Ke Au Okoa, Volume I, Number 12, 10 July 1865 — Page 2
KE AU OKOA.
HONOLULU, IULAI 10, 1865.
OIAI he mea mau no mai ko kakou mau kupuna mai i na au i hala keia mea he mahiai, no ka mea, i ka hana ia ana o ko kakou kupuna nui o Adamu, ua hoonohoia mai oia e mahi i ka aina; o ka mahiai oia ka oihana kahiko loa, a o ka oi loa no hoi ia o ka oihana hanohano ma ka papalina holookoa o ka honua, oiai, aole e loaa ana ke kekeue ia mai e hai, a aohe no hoi he hala a ke kanaka mahiai e hana aku i kona mau hoalauna. O kela hana lima keia hana lima, ua hilinai nui loa ia maluna o ka mahiai; a o ka mahiai, oia kahi e hoohonua nui ai kela mea keia mea; no ka mea, i ka wa a na kanaka a pau loa e lawelawe ai i kela oihana keia oihana, e hoi hope no auanei ko lakou manao, na ka mahiai e hanai mai i ko lakou houpo lewalewa a me ko lakou la maka poniuniu. Pela i ka wahine e hana aaa i kana mau hana, hoi no kona manao, he mahiai ka mea nana e hanai mai ia ia.
Ina e hilinai nui ka lahui holookoa a me ke aupuni, ma ka mahi ana i na one o ko lakou aina, a hiipoi, a malama pono ia mea, a i oi aku hoi ka naauao o ka poe mahiai, alaila, e waiwai a e aloha nui ia anei ia lahui a me ia aupuni. Aohe lahui a aupuni hoi e nee imua a holo pono ka hana, ina he naaupo a he hoowahawaha ia ka mahi ana i ka lepo. Nolaila, o ka mea a na aupuni naauao e manao nui ai, o ke ao, o ke kokua, a me ka hoolalelale aku i na mahiai. O keia ka mea a ke aupuni o ko kakou Moi aloha Kamehameha V., e ake nui nei. O kona makemake nui ka ike aku i kona hoahanau makaainana, no na kau wahi kipoho aina e mahi, a loaa mai i kumukuai kupono no na hua o kona luhi ana, i loaa ai ia ia ka home oluolu, i lako ai kona hune welu a me kona ohana, a i hiki ai hoi ia ia ke hoouna i kana mau keiki i na kula, .a ma na kulana o ka naauao io, a hiki ia lakou ke ku ma ka aoao o na keiki o na hanauna e me ka hilahila ole.
Aka, aole e ulia wale mai ana keia mau pomaikai maluna o ka mea mahiai, ke ole ia he kanaka naauao a hookuonoono. E hana mau, e makaala, a e mikioi no ke kanaka mahiai ma kana oihana, aka, ina ia he hupo, he manao ole, e poho auanei ka hou o kona lae, ma ka hooulu ana i kekahi mea hiki ole ke kuai aku, a hala paha ka wa kupono no ke kuai ana, a mea paha ua ulu-a e ka makeke i kana mea i hooulu ai. A i mea e holo ai imua ma ke ola ana, e pono paha i ke kanaka e hooulu i kela mea kanu keia mea kanu, a oi iki ae mamua o na mea e hiki ai ia ia ke hanai i ka pololi ona a me kona ohana, a kuai aku hoi i na mea i pakeu aku, i ole ai e nele ia i ke kala e kuai ai no ka hune lole o kona ohana.
Ua alako ia aku makou e noonoo, a e kamailio hoi ma keia mea, no ka wawalo ana mai o ka lono, ma kau wahi ua poho maoli na kanaka mahiai maoli, no ka hiki ole ia lakou ke kuai aku i ka lakou mau mea i kaka ai ka hou, a i luhi ai, a i hooulu ai hoi, maluna o ko lakou mau kipohopoho. Ma ka ninaninau ana ua hai ia mai makou, no ke komohia o na manao o na mahiai kanaka maoli ma ka mea hookahi wale no. I na he kalo ka mea e kanu ai, he kalo wale no, ina he raiki, he raiki wale no, a ina hoi he ko, he ko wale no a paa ka aina. Aka, i ko makou manao, aohe he naauao ia hana ana; no ka mea, i na ua kanu nui loa ia ke kalo, e makepono loa auanei ke kalo, ke hiki aku i ke kau o ke oo ana, a o ka mea i kanu holookoa i kona aina i ke kalo, e poho io anei oia, a pela no hoi ka raiki, i na e haule ino mai ke kumukuai. Nolaila i ka poe uuku o ka aina, ke olelo aku nei makou, e noonoo mua, o ke aha la ka mea e kupono ai ke kanu, i mea e lilo kupono ai me ke kumukuai maikai, aka, mai kanu i ka aina holookoa me ia mea hookahi, no ka mea, aole oe i ike i ka wa e loli ae ai ke kumukuai. Ina i kokoke ka apana o kekahi kanaka i ka hale wili ko, e kanu i ke ko, i na nae ua olelo mua oe me ka mea nana ka wili, e kuai mai ana ia, a e makemake no auanei e kuai mai i kau mau wahi lalani kalo, i oi aku mamua o ka lawa pono o kou ohana, no ka mea, e makemake no ia i kau mau wahi kalo no kana poe paahana. Ina he kokoke ka apana aina o ke kanaka i ke awa ku moku, he mea maikai no ka hooulu ana i ka raiki, no ka mea, e kuai mai no o Kaleponi i ka raiki a apu a kakou e hooulu ai me ke kumukuai kupono. Aka, mai kanu holookoa i ko oukou mau aina me ka mea hookahi; e pono paha e kanu i kela a i keia o na mea a makou i olelo ae nei, i poho ma kahi, a ola hoi ma kahi.
Ma keia mau mea a makou i hoakaka ae nei, a i waiho aku nei hoi imua o ka poe e halo ana maluna o keia mau lalani pokole, ke hoike nei makou,me ka hilinai ana na oukou e kaana, a e hooholo no oukou iho, i na mea a oukou i ike ai he pono. Ke hai aku nei makou me ka hoopalaimaka ole a me ka wiwo ole, ina e mikiala, a e hoomau na kanaka mahiai maoli ma ka mahi noiau ana i na aoao uliuli o na puu, a me na kula papaala o ko lakou one hanau, e lilo auanei lakou i poe waiwai, a o ko lakou aupuni hoi, he aupuni puipui mau, i na kau a kau e hiki mai ana. O kakou e na makaainana o ka Moi, ka iwi kuamoo o ke aupuni, a maluna hoi o kakou i manao lana ai ia e kukulu i ka halepapaa aaki paa o ko Hawaii nei holo ana imua, ma na kaina a pau loa o na pomaikai obscured wale.
Ma ke Kanawai Kivila, aohe mana o na Lunakanawai Apana e hookolokolo ai na hihia Kivila e hoopii ana no ke poho, no ka launa hewa, a me ka hoowalewale e moekolohe ai, a no ka mea, ua pono ke haawi ia kela mana ia lakou, nolaila, ua hooholoia keia kanawai.
HE KANAWAI
E haawi ana i na Lunakanawai Hoomalu a me na Lunakanawai Apana, i ka mana e hookolokolo ai i na hihia no ka Launa Hewa a me ka Hoowalewale e Moekolohe ai.
No ka mea, i mea e kinai ai, a e hoopai ai i ka launa hewa a me ka hoowalewale e moekolohe ai, ua pono ke haawi i na LUnakanawai Hoomalu a me na Lunakanawai Apana a pau o keia Aupuni, i ka mana e hoolohe, e hookolokolo, a e hooholo i na hihia Kivila e ulu ana no ke poho i loaa ma ia mau hewa i kekahi manawa: Nolaila,
E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo kau Kanawai o ke Aupuni:
Pauku 1. E haawiia, a ma keia ua haawiia no i na Lunakanawai Hoomalu a me na Lunakanawai Apana a pau o keia Aupuni, ka mana e hoolohe, e hookolokolo ai i na hihia Kivila a pau i laweia imua o lakou, e koi ana i ka uku poho, aole e oi aku i na dala hookahi haneri, no ka launa hewa, hoowalewale e moekolohe ai, a moe e ae hoi e kue ana i na Kanawai.
Pauku 2. Ma na hihia a pau o ia ano, ke hooholoia ka pono no ka aoao hoopii, me ka hooukuia o ka aoao i hoopiiia i na dala aole e oi aku i ka haneri hookahi, alaila, ina aole e hookaaia na dala poho i hooholoia pela, iloko o na la he umi mai ka la aku i hooholoia'i, e hiki no i ka Lunakanawai nana i hooholo ia mea, e hoolimalima aku e hoohana i ka mea i hoopii ia me kekahi mea kupono, e makemake ana e haawi i iwakaluakumamalima keneta no kela la keia la, me ka ai pu kekahi, a hiki i ka manawa e loaa'i na dala iloko o ka lima o ka Lunakanawai e lawa'i no ka olelo hooholo e kue ana i ka mea i hoopia ia, a me na koina pu kekahi o ka Aha Hookolokolo.
Pauku 3. Aole no e manaoia e kue ana kekahi o na olelo o keia kanawai i ka pono o ka hoopii hou ana ae, i hoomaopopoia ma na Kanawai e kau nei.
Ua aponoia i keia la 31 o Dekemaba, M. H. 1864. KAMEHAMEHA R.
Mamua aku nei, ua noho na L. K. Kaapuni ma ko lakou oihana, oiai i hoopau ole ia no kekahi hewa, aka, ma keia kanawai ua hooholoia, e hiki no ke hoopau ia kekahi ma ka pau ana o na makahiki eha, ke maopopo kona kupono ole ma ia oihana.
HE KANAWAI
E hoomaopopo ai i ka loihi o oka manwa e noho ai na Lunakanawai malalo iho o ka Aha Kiekie ma ka lakou Oihana.
E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo kau Kanawai o ke Aupuni:
Pauku 1. O na Lunakanawai Kaapuni a pau i hookohuia, a e hookohuia ana ma keia hope aku, e noho no lakou ma ia oihana no ka manawa i eha makahiki mai ka la aku o ko lakou hookohuia ana.
Pauku 2. E noho no kela a me keia Lunakanawai Apana ma ka oihana a hala na makahiki elua mai ka la i hookohuia'i.
Pauku 3. E lilo keia i kanawai mai kona la i hooholoia'i.
Ua aponoia i keia la 10 o Ianuari, M. H. 1865. KAMEHAMEHA R.
Ua akaka lea i ka poe noiau, he mea pono ole ke ae aku i na kanaka e lawe i na hihia liilii ma na aha koikoi, ma kahi hoi he nui na koina, nolaila i kau ia keia kanawai, e like me ka aoao o ka Pauku 7 o ke kumukanawai.
HE KANAWAI
E kau palena ai no ka hookolokolo jure ana, e like me ka mea i hoakakaia ma ka Pauku 7 o ke Kumukanawai.
E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo kau Kanawai o ke Aupuni:
Pauku 1. Mai ka la aku e hooholoia'i keia kanawai, o na hoopii kivila a pau no ka aie, a no ka uku hoolimalima paha, i hoomakaia a e hoomakaia'na ma keia hope aku, imua o kekahi Aha Hoomalu a Apana paha, a ua koiia ma ia hoopii na dala e emi ana malalo o ke kanalima, a ua hoopii hou ae ia hihia imua o ka Ahakaapuni o kekahi mokupuni, a i ka Aha Kiekie paha o ke Aupuni, alaila, e hookolokoloia kela hihia e ka Aha wale no, aole o ke jure kekahi.
Pauku 2. I na manawa a pau, ina ua hoopii hou ae ka mea hoopii i kekahi hihia mai ka mea i hooholoia e kekahi Aha Hoomalua a Apana paha, a ua maopopo i ka Aha kahi i hoopii hou ai, ua koiia na dala he kanalima a oi ae paha ma ka Aha malalo, me ke kumu pono ole e manao ai e loaa mai ana na dala he kanalima, aka, i mea wale no e laweia aku ai ia hihia imua o ke jure, alaila, e hiki no i ka Aha kahi i hoopii hou ai e kau maluna o ka aoao i hoopii hou, i na koina o ke jure ke manao ia he pono.
Ua aponoia i keia la 3 o Ianuari, M. H. 1865. KAMEHAMEHA R.
Ua ikea ma na aina e ka pono e waiho aku na ke jure e hooholo ai no kekahi mau mea i pili i na hihia ma ka hoponopono ana i na waiwai hooilina, a nolaila, ma keia kanawai, ua ae ia e hookolokolo jure na hihia o keia ano ke oi aku ka waiwai i na dala $500.
HE KANAWAI
E Hookolokolo Jure ai na kumu hihia ma ka hooponopono ana i na Waiwai Hooilina.
No ka mea, ma ka wehewehe kanawai ana, ua manaoia aole no i aeia malalo o ka Pauku 1241 o ke Kanawai Kivila, e hoopii hou, e hookolokolo jure, ma ka hooiaio ana i kekahi palapala kauoha hope, a no kekahi mea e pili ana i ka ili ana aku o ka waiwai, oiai e hooiaio ana ia mea: Nolaila,
E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo kau Kanawai o ke Aupuni:
Pauku 1. Mai ka la aku e hooholoia'i keia kanawai, ina ua oi aku ka waiwai o kekahi mea i make, mamua o na haneri dala elima, a ua koi ia imua o kekahi Lunakanawai Hooponopono Waiwai Hooilina e kekahi, e haawiia mai nona ia waiwai hooilina, a i kekauwahi paha, a o kekahi kuleana paha iloko, mamuli o kekahi palapala kauoha hope, a palapala haawi paha, a mamuli paha o na kanawai o keia Aupuni, e pili ana i ka ili ana'ku o ka waiwai, a o kekahi mea paha e hoole ana i ka oiaio o kekahi palapala kauoha hope, a palapala paha imua o kekahi Aha Hooponopono Waiwai Hooilina o keia Aupuni, a ua manao oia ua kue i kona pono ma ka mea i hooholoia e ka Lunakanawai ma ke Keena, alaila, e hiki no ia ia ke hoopii hou ae i ka Aha Kaapuni a Aha Kiekie paha, ke pili ia hihia i ka oiaio a oiaio ole paha o kekahi mea, a e noi aku i ua Aha la ana e hoopii hou ae e hookolokolo jure ia ua mea la, aole no hoi e hoole ia kona noi ana.
Pauku 2. A hoopii hou ae ka aoao i hooholo kue ia e ka Lunakanawai Hooponopono Waiwai Hooilina, alaila, ua hiki no i ka mea nona ka aoao i hoopii ole, e noi aku i ka Aha, e hookolokolo jure ia no ka oiaio a me ka ole o kekahi mea e pili ana ia hihia, aole no hoi e hoole i kona noi ana.
Pauku 3. I na manawa a pau i hoopii hou ae mai ka mea i hooholoia e ka Lunakanawai ma ke Keena, ina paha e hookolokolo jure ana, a imua o ka Aha paha me ke jure ole, alaila, e hiki no ke heluheluia ka moolelo o ka Aha ilalo, ma ke ano he olelo hoike, a ua hiki no i kela aoao keia aoao iloko oia hihia, ke lawe mai mau hoike hou, a e hiki no ke ninaninau hou ia imua o ka Aha a me ke jure, i na hoike ana i lawe mua mai ai, a i ninauia ma ka h ookolokolo mua ana ma ke Keena.
Ua aponoia i keia la 31 o Dekemaba M. H. 1864. KAMEHAMEHA R.
Na mea hou o ke Alo Alii.
Ma ke kulanakauhale nei ka Moi ma ka Poakolu a me ka Poalima, a ma ka Poaono, ua holo hou mai oia ma ke kulanakauhale nei e pai i kona kii ma ka halepai o Mr. Weed.
Ua lulumi iho na komite i keia mau la ma ka hale noho o ka Mea Kiekie M. Kekuanaoa, no ka hooko i na hana makemake o na makaainana no ka la 31 o Iulai.
Ua holo ka Mea Kiekie Prince ss Kamamalu, i ukaliia e ka Mea Hanohano D. Kalakaua e makaikai i ka moku kialua hao o Kapena Hanamu ma ka la 4 iho nei o Iulai. Ma ia ahiahi no, ua haawi iho ka Moi Wahine kanemake i wahi paina no na keiki kane alii a me na kaikamahine alii ma Haimoeipo.
Ma ka Poaha paha o keia pule e makaukau ai ka Moi no ka holo i Molokai maluna o ka moku hao Tenesi.
Oihana Hookolokolo.
Ua hoomakaia ke kau Hookolokolo oIulai, ma ka Poakahi ka la 3. Aole he wahi hihia i hoomakaukauia no ke jure kanaka maoli, a nolaila, ua hookuuia lakou, a kikoo hou ia e ka Makai Kiekie.
Hookahi no hihia haole, oia o Baptiste Savigny, he Farani, nana i hoao e puhi kekahi mau hale i ke ahi ma Moanalua. Ua hoahewaia e ka Jure, a i ka la apopo, e akaka ai kona hoopai.
AHA KIEKIE MA KE KEENA.
Iune 20. Hoopii mai o Kuukuu, k, e mare hou. No ka hiki ole mai o Kahulimoku, ka wahine mare, ua hoopaneeia a i ka la 21, a ia manawa, ua ae ia e mare hou.
Iune 21. Ka waiwai o Daniela Moo; palapala hoopii a Kalua e kohoia oia i Lunahooponopono. No ka hemahema o ka palapala hoopii, ua ae ia o Kalua e hana i palapala hou. A ua hoopnaeeia a hiki i ka la 11 o Augate.
Iune 28. Palapala Hooilina a Maria Kalimaino. Ua hooiaioia.
Iune 29. Waiwai o Kaupea, no Hauula, Oahu. Hooiaioia o Kamae ka hooilina.
Iune 30. Waiwai o Kahoe, no Honolulu, kohoia o Kaliko, ka Lunahooponopono Waiwai o Kanehailua, no Honolulu, kohoia o Pahupu i Lunahooponopono.
Iune 30, Hoopii o Kalua, ka wahine a Kahookumu mamua, e mare hou, a ua ae ia.
Iul y 2. Waiwai o Antoni Katalina, no Waikapu, Maui. Kohoia o Kapu Louzada i Lunahooponopono.
AHA HOOMALU O HONOLULU.
Iune 24. Kinilau, haalele hana; hoihoi ia ma Kaupakuea.
Iune 26. Kapiko, haalele hana; hoihoi ia ia J. H. Wood; A. C. Fowler, ona, $6; Kamehana, ona, $4, $1 koina.
Iune 27. Enoka, holonui, $6; Kahi, pepehi i kana wahine, $9.37; Kalekau, hoowahwaha i ka aha, $11; Kunana, oia hewa no hoohanaia hookahi pule.
Iulai 1. B. Nagel, ona, $4.
Iulai 3. Mele w., holonui, $6; H. Toben, holonui, $10; Makaai, ona, $6; Melelaki w., ona, $3.
Iulai 4. Kekipi, ona, $6; M. Cox, holonui, $6; J. Baker, ona, $3.
Iulai 5. Epena, holonui, $11; Kauanehu ona a hakaka, $9; Paaoao, ona, $3; Hale ona, $3; Kamaka, ona, $3; Papalimu, ona, $3; Keoki, ona, $10; Kealohapauole, ona, $3; Peter Gough, ona, $3; Alex Almy, ona, $6; A. B. Harper, ona, $6.
Iulai 6. Kahilahila, holonui, $11.75; Peter Gough, ona, $6; Kookina, hoeha wahine
$13; A. McGre gor, holonui, $11; Geo McCullough, holonui, $12.
Iulai 7. Kamahana, holonui, $13.62; Moke, holonui, $14.50; Lukela, ona, $3; Kihulu, hakaka, $7; Kaali, ona, $3.
Ka La 4 o Iulai.—E like me ka makou mea i hai aku ai i kela poakahi aku nei o ka poalua ae, oia ka hiki ana aku o na Amerika i ke kanawalukumamaiwa makahiki o ko lakou noho Kuokoa ana. I ka wa e o mai ana ke alaula o keia la ma kela wahi keia wahi i noho ia e ke kanaka Amerika, e hoomanao no auanei oia i ka la i hanau ai kona aina makuahine, aohe no hoi e hoopoina na Amerika, he mau koko makamae kai kupalu ia ma ka puu o Bunker Hill, a oia mau koko no hoi i kahe ai ma ka aoao i na puu o Nu Ierese, a me Yorktown, oia no na alana no ko lakou lanakila ana. Aohe no he wa, aohe hoi he wahi e hoopoina ai ka poe Amerika i ko lakou aina hanau, oiai eia loa lakou iwaho nei o ka pikoi o ka moana Pakipika, a o ko lakou hoomanao ana ia la, me he mea la aia lakou ma na kaiaulu o Wasinetona, ka pumehana o ke aloha o ko lakou aina makuahine. Ua maikai ua la la, aohe i haule mai na paka ua e hoohakukele i na pipa alanui; a i ka hora umikumamakahi, ua ike ia aku mai ka hapauea Amerika, a hiki wale i kamalii liilii, no lakou na la pokeo wale, e hele ana i ka lanai ahaaina ma Huehue, kahi i hoomakaukau ia ai na mea e hoolioli ai, a i ka hiki ana ae i ka hora umikumamalua, ua kipu mai kahi moku hao o Kapena Hanama. Ua haawi ia ka haiolelo ia Kauka L. H. Kulika, ua mahalo nui makou i kona haiolelo ana, no ke ku i ka i-i, a i ko makou haawi ana i ko makou hoolohe holookoa ana, ua lawe ia aku makou, me he mea la, aohe makou no Hawaii nei, aka, no Amerika. He mau haiolelo e ae no kekahi i hai ia, aka, aole makou e hoopoina ana maanei i ka mahalo ana ia Damona, ke kahuna o Polelewa. I kona wa i kahea ia aku ai e haiolelo, olelo mai oia, elima poe kanaka koikoi, aole i haawi iki ia ae kau wahi hoomanao ia no lakou, ua kaena nui ae na haiolelo mamua ae no na Peresidena, a me na Kenela wiwo ole, a koe kela poe kanaka elima. A ninau ae la kekahi i kekahi, owai la keia poe elima. Olelo mai ua kahuna nei. "O lakou no na kanaka maoli i hoouka kaua ai ma Fort Fisher, Papu Lawaia." I ka lohe ia ana oia mea, ua nui ka olioli ana. I ke ahiahi ana iho ua haawi ia he ahaaina hula ma ia wahi hookahi no ma Huehue. Ua hoounaia ae he mau kao lele, a ua ikeia'ku no hoi na keiki Amerika a pau, ua hele a pulu elo i ka hauoli.
Moku Emma Ruka.—Ua lohe paha na kanaka i ka hoopaiia ana o na ona moku o Emma Ruka, no ka ili ana a poino waiwai o ka poe mahi ko. I ka hoopii ana o ka poe mahi ko imua o R. G. Davis, ua hoopaiia no ka manao i ili ua moku la ma ka palaleha a me ka malama ole o ke kapena. Ua kue ia i ka manao o ka poe mea moku, a ua hoopii lakou imua o ka aha okoa; a hoike mai o G. M. Robikana ka Lunakanawai, ua hookoia ka lakou hoohalahala ana, no ka manao ana, aole i ili ma ka palaleha, aka, ma ka poino hiki ole ke pale ae.
Eha i ka pu.—I ke ki pu ana o kahi moku o Kapena Hanama i ka Poalua la 4 o Iulai iho nei, ua eha kekahi haole o ua wahi moku la i ka pu. Ua lele na manamana a pau loa, a hookahi wale no manamana i koe. I ka wa i lohe ai na puuwai aloha aina Amerika, ua eha ua haole nei, ua hoomaka koke ae la lakou e haawi i puu dala no ua haole nei. He hana aloha no ia a na keiki Amerika i hana ai, oiai no lakou ia la i poino ai ia kanaka, a no lakou no hoi na pu aloha i haawi ia!
Mai pii aku oe a i ka pali mau ole.—I ke ahiahi o kela poakahi aku nei, ua hoohikilele ia mai makou e ka ike ana aku i na kanaka e lulumi ana ilalo o Kikihhale, a i ka ninau ana aku, hai ia mai la, o Luika ua haule i ke kowali, he haule ka ka apa i ka pali manu ole, haalele ia iho ka honua. A ua lohe mai hoi makou, ua haule hou no ia wahine ma Kepahoni. Ua hele loa mai nei hoi kanaka a me ka wahine a hiaai wale i ke kowali.
Hale Kuai Hou.—Ua kono ia mai makou e hai aku i na makamaka, na hoa kaana, a me na hoa kuilima o kahi keiki Fred Pfluger, i noho iho nei i kahi o Painapa. Ua wehe ae nei oia he hale kuai hou, aia ma ke alanui Papu, e kokoke ana i ke kihi o Alanui Kalepa me alanui Papu; a ua makaukau no hoi ia e kuai aku i na mea a pau a oukou e makemake ai. E naue ae e e nana no oukou i na mea maikai e kiani ai, a e kaha ai hoi ka iwa i ke Kaona nei.
K a Lahui Hawaii. — Ua halawai mai makou me kekahi kanikau i pai ia iloko o ke Kuokoa o keia pule iho nei, aohe makou i ike i ka pomaikai i loaa ma ia kumakena ana, oiai, aohe i make ka lahui, a he kumu kupono la ia e hooaiai ae ai i kona mau leo uwalo no ke kumakena. He olaio ua mailo ka lahui Hawaii, aohe nae i haalele "ke ao o Olepau." Mahalo no nae makou i ka nioniolo o ko kakau ana.
Haalele i ka La.—I ke kakahiaka iho nei o ka Poalima, ua inu paha me ke kuhihewa o Malihini he kanaka no Leleo i ka laau hoomake i ka moo maluna o ka ili bipi; ua manao paha kela he mea e ona ai, eia ka he mea e haalele mai ai i ka la i ka mea mehana. Aole i liuliu kona waiho ana ma ka hale lapaau o Kauka Makibine, a hoihoi ia aku kona kino kupapau i ka hale.
Ka Paio Misionari.
Helu 6.
E ka Luna Hooponopono—Aloha oe:— He mea kupanaha ka ike ana ma ka Kauka Anasona moolelo e olelo ana no ka emi ana o ka hoonioniolo kupono ole o ka lahui Hawaii, a i kahi manawa e olelo no na kau wale no ia i kunewa hope ae. "O ka mare lehulehu a me ka moe aku moe mai," ua hai ia aku ka, "ua pau loa i ka nalowale aku!" aoao 290. Aole nae au e hooao ana e hooiaio aku he wahahee ia mea, aka, e olelo ae ana no au ua alakai hewa ia paha oia, ia ia i hiki amai ai ma keia mau mokupuni, ina ua manaoio ia, ia mea. Ina ua hoolohe aku ia i na hoike ana mai a ka poe e noho ana ma keia mau mokupuni, ka poe hanai holoholona o kuaaina, ka poe mahiai, a me ka poe naauao i manao io ole i keia mau mea, aoao 280 i oi aku mamua o ka ka poe noiau maoli, oia paha ke kumu o kona olelo ana me keia. O ka laulaha ana o ka moe aku moe mai, mawaena o na wahine i mare ia, oia ke kumu nui i keia wa o ka lauhala ana o na mea ino, a me ka emi ana o ka lahui! A ua olelo ia no hoi "ua pau ka uumi ana i na keiki," aoao 276. Aole paha i ike o Kauka Anesona, he mau ano e ae no kahi o ka pepehi ana i na keiki mahope iho o ka hanau ana, ina aole ma ke kanu ola ana, ma kekahi mau kumu okoa e ae no, aoao 290. Ua olelo hoapono loa mai no hoi ia, no na kanawai i kukuluia, malalo o ka hooponopono ana o na Misionari, no ke kaomi ana ilalo i na mea ino, a ma ka lakou olelo pale, ua manao iho, "aole anei ia he mea e hooholo aku ai imua i ke kipaku ana i kela mau lapuwale ilko o kahi nalowale? aoao 239. Aole ka paha ia i ike, oia mau kanawai, a e emi nei hoi, u a haawi aku ia mau kanawai he mana weliweli, no na mea i maa i awe hewa ia, a i hana ia hoi i mea e pale ae ai, i na hoopai kakauha, a ma ia hana ana ua hoaiai ae lakou i na wahine i uluhia e ka poino? He mea paakiki no hoi ka ike ana i ke kumu o na kanaka i loaa ke akamai io e hooko ana i na kanawai e like me ia. Ka mea i hana ia ma ka hoonioniolo o ka lahui wahine, ua ike ia ua hilinai kapakahi ia ma ka aoao hookahi. Ma kekahi palapala a Kauka Rae o Hana, Maui, i ka nupepa Polunesia o ka M. H. 1862, ua hoike mai ia i ke ano Kalavina me na hoonioniolo o ka lahui. O ke kumu nui i hoikeia ua hana hewa na misionari, ma kahi i hana hewa ole ia, e like me ka puhipaka, a ua olelo o Kauka Rae, he puhi paka malu wale no mamua, a i keia wa ua ike ia na kanaka me na ipupaka i ka waha i kela la keia la, o keia mau hana hookamani kai hookomo ia iloko o lakou.
Aka, ua komo ka manao iloko o ka Papa Misionari ma Bosetona, ua nalowale loa mai ka manao aku o na kanaka na kumu nui ame ka hoomanao ana no ko lakou hoomana kahiko, a ua panai ia ma kona wahi he hoomana, a he manao io ano baibala. Ma na wahi a pau a Kauka Anasona i hele ai, ua houluulu nui mai na anaina ma kela halepule keia halepule, e hui mai me ia ma ka pule ana. He mea mau no ia ka houluulu mai e ike a e hoolohe mai i kahi malihini o kona kulana. O ka hana nui no hoi paha a ka misionari, nona ka apana a ke Kakauolelo nui e hele aku ai ma kana huakai hele e nana a kilohi, o ka paipai nui aku i kona poe e houluulu nui mai. A he mea kahaha io no hoi paha ia i ko Kauka Anesona manao, i ka ike ana aku i keia mau anaina nui, a i olelo ai ia, "ua lawe holookoa ia aku kona mau manao," aoao 158.
Ua ike no paha kakou i ke ano o ka halawai pule ma ke ano Kalavina Hawaii nei. I ka wa e pule ai, ku ke kahuna iluna, a o na hoahanau, kikoo a noho ilalo; no ka mea, ua papa ia ke kukuli ana, a ua olelo ia hoi, he ano "Pope" a hoomanakii. Ma na halawai pule o na la e ae, aole o na mea ano pule wale no ke hai ia, aka, ua lawe pu ia mai na mea pili aupuni, no ke kaua huliamahi o Amerika, a me ke kumukuai o na bipi, a pela aku, kekahi mau mea e haiia'i maloko o ka heiau kapu o ke Akua. Ua heluhelu ia na nupepa, a ua wehewehe ia ko lakou mau ano, i huipu ia mai me na pule. Ua haawi ia na mea hoolealea, a me na mea ano keaka maloko o na hale halawai. Ua hana ia kekahi mau kii ano hana keaka elua, ma ka halepule o Waimea, i ka hapa hope o ka M. H. 1863. O kekehi kii ma ka Akau, a o kekahi hoi ma ka Hema, a o ka laua hana, o ka hakaka a moku ke poo o kekahi, alaila, hulo ae la ke anaina holookoa iloko o ka heiau pule o ke Akua mana loa. No ka manao o na misionari e kapae loa i ka inu ana i na wai ona, ua kapae ia ka inu ana i ka waina ma ka ahaaina a ka Haku. Ma kekahi apana o kana moolelo, ua hoopuka ae ia"no kekahi mea i kukai ia ma kahi o ka waina," aohe no hoi e hai maoli ae, "he malakeke me ka wai." Mamua, ua hoolilo ae o T. Koana, o Hilo i ke kino o ka Haku, "he kalo i kalua ia, a o ke koko, he wai huihui." Ma keia mea, ua hehi ia na mea hemolele loa o ko ke kanaka naau, a e manao ia no anei, he uuku loa na mea menemene i ke Akua, ma ke ola kino, a ma ke ola uhane, o na poe nana i hoolaha ia mau mea. Ma ia hana ana, ua kuni ia ka manao iluna o kekahi poe, a me he mea la no hoi e ko hou ana ia lakou i ka hoomana kii. Ua hai mai o Kauka Rae iloko o ka M. H. 1862, penei:
"Ma ke akea, ua ike au i ka manaoio ana ia Pele, a ua ike hou no hoi au, aohe he manaoio i ke Akua nui.
"Ua hana mau keia mea maluna o ka manao o ke kanaka maoli, a e aneane ana e loli hou i ka hoomana kahiko. Oiai ua noho iho lakou malalo o na kukuna o ka malamalama a na aina e i lawe mai ai, aia nae he au ikaika e ko ana ia lakou ilalo i ka hoomana kii. Ina e mai kekahi mea, o ke kalokalo aku no ia i na aumakua, he mea laulaha loa ia, a e ike aku no hoi oe i ka poe au i manao ai e ka mea heluhelu, he poe pono, a aohe la hoi o lakou kuleana i koe iloko o na aumakua; a me na kalokalo ana, o ka inoa o ke Akua Kristiano mahope loa mai, ka "Haku o ka Lani." Ua olelo ia mai no hoi au, ina e hoohiki aku kekahi kanaka i kekahi, aole e hoohiki ana ma ka Baibala, aka, ma na akua kahiko. Ua hai hou ia mai no hoi au—ina e hele ka wahine a kekahi kane ma kahi e no kekahi wahi wa pokole, e manao ana ke kane, ua hana kolohe ka wahine. Hoole haalele mai ka wahine, a manao ke kane he wahahee. Manao anei kekahi mea e ae aku ke kane he oiaio, ke hoohiki mai ka wahine ma ka Baibala? Aole! E manao no ke kane he wahahee, aka, ina e hoohiki mai ka wahine ma o Pele la, a me ka Mano, alaila, ua hoopau ia ka manao o ke kane. Mea paha, ua hewa io no ka wahine, a no ka hopuhopualulu i mea e mao ae ai hoi ka manao ino o ke kane, ua hoohiki wahahee oia. A o ke aha ka hopo? Ua hoopunana mai ka pilikia nui maluna o ka ohana. E pono laua e hoopau ia; a nolaila, ua pepehi ke kane i ka puaa, a hoemalielie aku i na akua, i mea e na ai ka huhu o na akua, a ma ia hana ana, ua manao iho laua ua na ka huhu, a hoihoi hou ia mai ka maluhia i ka ohana.
He mea ehaeha loa i ka naau ka ike ana he kakaikahi loa ka moe aku moe mai, a me ka haukae wale ia o na kaikamahine opiopio i na la hoomana kii, mamua ae o na la noho Karistiano ana o keia lahui. Ina i olelo ia o ka launa ana me na haole o na aina e ke kumu o keia laulaha ana o na mea ino, me ka haawi ana mai i na dala, i kumu e haawi aku ai na makua i ka lakou mau keiki a me ka lakou mau wahine, no ka hoohaumia ia; alaila, o ka makou e pane aku ai, he pono i ka hoomana Karistiano oiaio e pale ae ia mau hana hoohaumia wale.
Ioane Kaimiloa.
Ulakoheo, Iulai 7, 1865.
Ka hoike kula ma Ahuimanu.
E ka Luna Hooponopono o Ke Au Okoa: Aloha oe:—E oluolu paha oe e hookomo iho i kela mau wahi hopunaolelo e kau ae la maluna ma kahi kaawale o ko kakou Nupepa, ke lilo nae ia i mea maemae imua o kou mau maka.
Ma ka la 5 o keia malama, ua hoike ke kula o Ahuimanu imua o na mea hanohano, Lui Epikopo a me ke Komisina Farani, he mau kahuna e ae kekahi, a he mau haole e ae no hoi mai Honolulu aku nei, a penei ; no na mea a'u i ike ai. Mamua o ko lakou hoike ana i ko lakou naauao, a me ko lakou ike ua noi mua aku lakou i ko ke Akua hoomaikai ana mai, a pau ka pule ana, himeni like aela lakou me na leo oluolu maikai, a pau ka himeni ana, hoike ia lakou ma na mea i ao ia ai e ka lakou mau kumu, oia hoi o Aresemnio, a me kona mau kokua kumu, a i ka nana ana aku, ua holo maoli no ka ike o keia kula i obscured mua, a ua ikaika maoli no hoi na kumu ma ke ao ana. O ka nui o na haumana ma keia kula ua 40 a keu, ua hoihoi loa no hoi obscured makua i ka ike ana aku i ka lakou mau obscured e kamailio pu ana me na haole, ma ka obscured Beritania, a haiolelo no ma ia olelo: kama obscured no ma ka olelo Farani a haiolelo no ma ia olelo, a pela like no hoi ma ka olelo Latina. A i ka pau ana o ka hoike ku mai la ke Komisina Farani a hai mai la i kona mahalo i ke kula o Ahuimanu, a pela no hoi o Lui Epikopo, a me na haole e ae no kekahi. Me ke Kapena o Ke Au Okoa, he aloha nui.
P. K. Moo.
Honolulu Iulai 6, 1865.
Na Ekale sia.
E Ke Au Okoa e; Aloha oe:
Ua ike iho ko oukou makamaka nei, ma ke Kuokoa o ka la 22 o Iune, i ka mooolelo o ka Ahahui Euanelio Hawaii. A ma ka pauku 2, 3, o na olelo hooholo o ua la la, e olelo ana penei:
"2. Aka, i ko makou manao, ua maopopo no, o ka Ekalesia i hiki mai nei iwaena o kakou, i kapaia "Ka Ekalesia Katolika Hawaii i hooponopono hou ia;" aole i ku i ka Baibala kona ano, kana hana ana a me kana ao ana."
"3. Nolaila, aole a kakou kuleana e launa Ekalesia ai me lakou, aole hoi kakou e ike aku ia lakou ma ke ano Ekalesia."
Ma keia mau pauku, ke ike nei au, oia Ekalesia wale no ka i hoopale ia'ku ma ka ike Ekalesai ana. A owau nei, ka mea nona keia pulima, he Katolika Roma, ke haawi aku nei au i ko'u aloha, ma ko'u ano he hoa no ka manaoio o ka Ekalesia Katolika Roma, i na hoa a pau o ka Ahahui Euanelio Hawaii, a me na Ekalesia holookoa a pau, ma ka wehe pu aku i ka ipuka o ko'u naau, me ke apo pumehana o ke aloha hookahi iwaena o kakou, ma ka hilinai ana i ka Haku hookahi, a me ka manaoio hookahi.
A, wahi a Paulo Hemolele, i ko Roma 5: 10. "No ka mea, ina obscured kakou wa e enemi ana, i hoolaulea ia'i kakou i ke Akua, ma ka make ana o kana Keiki, he oiaio no, a laulea kakou, e hoola io ia hoi kakou ma kona ola an." Kahaawiliilii.
Kilohana, Iune 23, 1865.
Ka barena oia ke kookoo o ke ola, a o ka rama, oia na kukuluaeo—o ka barena ka mea nana e kakoo, a o ka rama oia ka mea nana e hapai ae i obscured obscured