Ke Au Okoa, Volume I, Number 18, 21 August 1865 — HE KANAWAI [ARTICLE]

HE KANAWAI

E PALE AKU AI I KA HAI.AWAI HOOKUI ANA 0 NA Moko ma ka Moana. No ka kka, no ka mahuaho.a o ka hoohōlo moko ana ma ka Moana Pakipika & me na oioana e ae kekahi, ua kupono no e ae aku ke Aupuni Hawaii i na rnla e pale aku ai - i ka halawai hookui ana o na mokn ma ka moana i hoohōloia e Beritania a me Farani, -■ a no ka mea, ua poloaiia keia Aupuni e na Ai\puni o Beritauia a nie Farani, e apono akn ia mau mla • NolAila, B hoohoioia e ka Moi a me ka Hale Maolelo o ko Hawaii Pae Mna i akoakoa iloko o ka ' Jlhavīelo kau Kanawai o ke Aupuiii : Eauku 1. Ua oa kapena o na moku Hawaii a.pau e uialama a e hooko mal.uua o ko lakou mau moliu ilw i ua rula i haiia malalo ae oei : . H041USA*UA. > 1. Ma ka hoomaopopo ana i keia mau rula, o na mokumahu a pau e hooholoia'na me na pea wale no, aole o ka mahu, 'e manaoia he mokupea; a o na mokumahu e hooholoia'na me ka mahu, a he pea a pea ole pahakekahi e kau ana ia mānawa, e 'manāoia be mokumahn no. MAO W7LA E PIU ANA I NA KUKtJĪ. 2. 0 na kukui i haiia ma keia mau pauku malalq iho, e kauia i na manawa a jpaji, i £a wa ino me ka wa malie, iwaena o ka napoa ana a me ka puka ana o ka la, a oia wale no na kukui e kauia. , 3. E kauia e na mokumahu hooholo moana, oiai e holo maoli ana, inaluim o ke kia mua he kukui keokeo olinolino, po : noia e hoomalamalama ai a puni 1 iwakaluā kukuna o ke panana, a he umi kukuna ma kela me keia aoao o ka moku, oia lioi mai mua &,biki j elua kukuna o ke pe owaena ma kela me keia aoao, e ke olinolino ana o ia kukui e ikea'i iloko o poeleele, ke ole nae i uhiia e ka noe, i elima mile ke kaawaīe aku. Ma ka aoao akau o ka kukui omaomao e hoike ai i kana malamalaioa a puui i na kukuna he umi o ke panana_mai mua hoi a hiki i elua kukuua mahope owaena ma ka aoao akau, a e olinolino hoi ka ike iakia o ia kukui i elua mile ke kaawale aku, ilokQ.o ka poeleele, ke ole nae i uhiia e ka noe. , Ala ka aoao hema o ka moku, i kukui ulaula, e hoike ai kona mal&malama a puni na kukuna he umi o ke panana, mai mua hoi a hiki i elua kukuua mahope owaeua ma ka aoao hema, a c olinolino hoi ka ikeia ana o ia kukui i elua mile ke kaawale aku iloko o ka poeleele, ke ole uae i uhiia e ka noe. E hoomakaukauia keia mau kukui omaomao me ka. ulaula» me ua pale kukui iloko e oioi ana ekolu. kapuai mawaho o ke kukui, e ike oleiā'i ua kukui la ma kela aoao o ka ihu o ka moku. 4. 0 na mokumahu a pau i ka wa e kolo aua i kekahi mokq,.q kauiai elua kukui.keokeo olinolino naa ka piko o ke kia, maJuna kekahi a-malalo kekahi, oia gu me na kukui aoao kekahi, e Eke ole ai ma na mokumahiu | e ae. £ hoomJ8pjta,u likeia keia mau kuj kui ma ke kia me na kukui kia i kauohaia no i na mokumahu e ae. 5. 0 ha mokupea c holo aua, a e koloia ana paha, e kau lakou i na kukui e 'ike me ka na mokumahu e holo aua, kpe nae xta kukui ma ke kia, aole loa no e kauia ua mau kukui la e na mokupea. . I ka wa ihiki ole ai i na moku liilii ke kau i na kukui aoao omaomao me ka ulaula, no ka ino, alaila, e malamaia kela mau kukui ma ka jpapahele o ka moku, me ka inakaukau e hoike koke ia no, a ina e hookokoke mai kekahi moku e, alai'la, e hoike ia'ku iia mau kukui la maluna o kela me keia aoao, e like me ka mea 1 hoakakaia ma ka pauku ekolu. i mea e pale ai 1 ka hookui ana, a c hoikeia ua mau kukm la me ke akakalea e ike oleia'i ke kukui omaomao ma ka- aoao hema, a o ke kukui ulaula hoi ma ka aoao akau.. I mea e hwolaw<jlawe m.aikai ai keia uiau kukui aoao, e peuaia mawaho me ia omaomao me ka ulaula, a e waiho hoomakaukauia me na pale kupono. 7. 0 na moku a pau, ina līoi he mokupea a he mokumahu paha, ua kuu ka heleuma. mawaho o kekahi awa, a ma kahi paha e komo mai ai i ke awa, alaila, e kau mau ma kahi e ike ponoia'i, aole nae e oi aku ke kiekie i na kapuai he maluna o ke kino o ka moku, i hookahi kukui keokeo i|oko o ka ipukukui poepoe, ewalu iniha ke anawaena o ia ipukukui, a e hanaia ua kukui nei e ikea'i ka oliuolino a puui ka iliwai i hookalū mile aku ke kaawale. 8. O na mokupea pailola aole lakoy e lawe i na kukui i kauohaia uo na mokupea e ae; aka, i kukui keokeo ko lakou e kau ai ma ka piko o ke kia, i ikea'i ma ka puni o ka iliwai; a e hoike hoi na moku pailota i kukui lapalapa i kela hapaha keia hapaha hora. 9. Aole uo e kauohaia na wa&pa lawaia a nte ua waapa e ae e kau i n$ .kjikui aoao e like me na moku; aka, ke ole lakou e kau ia mau kukui aoao. alaila, e kau lakou i huakahi ipukukui. he omapmap ma kahi aoao, a he nlaula ma kahi aoao; a i ka wa e hookokoke mai ana i kekalii moku, ko hoikeia'ku ua kukui nei uoko o ka mauawa kupouo e pak ai 1 ka hookui aua iue ia uioku,. a uxa ke ano hoi e ike ole ia'i, ke omaomao ma ka aoao hema, a o ka ulaula hoi ma ka aoao akau. 0 na moku lawaia a me na waapa i kuu i ka heleuma, a e hoopaa aua paha 1 ua upeua me ,ke ku wale iho uo, e Uo;ke lakou i kukui . keokeo olinolino. E hiki no hoi i ua uioku lawaia a mc na waapa, ke hoiko i ua kuikui lapalapa kekahi, ke manaoia ho pouo. NA Ttn.A NO KF KAHOAKA AN'A I KA WA I A \0S. ' 10, Ina na ohi mai ka T»oe i ke tro &i ka po p*ba,> iiiiilaiiiaia a e lioike ia ku na kahot haiia malalo ae M\ iloko o kela a me keia olima minute. (it). Ehookam ni'mokumahiī, oiaie holo ka1»kio i waihoia maiaua o ka psfc& »wahi, ewalu kapuai ke kiekie maluua o k» pnpahele. S hook»Tii na makupea i ka o!e, oiai • awwaa#" (&. iMMMkkmiia k» beie e ua mokumahu a na mokupea, oiai e ku wale aua me ka hokyqig. Nt> li A *r KA H00H0U1 ANA. Tr»a e holo ana ua mokupea a euia. he *ftiu | he ffiu, a ma ia ano paha $ iaaftaoia*i e x hookui aua, alaila, e lepeia ka hoeuli a jne keknhi i ka aoao lioma, i hala ae k&la, a au \o!?, uju ka aoao heiua o'koua llioa. ' 1

1"2.- lua elua rookpe| ana, ma! ke aiio e ē Mlajyai h<jokui ana, a «a {>a mai ka makani ma aoao hema o ke-1 kahi a ma ka aoao me ka makaai m hema e hookaawale mai &a]ji a kekahi a hnln mai Bki>a, koe nae manawa eMweaipe ai i kona mau peaani ke kye o s he makanigjakuikui ole ko kela mokii, .alaila7 na ka tn.oknjūi6na ka makani maikai" kaawak ma'i kahi a ka moku nona ka maka§; pakuiklii e hoīo'mai anaj aka, ina e pa ' mai na aoao like o laua, a ina.hoi he makani maliope mai ko kekahi; alaila, na ka moku malwoa e hookaawale mai kahi e holo mai an» ka moku malalo. 13. Ina elua mokumahu e holo ana, he j ihu a he ihn, ano paha e mauaoia'i e j halawai hookui ana; alaila, e lepeia na hoet uli o na moku a elua i ka hema, ī hala aeke j kahi a me kekahi ma ka hema 14. Ina elua e holo -kui ana, i a tpa aup. e manaoia'i e.halawai hookui | ana, alaila, pa ka ka aoao e hookaawale ae māi kahi a kekahi mokū e hoIo mai ana. 15.. Ina e holo .mai anaa ejua, he mokupea kekahl a he mokumaku iaha ke'kahi, malke kWo ? hookui ana, alaila*e hu mai kahi,a ia.mokupea eJtiPJe,.mai aoa. 18. 0 kela a toe keīa moK&nahu e holo akii apa.a kpkpke i kekahi moku a.e manaoia'i e halawai hookui ana, e.hooemi iho kona holo ana, a ina ua pono e hooki, a e hoe i hope, a i ka wa ua uhi mai k;a noe, e hōlo lohi no. . 11. ona moku a pau i leipa aku i kekahi moku ma ka holo ana.'e hookftajyā^_ Btp ma kahi kia maku e holo mai ana, ~ 18. Ina manawa e pau e like' nie ka.mea i haiia maluna, ua kauohaia i k<fta)}j ' 'hookaawale māi kahi a kekalli * x hoo T holo aku ka moku i koe ma kona wani e holo ai, nialalo riaē o na rula ihaiia py»0o ae nei. 19. Ma ka hooko ana am§ ka„ ana i keia mau rula, e i pa pilikm o ka hooh'olo moku ana, a pela hpi epe aa pilikia kil i ka wa i loohia i kekahi i, mea e manao iho ai ē pono e haalele i kekahi o nfhilai hoakakaia maluna,, i,,JM9a hoj .e pale aku ai i kekahi inai 20. Aole no e lilo kekahi meaāpko o mau"rula i mea e hoopakele I ,kgka|li» mo-. ku, a o ka mea noua ia mokiu,jpi J0 a o naluina palk, no na pil.ikia e ulu mai ana no ka lawe ole ana i na a me nq, kahoaka paha, a no ka hoomau, ole ana e kiai, a me na hoomakaukau e e kupono i ka poe hooholo a i, k&pouo paha no ia nianawa. Eia naft ka meaĀhoo-. maopopoia, a i hooholo maoliia. no zq£ keia kanawai, he mea hiki no i ka Moi, ma koua Ahakukakukamalu i kela a me keia manawa, e hana a e hoolaha aku, i mau olelo. hoploli/ a olelo pakui hoii aku paha i na rula i. hoa-. kakaia maluna iho, ka mea a ka Moi e manao ai he kupono e pili i aa ?noku Hawaii. ' Pauku 2. Na ka Luua Dute N_ui & iiaawi aku elua kope pakahi, ma ole|o, Ha7£ a u mekik olelo Beritania, i na kapena mokuJE[awaii a pau e noi mai ana ia mea. . ~ Pauku 3. E lilo keia i k&hawai uaahope iho okala 1 o lanuari, 1865. . "Oa aponoia i keiala ?1 o Dftkeojaba t M. H P im ■ ..Kamehameha R. ,