Ke Au Okoa, Volume I, Number 29, 6 November 1865 — Page 3
MA KE KAUOHA.
Na Hope Luna no ke kakau ana i na hanau, make, a me na mare.
I k ulike ai me ka Pauku 45 o ke Kanawai i hooholoia i ka la 10 o Ianuari, 1865, "Ke Kanawai e hooponopono ai i ka Oihana Aopalapala o ke Aupuni, e hoopau i ka Mokuna 10 o ke Kanawai Kivila." Pauku 46. Na kela mea keia mea i aeia e like me ke kanawai e obscured i ka mare ana, e hoike aku i ka luna obscured o ia apana, na inoa o ka poe a pau i mareia e ia; o kela me keia makuakane, ina e ola ana, o kela me keia keiki i hanau maloko o keia Aupuni, a ina aole ka makuakane, a ina hoi he keiki kamehai, alaila, na ka makuahine, iloko o ka malama hookahi mahope iho o ka hanau ana, e hai aku i kekahi lunakakau i na hanau a me na make ma kona apana, i ka inoa a me ke kama, a me ka la i hanau ai ua keiki nei. Na ke kahunapule i pule i ke kanu ana, a o ke kamana nana i hana ka pahu, a o kekahi hoahanau paha ma ke kino o ka mea make, e hai ae i ka lunakakau ma kona apana, i ka inoa a me ke kama o ka mea i make, iloko o ka hebedoma hookahi mahope iho o ka make ana. O ka mea hai ole e like me ka olelo maluna, e hooukuia oia i hookahi dala, ina ua ku ka hewa ia ia ma ka hookolokolo ana imua o kekahi lunakanawai hoomalu a apana paha; na ua luna malama papa inoa nei hoi ua dala nei. Nolaila, ua kohoia ka poe no lakou na inoa malalo i mau Hope Luna no ke kakau ana i na hanau, make, a me na mare, no ka Apana o Kona (Honolulu) Mokupuni o Oahu.
Maunalua & Wailupe, S. Kaili.
Palolo, J. K. Kanepuu.
Kamoiliili, J. W. Kale.
Waikiki, W. H. Kamoana.
Manoa, S. Hookano.
Pauoa, Kealoha.
Maemae, J. K. Kaunamano.
Kawaiahao, A. Kalauli.
Loma, G. Kamai.
" S. M. Ceritina.
Kaumakapili, Aaron Kalia.
Kapalama, P. Kaleolua.
Kalihi-kai, P. W. P. Kahananui.
Kalihi-uka, G. W. Kamakea.
Moanalua, P. M. Kalauli.
W. JAS SMITH,
Lunakula o ka Apana 1, Mokupuni o Oahu. Honolulu, Nov. 3, 1865.
Olelo Hoolaha a ka Papa Ola.
No ka mea, ma ka halawai ana a ka Ahaolelo i hala ae nei, ua hooholoia "ke Kanawai e hoopau ai i ka laulaha ana o ka mai Ledera," ua konoia ka Papa Ola ma ia Kanawi e imi ia Papa i nakumu ma ko lakou noonoo anaei hooikaika i mea e ola ai kela a me keia loohia i ua mai la, a e pale ae ai i ka laulaha ana ae i ke akea ma o a maanei ; e kauoha kaika ana no hoi i ua Papa la e hooko pono i na mea i oleloia ma ua Kanawai la.
Nolaila, ke hai ia aku i kela mea keia mea i loohia i ka Lepera, a i manao ia paha ua loohia oia.
Ua kukulu iho ka Papa Ola i kekahi Halemai, me na hale kupono, ma Kalihi-kai, ma ka Mokupuni o Oahu, eha mile mai ke kulanakauhale aku o Honolulu, malaila e nana ia ai a e lapaauia ai, me ka malama pono ia o ka poe a pau i loohia i ka Lepera, me ka manao ia e loaa mai ke ola. Ua hooponopono mikioi ia keia Halemai e ka Papa, i mea e hanai ponoia ai a e malama ponoia ai na poe mai, a e hooikaika pu no hoi ma ka hoola ana i ka mai i loohia ai lakou.
No keia mea, e hoolako no ka Papa i na mea kupono loa, na kokua lapaau, a e kiai maikai loa ia ka oluolu kupono o na lepera a pau loa e hoihoi ia ai i ua halemai la.
No ka manawa a me na mea e hanaia aku ai, e hoomaopopo i na mea e hanaia ai no ka wa e hiki mai ana, aka, no keia manawa, ua manao ka Papa e kauoha aku i na mai Lepera a pau e lawe ia ma ka Halemai ma Kalihi-kai no ka nana ia ana. O ka poe i hai ia mai ua loohia lakou i ka lepera, aka, ua ikeia he mau mai okoa e ae ma ka ili o na mai i loohia ai lakou, e lapaau ia no lakou, a i ole ia, e ae mai paha lakou e hoi i ko lakou mau home, aia ma ke kauoha ana a ka Papa.
O na mai lepera a pau i manao ia e hiki ke lapaau ia a ola, e kauoha ia lakou e noho ma ka Halemai, i malama kuponoia ai lakou.
O na mai lepera a pau i manao ia e hoopilikia mai ana i ke ola o ka lehulehu, ma ka laulaha ana ke hui aku me lakou; e kauoha a lakou e hookaawale ia ma Kalaupapa, i ka Mokupuni o Molokai, i hookaokoa ia no ia poe e ka Papa, a e haawi ia aku no hoi ia lakou ka malama maikai ia ana.
I ku like ai me na rula i hai ia ae la maluna, o ka Papa Ola, ke hai ia aku nei i ka poe a pau i loohia i ka mai lepera, e hoomakaukau lakou ia lakou iho e malama i na kauoha a na Luna i hookohu ia e ka Papa, i ka manawa a me ke ano o ka hookaawaleia ana o ka Halemai ma Kalihi-kai. No keia mea, e haawi ia aku no kekahi olelo hoolaha, a ua hilinai nui ka ma na mea i olelo ia ma ua Kanawai la, a pela no hoi na Rula a me na Hooponopono ana ia mea.
Ua noi ia na Luna Aupuni, a me ke akea e kokua mai i ka hooholo pono ana i na mea e hooluolu ai i na mai, a i mea hoi e pomaikai ai ka lahui. T. C. HEUCK,
Kakauolelo o ka Papa Ola.
Keena o ka Papa Ola, Oka. 25, 1865.
28-6t
KILAUEA.—Ua hoohuliia o Kilauea moku ahi, e hana hou ia o hope, a i keia pule ae paha e hoomaka hou ia kona holo pili aina.
Hana ku i ke aloha oiaio.
E KE AU OKOA E ; Aloha oe:
Me ka lana o ko'u manao e loaa kauwahi kaawale o ko kakou Nupepa, i wahi la hoi e hoomoe iho ai i keia wahi malihini hou, a pau ae no hoi ka noho ana iho, ku ae no hoi a hele i kona wahi i manao ai. A oia no hoi ke poo o ko'u kukulu manao. "Hana ku i ke obscured ha oiaio.'' I keia mau makahiki i kaahope ae nei, ua hiki mai kekahi mau wahine Viligini no Beritania mai a pae mua ae no i Honolulu, no ka hoomana Enelani mai, a ua kapaia aku e kakou he poe Bihopa. I keia makahiki 1865 e naue nei, ua kukulu iho lakou i kula kaikamahine ma Lahaina nei, ua holo ia hana e noho nei i keia manawa: A i ka holo ana aku nei o ko kakou Moi Wahine kane make i Pelekane ua hoi pu aku nei ke poo oia poe wahine, a ua koe iho elua, a no kekahi o laua ka'u mea e makemake nei e kamailio i waena o keia lahuikanaka; a he mea hou no hoi paha ia i ka ike ana iho a na hoa puni mea hou o Hawaii o Keawe a hiki loa aku i Kauai o Mano. Mai ka hiki mua ana mai o na haole i Hawaii nei, a hiki i keia manawa a kakou e noho nei, aole i ike ia kekahi kahuna haole wahine e like me kekahi o na wahine Viligini a'u e kamailio nei, a i ko'u hoomanao ana ae i kana mau hana, a me ka lehulehu o Lahaina i ike ia ia, he keu o ke akamai, o ka huaolelo i puka ae ia makou i keia manawa: Akamai aku, akamai mai, pomaikai aku, pomaikai mai, a o kona inoa kupono ke kapaia o Dr. Wahine Minukoole.
"Na hoike o kona akamai ma ka lapaau ana.'' O Wainee, oia kekahi o na keiki kupa kamaaina o kela aina ea i ka lepo o Kula a me Kalepolepo, he mai nui loa kona i keia mau makahiki, oiai oia ma kona aina hanau, ua hana ia oia e na kahuna haole, a me na kahuna Hawaii aohe ola iki, a no ke ola ole, ua lawe ia mai oia i Lahaina nei, ua hana ia no e kahi poe kauka, aohe wahi mea a ola iho, a o kona mai ke nana aku, he mai ku i ka naue aku i kahi mau o ka honua, no ka mea, ua hoopuni ia kona kino i na pukapuka palahehe. A i ka loaa ana i keia kauka wahine, aole e hiki i keia Wainee ke ala iluna a ke oni i o ia nei, no ka puni loa i ka eha. Ia manawa, ua lawe ia oia ma kahi o Mataio Kenui, i kokoke i kahi o ua kauka nei, he mau la wale no ka hoomaka ana iho o ua kauka nei, o ke ku no ia a hele o ua Wainee nei, ia wa no, o ke kena koke iho la no ia o ua wahine nei e holo o Wainee i ka Halemai o ka Moi Wahine e noho ai, me kona kuhikuhi aku no nae i ka laau, me ka olelo aku no ia ia, o ka manawa no ia e loaa ai ka oluolu ia oe, he oiaio no, elua aku paha pule, hiki mai ana ka palapala i hope nei, e hai mai ana ua ola loa au. Eia ka lua o na hoike e akaka loa ai kona akamai.
O D. Kahaulelio, he kupa oia no ka malu ulu o Lele, a he mai nui loa kona, he fiva ikaika loa, i ka lua o ka po o kona mai ana, ua maule oia, o kona laau ia wa na Dr. Baldwin i hana, a ua loaa iki no ka oluolu, aka, aweawe loa aku nae a hala elua hebedoma, ia manawa, ua pii mai ia kauka ma kona hale, me ke kauoha ole ia no kona mai, a he mai okoa kana i pii ai, aka, no ke kokoke loa i kona wahi, ua kipa oia e ike ia ia, no ka mea, he kaikamahine kana iloko o ke kula Viligini, ia manawa haawi oia i ka laau ia ia a pela oia i hana ai ia ia, a loaa ia ia ke ola e noho nei, me kona manao, wahi ana e hookokoke aku ana kona mau kapuai i kahi hiki ole ke alia, aka, mamuli o kona akamai lua ole, ua loaa ia ia ke kino ikaika, me ka olelo iho a ua kanaka la, ina ka aole i loaa ia ia o Kahaulelio nei, ina ka ua haalele i ka la i ka mea mehana, no ka mea, wahi ana he fiva ikaika loa keia. Ia mau la no mahope iho, loaa no hoi kekahi makamaka aloha o makou i hele a kau ke oho hina iluna, o M. Kainau kona inoa, he fiva no hoi kona mai, i huipuia me ka lepo paa, ua hana na kauka aohe a loaa ka pono, paa mai la ka hana lepo a me ka hanawai, aohe wahi mea a oluolu, o i hele a pau ka pono, a o ka po hope loa paha ia wahi ana, a hala aku, wahi a ka lohe pono mai i kuu mea i lohe ai, oia he po Sabati a ao ae pau ka ike, pale la hoi ka noonoo. Ma ka la Sabati, ua kipa aku ko kakou makamaka au i kamailio ae la maluna, oia o D. Kahaulelio e ike i kona pilikia, no ka mea, he mau hoa aloha ia no ka pono Karistiano, a i kana nana aku, ua ohewahewa ka ike, aohe manawa i koe, ia wa hu mai la kona aloha ia ia, me ka olelo, e pono e kii i laau i ka Viligini, no ka mea, ua ola au ia ia, pane mai la M. Kaniau me ka leo nawaliwali "Owai auanei ka mea nana e kii ka laau?" Owau no, wahi a Kahaulelio, o ke kii ia no ia o ka laau, a ka manawa i komo ai ka laau, aohe loaa o ka maha; o ka laau naha, oia ka Kaniau mea makemake loa, no ka mea, ua hala hookahi paha hebedoma o ka paa ana, a i ka lua o ka laau, o ka maha no ia, a nana wale no i hana a ua ola hou o Kaniau me ka oluolu. A na keia mau mai i kuhikuhi i na kanaka o Lahaina, e hele nui ia ia, a ke kikilo nei a pau loa.
O kona uku no ka lapaau ana, o ke aloha kona uku wahi ana, i kana olelo mai, aole oia e lawe i kekahi wahi keneta hookahi, no ka mea, he 14 makahiki kona lapaau ana ma Pelekane, aole oia i lawe i kau wahi uku, nolaila, ua like ia me ka ka Haku. "E aloha aku oe i kou hoalauna e like me kou aloha ia oe iho." "Aole anei keia o ke aloha ku i ka oiaio?" Oia no, elike me ke poo o ko'u kukulu manao. Nolaila, ke manao nei au, ina o ka hana mau keia a keia kauka, pomaikai loa keia hapa uuku o keia lahui, nolaila, e na makamaka a pau o Hawaii nei, i ku ia ka manao holo i ka malu ulu o Lele, a i loaa i ka pilikia e kipa i kona hale kauka, i ko ka makemake. Me ke aloha.
A. M. INIKIWAIOKAPUA.
Lahaina, Nov. 1, 1865.
He Lunakanawai Pono.
Aia ma ka aoao Hikina o Beritania, kahi i noho ai kekahi kanaka waiwai loa, nana na keiki elua. O ke keiki mua he keiki auwana ia, a ua hele ia ma kahi mamao loa e noho ai. Mahope iho o kekahi mau makahiki make iho la ka makuakane, a hooili i ka hapanui o ka waiwai i ke keiki makahiapo, aka, i ka ike ana iho o ke keiki hope i ka pau ana o ka hapanui o ka waiwai i kona mua, haehae iho la oia i ka palapala hooilina. Olelo iho la ia, ua make kona kaikuaana, a uku aku la ia i kekahi poe hoike, e hoohiki me ka olelo ana, ua make kona kaikuaana.
Mahope mai, hoi mai la kona kaikuaana mai ka auwana ana ma ka honua, aka, hoi mai la ia ma ke ano ilihune. Hoowahawaha a kipaku mai la kona kaikaina ia ia mai ka hale mai, me ka olele pu mai ia ia, he kanaka wahee oia. No ia mea, hele aku la kela ma o a maanei, e huli ai i kahi o ka pono, aohe poe nana e maliu mai kana mau olelo, a hiki wale keia imua o kekahi loio, haha-i aku la keia i na mea a pau loa, aolelo mai la ka loio, "Aohe au mea e haawi mai ai ia'u no ko'u luhi, ina au e hooikaika ia oe a poho oe, alaila, e hoohaahaa loa ia auanei au, .oiai he nui loa ka waiwai o kona kaikaina, a ua ikaika loa no hoi na olelo a na hoike ma kona aoao."
Nolaila, ina oe e ae i ko'u manao, a'u e hai aku nei ia oe, ina e ko ia oe ka waiwai, alaila, e haawi mai oe ia'u i kookahi tausani paona, (5,000.00,) ina hoi e ko ole, alaila, aohe no hoi e loaa ia'u kauwahi keneta. Alaila, hoopii aku la keia i na Lunakanawai, a no kona ake nui loa no hoi e loaa ia ia ka puu dala, imi iho la ia i kekahi mau kumu e ko ai ka hihia ma kona aoao. Mahope manao iho la ia e hele i Ladana e kamailio pu ai me ka Lunakanawai Kiekie, Sir Matthew, hale, a haha-i aku la ia ia ia i na mea a pau e pili ana i ka hihia. O keia Lunakanawai, he kanaka makemake loa oia e ike i ka pono e hana ia ana.
A hoi aku la ka loio, hooikaika loa iho la ka Lunakanawai e pau pono loa kana mau hana, a kau ae la ia maluna o kekahi lio me kana kauwa ponoi, a holo aku laua nei, a aneane e hiki i ke kulanakauhale kahi e hana ia ai ka hihia, kipa ae la laua nei ma kekahi hale hotele, malaila laua nei i moe ai a ao ia po. I ke kakahiaka nui, olelo aku la ia i kana kauwa, e noho ia malaila, a hoi mai ia. Olelo aku la no hoi ia i ka mea nona ka hale, (he kanaka wili palaoa,) e kuapo lole laua. No ka ike ana mai o ka mea hale, he lole maikai loa ko ia nei, ae koke mai la kela. Komo iho la keia a paa, lalau aku la keia i ke kookoo, a hele aku la i kahi e hookoloholo ia ai.
I kona komo ana aku iloko o ka rumi hookolokolo, a auwana wale aku la no kela ma o a maanei o ka rumi hookolokolo, nana pono aku la no hoi keia i na mea a pau loa e hana ia ana, a ike aku la keia i ua kanaka ilihune nei, a ninau aku la keia, "Pehea kou hihia i keia la?" Pane mai la kela, "Aole au i ike pono, no ka mea, aohe o'u mau hoike e pono ai." Olelo aku la keia, "Ina oe e hooholo i keia, alaila paha pono oe. I ka wa auanei e kahea ia ai na jure, alaila, e hoohalahala anei oe i kekahi o ia poe, no ka mea, he mea kupono no ia i na kanaka o Beritania nei a pau, ke hoohalahala. Ina e koi ia mai au e koho mai oe owau kekahi o ka poe jure, a na'u no e imi ikaika no kou pono."
I ka wa i kahea ia mai ai na inoa o ka poe jure, kue aku la ka mea hoopii i kekahi o na jure, ua hoonaukiuki ia ka Lunakanawai e noho ana ma ka noho Lunakanawai. Ua pau na Lunakanawai i ke kipe ia i ke dala, e kokua i ke keiki opiopio, a olelo mai la ka Lunakanawai, "Owai oloko nei o keia keena kau jure i makemake ai, ma kahi o kela jure i hoohalahala ia?" Pane mai la ka mea hoopii, "Ke makemake nei au e koho ia i kanaka pono," a nana ae la ia ma o a maanei, a i aku la ia, "E kuu haku, ina he mea oluolu i ka Lanakanawai, ke makemake nei au o kela kanaka me ka lole hana palaoa, ke ku ma kahi o ka mea i hoohalahala ia."
I ka pau ana o ka poe jure i ka hoohiki ia, komo mai la kekahi wahi kanaka, a haawi aku la he umi dala gula i kela jure keia jure pakahi, a i ua kanaka wili palaoa nei, haawi aku la ia he elima dala gula. Wehe ia ae la ka hihia e ka loio o ka mea hoopii, a ku mai na hoike o kela aoao he nui wale lakou. A i ka pau ana o ka lakou mau olelo hoike, haawi ia aku la ka hihia i ka poe jure e noonoo ai. Aole i liuliu olelo aku la ka poe jure ua holo like ko lakou manao a pau loa. Ninau mai la ka Lunakanawai, "Ua holo like ae nei ko oukou mau manao a pau loa?" Ae, aku la ka poe jure, ua holo like ko lakou mau manao a pau loa, no ke keiki hope ka waiwai, aka, ku mai la ke kanaka wili palaoa, "Aole i holo pono ko'u manao me ko lakou nei, no ka mea, ua kipe ia keia poe jure a pau loa i ke dala, a eia kau mau dala gula elima." Haha-i aku la keia i na kumu a pau loa o kona hoole ana.
Ia wa, i ka ike ana mai o na Lunakanawai i ka poloai ma ke kanawai o ka ia nei wehewehe ana, ninau mai la lakou, "Nohea mai oe, a heaha kau hana?" Pane aku la keia "No Westminister Hall mai au, o Sir Matais Hale ko'u inoa, ka Lunakanawai Kiekie o Ladana. Ano ke ike nei au i ke ino o ka
oukou hana ana, e pono oukou e haalele koke i ka noho'na Lunakanawai, a na'u maoli no e hookolokolo i keia hihia. He poe hana pono ole oukou." Pii aku la keia iluna o ka noho Lunakanawai, a hooholo iho keia i ka waiwai a pau loa no ke kaikuaana.
E uhau ka uwepa lio.
He aloha nui ko'u ia oe e Ke Au Okoa, ka pua nani ulu mahiehie o ke ano ahiahi, ka Liona opiopio nana e ulohu nei iwaena o na kai ewalu, a me na makani eha. Ka mea nana e poloai mai i na puuwai palupalu o na keiki o ke aupuni Hawaii, i holo lea ai na manao kuhohonu o na keiki o ka lai, i kupu a ohaoha mai ai ka hauoli, me ka hoomakaleho iho o na maka i ka nani kukilakila o kou wahi kino opiopio, i hele wale kela a lai i ke kula o Kemoo, i ka anapu hulili mai a ka la i ke kula o Keahumoe, moe ipo ke aloha iloko ou la. He pua rose aala no oe e hookupouli ana i na keiki ilikeokeo o Maleka, i holo mai ai kou lipano a pa iho i ka puuwai hai malule e kela i ke one o Hanakahi; oia no ka eleu a me ka lai, a me ka nohea o kou mau papalina, i paa pono i na Polena o luna o Leahi, i kunihi ai ka hele i ka uka o Puna, a loaa aku na keiki kui lehua o Panaewa, me oe no ke aloha, inu hoi ka lia a me ke kunewa.
Ia'u e naue ana ma ke ahiahi o ka Poaono i hala iho nei, o ka la 28 o Okatoba, o ia ka hele ana aku o ka la a welo i ka ili o ke kai o Lehua, a hiki aku la au ma kai aku o ka halekula o Kaumakapili, ku iho la au ma ia huina alanui, a hala paha kekahi mau minute, ike koke aku la au i kekahi puulu wahine e holo mai ana maluna o na lio, ua hele wale ko lakou mau a-i a hoonuanua i na lei hala i awili ia me ka maile laulii o ka nahele, a kokoke mai la lakou, ia manawa no, lohe aku la au i ka leo nahenahe o kekahi wahine, e olelo aku ana i kekahi poe wahine, penei: "E pukui like mai kakou i na kaulawaha, a muki iho, a uhau iho i ka uwepa, alaila, kuu aku kakou i na kaulawaha o kakou, i holo lailai ai kakou ma keia wahi aku." Pane aku la kekahi wahine, "E wiki hoi ha kakou a loaa aku na keiki o ka malu kuikui o Kaukaweli, loaa ko kakou mau hoa holo lio, aohe lai a koe aku." O ka ae like mai la no ia o lakou a pau, kani kahi aka iki a ua poe Iwa nei, no ka olioli paha.
Ia wa, naue loa aku la au me ko'u mau hoa a hiki aku ma kahi kuai i-a, kuai iho la no hoi i kahi ia a loaa, huli hoi mai la ko Maemae keiki, no ka mea, ua poi pu mai na kukuna o ka malamalama, uhi pouli mai la na kuahiwi, nalowale na kualono, a hiki mai la au ma ka Opuaua, holo mai ana keia poe kanaka maluna o na miula hoololohe auwai, a he lio hoi kekahi, lohe aku la au i ka leo o kahi kanaka e kau ana maluna o ka miula, "Heaha la ia i ka holo a kuu wahi miula, he kani paha na keoeoe o ka moku Kilauea, ua lai no." Pane mai la na kanaka maluna o na lio, "Heaha la ia i ka holo a na lio hulupala o na pali o Koolau, he hae kalaunu paha e welo ana i ke ahiahi." Pau ko'u ike ana i ua poe kanaka nei, a hoi loa aku la no au, aole hoi he mea nana au i keakea mai, a hiki loa au ma ka lai o Maemae, aia hoi, e piha unu ana na wahine, me ka olelo ana o lakou, "A Poakahi ea, hele kakou i ka holo lio i pau ka molowa, no ka mea, he la nui no ia mamuli o ka make ana o kekahi kanaka nana i malama i keia aupuni, ma kana oihana kuhina." A haalele aku au ia lakou ma ia wahi, a huli hoi mai la au a hiki ma kahi i kapaia o Maunaala, a hiki wale au ma ko'u hale. Ke hoi nei no ko Puunui keiki, ke welo nei kihei a ka malie a inu aku i kahi wai o Mahinahina, ka mau aku ka houpo.
D. E. PUALEHUA.
Puunui, Okatoba 20, 1865.
Hauoli kahi manao.
Ua halawai mai au me na manao hoolele hauli o kuu hoa o ka aina nopu ula i ka lepo o Papohaku i hoopulu ia mai e na malu he kuawa o Wailuku. "Nona ke poo kukulu manao mauna ae," Ke kula kaikamahine o Wailuku nei, ma ia kukulu manao o kuu hoa, ua hauoli ko'u manao me ka iini nui o ka puuwai holookoa. Aole owau wale ka mahalo i keia hana maikai i hookumu ia ma ia aina o lakou ae la no paha? O keia mea i hai ia e kuu hoa, he mea e ike ai na wahine a me na kaikamahine opiopio i keia hana maikai me ka mikioi; a he mea no hoi e pomaikai ai na kane mea wahine, a me na makua mea kaikamahine opiopio wale hoi.
E hookomo mai i keia kula i hai ia ae la e kuu hoa ma ka helu 26 o KE AU OKOA i hala ae nei. I makaukau ma ka humuhumu mikioi ana, aole ka hookuu wale aku i na kaikamahine ma na alanui a me na hale wili ko e lalau wale iho ai no me ka pomaikai ole e loaa ia lakou.
Nolaila ea, ke kau leo aku nei au i na mea kaikamahine o Maui o Kama nei, e naue telegarapa mai a hiki a hiki ae i Wailuku kahi o ka ike i noho ai a me ka noiau, a e makaukau ai no hoi ma na rula o ka humuhumu miomio ana, i na lole o kela ano keia ano, e kini kohu ai i ka lunaikehala ke nana iho. Aole o ka humuhumu haloloa nalo ole o ka lopi, he maikai ia a kakou i ike ai, aole ia o ka maikai, o ka @@@@ a me ka nani e hele ana a mikilolo hua aulii kolomanu kela, a ma ia mea i hoakakaia e kuu hoa, e hoolana ana ia i ka lunamanao o kela mea keia mea e pomaikai ai na mea kaikamahine ma keia hana hoomanao.
Owau no kekahi i ike pone ina mea i ao ia ma ia kula, o Mrs Keanu, ke kumu wahine nana e ao ma ka humuhumu ana; a o Rev. Aubert a me Rev. Leonor, na kumu nana e ao ma na mea i kupono i ko ke aupuni makemake. Ma ka hoonaauao ana ia lakou ma na mea ike palapala. Oia ae la kahi manao i awili pu ia me ka hauoli o kahi keena maluhia oia hoi ka puuwai. Ke ahonui ia e ka Lunahooponopono o ka Nupepa, a me na keiki hoonoho hua kepau o ke Aupuni.
K. L. NAHEANA.
Piiloi, Kahakuloa, Oct 25, 1865.
He mele inoa no ke Onaona.
He inoa keia nou e ke Onaona,
Aia i Aala ka luna oia mea,
O ke awa hookomo o na pailaka,
O ka iwa kiani lele o Paliuli,
Ua lai iho hoi hiki e Makulu,
Kau mai e ke ano ka lua o Halakau,
Nana i kaomi hol ka wai i uka,
Halakau na manu iluna oia pua,
W. E. KEALAKAI,
He inoa keia nou e ke Onaona,
Aia i Kuwili o ka naueue,
E naue kaua i ka ai hoopau,
Holu e ka lau niu o kou hoa ia,
Hoae kaua i ka pa kiaha,
Aia ka ilina i uka o ka Hauiki,
O ka iki ula ia nana e maika,
Ku ai kahalelo o kona kahua.
Mrs. KEPOLA.
He inoa keia nou e ke Onaona,
Aia i Makaho ka heke oia pua,
Pua nani laha ole o Mauna Aniani,
Ani mai Kaelo pili me Makalii,
Liilii oi ala ke keku kahi aku,
Ua kuhi aku au o ka hoki lele pa,
Nana i kaha mai pau na pali kapu,
Ku i ka owala nakolo i Huehue,
Kanaenae aku i Kuaihelani.
Mrs. KAHEA.
Aia i Kapena ke kumu oia wai,
Hue ae la i kai o ke kaona,
Onaona ka lehua ai ia e ka manu,
Ua pulu i ka hau anu o ka nahele,
He lei aloha ia no hiku i ka uka,
Ua pono no au ke noho me ia la,
Puiwa ia manu i ka pili kepau,
Mrs. LOKE.
Aia i Kemamo ka wai a ke kupua,
Kii kalohe ia ka nani i Koiahi,
I ka la kiulai ike i ka mea hou,
O ka oo ihe pahua i ko piko,
Ko kuu makemake iloko o Ululani,
Paa mai e ka ua huli i ke kuahiwi,
I ke kumu o ka ohu Hanaiakamalama,
Malama ae ana i ke ki Aupuni,
Nana e kakia ka mole o ka honua.
Mrs. H. NAKAPALAU.
Aia i Wanana ka lai i kuu kino,
Kuene akuu au ka hiki i ka pilina,
Aia ka pilina ka pilina i ke ao,
E manao aku ana o ka helu ekahi,
Ua kuhi aku au o ka Malamamoku,
I ka uneune mai i ke kano o ka hoe.
W. P. KAANAANA.
Ua kapu ia kula ua alolio ia,
E ka poe Kapena o luna o Kometa,
I pakele aku oe i ka welelau lima,
He piina ikaika o uka o Aala,
He ala ia pua ke honi hoomau,
Ua like no ia me Lokalia,
Kakali aku au hala ka manawa pono,
Hiki e na koa ua huli ka uwaki.
D. PAKELEKEOLA.
He aloha o ka Hala he kaha kua makani,
Makani moae alo i ke ehu kai,
Uhi ae la i uka o Milomilo,
Paa mai i ka noe i ka ua naulu,
Ulu mai ka manao hakui ia iala,
Oi ala ike ole noho i ka uahoa.
Mrs. KAMAKILO.
Aia i Leahi ka eha a ka manao,
Alai ia mai paa Kaimanahila,
Noho i ka wehiwehi kai o Ulukou,
I kuia lima ia ke kula o Makahuna,
E huna i ka noa e hana a nalo,
Ua ike ia mai kuia lauahi,
Lauahi ke kanaka pii ka pili manu,
A pili i ka manu o ka iwi maka ona,
E nupa ana paha ka wai o ka lehua.
Mrs. KAHOOHULIMOKU.
Aala, Honlulu, Nov 3, 1865.
OLELO HOOLAHA.
E KUDALA IA ANA I PUAA, I KA POALUA la 7 o Nov., i ka hora 12 o ke awakea 1 Lio kane ulaula hulupala, i ka Poalima, la 10 o Nov. I kela Poakahi, 13 Nov., 3 Lio. Lio wahine keokeo puakea, hao ano e, Lio wahine keokeo, U hema. Lio wahine hauliuli ulaula, me ke keiki, hao ano e, wiwi.
Na Lio Hou Mai.
Lio kane eleele, PP akau, ano e hema. Lio kane eleele, HPV akau, X hema. Lio kane eleele, PKY akau. Lio kane keokeo puakea, mau hao ano e.
P. KAAIAHUA,
Luna Pa Aupuni.
Pauoa, Nov. 4, 1865. 29-1t*
PEAHI HAULE!
UA HAULE KEKAHI PEAHI MA KA AUINA la o ka Poaono, la 28 o Okatoba iho nei, mawaena o ka puka pa o Kauka, ma Maemae, a me ke alanui uuku e holo la i kahi o Kamika. Mea paha ua loa i ka obscured hoi, a hele mai Koolau mai. Ina e loaa i kekahi, e hoihoi mai ma ke Keena o ka Luna Helu o Honolulu nei. MIKAPI.
Honolulu, Nov. 4, 1865. 29-1t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KAAUWAEAINA (K.)
No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Kahue (k,) no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono Waiwai o Kaauwaeaina (k,) no Lanai, Mokupuni, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 27 o Novemaba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Nov. 1, 1865. 29-2t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KELIIHOLOMOANA K.
E ike na kanaka a pau, na mea i kuleana i ka waiwai o Keliiholomoana k, no Waipio, Hamakua, Hawaii, i make aku nei. O ka poe i aie ia, o ka pili kino, a pili ma kekahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike ia lakou iho imua o ka mea Mahaloia D. K. Naiapaakai, Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu, ma ka Hale Hookolokolo ma Waimea, i ka Poaha, la 16 o Novemaba. Ia manawa e hooponopono ia ka moo waiwai a Sekepano Kukahekahe, ka Luna Hooponopono waiwai a ka mea make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona, i ole e hooko ia ua moo waiwai la, a e hoopau ia ka hana a ua Luna Hooponopono waiwai la.
D. K. NAIAPAAKAI.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu.
Kohala Akau, Oct. 14, 1865. 27-4t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA NOna ka inoa malalo, e J. F. Pogue, no ka hooiaio ana i ka palapala kauoha o Kekunaokala (w,) no Lahaina, Maui, i make aku nei. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 15 o Novemab i ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, me na mea kue i hoike ia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, Maui, kahi e hana'i.
A. M. KAHALEWAI.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Muai, Oct. 23, 1865. 28-3t.
OLELO HOOLAHA.
OWAU KA MEA NONA KA INOA MALALO, ua hookohu ia mai au e Kahiamoe (w,) a me Kahoopuipui (w,) i Luna Hooponopono no ko laua mau Aina, o Paukunui, ma ka waiwai o Pehu i make, e waiho la ma Palikea, Honolulu, a me ka Apana aina o Kaunihau, ma ia wahi hookahi no, a me ka Apana aina o Ili, ma Waimanalo, Koolaupoko, a o ka poe a pau e makemake ana e hoolimalima ia mau Apana aina, e loaa au ma ka Hale Kuai Mea Ulu o J. Maluaikoo & C., S. LOHIAU.
Honolulu, Oct. 28, 1865. 28-3*t
OLELO HOOLAHA!
Ke kauoha ia aku nei na Luna a pau o ka Nupepa "KE AU OKOA," e hooili mai ma ka lima o ka Luna Pai, o J. H. Black, i na dala a pau loa, a ia ia wale no, aole ia hai, oia hoi na dala no ka lawe pepa, na olelo hoolaha, na kanikau, a me na mele; aole hoi e ae ia kekahi palapala hookaa ke ole i kakauia ma kona inoa mai keia manawa aku, e kapaeia no. MA KE KAUOHA.
Keena Oihana, Aukake 22, 1865.
RAIKI! RAIKI!
E OUKOU A PAU, KA POE KANU RAIKI ma ka Mokupuni o Oahu, a me na Mokupuni e ae kekahi, owau, ka mea nona ka inoa malalo iho, e uku no au i ke kumukuai kiekie, no ka Raiki i pau ole ka ili, ke lawe ia mai ma ka Wili Raiki ma Punaluu, Oahu, a i ole ia, ma ko'u keena ma Honolulu.
H. W. SEVERANCE,
A gena o ka Huina Raiki o Punaluu.
Honolulu, Okatoba 7, 1865. 25-tf
E NANA MAI! E NANA MAI!
HE LAAU LAPAAU MAKEPONO LOA
NA OHE HAHANO NU HOU LOA!
KE HOOLAHAIA'KU NEI I NA KANAKA a pau, ua loaa mai ia
KAUKA HOFFMANN,
a ke kuai ia nei ma kona Hale Kauka, mauka iho o ka Hale Mahoe, na Laau Lapaau Maikai loa, a me na Hahano Mikioi ano hou loa, ka Paakai hoonaha, ka Aila Puupuu, a me na laau maikai no o na ano a pau. E kuai ia no ma ke kumukuai makepono loa. E hele oukou a pau, e ikemaka.
Eia hoi maanei na omo waiu ano hou, no na keiki liili, o ke ano hou loa mai nei keia.
Honolulu, Oct. 21, 1865. 27-3m*
HE MAU PAPALE NANI HOU LOA!
I O'U MAU HOA PUNI NANI, A MAU MEA hou, ke hai ia aku nei, ua loaa mai ia'u he mau
PAPALE HOU MAIKAI LOA!
A ME
NA LIPINE ANO MAIKAI LOA!
no ke kumukuai haahaa, mai ka $1.50, a hiki i ka $10.00. E hele mai a e wae i ko oukou makemake, e kipa, he wahi oluolu no e luana ai.
M RS. J. H. BLACK.
Alanui Papu, Honolulu, Oct. 27, 1865. 28-
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KULAWAIA K.
No ka mea, ua noi ia mai ka mea nona ka inoa malalo, e Akau (Pake) k, e hooiaio ia ka palapala kauoha a Kulawaia, no Kukuihaele, Hamakua, Hawaii, i make aku nei; Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 15 o Novemaba, hora 10 kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai i keia noi ana mai, a me na mea kue i hoike ia, aia ma Waimea, kahi e hana ai.
D. K. NAIAPAAKAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu.
Kohala Akau, Oct. 14, 1865. 27-4t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KEALALIO K.
No ka mea, ua noi ia mai ka mea nona ka inoa malalo, e J. L. King, e hoonoho ia ia i Luna Hooponopono no ka waiwai o Kealalio k, no Kona, Hawaii, i make aku nei me ke kauoha ole: Nolaila, ua hoike ia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 15 o Novemaba, hora 10 kakahiaka, oia ka la a me ka hora no ka hoolohe ana i ka mea i noi ia, a me na mea kue i hoike ia, aia ma Waimea, kahi e hana ai.
D. K. NAIAPAAKAI.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu.
Kohala Akau, Oct. 14, 1865. 27-4t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Habakuka, e hooponopono ia ka waiwai o Naloloa, no Lahaina, i make aku nei me ke kauoha ole. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 15 o Novemaba, ma ka hora 10, o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea kue i hoike mai, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, Maui.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Oct. 28, 1865. 28-3t.
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O PAELE.
No ka mea, ua noi ia mai ka mea nona ka inoa malalo, e Ioane Paele, e hooiaio ia ka palapala kauoha a Paele k, o Waipio, Hamakua, Hawaii, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 15 o Novemaba, hora 10 kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai i keia noi ana mai, a me na mea kue i hoikeia, ai ma Waimea, kahi e hana ai. D. K. NAIAPAAKAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu.
Kohala Akau. Oct. 14, 1865. 27-4t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KUAANA K.
No ka mea, ua noiia mai ka mea nona ka inoa malalo, e Iese Kuaana, e hoonoho ia i Luna Hooponopono Waiwai o Kuaana k, o Waipio, Hamakua, Hawaii, i make aku nei me ke kauoha ole: Nolaila, ua hoike ia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poaha, oia ka la 16 o Novemaba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora no ka hoolohe ana i ka mea i noi ia mai, a me na mea kue i hoikeia, aia ma Waimea, kahi e hana ai.
D. K. NAIAPAAKAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu.
Kohala Akau, Oct. 14, 1865. 27-4t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Pe Mahoe, e hooponopono ia ka waiwai o Mahoe, o Kumueli, Molokai, i make aku nei me ke kauoha ole: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, o ka Poakolu, oia ka la 15 Novemaba, i ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka manawa e hoolohe ai keia nonoi ana mai, me na mea kue i hoike ia mai, aia ma Lahaina, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Oct. 23, 1865. 28-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Lota Kuaihelani, e hooponopono ia ka waiwai o Kapu k, a me Maraea w, no Kaamola, Molokai, i make aku nei me ke kauoha ole: Nolaila, ua hoikeia na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 15 o Novemaba, e hiki ana, oia ka manawa e hoolohe ai keia nonoi ana mai, me na mea kue i hoike ia mai, aia ma Lahaina, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Ock. 23, 1865. 28-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOI IA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e S. P. Aheong, e hooponopono ia ka waiwai o Maiola, no Hamakua, Maui, i make aku nei me ke kauoha ole. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 15 o Novemaba, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka manawa e hoolohe ia ai keia nonoi ana, a me na mea kue i hoikeia, aia ma Lahaina, kahi e hana ai. A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana elua.
Lahaina, Maui, Oct. 28, 1865. 28-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA HOONOHO IA MAI NA mea nona na inoa malalo, i mau Luna Hooponopono no ka waiwai o J. H. Kaiheekai, o Lahaina, i make aku nei. Nolaila, ke kauoha ia aku nei, na mea a pau i aie ia ia, e hookaa koke mai ia maua, a o na mea hoi ana i aie aku ai, e hoike mai ia maua i na bila mamua mai o ka la 31 o Dekemaba.
WILLIAM AP. JONES.
FANNY KAIHEEKAI.
Lahaina, Nov. 6, 1865. 29-5t