Ke Au Okoa, Volume I, Number 15, 31 July 1865 — Page 1
KE AU OKOA.
BUKE I--HELU 15.} HONOLULU, MONEDE, IULAI 31, 1865. {$2.00 NO KA MAK.
"KE AU OKOA,"
E HOOPUKA MAU IA'NA I KELA POAKAHI KEIA POAKAHI,
MA KA HO RA EWALU O KAKAHIAKA.
ELUA DALA NO KA MAKAHIKI hookahi, he kanalimakumamalua nupepa ia. E uku e ia ke DALA HOOKAHI no ka hapalua makahiki mua, iloko o na mahina mua eono; a pela hoi ka lua o ke dala, e uku e ia iloko o ka hapa hope o ka makahiki.
"KE AU OKOA."
KA UKU O NA OLELO HOOLAHA.
NA OLELO HOOLAHA.—No na lalani he 10, oia hoi 1 iniha, no ka hoopuka hookahi ana, $1 00; alua hoopuka ana, $1 50; ekolu, $1 75; hookahi mahina, $2 00.
Aia no ke keena o "KE AU OKOA" ma ka Hale Paipalapala Aupuni, maluna ae o ka Hale Pai.
he mau Mele.
He mele inoa no ka Princess Kamamalu.
Kuu ipo i ka hau anu o Lihue,
Ko mai ana ke ala o ke kupukupu,
Hohola i ke kula o Kanehoa,
Honi hoomau i ka pua o ka nene,
Aala paoa i ke kula o ka Noenoe,
He noe ehu wai ala na ke kehau—e—
Hele a maikai loko e noho nei,
I ko hiki ana mai nei eia—a—e
Kuu—ipo—o wau no kau aloha nui,
E ka ipo—e—
Nani wale kuu ipo lauae e,
Eia i ka poli o Makana e,
Ua nunanuna wale i ka lipo e,
Hala mae ia pua ke ike e,
Ua pono kaua ia nei e,
I ka liko wai o ka opua e
Kiheahea lani he inoa e
He lei alii no kakou e.
H. K.
Nani wale kuu ipo lei loke e,
Hoa kaana hoi o ka lai e,
Ua lai no au me i ala e,
Me ka iwakiani o luna e,
I ka pa kiaha ana paha e,
Maui ai ke kanaka maikai e,
Kiheahealani he inoa e,
He lei alii no kakou e.
V. K.
Nani wale kuu ipo iliau e,
Au aku hoi au e ike e,
Paa mai nei luna i ka noe e,
E naue kaua ilaila e,
I ka iini kuni e pono ai e,
E kohu ai o ka iini e,
Kiheahealani he inoa e,
He lei alii no kakou e.
D. N. K.
Nani wale kuu ipo pikake e,
I kuia mai e ka wahine e,
I lei kahiko no ke kupa e,
O makalei aku paha ia e,
Ke ona ia nei e ka ia e,
Maikai ka wahine Naui ai e,
Kiheahealani he inoa e,
He lei alii no kakou e.
LOEAU.
Nani wale kuu ipo lei mano e,
I kahiko no ke kanaka e,
E luana ai o ka noho ana e,
Noho au nana oia nei e,
Kuu pua laha ole i ka lipo e,
Mea nui hoi a makou e,
Kiheahealani he inoa e,
He lei alii no kakou e.
PIPI.
Nani wale kuu ipo ehukai e,
Hoa pili hoa noho i ka lai e,
Hoa kuka o ka manao e,
E manao iho oe ia'u e,
O oe me a'u ilaila e,
Ilaila kaua onaona e,
Kiheahealani he inoa e,
He lei alii no kakou e.
WAIAHA.
Nani kuu ipo heilana e,
I ka miki au lawe ia nei e,
A he olu he mau ilaila e,
I ka polo Kauai o lehua e,
Ua lai ka lehua o luna e,
I ka miki ala mau o ka manu e,
Kiheahealani he inoa e,
He lei alii no kakou e.
PAHAU.
Nani wale kuu ipo ahi papala e,
O ka welo ae a ka auhau e,
Ke hone ae la Anaki e,
Ua pono ka haua a Milolii e,
I ke kaeha a Polihale e,
Eia i ka Lanamaihiki e,
Kiheahealani he inoa e,
He alii no kakou e.
KAMUOHOU.
Nani wale kuu ipo noho malu e,
Mai ka po mahina lailai e,
Ke hoolai nei ka manao e,
Ike aku i ka wai onaona e,
A he mea nui oe na loko e,
A he mea ona ia mai au e,
Kiheahealani he inoa e,
He lei alii no makou e.
KIA.
Nani wale kuu ipo kehau e,
Huihui mai ana ka manawa e,
He manawa kou i hiki mai e,
Halialia mai ana kuu maka e,
Kuu maka ka i ike i ka nani e,
A he hanohano maoli oe e,
Kiheahealani he inoa e,
He lei alii no makou e.
KAMAKAUAHOA.
Nani wale kuu ipo o ka nahele e,
I ka hoolai a na pua e,
Ua nani ia pua maanei e,
Maanei mai oe e ke hoa e,
I kini kohu ai maua e,
E lai ai o ka noho ana e,
Kiheahealani he inoa e,
He lei alii no makou e.
KEAWEHANO.
Nani wale kuu ipo hoa hui e,
Hoa hui o ke ahiahi e,
Ai hoolauna i ke kino e,
Kuu kino kai luhi ilaila e,
A ka manao e noho nei e,
E kulia ai o ke aumoe e,
Kiheahealani he inoa e,
He lei alii no makou e.
PAALUA.
Nani wale kuu ipo moe poli e,
I ka poli aala o ke hoa e,
O ke hoa oe luhi ke aloha e,
I ka imi a puni ke kaona e,
Pehea la wau e hiki ai e,
E kau i ka ohe hooluli e,
Kiheahealani he inoa e,
He lei alii no kakou e.
KAMAKAWIWOOLE.
(Aole i pau.)
KENE TE.
He Mooolelo no Sekotia.
MOKUNA XXXVI.
Inu kiaha like ae la lakou nei a pau loa, hoomaka mai la ke kuene i kana hana, o ka okioki i ke poo o ka puaa, ai like ae la lakou nei a pau loa, a hiki wale i ka wa a loko i hooki mai ai, me he mea la paha e i mai ana oloko, "Ua oki, ua kui neki!" Lawe ia aku la na pa a me na mea ai a pau, a panee ia mai la na hue waina me na kiaha, ia wa lalau like ae la kela hoa keia hoa ai, a hooma-u ae la i na lehelehe me na kulu waina. Lalau aku la ua kanaka hookani pila nei i kana pila, a mele ae la oia i kekahi mele o na hoouka kaua o ka wa kahiko, a ho-a ia ae la na aa o kela mea keia mea o ka pakaua o Makalapina, a me he mea la, o lakou kekahi i komohia pu iloko o ke kaua, a he nui no hoi o lakou i hoouna ae e wehe i ka lakou mau pahikaua, me he mea la he kaua ke hooukaia ana. He oiaio, aia iloko o ka hookani pila ana a Maomara kekahi mea kupaianaha loa, no ka mea, o ka poe hapauea a pau o loko o ka pakaua, ua hookamaliiia e ke kani hone o ka ia nei pila. He noho loihi loa no ko na keiki Makalapina iloko o ka rumi aina; aka, i ka hora ewalu o ke ahiahi ana iho, komo mai la o Davida, a nana aku la oia ia Inidulupa ma, a wehe ae la oia i kekahi palapala i silaia mai kona pakeke mai, a waiho aku la ia imua o na keiki Makalapina, me na helehelena, me he mea la e i mai ana ua lanakila ia ma kana hana. "Ua pono," wahi a Inidulupa, a nana pono aku la oia ia Davida, me he mea la, e i aku ana he mau malihini keia, o ike ia auanei ka lakou mea huna. Nana aku la no hoi, nana mai, o Maomara ma ia laua iho, me he mea la e hai aku ana kahi i kahi, "O ka palapala hoopaa keia a ka haku o Alanadela, i hoouna mai nei i na keiki o Makalapina.
Ku ae la o Ini dulupa me Eta, a hoi aku la i ko laua rumi, no ka heluhelu ana i ka palapala i hiki mai ai; a hana like iho la no hoi o Maomara ma me ia, ma ka hoi ana iloko o na rumi i hookaokoaia no laua; a i ko laua hiki ana aku iloko o ko laua rumi, olelo aku la kahi i kahi, "Ke uhi polua mai nei na pahele ana, i mea e make ai o Kenete." "Ae," wahi a Maomara, "he oiaio, o kela no ka palapala hoopaa a ka Marquis o Alanadela i haawi mai nei, no ka hoolilo ana ia Evelina, i haku wahine no keia pakaua ulupau o Makalapina, a i wahine hoi na Inidulupa." Pane mai la o Geoffrey, "O keia mau mea a pau a kaua e ike nei, oia no na mea e hooaiai mai ana no ko Kenete hewa ole. Ua ike kaua, e like me ka Kenete mea i olelo ai, he puaa ka laua mea i pepehi ai, a ano, ua ike kaua i ka oiaio o keia mau mea ana i hai ai, a ke pule ae nei no hoi au, e hooko pono ia ka kaua mau mea e imi nei." "Ina hoi e loaa mai ana kela palapala hoopaa ia kaua," wahi a Maomara ia Geoffrey. "Ina he mea hiki ia kaua," wahi a Geoffrey, "ka lawe ana i kela palapala mai na keiki Makalapina mai, alaila, e hoike aku no kaua i ka Marquis i kona ake nui ana e hoopakele ia ia iho mai ka haumia, a me ka hoahewaia ana ona, ma ka haawi ana i ke kaikamahine a ka haku o Galenakaila i alana no kona pakele ana." "Ua ike au," wahi a Maomara, "i ka mea nui ma ka loaa ana o kela palapala ia kaua. Ina makahiki kaahope ae, ua nui loa ko'u hookae ana ia ia, a ano, e hai aku au ia oe, owau no kekahi o ka poe hookani pila i kipakuia ai e na Marquis la i ka po Karistimasa mamua loa." I mai la o Geoffrey, "Ua komo mai no ia manao iloko o'u, i ka po mua au i hiki mai ai i ka pakaua. Ke hoomanao la no anei oe i kela mau mea a kaua i kamailio ai iloko o ka pakaua?" "Ae, ae," wahi a Maomara, "aka, ua uhi ia au e ka makau, o ahai ia aku anei ka'u mea e hai ai, a kipaku hou ia hoi au mai ka pakaua aku. Ua ike no au i ke aloha e kuewa malie ana, mawaena o Evelina a me Kenete. Aka, e pono paha kaua e hooki i ka kaua kamailio ana maanei, no ka mea, o na minute a pau loa a kaua e hoomaunauna nei, he mau minute waiwai wale no, a ina kaua penei e noho palaka wale ai no, alaila, aole e hookoia ka kaua mea e manao nui nei."
Ninau aku la o Geoffrey, "Pehea la e loaa ai ia kaua kela palapala, manao no anei oe e loaa ana no ia kaua?" Noonoo iho la o Maomara, me ke ku iho no kekahi mau minute liuliu wale, a olelo aku la oia, "Hookahi mea i komo mai nei iloko o kuu poo, ae hookahi paha mea a kaua e hoao ai—." Hopuhopualulu mai la o Geoffrey, no ka mea, ua ho-a ia kona naau opiopio e ke aloha ia Kenete, a me ka inaina nui i ka Marquis, a ninau aku la oia, "Heaha ia kumu au i manao ai!" "Ua ike iho nei no paha oe, i ka uluhiaia ana o ka pakaua nei no ka'u hookani ana iho nei i ka pila, ua komo loa aku ka olioli iloko o na keena poliuliu loa o ko lakou mau uhane, a me na puloulou kapu o ko lakou mau naau, a ma ia wale no au e hilinai nei, oia ke kumu e alakai ai ia kaua i na pani puka o ke ko ana." Pane mai la o Geoffrey, "Ua ike no au ia mea, a mai ko'u wa i lohe mua ai i kau pila a hiki i keia wa, ua hoolioli ia au." "Aole oe i ike," wahi a Maomara, "o ka pila hoi nana e hoolalelale, oia ka mea nana e hooluolu iloko o na hora kupilikii o ka inea; o ka lima nana e hoopa ana i ua pila la, oia ka mea nana e hoihoi i kela a i keia i ka hiamoe oluolu ana; o na leo e puka mai ana mailoko mai o ka pila, oia ka mea nana e hooluliluli aku i kela uhane keia uhane moe ole, iloko o na apona a ka hihio kuhohonu." Hoolohe mai la hoi kahi keiki i ka nioniolo o ka olelo ana a Maomara me ka mahalo nui, a pane mai la ia, "Ina e loaa ia kaua kela palapala, alaila, e manao anei kaua ua holo pono loa ka kaua hana."
"Ano e ke keiki," wahi a Maomara, "e hoao paha kaua," ku ae la ia mai kona noho ae, lalau aku la ia i ka pila, a i hou aku la i kahi ko koolua, "Ano, e u haele kaua, ma ke alapii pohaku, a malaila au e hookani ai i ka pila, mea paha o lohe laua i ka pila, puka mai laua, a kono mai ia kaua e komo iloko o ko laua rumi, no ka mea, aohe e hiki ia kaua ke komo wale aku me ko laua ae ole mai." I ka pau ana o ka Maomara kamailio ana, puka aku la laua nei a hiki i ke alapii pohaku, hookani ae la keia i ka ia nei pila, a nei aku la ke kani ana a puni ka pakaua, a ko like iho la no hoi ia me ka laua nei mea i manao ai, no ka hoeueu ana aku ia Inidulupa ma. Puka mai la o Inidulupa laua me Eta, mai ko laua mau rumi mai, a poloai mai la ia laua nei e komo aku a hui me laua. Pane aku la o Maomara, "Ke hoomaikai aku nei maua ia olua, no ka olua kono maikai mai, aka, ina ua hoopilikiaia olua e ke kani ana o kuu pila, e pono no e kala mai. I puka mai nei maua iwaho nei e hookani lealea aku ai i ka olua mau kauwa—." "A ka la apopo," wahi a Eta, "alaila, hookani aku oe ia lakou, i keia wa e komo mai olua, a inu waina pu kakou. Malaila, ke noi aku nei au e komo mai olua." Pela iho la ke ko ana o ka laua nei mea i manao ai, a komo pu aku la laua nei i ka poloai mai.
MOKUNA XXXVII.
Ka mea mua a ko laua nei mau maka i ike ai, ia laua nei i komo aku ai iloko o ka rumi aina, o ka palapala a laua nei i manao nui ai, ua hemo ka uwepa, e waiho ana ma ka papaaina, a ike aku no hoi kahi Geoffrey i ke sila o ka Marquis o Alanadela e kau ana maluna o ka palapala; a aohe no hoi wahi kanalua i komo mai iloko o laua nei, aohe la kela palapala mai ka Marquis mai. Ua hele a luluu oluna o ka papaaina i na mea inu o kela ano keia ano, a hoopiha ia iho la na kiaha i ka waina, kakali mai la o Inidulupa ma i ke kani aku a ka pila.
Hoomaka mai la o Maomara i ka hookani ana i ka pila, ma ke ano hookani i ka mele o kekahi kaua, e lulumi ana na kanaka iloko o ka kahaha o ke kaua, e kakapahi ana hoi kahi poe, e uhau aku ana uhau mai, a hiki i ka wa a na aoao kaua e hooikaika ai ke kaua ana, hooikaika loa ae la keia i ka hookani ana i ka pila; a ku ae la o Inidulupa ma iluna, me he mea la, he mau hoa kaua io ko laua e kaua aku ana ia manawa; a i ko Maomara ike ana aku ua pailaia ko laua mau aakoko e na manao kaua, a me ke ake nui e hakaka, hoakakuu iho la ia nei i ka hookani ana i ka pila, a akakuu iho la no hoi ko laua nei pihoihoi ana, a noho iho laua nei iluna o ko laua nei mau noho. Lalau aku la laua i na kiaha waina a inu ae la; a i ka pau ana ae o ko laua inu ana, pai hou mai la no ia ia nei e hookani i ka pila. Hookani aku la no keia i kekahi leo mele e pili ana no ka li ia, ka make ana, ka hoolewa ana, a me ke kanu ia ana o kekahi mea; a i kahi i hiki aku ai ke kino i ka luakupapau, aohe mea e ae nana e uwe, aka, he wahi pueo hookahi ka mea e kau ana maluna o ka luakupapau. I ka hiki ana mai ia wahi, hookani mai la ia, me he mea la e uwe iho ana ka pueo i ka mea e moe ana malalo o kahi eka koo-u. A i ka lohe ana o Inidulupa ma i keia leo mele, ua kuku ino mai ko laua mau lihilihi me he mea la o laua nei kai lawe ia iluna o ka amana, ka hoolewa ana, ke kanuia ana, a no laua nei la ka anela pueo e kau iho ana maluna o ka luakupapau, a kuu iho i kela leo mele eehia,
"Hiamoe e ka make, e hiamoe,
Aia he la, e ala mai ai mai ka moe ana."
I ko laua lohe ana, ua uhiia mai ko laua nei mau kino holookoa e ka makau, a olelo aku la laua nei e hooki i ka hookani ana i ka pila, a hooki iho la o Maomara ma ka hookani aheahe malie loa ana, a lalau mai la na keiki Makalapina i na kiaha waina a inu ae la. Olelo hou mai laua e hookani hou, aku no keia i kekahi leo mele hou. Lalau hou aku la no keia i ka pila, a hookani aku la keia he leo mele hou; he leo no ka la hookolokolo nui e hiki mai ana, mahope. Hookani iho la keia, me he mea la, o ke kani o ka ol-e a Gaberiela, e kahea ana i ka poe i make e ala mai, a me he mea la e holo mai ana na kanaka i ka paepae o ka noho hookolokolo o ka Lunakanawai Nui, e noi ai i ke ahonui o ka Lunakanawai, a me he mea la ua hoopai ia aku kahi poe e uwi mai ana ka niho o kahi poe, o kahi poe hoi e noi ae ana ia Lazaro, e homai i wahi kulu wai no ko lakou mau lehelehe maloohaha, a me he mea la no hoi, ua pau ka hookolokolo ana, e iho ana kekahi poe ilalo o Gehena, a o kekahi poe e pii ana me ka hauoli, me ke kani ana o na kerubima a me na serapima. I ka lohe ana o na keiki Makalapina i keia mea, ua hoohauoliia laua ma kahi mea, a ua hooweliweliia laua ma kekahi.
Aole i hoohauoli pono loa ia ko laua nei naau e keia leo mele, a hookani aku la o Maomara i kekahi leo mele hoalohaloha, a i ko laua lohe ana i keia leo mele hope, ua hanini mai na kiowai o ko laua mau waimaka. Ua olelo ia, he mau kanaka keia i ike ole i keia mea nui he aloha, a ua olelo ia no hoi, he kakaikahi loa ke kulu ana o ko laua waimaka; aka, i ka hoomaka o ka ia nei hookani ana, ua kulu paka ua mai ko laua mau waimaka, a i ka aneane ana aku e pau, ua hookani kualilii keia a hiki wale i ko laua ko ia ana aku e ka mana a me ka ikaika nui o ka hiamoe, a lawe ia aku la laua e hoaikane me kekahi poe e aku iloko o na moeuhane. A i kona wa i ike aku ai ia laua e hookunewa ia aku ana e ka hiamoe, hoohaihai malie loa iho la ka ia nei hookani ana, a hiki wale i ko laua lilo loa ana aku, i aku la keia ia Geoffrey, "E ike oe, e like me ka'u mea i hai aku ai ia oe, aole kekahi mana ikaika ma ka honua e kue mai, i ke akamai o ka'u hookani ana."
Hoolioli ia mai la o Maoma ra a me Geoffrey, no ko laua ike ana aku ua hiamoe loa io o Inidulupa ma, aka, hoomau aku la no o Maomara i ka hookani ana a hala paha na minute he umi mahope iho, hawanawana aku la o Maomara, i aku la, "Ua hiamoe aku la laua, aole laua e ala iki mai ana, a hala na hora he umikumamalua, ina aole laua e hoalaalaia e kekahi mea." I mai la kahi keiki, "Eu haele hoi ha kaua." Lalau aku la o Maomara i ka palapala hoopaa a ka Marquis, a huna iho la keia iloko o ko ia nei holoku. Alaila, nihi malu malie aku la laua nei, a lalau aku la i kekahi ipukuku, a komo aku la lau nei iloko o ka rumi pule, a aole laua nei i kakali malaila e kilohi ai i ka nani a me ka mahie ole oia rumi, puka aku la laua nei i kekahi rumi aku, a ilaila, ike aku la laua nei i kekahi puka. O ka puka no hoi keia a Geoffrey i lohe ai i ke kuene e olelo ana, he wahi kaomi kahi e hemo ai ia puka, ua lohe pu ne hoi keia, aohe he ki ka mea e hemo ai, aka, he kaomi wale aku no. Imi iho la laua nei, aohe loaa iki, a imi hou laua nei, aohe no he loaa, makau iho la laua nei o ke ala mai a Inidulupa ma, a loaa laua nei. Imi hou iho la laua nei o ke kolu ia, aohe loaa, paakuku iho la na koko iloko o laua nei, no ka nui o ka makau, aka, hoolei koke ae la kahi keiki i kona makau, ike aku la oia he wahi poheoheo uuku, e like me ke poo o ke kuipine ka nui, a kaomi aku la ia, hemo honua wale aku la no ka puka, a hauoli iho la laua nei, no ka like loa o ka Geoffrey kuhikuhi ana me ka kuene mea i hai ai.
He umi minute i hala ae i ka laua nei imi ana i kahi e hemo ai ua puka nei, a i ka hemo ana, noonoo hou iho la laua nei, o ke aha la auanei ka laua nei mea e hana ai, oiai o kela minute keia minute a laua nei e hoomaunauna wale nei no, he mau minute hiki ole ia ke kiola wale ia, no ka mea, eono wale no hora i koe, alaila, kau ia iluna o ka amana ka mea a laua nei i lia ai, ina ia laua nei ka mana hiki ke hoola mai ka amana. Noonoo hou iho la hoi laua nei, ina paha e ala ae o Inidulupa ma, alaila, e haohao anei laua no ka nalowale ano e, a noonoo ae la no hoi laua, ina laua e hoomaunauna wale no pela i ka manawa, aohe e emo a hiki mai ka hora o ke aumoe, a he hora hoi e hoihoiia ai o Kenete malalo o na eka ko-u o ka honua.
Iho malie aku la laua nei me ka hoopouliuli i ka ipukukui, a ia laua nei i hiki ai ilalo i ka pau ana mai o ke alapii, a ia laua hoi i aneane aku ai e hiki i na rumi pouli kahi i hoopaaia ai ka laua nei mea e imi nei, pa-e mai la kekahi leo e uwe ana, i kamaaina no hoi ia laua nei. I ko laua nei lohe ana aku i ua leo nei, hoopau loaia ae la ko laua nei kanalua no na mea a pau a Geoffrey i lohe ai—no ka mea, aia io no, mahope o na ku hao o na lua pouli—ka mea a laua nei e imi nei—ua hele na helehelena a hakahaka ano e! I kekahi rumi aku, ilaila kahi hoopaahaoia ai kahi wahine kilokilo. Papa aku la o Maomara ia Macoma ma aole e walaau nui, o loheia mai auanei lakou, a makehewa hoi ko laua nei luhi, hooki iho la o Macoma i kona uwe ana mai ia laua nei. Pane aku la ke kanaka hookani pila, "E pono ia kakou e hana, a aohe e kamailio, he mea hiki anei ke oki ia keia mau ulili hao, me na apuapu?" Ninau mai la o Macoma, "He mau mea no nae paha i like me ia?" "Ae," wahi a Maomara. Olelo mai la kahi wahine, "E haawi mai ia'u i hookahi, a na'u no e apuapu i ka ulili hao e hoopau nei ia'u," a hopu mai la i kekahi apuapu a Maomara i haawi aku ai ia ia, hoomaka iho la ua wahi wahine nei e apuapu, me he mea la o kona ikaika, oia no ka ikaika o na kanaka eono. Apuapu aku la no hoi o Maomara mawaho, a pela no hoi o Geoffrey mawaho o ka ulili o ko Macoma pani puka. I ko lakou nei apuapu ana aku i ua mau ulili hao la, aohe i emo, hakihaki mai la na pani hao, o ke kumu oia no ka paapu loa o ua mau ulili nei i ka lepo hao.
I ka hemo ana mai o Macoma ma, hahai aku la o Geoffrey ia Maomara i kana mau mea i lohe ai i ke kuene e hahai aku ana i ka Marquis, aia he puka ma kekahi aoao o ka puka, a puka loa aku iwaho o ka pakaua. Uhai aku la lakou nei e like me ka hahai ana aku a Geoffrey; pela ka lakou nei hookolo ana, a ike iho la lakou, ua puka loa lakou nei iwaho, no ka haomalamalama ana mai o na kukuna powehiwehi o ka mahina. Iho aku la lakou nei ilalo ma ke alanui a ke kuene i olelo ai, a aole i emo hiki aku la lakou nei ma kiekiena o ka pa e hoopuni ana i ka pakaua. Wehe iho la o Maomara i ke kaula ana i huna ai malalo o kona holoku, a hoopaa iho la lakou i ka piko o ke kaula maluna loa o ka pa, a hookuukuu pakahi aku la lakou nei. Pela ka lakou nei hana ana, a pau wale lakou nei i ka haule mawaho. I ko lakou nei haule ana a pau loa iwaho, noonoo iho la lakou nei i ka lakou nei mea e hana ai, a hooholo ae la lakou nei, o ka mea pono ia lakou o ka holo ana ma ke alanui kokoke e komo ai iloko o ka ululaau. A, eia ka ninau, ua hooko io ia auanei ka lakou nei mea i hooholo ai? Ua puka aku anei lakou nei mawaho o na palena o ka popilikia? E nana kakou!
E hoi hou ae kakou i hope ia Ini dulupa laua me Eta, na mea a kakou i haalele aku ai e haalipoia ana e ka hiamoe, no ka Maomara hookani pila ana. Hookahi hora o ko laua nei hiamoe ana, komo mai la o Davida ma laua me Ivora, o ka hora umi paha ia, a hoala aku la ia Inidulupa. I ko laua komo ana mai ua paulehia ko laua mau haku e ka hiamoe, aole nae laua i kakali iho no ko laua hiamoe ana, aka, hoala aku la laua, oiai ua kauohaia laua, e hoala ia laua ke hiki ae i ka hora umi. I ko laua nei ala ana ae, nana aku la kahi i kahi, a mahalo ae la laua no ka maikai loa o ka hookani ana a Maomara i ka pila, a ua hoonaukiuki ia laua no ka hoalaia ana o ko laua hiamoe.
"Eia maua," wahi a Ivora, "ua hele mai nei maua e hooko i kau mea i kauoha ae nei, i ko Davida nei hoi ana mai nei." "He oiaio, he mau mea nui ke hana ia ana i keia po," wahi a Inidulupa. "Ae," wahi a Eta, "ua ae mai nei ka Marquis e like me ka kaua mea i koi aku ai ia ia; ua hoouna mai oia i ka palapala hoopaa, a nolaila, eia na mea a pau loa i ko kaua mana. He iwakaluakumamakahi la mai keia manawa aku, alaila, e hoouna mai no ka Marquis ia Evelina i ko kaua pakaua nei." "Aole kakou e hoola i ka paahao e waiho nei iloko o ka rumi pouli, e make no ia i keia po, maluna o ka ipuka nei o ko kakou pakaua." Pane mai la o Ivora, "A ke noi aku nei au ia olua e kuu mau haku, e pono e make pu me kahi wahine. Ua kuhi au he wahine kilokilo ua wahi wahine la, a ano, ke ike nei au aohe ona mana kilokilo, no ka mea, aohe hiki ia ia ke hoohemo ia ia iho mailoko mai o ka rumi pouli. A ke manao nei au e make pu laua me Macoma maluna o ka amana hookahi i keia po no laua e make pu ai." "Pela," wahi a Inidulupa, "e make pu no laua i keia po; ua kupono laua i hookahi luakupapau." Pane mai la o Eta, "Aole no hoi e hiki ia kakou ke hookuu aku i kahi wahine kilokilo, e noho no ia iloko o ka rumi pouli, a hiki mai i kona hopena mau."
"Ano e Davida ma," wahi a Inidulupa, "e hele olua e hooko i ka olua hana, e wehe ae olua i kekahi pohaku o ka paepae o ka rumi pule, a malaila e kanuia ai ko laua mau kino." Puka aku la laua e hooko i na kauoha hoomainoino a ko laua mau haku; a eha paha mau minute mahope iho o ko laua puka ana aku, nana ae la na keiki o Makalapina i ka palapala iluna o ka papakaukau, aole o laila. "A! aole ka palapala hoopaa a ka Marquis o Alanadela!" wahi a Inidulupa. Ninau mai la o Eta, "Aole ka oe i huna iho nei iloko o ko pakeke?" "Aohe," wahi a Inidulupa, "aole ka oe i lawe aku nei iloko o kou pakeke." "Aole ia'u," wahi a Eta, "maanei no kahi i waiho ai ia kaua i moe iho nei." "Ina pela, ua aihue ia," wahi a Inidulupa, "ua lilo i na mea hookani pila." Alaila, holo aku la na keiki o Makalapina i ka puka, a nana ae la ma o a maanei, a holo aku la laua i na rumi i hookaokoaia ai no Maomara ma, aohe olaila. Punia mai la laua nei e ka huhu enaena, a holo aku la i ka rumi o na kauwa, a ninau aku la laua i na kauwa no Maomara, a hai mai la lakou aohe lakou i ike no laua mai ka wa i paina ai. Ua hoopupule ia ko laua manao no ka nalowale ana o Maomara. Iwaenakonu o ke kupikipikio o ko laua mau manao, hiki mai la o Davida ma laua me Ivora, me ka olelo mai uh hemo na paahao, a ua hoopuni pu ia no hoi laua e ka aneane poliuliu o ka hoohuoi.
Ia wa koke no, kahea ae la o Inidulupa ma laua me Eta me ka leo nui, "I na lio! I na lio!" a hoolalelale ae la ka poe koa o Makalapina i ko lakou nei mau lio. Hoopoina ia iho la ka eha e kau ia ana iluna o na keiki o Makalapina, no ka nui o ko laua huhu, a me ko laua inaina loa ia Maomara ma; kau ae la laua nei maluna o na lio, a ukaliia mai la laua nei e ko laua poe koa. I ko lakou nei puka ana aku iwaho o ka pakaua, mahele ae la laua nei i kona poe koa i eha puali, a hoouna aku la laua nei i kela poe keia poe ma kela wahi keia wahi. Holo pololei aku la lakou (na keiki o Makalapina me kekahi mau koa,) nei ma ke ala e holo ana i ka ululaau o ka pakaua o Alanadela. Ia lakou nei i kokoke aku ai e komo iloko o ka ululaau, ike aku la lakou nei i kekahi mau mea eha, e aneane aku ana lakou e komo iloko o ka ululaau, kahea ae la o Inidulupa ma i ko laua mau koa, e hooikaika lakou i ka hooholo ana i ko lakou mau lio; a aohe no hoi i liuliu, loaa aku la lakou nei i ka poe o Makalapina. Kahea ae la kahi wahine kilokilo me ka leo nui, "E na kanaka o ke koko, a me ka pepehi kanaka, heaha ka oukou ia nei! E hele pela!" Wehe ae la o Ivora i ke kumu o kana koi, a uhau aku la i ua wahi wahine nei, me ka olelo aku, "Ua oki kou alelo awa e kahi wahine!" a haule aku la ua wahi wahine nei ma kapa o ke alanui. Olelo mai la hoi o Maomara, "E na kanaka makau wale hoi!" Aohe i liuliu, a hoopuniia ae la lakou nei e na kanaka o Makalapina, a hoihoi hou ia aku la lakou nei i ka pakaua inea kuhuluku o Makalapina! O kahi wahine, manao iho la lakou ua make oia, haalele iho la lakou ia ia.
(Aole i pau.)
Haunaele Kuloko.
Ua hoomakaia keia haunaele kuloko ma ka luakini ma Waimea; ma ke kakahiaka, o ka la 11 o Iulai oia hoi ka Poalua. No ka mea, ua hoomakaia no ka holaiwai hoomana ana i ke Akua, maloko o ka luakini i kela kakahiaka, keia kakahiaka, mawaena o na aoao elua, oia hoi ka Kauai mamua a pau ia, ka Lowela iho, a no ka hiki ana mai o na Komite i hooholoia e ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii pae aina, a ua hiki mai laua mamuli o ka hooholo ana a ia aha, oia hoi ka hoopau ana aole o Lowela e hai i ka olelo a me ka hooko ana aku i ka luakini no ko Kauai aoao.
Aka ua hele mai no o Lowela e hai i ka olelo o ke ola maloko o ka luakini imua o ka poe e ake ana i wahi kuleana pono no lakou ma kela ao.
Aka, lele mai la kekahi o na tiga puni koko ia mau minu te kokoke me ka manao, e pepehi koke aku i na mea a pau e kokoke mai ana imua o kona mau maka, a kulai aku oia i kekahi o na kanaka i oo oia hoi o Isaraela Pehu ka inoa laua me Ehuiki, a pakele mahunehune mai la laua mai na maiuu mai o keia tiga puni koko. Aka, hoomau aku la no ko Lowela poe i ka pule ana i ke Akua. A ilihia iho la lakou a pau no keia hana weliweli a ua tiga puni koko nei oia hoi o Kauai.
Aka, o ka pule ikaika o ke kanaka pono e lanakila nui ia.
A i waena o keia kuee, a me keia mokuahana, ke lana nei ko makou manao o ke Akua wale no ka mea hiki ke hoopau i keia hana waiwai ole.
J. H. IKEMAKA.
Waimea, Kauai, Iulai 11, 1865.
Ka anoai o ka Aihue ana.
Ua ike mau ia o na keonimana i hele a kalali, a paihi no hoi, ua hoonanea mau ia oia ma ke hele ana i ka holoholo ma na hale paahana nani o Parisa, ke kulanakauhale Alii o Farani, kahi a ke onaona i noho ai. A i ka wa e poloai ia mai ai na onohi maka e kekahi wahi mea makamae e waiho ana iloko o ua mau hale paaha nei, e ike no auanei oe e ka mea heluhelu, ua miki aku la ke owau no ka hemahema, a waiho iho la iloko o ka puuwai o ka mea nana ia mea makamae ke kaumaha, no ka mea,
"Ua lawe ke Koolau i ka hoa la lilo,
Hao ka Mikioi i ke kai o Lehua."
A ina oia e ike ole ia mai, alaila, ua pupuhi loa aku la no ke kai o Ukoa, a e hoomau ana no kela i kana hana mau, a ina oia e hopuia'na, alaila, e ku koke ae no auanei kahi kauwa wahine, a huki ae i kekahi wahi eke, ua hele a piha i ke poohina, me ka olelo ae, "Mai hopu oukou i keia kanaka, he Marquis keia, he alii nui no ka aina, aole oukou e pono ke kumakaia ia ia, o ko'u haku keia, ma kona wahi i hele mai ai, malaila au, a o kana mau mea e lawe ai, e uku ia no ia." E ka mea heluhelu, ua ike iho la oe, ua hooalii ia na kanaka akamai i ka aihue o Farani, e ka lakou mau kauwa wahine, a ua hilinai nui ia poe, ma ka aihue e loaa ai ko lakou noho ana.
Ka huina o na keena oihana leta ma Amerika Huipuia, he 28,878.