M. Kekuanaoa, ma AIENUI. E wiki, mai Kaulua!
CHUNG HOON & Co.
Aienui, Honolulu, Mei 1, 1865. 2-3m
OLELO HOOLAHA.
UA HOOPII MAI O KAMIKI (W.,) KUE I kana kane mare, ia Apanihina (Pake,) no Kaumakapili, Oahu, mamua, e hooki i ko laua mare ana, no ka nalowale ana no na makahiki ekolu o ua Apanihina (Pake) nei ma ka aina e, aole i lohe hou ia mai. E hanaia keia hoopii imua o ka Mea Hanohano R. G. Davis, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la 8 o Sepatemaba, i ka hora 10 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
Wm. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Mei 3, 1865. *3-4m
OLELO HOOLAHA.
UA MAKAUKAU KO OUKOU HOA ALOHA, ka mea nona ka inoa malalo nei e kuai aku me oukou e na kupa Hawaii, i na lole a pau e kupono ana no na kane, na wahine a me na keiki, ma ke kumukuai haahaa loa. Aia kou Hale Kuai ma ke Alanui Maunakea, ma keia aoao aku o ka pa o Kaaione. E hele mai, a e nana no oukou iho.
WILAMA, (W. RYAN.)
Honolulu, Mei 13, 1865. 4-3m
J. KAILIAHUKEA & G. W. POEPOE.
E HIKI I NA MEA NONA NA INOA MALUNA, ke hana i ko oukou mau Palapala, e like me ka ike i loaa mai ia laua, i aoia e ka Mea Hanohano G. M. Robertson, kekahi o na Lunakanawai Kiekie, penei na Palapala: Palapala Kauoha, Palapala noi e hooponopono i ka waiwai no ka make kauoha ole, Palapala Hoolimalima Aina, Palapala Kuai Aina, Palapala Moraki, Palapala noi e hooiaio i ka Palapala Kauoha, Palapala Hoopaa, Palapala Hoolilo Hope, Palapala Mahele Waiwai, a me na palapala o na ano a pau. Eia no maua ma ke Alanui Kamita, e pili ana me ke Alanui Hotele, e wiki mai kakou, mai lohi, o kahi uku, he oluolu no. Honolulu, Mei 27, 1865. 6-3m
KA BUKE UNUHIOLELO A ANERU.
UA PAA UA BUKE NEI, E HOIKE ANA I KE ano o na hua olelo Hawaii, a ke kuai ia nei ma ka Hale Kuai Buke o WINI. Elua ano o ua Buke la ma ke kaai ana, $5 ko kekahi, a $6 ko kekahi. Elima haneri me kanalimakumamaiwa aoao iloko o keia BUKE UNUHIOLELO, a ua piha loa i ka momona o ka naauao.
H.M. WINI,
Mea Hoopuka Buke.
Honolulu, Mei 22, 1865. 5-3t
OLELO HOOLAHA.
PAIKULI (w,) KUE IA KAANAANA. Ua hoopii mai o Paikuli w, kue i kana kane mare o Kaanaana, no Kauai, mamua, e hooki i ko laua mare ana, no ka haalele wale ana no na makahiki ekolu o Kaanana, no Kauai, mamua, e hooki i ko laua mare ana, no ka haalele wale ana no na makahiki ekolu o Kaanana, i kana wahine mare. E hanaia kela hoopii imua o ka Mea Hanohano, G.M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la 15 o Iulai, i ka hora 10 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
L. McCULLY.
Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Mei 26,1865 6-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo e Lilia, e hooponopono i ka waiwai o Uwaho (k,) no Lahaina, Maui, I make aku nei me ke kauoha ole, a e hooiaio ia kona moopuna ana nana, i hooilina hoi no kona waiwai: Nolaila, ua hoike ia na kanaka a pau loa, o ka Poaono, oia ka la 10 o Iune e hiki mai ana, ma ka hora 10 o ke kakahiaka; oia ka la a me ka hora oleloia no ka hoolohe i keia noi ana mai, a me na meahoole i hoikeia, aia ma Lahaina, Maui, kahi e hana ai.
A.M. KAHALEWAI,
Lahaina, Maui, Mei 16, 1865.
5-3t