Ke Au Okoa, Volume I, Number 17, 14 August 1865 — Page 4

Page PDF (1.31 MB)

KE AU OKOA.

HONOLULU, AUGATE 14, 1865.

 

"HE NINAU."

Owai la hoi ka mana i ke keiki i loaa ma ka mare ana? Owai la hoi ka mana i ke keiki i loaa ma ke ano hookamakama?

E ke Au Okoa—Aloha oe:

Ua hiki hou mai kahi manao haupu e manao ana e halawai hou kaua e ka Lunahooponopono e kamakamailio no keia wahi haina kukulu manao, nona hoi kela mau wahi hua maluna ae o ke poo o kela kahua kaua, ke loaa hoi ia oe ka mahaloia a me kou poe hoonoho kepau ou a hale hoolau kanaka nei, a nau hoi ia e uleu iho ma kahi kolamu kaawale o ko kakou Nupepa holo okoa, e alo mau ana ia i na la welawela o ka Makalii, i kela Poakahi keia Poakahi o ka hepedoma.

He mau kumu manao nui keia elua na kakou e noonoo iho ai e o'u mau makamaka ili hookahi ou a aina nei a ke aloha i noho iho ai; he mea no ua noonoo ia a ua noonoo ole ia, ke maopopo hoi keia mau mea elua ia kakou, ua akaka hoi na haina elua no keia mau kumu manao e ninau ana, owai la hoi ka mana i ke keiki i loaa ma ka mare ana? a o ka haina elua, owai la hoi ka mana i ke keiki i loaa ma keano hookamakama?

Ua akaka ka mana o ke keiki i mare ia a loaa mai ka hua maloko mai o ka makuahine; o ka makuakane no ka mana ou a keiki nei, ina hoi he keikikane a he kaikamahine ua mana no ka makuakane i ua mau keiki nei elua, a mana no hoi ka makuahine, eia nae o ke poo o ka mana o ka makuakane, oia hoi ke pookela ae maluna o kana wahine mare i paa ai ko laua berita mare, a he iwi aoao mai hoi ka wahine no kona hoa he kane mare he mau kumu no hoi keia e paa ai ka manao hoi he wahi mana iho o ka makuahine maluna ou a mau keiki nei, a manao e haawi aku i kona lehulehu na lakou e malama, e hanai i na mea e pono ai ka noho ana o ke keiki, o ke kane ka mana ke manao e haawi aku i ua keiki nei a laua na ka lehulehu o ka aoao o ka wahine, ina no aole e haawi aku ua kane nei, alaila, ua mana no ia ke ana mai i kona mau keiki, ka? E i mai paha uanei kekahi poe e malama mai nei i ua mau keiki nei i haawi ia aku ai ia lakou ka malama, kahaha ua mana no paha makou ua ku ma ko makou aoao he kaikamahine, he mana e ae anei kahi o ka makuakane ma ke kaikamahine? Ina i ku ma kou aoao la he keikikane mana oe? Aole peia ka na haole mau keiki, aia no ka mana o ka makuakane, aole hoi he hana a ka makuahine, ua maikai ia imua o ka poe ili keokeo, aole hukihuki, aole kue, aole makuahine a hoopale maka.

No na keiki i loaa ma ke ano hookamakama; ua akaka elua kumu e mana'i ke keiki i loaa ma ke ano hookamakama, o ke aupuni a me ka makuakane i loaa'i ua keiki la, ke kuhihewa ole n ae au ma keia kukulu manao ana, ua kapaia ke keiki i loaa mai ma ke ano hookamakama he kanaka no ka malu o ke kanawai o ke aupuni, maluna o ka mana malu o ke aupuni o keia pae aina, a malalo iki iho ka mana o ka makuahine a me ka makuakane na laua ua keiki nei, i loaa'i ma ka hoomana maluna ou a keiki nei i hua mai ai ka hua mailoko mai o ka pouli o ka hookamakama o ka makuakane, ka? E i mai paha uanei kekahi poe ma keia mau lalani hua, he mana ko ka makuahine maluna o ke keiki i loaa ma ka hookamakama ana, a he mana malama kona i ke keiki maloko o kona opu, a he mana malama i ke kanaka o ke aupuni a he mana malama ke hanau ke keiki i waho, a he mana hoi e hanai ai i ka waiu no ke keiki i ka wa uuku, a o ka mana okoa aia no ia i ka makuakane nana ua keiki nei i loaa'i ma ke ano hookamakama.

Penei e maopopo ai a e lilo ai ua makuakane nei, he mana kona maluna o ua keiki nei i loaa ai ma ke ano hookamakama, ina ua hanau ke keiki i ka malama o Ianuari, A. D. 1865. Aia hoi, e mau ana ka ikaika o ke keiki hou a hala ia mahina o Ianuari, a pela aku i ka mahina o Feberuari, a kau aku i ke kolu o ka mahina i o Maraki, ina ua loaa mai ka mai i ke keiki, iloko o ia mau mahina, a he mau loa aku a haalele i ka la, i ka mea mehana ; alaila, lilo iho la ka pilikia maluna o ka makuahine nana ua keiki nei i loaa ma ka hookamakama. A hoolilo ia'ku la i ka hana oolea a ke kanawai o ka aina; a ilaila oia e hookauwa ia ai e ke kanawai a hala na la i oleloia ai no ka hihihia, ke kuhihewa ole nae au ma keia kakau manao ana o'u, aka hoi, aole no ka make a me ke ola, iloko o ka poho o ka lima o ke kanaka, aia no ia i ka manao o ka mea nana i hana i ka hanu ola.

Ina i puka loa'ku ka malama ana a ka makuahine i ua keiki nei, i ka ha o ka malama, alaila, pau ka palena no ka pilikia i ke kanawai o ka aina. He mana hookoikoi iho kai loaa i ua mau makua nei maluna o ke keiki, a manao ka makuahine e haawi na kona nui a me na lehulehu o koha ohana. Eia hoi, aohe mana o ua makuahine nei maluna o ke keiki ana i haawi ai ia hai, he mana ko ua wahine nei ke ae ia mai e kana kane hoa manuahi, e haawi i ke keiki na hai e hanai a e malama i na mea kupono no ua keiki nei, a ina e au-a iho ua kane nei i ke keiki, pono no, aole mea nana e hoahewa. Ka! e i mai paha auanei kekahi poe o kakou, a me ka poe e malama ana i na keiki i loaa mai ma ke ano manuahi, obscured aku hoi na lakou obscured obscured ka malama, "He mana no paha ko makou, no ka mea, ua ku ma ka aoao o ka makou kaikamahine, (he wahine,) aia no hoi kau a he keikane, a ku no ma kou aoao, (he kane,) alaila, o kau ia." E mana io auanei oukou i ke keiki.

Auhea oukou e o'u mau hoa hana o nei mea he kakau manao, ke nonoi aku nei au ia oukou, e haliu mai ko oukou mau maka, a e kilohi wale iho e nana i na haina nui elua e kau nei iloko o keia kaupaona kaumaha, a na oukou nae ia e ka poe naauao e pane mai ma ko oukou mau manao, a e hooili mai ma ko kakou wahi kukini mama, oia hoi KE AU OKOA, i ike ia ai ka oiaio no na aoao a elua. O ke kane mare paha ka mana? A o ka wahine mare paha ka mea mana? Na oukou ia e kaana iho, a e hai mai, i ike ia ai oloko hana nui, i ka haina o ke kumumanao elua, o ke kane manuahi paha ka mana? O ka wahine manuahi paha ka mana? A oia la.

He kauleo wale aku no keia ia kakou, hookanaka i Kipu, a na oukou hoi ia e hai mai i ka oiaio a me ka oiaio ole o keia mau a elua. Ua pau keia, e hoonanea ae ko oukou wahi hoa, ua malu mai la ka la iluna o Kaimuki, ke wehe mai la ka palena o ka makani he Aoaoa, o ke aloha no ka mea nui, me ka mahalo.  B. V.

Oahu, Au gate 7, 1865.

 

No ke kalepa ana.

E KE AU OKOA:—Aloha oe:

E oluolu oe a me kou Luna Hooponopono e hookuu ae ma ka puka uwahi o kou oiwi la kanaka maikai, iloko o na la e naue malie nei, i ike ai na hoa i ke ano o ke kalepa ana.

Ua makemake o J. H. Maikunu, e kuai i pu-panapana, i mea ki no na manu o ka ulunahele o Panaewa ; a o S. W. Kaainoa, ua makemake i pahi koli hulu ; a o Hariata Haleakamnu, i aiana-moku-ahi. Pehea la e loaa mai ai keia mau mea maikai ia lakou, ke ole na hale kuai maanei? Aole e loaa, no ka mea, aole e hiki ia lakou ke kii maoli aku i keia mau mea ma na aina e, kahi hoi i hana ia ai. Hemahema nui loa lakou malaila; nolaila, ua maopopo loa ka pono o na hale kuai a me na moku kuai. Ua loaa koke i ka mea kumu ka waiwai ana e makemake ai, a ua oluolu oia malaila, nolaila, ua oluolu no hoi ka mea kalepa i ka uku panee ; a e pomaikai like. Aole e hiki ia lakou ke hoole i ka uku o ka mea kalepa, ka mea nana i kii ma kahi loihi aku, a lawe mai ma kahi kokoke. Ua pono kana uku, a he hana maikai kana e pono ai na kanaka a pau.

Penei e akakaka ai, ua kuai o L. Nihi, i mau apa lole paina, he 150 iwilei, ma Ladana, a o ke kuai ana malaila, he hapawalu no ka iwilei hookahi; a lawe mai ia i ua mau apa lole nei ma Hawaii nei, a kuai liilii aku, he hapaha ke kumukuai no ka iwilei hookahi, aohe he hapawalu hoi ka uku panee no ka iwilei hookahi ; o ko Nihi uku no ia. Ua pono keia uku panee, no ka mea, he nui ko L. Nihi mau lilo, no ka moku nana i hali mai kekahi lilo, a no ka auhau dute o ke Aupuni kekahi lilo, a no ka hoolimalima ana i ka hale kuai kekahi lilo. Nolaila, ua pono kona kau ana i uku panee, i mea e pomaikai ai ka mea hale kuai a me ka mea i hele mai e kuai liilii me ia. Aia no nae ka pomaikai ma ke kuai pono ana: Eia kekahi mau rula e pololei ai ke kalepa ana.

1. E hooikaika ka mea nana e kii aku i ka waiwai ma kahi loihi, a waiho ma ka hale kuai i na waiwai maikai loa; ina paha he lole, he kamaa, he mamalu, he hao paha, a me kela mea keia mea i makemake ia, aole pono ke kuai aku i na mea ino maoli, me he mea la he mau mea maikai, no ka mea, he mea ia e poino ai kona mau hoa kuai ke hana pela.

2. Aole pono ke kuai aku i ka waiwai ino e like me ke kuai ana i ka waiwai maikai. Penei, ua kuai o L. Nihi i mau apa lole paina elua, ano hookahi ma Ladana, a hiki mai ma Hawaii nei ua mau apa lole la elua. Ike iho la o L. Nihi, ua ino kekahi, a ua maikai hoi kekahi, aole pono oia e kuai aku e like me ke kumukuai o na apa lole elua, no ka mea, ua like ole; ua ino kekahi apa, no L. Nihi ia poho a me ia poino, aole no kona hoa kuai. No kona naaupo paha, a no kona hawawa paha i loaa ai ia ia kela apa lole ino, aka hoi, ina ua hoakakaia ke ino o ua mau apa lole nei, a kuai aku no ia me kona ike no ua ino, alaila, kaawale o L. Nihi ka mea hale kuai, a o ka moku kuai paha.

Pela wale no na mea kina a pau, ma kela aoao a me keia aoao, a me ka ike ana i ke kina, lawe no, ua pono ia kuai ana. Penei e akaka ai, ua kuai o J. H. Maikunu, i mau Lio elua, o Nukuhapa ka inoa o kekahi, a o Holohewa ka inoa o kekahi, he $30 pakahi ko laua kumukuai. Ekolu pule kona malama ana i keia mau Lio, a manao iho la o J. H. Maikunu, e kuai lilo aku me ka uku panee. Aka, ua ike oia i ke kina o kekahi Lio, o Nukuhapa, he owala; a ua aneane e makapo, a he puiwa me ka palaha pinepine, ua maopopo keia mau hewa ia J. H. Maikunu, aole hoi i maopopo ia hai; a o kekahi Lio o Holohewa, ua maikai ia, aole ona kina, ua kuai like aku o J. H. Maikunu, i keia mau Lio elua, ka mea kina a me ka mea kina ole, no ke kumukuai like loa, me ka huna loa i ke kina o Nukuhapa, he $60 pakahi ko na Lio a elua. Pehea keia? Pono anei? Aole! Ua poho loa ke dala o ko J. H. Maikunu hoa kuai,  no kona ike ole i ke kina o ka Lio.

Eia nae keia, ina ua hai aku o J. H. Maikunu, i ke kina o Nukuhapa, alaila, kaawale o J. H. Maikunu, aole ona hewa.

Eia kekahi, malama paha ua noonoo o J. H. Maikunu, penei: "Owau kekahi mea i hoopunipuni ia i keia mau Lio, i ka wa i lilo mai ai ia'u, aole au i lohe i kona kina, ua huna loa kuu hoa kuai ia'u nolaila, e like me kana hana ana ia'u, pela hoi au e hana aku ai ia hai, me kuu huna i na kina." Pehea keia noonoo ana? Pono anei? Aole! Aole pono, aole ku i ke kanawai aloha. Ina i hoopunipuni ia o L. H. Maikunu, nona wale no ia, no kona hawawa paha, a palaka paha, aole loa e hiki ia ia ke hooili aku i kona poino maluna o kona hoa hewa ole.

3. Eia hoi kekahi rula maikai. Ina ua kuai liilii ia na pai ai ma Hilo, no ka hapawalu, pono no keia kuai ana pela ; a ina paha ua wi loa o Hilo, a pii ke kumukuai o ke pai ai i ka hapaha, a makemake na kanaka o Hilo e kuai peia, pono no. Ina e ku mai kekahi moku me na pahu palaoa ma Waiakea, a ninau ka mea malama waiwai i ke kumukuai o ua mau pahu palaoa nei, a lohe ia he $20 no ka pahu hookahi, a makemake na kanaka e kuai, ua pono no.

Kahaha paha kekahi poe i keia manao, no ka mea, kuhi lakou ua aneane alunu, a me ka lawe wale keia kuai ana. Alia e manao pela, e noonoo iki: Ua waiwai koke ka mea nona keia moku, a nui kona olioli, aka, ina e holo hou mai oia mahope aku, no kona ike ana ua makepono a waiwai oia mamua, a ua haule loa ke kumukuai o ka pahu hookahi ilalo, oia hoi ekolu hapaha, a ua aneane like me kona lilo ma Bosetona, alaila, poho loa ka hana a ka moku a me kona luhi, a me ke poho ili wale mai . Nolaila, i ke wa i nui ai ke kumukuai, pela no e kuai ai, i poho ole i ka wa e emi iho ai ilalo. He mea holo wale no na kumukuai, aole ku ma kahi hookohi, nolaila, o ka ae pono aku a me ka ae pono mai, ka mea e pololei ai ke kuai ana.

4. Aka, ea, aole pono ke hana kekee na kanaka kuai a pau ma ke kuai ana. Mai noho ka mea hale kuai, a o ka moku kuai paha, a malimali, a hoopunipuni, a hoowalewale i ka mea kumu, a mai olelo wahahee, penei, "E wikiwiki, e kuai koke mai i keia mea, o pau e auanei, a he nui loa ka poe makemake i keia mea, e wiki, o nele oukou." Aole pono e hoohei i na kamalii a me ka poe naaupo, a o ka mea ona paha me kona akamai nui i ka olelo hoowalewale.

5. Pela hoi ka mea kumu, mai hookekee oia ma ke kuai ana, no ka mea, ua kaulike ia kanawai hookahi maluna o laua a elua, ea, e kuai pololei aku a kuai pololei mai. Eia hoi hoi kekahi noonoo wale, e nana mai oe i keia, i ka pono a me ka hewa o keia ; ua hele aku o Hoaai e kuai i pahu uala, i kahi o Kanioi, e kuai ai, ninau aku la oia ia Kanioi, "Pehea ke kuai ana o ka pahu uala kahiki." Pane mai la o Kanioi, "Eha Dala," alaila, noonoo iho la ia i wahi e emi ai ke kumukuai o ua pahu uala kahiki nei, a olelo hou aku la o Hoaai, penei, "Ka! kaumaha loa, alia au e kuai, aia a hiki mai kela moku kuai uala no Kauai mai, malia paha he oluolu iki mai ke kuai ana." He olelo hoomaalea wale no keia, a lohe o Kanioi i keia mau olelo a Hoaai, ninau aku la ia, "A hea hiki mai ua moku uala nei?'' Pane aku la o Hoaai, "A keia la paha, a i ole ia, i ka la apopo." Pihoihoi iho la ka manao o Kanioi, a hooemi iho la ia i ke kumukuai o ka pahu uala kahiki, i $2 no ka pahu, no kona manao ana, ina e hiki mai ua moku la, nui loa ka uala ma kahi maauauwa, a e emi ana paha ke kumukuai o ka pahu uala hookahi, a no ia mea, wikiwiki iho la o Kanioi e kuai koke aku ma ke kumukuai emi loa, a pau koke ae la kana uala, a o ka moku uala hoi i oleloia e ku mai ana, aohe no i hiki mai, a nui iho la kona poho. Eia ka pono, e hoopololei i ko kakou kuai ana, e like me ke kanawai hemolele.

Me ke aloha no i na hoa,

S. W. NAILIILI.

Kapamoo, Honolulu, Au g. 7, 1865.

 

He wahi noi.

E KA LUNA HOOPONOPONO—Aloha oe:—

I na paha e oluolu kou manao e hoopuka ae i keia mau wahi manao malalo iho he mea e ka pomaikai, oiai ua waiho ia aku keia mau manao i ke Kuokoa i ka Nupepa hoi a makou e lawe nei, aohe no a puka iki, aka, ua lawe no au i kou kino, AU OKOA a no ia kuleana no ou ia'u ke waiho aku nei ia oe malia o hoomanawanui io oe aka, e hoao paha; a i ole iho no o ke oki iho la no ia hoi ae no ko kuaaina neiki. O keia mau manao la ea he loihi no a he mau manao maikai no, ku no i ka olioli o ka poe lawe pepa a me ka mahalo iho no i ke akamai o ka mea nana i hana na mea au e hoakaka aku nei malalo iho; ua unuhi ia no e a'u noloko mai o kekahi buke i kapaia "Hoike Akua," A aole no paha e nele ka hoowalea, ia o na maka o ka lehulehu i kahi mau minute o ka la, ina io e walea ana lakou; alaila, ua make pono no ko kaua luhi. No ka mea, ona mea hou iloko o ka pepa oia no ka mea e manao nui ia'i a e nui ai no ka poe lawe, a pomaikai no ka pepa. Aole nae au e hooki i kau lawe ana i ua pepa la, a i na e peku mai oia ia'u o kekahi mea e ae paha no keia mau mea maluna ae, o kona ano no ia; a e uhau no au ia ia me ka haipa a e hou hoi ma ke kepa Kau kauwa haahaa.

J. W. MIKASOPE, KAUHAO.

No ka Auwaalalua.

O keia wahi i-a, aia no ma ka moana, ua kapaia he Auwaalalua, no ka mea, ua like ia me ka waa e holo ana maluna o ke kai. O keia waa, he iwi lahilahi ia, a ua hamama mawaenakonu e like me ka waa maoli; a ua lahilahi e like me ka pepa, a ua mama no hoi, a nolaila, e lana maikai no ia maluna o ke kai, a e holo no me ka mama loa. He iwi ia no kekahi i-a, aia no maloko e ola ana ka ia, he palupalu a pahee loa. A ina e makemake keia wahi i-a uuku e holo, o aku ia i kona mau manamana pokole iluna, me he mau lima la, a mawaena o keia mau mea e ku ana kekahi mea lahilahi me he punawelewele la o ka lanalana, a oia no ka pea, a ina e pa mai ka makani, o kona holo mama aku no ia. Elua mau manamana okoa ona, o aku oia ia mau mea iloko o ke kai, ma kekahi aoao o ka iwi kekahi, a ma kekahi aoao no hoi kekahi, a o ka hoe no ia e kokua ana i ka pea. Pela no e hikiwawe aku ai, a e huli no ma kela aoao keia aoao, ma kahi ana e makemake ai. Eia kekahi, ina e makemake ka i-a maloko e luu iho, penei e hana ai, e umu mai oia i na manamana i hoolilo ia i kia a komo iloko o ka iwi, a e ume mai no hoi ia i na mea i lilo i mau hoe a komo no iloko o ka iwi, alaila, e moni mai no ia i ke kai ma na wahi a pau o ke kino, a piha ka iwi; o kona poho no ia e like me ka waa i piha i ke kai. A ina oia e makemake e hoolana hou, e luai aku no oia i ke kai ma na wahi a pau o kona kino, a mama ka iwi, o kona pii no ia a lana maluna o ke kai. I ka wa e maikai ai ka makani, a e lana malie ai ke kai, alaila, nui na Auwaalalua i ike ia aku e holoholo ana ma ke kai, me he auwaa maoli la e hookelekele ana, o ko lakou manawa lealea ia. Ina e pa pukiki mai ka makani a ino ke kai, alaila, e ume mai no lakou i na kia a me na hoe, a o ka luu aku no ia iloko o ke kai. A he mau mea liilii e ae no kekahi, aia no kekahi mau mea kolo e like me ka peelua kakala, eha tausani io ma kona kino uuku.

NO KA MAKA O KA NALO.

O ka nalo ka mea a kakou e ikemaka nei i kela la keia la, aole oni kona  maka e like me ko kakou, ua paa no, aole oni. Eia hoi ka mea e pau ai ia hemahema ona, ua lehulehu ua maka liilii iloko o kona maka, a o ke ano o kona maka, ua like me ka hapalua o kinipopo; aua hoonoho ia me ke akamai, i hiki ia ia ke nana aku kekahi ma kela aoao, a o kekahi hoi ma keia aoao a ma na aoao a pau, a e nana no ka nalo i kekahi manawa me kekahi maka, e like no me kahi ana e makemake ai. Ma na maka elua o ka nalo, ewalu tausani maka liilii. Ma na maka elua o ka nalo-paka, he iwakaluakumamalima tausani maka liilii, a o kela makaliilii keia maka liilii e hiki no ke nana me ka maopopo. He mau io no a me na aa maloko, nani ka makalii loa o kela mau wahi a pau. Ma ka ohe hoonui i na mea makalii e akaka ai ua pa miliona ka hoonui ana o kekahi ohe.

NO KA MANU KIKO LAAU.

O ka mu a me na mea liilii e ae iloko o ka laau popopo, oia kana ai,  aole hiki i na manu e ae ke kii aku. O kona nuku, ua loihi pololei, ua oolea a oioi, o kona alelo, ua poepoe a loihi loa, ekolu iniha ka oi aku mamua o kona nuku, ma kona welau, ua oolea a oioi, a ua paapu i na manamana liilii e hoihope ana, e like me ka hana ana o ka welau o ka pololu. Me keia nuku e hiki ai ia ia ke kiko i ka laau a puka loa maloko, a oia no kana hana, i kou wa e ike aku ai ia ia e kiko ikaika ana a koele ka laau, e kiko no ia a hiki i kahi e loaa ai ka mu a me kekahi mea e ae, alaila, e o aku oia a paa ua mea la i na manamana hoihope o kona alelo, a me ia mea e huki mai iloko o kona waha, e kiko no keia manu i kana punana, a malaila no e hanau ai i kana mau hua. Ua malu no hoi kana mau hua, aole e kolohe ia. Ke ike nei kakou i ka noonoo a me ke akamai i hoike ia ma ka nuku o keia manu. Nani no hoi ke akamai o ke Akua a me ka ike ole ia o kona mau aoao.

NO KA MANU NUKU KEA.

Ua like ka nuku o keia manu me ka makau lawaia, ua loihi a oioi ua hala kekahi mawaho o kekahi e like me ke kea, aia ma na aina anu ma na kuahiwi ko lakou wahi noho ma na ulu laau. O na anoano o ka laau paina ka lakou ai, aia iloko o na ha paakiki e like no me ka unahi o ka ia ke ano, e hiki no i keia manu ke holehole i na ha a loaa no ka anoano. I ka wa e kiko aku ai i ka anoano, hoomohala aku no i ke a lalo a kau like me ke a luna a pela no e hiki ai. I kahi manawa hiki lakou ma na ulu laau ohia, a e hiki ia lakou ke mahele, i na ohia haole paakiki a loaa naanoano. Aole mania na nuku o na manu a elemakule loa, ua lohe ia kahi manu he 23 makahiki he manu laka, o kona kahu koli ia i kona maiuu a me kona nuku i hiki ke ai ke inu a ke kau aku no hoi ma ka laau; ua keokeo loa kona hulu aole no hoi e hiki ke lele.

NO KA NUKU O KE KOLOA.

Ke nonoi aku nei au ia oukou e makaikai iki kakou i ka nuku o keia wahi manu kamaaina, ua maopopo paha i kahi poe, ua maopopo ole paha i kahi poe, ke ano kupanaha i hoike ia ma kona nuku, "Ua ano like no kona wahi nuku me ke puna, he mea e hiki ai ia ia ke kii aku i ka ai maloko o ka wai ma kahi kelekele. Aia ma na lihi o kona nuku a puni he lalani io oioi e like me ke kokala o ka laau loke, a o keia mau io oioi aole he mau niho ia e nau iho ai i ka ai, he mau mea no e hookaawale aku ai i ka mea maikai a me ka ino. He nui no na aa lolo e holo ana ma kahi o ka lalani io oioi, i hiki wawe ka haha ana. Pono loa no keia nuku no ke koloa, no ka mea, ua kii no oia i kana ai maloko o na wahi kelekele, kahi i ike ole ia e ka maka; aka, he wahi pale maka no kona e like me ko ka wahine malaila no ia e nana aku ai.

NO KA MANU HOPU PIPI.

E nana mai kakou i ke kupanaha o ka aoao o keia wahi manu e kii aku ai i kana ai "O na pipi a me na ia e ae iloko o na iwi oia kana ai.'' Nolaila, ua hana ia kona nuku a ikaika a oioi, i hiki iaia ke wehe ae i na iwi a e hana no hoi iloko o ke one. I na e paa kekahi ia iwi i ka pohaku hiki wawe no ka wehe ana me kona nuku.

NO KE KETODONA, (HE I-A.)

O keia wahi ia aia no ia ma ka moana Iniana, he oi ke kupanaha o keia wahi ia mamua o na manu a'u i hai aku nei. "He wahi nuku loihi kona a ua hakahaka maloko. I na i aki oe i na welau elua o ka hulu kakau, a mumu i ka wai ma ka waha a puhi aku ma ia mea pela no ka nuku o keia ia, puhi ikaika oia i kekahi kulu wai ma kona nuku a pulu i ka nalo, a haule ia i ka wai, a hopu aku ka ia a ai iho. Ua oleloia e hiki ia ia ke puhi i ka wai i na kapuai eono me ka pololei loa, a ku no ka nalo i ka wa e lele ana, aole e hala; maikai no keia ia ke nana aku onionio. Ua hopu pinepine ia a hookomo ia iloko o ka pahu wai i ike ka kanaka i kona ki ana, no ka mea, ina e lele mai ka nalo ma ke kae o ka pahu e ki no oia me ka pololei loa."

(Aole i pau.)

 

He manao hoohauoli.

E KE AU OKOA;—Aloha oe:

Ua ike au i kou kino holookoa mai mua a i hope o kou kino. A ua lana kuu manao e oluolu no oe, me ke ahonui, e ahai aku i ka manao o kau kauwa imua o na hoa o ka iu o ka la o na mokupuni o Hawaii nei; i ike mai ai na kini makamaka o kaua.

Aloha oukou. He nui kuu manao me ka hauoli nui e hoakaka aku ia oukou, e ko'u mau hoa aloha no ke ano o keia pepa, a o kona inoa, KE AU OKOA, i ka nana iho he pepa maikai io noia, i like me ke Kuokoa a me ka Pakipika, a kakou i ike ai, a noia mea e pono paha iau ke wehewehe iki aku, ia mea ia oukou i maopopo maoli ke ano i pau pu me kekahi hewa, o KE AU OKOA, i hai ia maluna o keia pepa e kolu mau mea nui, he aupuni hou; he alii hou; he kumukanawai hou; no ka ha he pepa hou, na kakou na na makaainana o keia au, nolaila, ua lana kuu manao e ulu nui mai ana ka hauoli i waena o na kanaka, a me na hapahaole e lawe nui i keia pepa me ke kanalua ole, no ka mea ua maikai ia ua oluolu kona uku, a me ka lohi ana o kona manawa e hookaa ai i kona uku, nolaila, ina kakou e manao pela, e lokahi ka manao, alaila, ua akaka ia kakou, he pepa mau keia, na ka ili ulaula o Hawaii nei, oiai na ko kakou aupuni ponoi, i kukulu i keia pepa.

Nolaila, ua lana kuu manao o ka pepa no keia nana e hoopuka pinepine i ko kakou manao kupono a me ka ike ana i na mea hou o ke aupuni Hawaii ne i; a me ko na aina e, a me na kumu Hawaii o ka aina nei, a e lilo keia pepa i kukui malamalama, no na makaainana o kuaaina e noho hemahema mai nei, me ka naaupo, oiai, ua ike au ma kuaaina i ka hemahema o ka noho hupo ana o kahi poe no ka buke kanawai ole, no ka pii o ke kumu kuai, wahi a lakou a nolaila, eia ka pepa e ike mau ai kakou i na kanawai no ke kumu kuai haahaa loa no ka makahiki.

Alaila, o ka mea maopopo, ua holo ka hana a me ka naauao, iwaena o keia lahui mamuli o ka noonoo maikai ana o ke aupuni i ka hapai hou ana i keia pepa na kona lahui holookoa, nolaila, eia ke kauoha hope loa ma keia manao paipai a malama pono loa ia keia pepa mai ka helu ekahi a hiki i ka pau ana o keia buke, mai kiola wale a haehae wale, o olelo auanei he poho na dala elua no ka makahiki, aole i pau kuu manao a mahope, hai hou aku. Me ka mahalo.

W. S. PAHUKULA.

Kamakela, Iulai 27, 1865.

 

Olelo Pane.

E KE AU OKOA;—Aloha oe:

Ua ike au i na manao o Nuikino, o Mana, Kauai, i hoopuka ia ma ke Kuokoa, o ka la 13 o Iulai, oia ka Poaha, ua olelo oia no ka hoopaapaa ino ka o na kanaka o ia wahi me Kanuka.

Eia ka mea pane aku malaila, aohe makou i hoopaapaa ino aku me Kanuka, e like me ka Nuikino e wahahee wale aku nei ia oukou. Eia nae, mamuli o ko makou kupaa ana mahope o ka makou kumu, oia hoi o Rowela, nolaila, kii mai la o Kanuka e papa ia makou, aole e hahai mahope o Rowela, me ka olelo mai ia makou, "Ina oukou e hoolohe ole i ka'u olelo, alaila, e kipaku au ia oukou." Eia hoi ka makou olelo ia ia, "No ko makou ike ole i ka hewa o Rowela, nolaila no makou i hilinai nui ai mamuli ona, ina hoi ua hopu oukou ia Rowela, a hoopaa, a hookolokolo ia ia imua o na Lunakanawai, a ina ua maopopo ka hewa o Rowela, alaila, aole makou e kanalua no kau mau olelo, aka, o keia a oukou e hoahewa wale nei ia Rowela, me he mea la he imihala wale no i ko makou manao ana." Nolaila, o kana olelo kipaku ia makou, me ia no ia.

Oia iho la la; i ike mai e na makamaka, i ka mea a Nuikino i hoopuka aku nei ma ke akea, oia nae paha, o ka hoolilo ana ae o Kanuka ia ia i kumu kula, a i Luna Helu no ka Mokupuni o Niihau. Oia paha na kumu ona i wahahee wale aku ai i na olelo pahee o kona mau lehelehe, i kuhi mai ai ka lehulehu, he oiaio. Ua oki au maanei. E aloha auanai oukou.  S. POLIHALE.

 

I hea kahi i loheia ai ka oo ana a ka moa, e kela mea keia mea? Iloko o ka halelana o Noa.

 

NA LUNA O KEIA PEPA.

EIA IHO NO NA INOA O KA POE MA KELA wahi keia wahi i hookohuia i poe Luna o Ke Au Okoa. Me lakou nei e hooponopono ai na makamaka lawe nupepa no ka uku o ka pepa, a me ko na Olelo Hoolaha.

HAWAII—J. H. Coney, Hilo.

D. H. Hitchcock, Hilo.

L. Kaina, Puna.

W. T. Martin, Kau.

C. N. Spencer, "

J. G. Hoapili, Kona Hema.

P. Cummings, "

J. Z. Waiau, Kona Akau.

J. H. Kamalo, "

G. K. Lindsay, Kohala.

J. Naiapaakai, "

S. P. Koko, Hamakua.

Maui—A. M. Kahalewai, Lahaina.

P. H. Treadway, "

W. Ap Jones, "

E. Saffrey, Honuaula.

C. K. Kakani, Kaupo.

John Rae, Hana.

W. P. Kahale, Wailuku.

W. G. Needham, Makawao.

T. W. Everett.

MOLOKAI—Mr. Meyers.

OAHU—J. P. E. Kahaleaahu, Ewa & Waianae.

J. M. Kalanipoo, Waialua & Koolauloa.

J. W. Kea, Koolaupoko.

KAUAI—T. H. Marshall, Lihue,

S. Kamahalo, "

J. S. Low, Hanalei.

H. J. Wana, "

G. W. Lilikalani, Koloa,

J. Kauai, Waimea.

 

HALE KUAI HOU!

ME NA LOLE HOU!

UA WEHE AE NEI KA MEA NONA KA INOA malalo nei, he Hoa Kuai Oluolu no oukou i na la i kunewa hope ae nei, e like me ka

Oluolu a'u i Hookipa ai ia Oukou, ma ka hale Kuai o Painapa; pela no ka'u e hana aku ai ia oukou. Aia ko'u Hale Kuai ma ke Alanui Papu, e kokoke ana i ke kihi o ke Alanui Kalepa a me ke Alanui Papu. Ua lako wau i na

Lole Maikai,

Na Kamaa Wahine,

Na Kamaa Kamalii,

A ME

na Lole o kela ano keia ano, no ke kumukuai

Makepono Loa!

(12-3m)   C. F. PFLUGER.

 

UA MAKEMAKE ANEI OE I KA PAPA ULAULA?

UA MAKEMAKE ANEI OE I KA Papa Ulaula Makepono Loa? Ke ike nei ana oe, aia o GEORGE G. HOWE, Ke noho kuai Papa la ma kona wahi kahiko, ma Aina Hou!  7-1m

 

PAPA OREGONA!

KA HIKI ANA MAI NEI NO IA MALUNA o ka moku 'Cambridge,' a e kuai ia ana ma ke kumukuai haahaa loa, e GEORGE G. HOWE, ma kona wahi mau ma Aina Hou. He 100,000 kapuai papa i kahi ole ia. He 80,000 kapuai papa oa. Me na papa hele, na papa pa, a me na aaho, eono iniha ka manoanoa. He 100,000 Pili Cedera. E oluolu kakou a pau loa e kipa aku a hoolaulea me ia. 8-3 m

 

Hale Kuai o Ake!!

E O'U MAU MAKAMAKA NANA AU I HOOLAUNA mai i na wa i kunewa hope ae nei, ke kalahea aku nei ia, me ka hai aku ua makaukau ia e hoolako aku ia oukou i na mea a pau a ko oukou mau puuwai e kaunu ai. Ka lole o na ano a pau, ka Luina ume naau, ka Pahoehoe uwi lua, na lole Poni Kalakoa, a me ka Puahau o Maleka. Ko kane hoi ke Paina, ke Kuila, a me na mea a pau na boy o Hawaii nei e haaheo ai.

Ua hiki mai nei he mau Kihei Papamu Huluhulu nui.

E KOMO, E WAE NO OUKOU IHO.  1-tf.

 

J. L. Nailiili, & A. W. B. Nahakualii,

LOIO.

E IKE AUANEI NA MEA A PAU, O NA mea nona na inoa maluna, he mau Loio laua, a ua makaukau laua e kokua i ka poe i hoopiiia, a me ka poe hoopii no kela hewa keia hewa o lakou.  A he hiki loa no hoi i ua mau Loio nei ke hana i na palapala hoopii o kela ano keia ano, a me na palapala kuai, palapala hoolimalima, palapala hoopaa, na olelo aelike a pau o kela ano keia ano, a me na palapala hoohui a pau, a me kela ano keia ano e ae o na palapala oihana, a me na palapala kupono a pau i ke Kanawai. E kakauia no me ka maikai loa na palapala. E loaa no maua, a o kekahi paha o maua ia oukou, ma HALEOLA, i Honolulu, Oahu, a i ole ia, ma Keei paha, i Kona Hema, Hawaii. E ninau no ia laua no ka uku.

Honolulu, Oahu, Apr. 24, 1865.  1-tf

 

HALE PAI KII.

AIA KO'U HALE PAI MA KA HALE E PILI ana me ka Hale Leta, maluna'e o ke Keena Pai o ka "NUPEPA KUOKOA." Ua emi loa na kii Elua Dala no ka Pepa Kii Ekolu. A hookahi wale no dala no ke kii aniani.

6-tf  H. L. CHASE (Keiki)

 

OLELO HOOLAHA.

E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU MA keia Hoolaha a'u, aole kanaka, a mau kanaka paha, e hele a lawaia wale ma

Nuukole,

ko'u kai lawaia ma Maalaea, Maui, a o ka mea kue i keia, e hoopiiia no oia e like me ke Kanawai.

(13 1m*)  KAPU LOUZADA.

 

J. KAILIAHUKEA & G. W. POEPOE.

E HIKI I NA MEA NONA NA INOA MALUNA, ke hana i ko oukou mau Palapala, e like me ka ike i loaa mai ia laua, i aoia e ka Mea Hanohano G. M. Robertson, kekahi o na Lunakanawai Kiekie, penei na Palapala:

Palapala Kauoha, Palapala noi e hooponopono i ka waiwai no ka make kauoha ole, Palapala Hoolimalima Aina, Palapala Kuai Aina, Palapala Moraki, Palapala noi e hooiaio i ka Palapala Kauoha, Palapala Hoopaa, Palapala Hoolilo Hope, Palapala Mahele Waiwai, a me na palapala o na ano a pau.

Eia no maua ma ke Alanui Kamita, e pili ana me ke Alanui Hotele, e wiki mai kakou, mai lohi, o kahi uku, he oluolu no.

Honolulu, Mei 27, 1865.  6-3m

 

OLELO HOOLAHA.

UA MAKAUKAU KO OUKOU HOA ALOHA, ka mea nona ka inoa malalo nei, e kuai aku me oukou e na kupa Hawaii, i na lole a pau e kupono ana no na kane, na wahine a me na keiki, ma ke kumukuai haahaa loa. Aia ko'u Hale Kuai ma ke Alanui Maunakea, ma keia aoao aku o ka pa o Kaaione. E hele mai, a e nana no oukou iho.

WILAMA, (W. RYAN.)

Honolulu, Mei 13, 1865.  4-3m

 

OLELO HOOLAHA.

E IKE AUANEI NA MEA A PAU A HOOMANAWANUI w., i aie aku ai, ina he mau NOTE kona e waiho ana ma ko oukou mau lima, e pono oukou e hoike mai imua o maua maloko o na la he kanakolu mai keia la aku. A me ka poe hoi i aie mai ia Hoomanawanui, he pono lakou e hoike mai i ko lakou mau aie.

HIKIAU, Hooilina.

JOHN L. NAILIILI, Luna Hooko Kauoha.

Haleola, Honolulu, Oahu, Iulai 24, 1865.  14-1m