Ke Au Okoa, Volume I, Number 31, 20 November 1865 — Page 2

KE AU OKOA.

HONOLULU, NO VEMABA 20, 1865.

 

Ma ka Poakolu iho nei o ka pule i hala, ia makou i kiei aku ai iloko o ke Keena o ka Aha Hoomalu, ua ike iho makou i ka hoopii ia ana o D. C. Ami, (makapo,) imua o ka Lunakanawai Hoomalu, no ka apuka, ma ka degere alua, a me ka imi loaa ma ka hoopunipuni, a ma ia mea, ua uha-i ia i ka Pauku 8 o ka Mokuna XXII o ke Kanawai Hoopai Karaima, o ko Hawaii nei Pae Aina, ka maluhia a me ka hanohano o ka aina. Mahope iho o ka hoolohe a me ka noonoo maikai ana o ka Aha, i na mea a pau e pili ana i ka hihia ae la maluna, ua hoopai ia o D. C. Ami, (makapo,) he kanalima dala.

Ke kumu nui o ko makou lawe ana mai i keia hihia imua o ka lehulehu no ka mea, ua nui loa na mea oia ano e ike ia nei, i kela wa keia wa. Ua nui hoi ka poe i hoopii mau ia imua o na Aha Hookolokolo, no keia hewa, ka imi loaa ma ka hoopunipuni a me ka apuka, aka, o ka hewa o keia Ami i hana ai, ua oi ae paha ia mamua o na hewa a kekahi poe i lawe ia ae imua o na Aha e hookolokolo ai, a penei ke ano: Ua haawi aku ua Ami nei i kekahi palapala AE, no kekahi wahine o Maraea kona inoa, a ma ia palapala i haawi ai ia i ka mana a pau loa, e hana ua wahine nei, a e lapaau hoi i kela ano mai keia ano mai. Eia iho malalo nei ua palapala AE nei a ua Ami (makapo) nei i haawi aku ai i ua wahine nei ia Maraea:

HONOLULU, Iulai 8, 1865.

E ike ae nei na mea a pau, ia Malaea w. kahuna i kona hele ana ma ke ano paahana kahuna hoolimalima, no ke la mai keia mai i koho mai ia ia a hele mai lakou imua ona, a koi mai ia ia, e hana aku i kona mai, e nana no ke kahuna a ka mai kupono ia ia ma kana hoailona ana e hiki ke hana aku i ka mai e hai mua aku i kona uku, i lohe ka mai ame kona hope ame kekahi mau hoike ea o ka uku i ae ia e ka mai ame ke kahuna o ka uku no ia e kakau i pila ae like ma waena o ka mai ame ke kahuna ame na hoike i ka pomaikai.

Ma ke ola o ka ma ke ano o ka, hoolimalima hauapono e haawi mai no ua mai ala i ola ai i ke kahuna eli ke me ka olelo ma luna ae ae lawe mai no ke kauna ina kue ka mai iola ai haawi ole i ka uku i ke kahuna ua hewa ka mai ua kue i ka olelo ae ae like elike me ka olelo ma luna ehiki no i ke kahuna ke hele ma kona mana e hoopii aku i ke ka hi o na lu na kanawai eia hoi ka hewa obscured ke kahuna o ka lawe mua i ke dala aka mai me ka ha na ole iho o ka puiliili a lawe in i na dala ekolu ae lua eha paha a me na hoailona ea e ku a na i kaohi wale i ke kala a ka mai ua kapu ia.

Eia kekahi o kalapaau ana i ka mai ai ola ole mai lawe mai i ke kahi dala o ka make loa ana o ka mai i ke kahuna aole no e la we mai ua kapu kela mea keia mea hana kalohe a me ke kahuna he ka nawai ia e waiho nei no ka aina kai mi loaa ma ka hoopunipuni e papa ia ka hookiekie.

Eia kekahi manao e hai ia aku na olelo ao ku hoomanamana ka hoonononoha akua ka uule anaana ka hoopiopio ka hoounauna o ke ku ni hanamake ka hookiekie ka hana wale aku ua kapu iama ke ka nawai aole hana i keia mau mea hewa a pau oia ka hoolimalima hana ino e loaa ole ai ka uku e haawi ia mai ai ka pilikia ka hoolimalima hana maikai e haawi ia mai no ka uku no ka mea ua loa ke ola o ke kana ka o ke ola no ka mea maikai o na kanaka a pau oiala i lohe oe e Malaea w ma ma keia palapala kuhikuhi.

Na D. C. AMI,

Poo kahuna ona kahuna a pau.

Pau ia hookohu ana, hookohu hou no ua D. C. Ami (makapo) nei ia KAUMULOA i Luna Nui o na Kahuna Hawaii a pau ma na apana o Hamakua, Hilo, Puna, a me Kau, a penei na olelo ana i haawi ai ma kana palapala hookohu ia Kaumuloa:

6 Kemakemapa 1865.

Palapala hookohu. Uaae ia aku o Kaumuloa iluna no na kahuna lapaau e noho ana ma Hamakua, Hilo, Puna, Kau, nana no eao kahihia o na kahuna ohi wale i ke dala me ke ola ole o ka mai, ua kapu ia me ke kanawai ina manao kela kahuna keia kahuna e noi mai i pila hoo limalima no kela mai keia mai ake kahuna e hana ai aia no ma kalima o Kaumuloa kamana o ia mau mea apau i kamakahiki kanaono kuma maono i kamalama o Ianuali e hai iaku ai e Kaumuloa ke ia mau olelo apau.

Ano kaoiaio o kuu hookohu aku ia Kaumuloa. E lilo ia i kauwa hoolohe naoukou a ke kau nei au i kau inoa malao i ho nei.  K P AMI.

Ma keia mau palapala, ke ike ae la no kakou e na makamaka, ua lawe maoli ae keia kanaka i kahi o ke Kuhina Kalaiaina ia ia, a ia ia ka ka mana o ka haawi ana aku i na palapala hookohu i na kahuna o na obscured ia hapuku ana i ka obscured obscured hopena o kona mau hana epa apiki wale, a powa hoi i ka pomaikai o hai, me kona luhi ole, a manao no auanei kakou he mau manao maikai no ke komo iloko o kakou ke ike ia ae he hana ino aloha ole ka kekahi kanaka elike me keia? I ko makou noonoo ana aole paha! I ka wa paha i ike ia ae ai na hana ino a kekahi elike me keia, ua holoi ia ae paha na manao maikai mai ko kakou mau umauma aku, a ina paha ia he oopa elike me ia i keia wa he makapo, he anoninoni ke komo ana a na manao aloha iloko o kakou no ia mea.

Eia no hoi kekahi, ua hoopau loa ia no ka noho kahuna ana o na kahuna Hawaii, a o ka poe e hele ana me ka manao e lapaau, me ka loaa mua ole mai o ka palapala ae mai ke Kuhina Kalaiaina mai, e hiki no ke hoopai ia i hookahi haneri dala. E pono paha oukou e nana e ka poe heluhelu ma na Pauku 278 a me 279 o ke Kanawai Kivila, a e nana pu iho no hoi ma ke Kanawai i hooholo ia iloko o ke kau ahaolelo i hala iho nei, e hoololi ana i ka Pauku 278 a me 279 o ke Kanawai Kivila, a nolaila, mai hoopili aku oukou ma kana hana, a mai puni aku oukou i na kahuna Hawaii wahahee, ke ole lakou e hookohu pono ia e ke Kuhina Kalaiaina.

 

MA ko kakou pepa o kela pule aku nei, ua hoopuka aku makou i ko makou manao e pili ana no na mea e holo mua ai ko kakou wahi Aupuni, a oia mea, ua hilinai nui loa maluna o ko kakou mau hokua, ke kaka ana o ka hou o ko kakou mau lae, ka lawelawe paka ana o ko kakou mau lima i na hana mikiala a pau e pono ai. Aia wale no maluna o ka kakou mau hana ana, e manao ia ai, he lahui kakou e holo ana imua, ma na hana maikai me ke kuihe ole, a aohe no hoi he poe e hiki ke hooiloilo mai ia kakou, me ka olelo mai, e pau ana kakou i ka wa pokole i ke auhee aku mai ka honua a ko kakou mau kupuna i luhi ai, a he hooilina mau hoi no kakou kona hooili ia ana mai ia kakou, ka lakou mau pua.

Ua hoolalelale pinepine aku no makou i na pule i kaahope ae nei, o ka mahiai mikiala ka mea nui a kakou e manao ai. Ua haha-i aku no hoi makou i na mea kupono e mahi ai, i loaa mai ai ka pomaikai ma ka lakou mau hana. Mawaena o ia mau mea, ua hai aku makou, o ka pulupulu ka mea kupono loa, oiai he hiki ia ke kanu ia e ka mea uuku o ka puu dala a me ka mea nui, ma na kipohopoho obscured kula akea. I keia obscured o ka poe mea puu obscured obscured ike nui, e lawe obscured obscured ka lakou mau pulupulu, ma kahi e lilo ai. Ma kekahi aoao hoi, ua ike nui makou i na moku kuna, e lawe mau mai nei i na pahu ko he nui wale, ua kupono no ia na ka poe puu dala nui, a i like ai me ka olelo ana, "O ka poe lulu nui, e ohi nui mai no lakou, pa haneri, pa tausani."

E like me ka makou i hoakaka aku ai, o ke ko, he hiki wale no ia i ka poe kakaikahi, aka, o ka pulupulu, he hiki ia i kela mea keia mea i loaa kahi apana aina. Aka, i keia pule iho nei, ua hiki mai i o makou nei na lono, e hoopau ana kekahi poe i ke kanu ana i ka pulupulu. Ua kaumaha no makou i ka lohe ana mai ia mea, oiai ke pii ae nei hoi kakou ma keia mea, aole nae i liuliu, ua hoea mai na leo ulono e hoopio i ka pii ana ae o keia hana maikai.

Ua oleloia mai, no ka emi ana o ke kumukuai, ke kumu o ka manao ana e hoopau koke. E ike ia no ma ko makou kolamu o na Olelo Hoolaha, ka Olelo Hoolaha a H. M. Wini, i ke kumu nui o ia emi ana; no ka pau ana hoi o ke kaua ma Amerika. Aole paha oia ke kumu nui, aka, he mea mau no i ike ia mawaena o kakou nei, he paialewa wale ka kakou mau hana. Ua hana aku hoi a holopono ma ia mea. haalele iho ana, a lilo ae ma ka mea okoa e hana ai. Ina e like kakou mau hana me ka ka haole ka moekahi, alaila, e mau no auanei ka loaa mau, aka, ina kakou e hoopau, alaila, he mau mea no a kakou i ike mau ai ke halawai mai me makou. I ka wa e ike ai na haole, ua emi mai ke kumukuai, alaila, e hoomau aku no lakou la, aole hoi e hooki, a ma ia hoomau ana no, ei aku no ua manawa e pii ae ai ke kumukuai, alaila, e mau no ka pomaikai ana.

Ua hai ia mai makou, i ka malama ae nei o Ianuari e hiki mai ana, e haawi ana o H. M. Wini, i na makana ana i manao ai e haawi i ka poe mea oi loa o ka pulupulu, a eia malalo nei ke ano o ka haawi ana i na makana:

KE ANO O KA HAAWI ANA I NA MAKANA.

1. E loaa no i ke kanaka e hooulu nui ana i ka Pulupulu, a me ke kanaka hoi i oi loa aku na paona o kana Pulupulu—HE KANALIMA DALA GULA, ($50.)

2. I ka lua, malalo iho ka nui o kana, i ka mua,—HE KANAKOLU DALA GULA, ($30.)

3. I ke kolu,—IWAKALUA DALA GULA, ($20.)

4. I ka ha,—UMI DALA GULA, ($10.)

5. I da lima,—UMI DALA GULA, ($10.)

6. I ke ono,—ELIMA DALA GULA, a me ka Buke 1, 2, 3, o ke "KUOKOA," i humuhumu ia.

7. I ka hiku,—E haawi no au ia ia i ka Buke 1, 2, 3, o ke "KUOKOA," i humuhumu ia.

8. I ka walu,—E haawi no au ia ia, e like me ka'u haawi ana i ka hiku, ekolu Buke "KUOKOA," i humuhumu ia."

 

Na mea hou o ke Alo Alii.

Ke noho nei no ka Moi ke Alii me ka maikai o ke ola ma ka Pa Alii Iolani Hale Alii, aia oia ma ka Hale Hoihoikaea kahi i noho ai. Ma ka (Poaha,) ua hele aku oia maloko o ke kulanakauhale e hololio. Ma ke awakea o ka (Poalima,) ua kipa ae ka Hon. Col. W. C. Lunalilo e ike i ka Moi.

Maikai no ke ola o ka Mea Kiekie Princess Kamamalu e noho nei ma Hale Alii Haimoeipo.

He mau ka maikai o ke ola o ka Mea Kiekie M. Kekuanaoa K. G. C. K. iloko o keia mau la; ua hele mau oia i ka holoholo i na kakahiaka a pau.

Ke mau nei no ka pii ana o ka maikai o ke ola o ka Moi Wahine Kanemake K. Hakaleleponi, aia no oia ma kona Hale Alii ma Haimoeipo.

 

No ka Moiwahine Emma.

He mea olioli mau no ia kakou i ka lohe ana i ke ano o ka hookipaia aua o ko kakou Moiwahine aloha i hele aku nei i na aina Haole. I kela pule, ua hoolaha aku makou i kona hookipa maikaiia ana e na moku manuwa hao o ke aupuni o Farani, i ko ua poe aumoku holo ana e launa aloha me na aumoku o Enelani. I keia pule hoi, ua oluolu makou i ka hoolaha aku, ua hookipa maikai ia ae e ke Alii Wahine o Beritania Nui. I ka hiki ana aku o Emma ma, ma kahi e ku ai o ke Kaaahi, ua hoouna mai ka Moi Wahine Victoria i mau kaa e alo aku ai ia lakou a hiki ma Winisa Kasela. Kekahi ia o na Hale Alii e hookipaia ai na alii malihini nui ke hiki iloko o Beritania. O ka poe i hiki aku iloko oia halawai ana, o ka Moi Wahine Victoria, na Kaikamahine o Princess Helena, Princess Louisa, Princess Beaterice, a me ke Keikikane a Victoria o Prince Leopola. O ka Duchess o Welinetona a me ka Hon. Horatia Stopfoda ka mea nana i hookipa ma ke anuu alapii iluna, a alakai aku laua a ka rumi i akoakoa ai ka Moi Wahine. I ka hoikeia ana'ku o ko kakou Moiwahine, ua hoolauna maikai loa ia aku la, me he mea la o kekahi makamaka i nalowale. Mahope iho o ka hoikeia ana o Kiliwehi, Hoapili, Hopakini, a me Mr. Synge ke Komisina Beritania i holo pu aku nei, ua lawe aku ka Moi Wahine Victoria ia Emma ma kekahi rumi kaawale, a malaila laua i kamailio pu a i launa ai.

I ka pau ana ae e ka hookipa ia ana, ua nonoi mai o Adimarala Simoa, (waha nukee i hiki mai ai maanei maluna o ka moku manuwa ekolu papapu o ke Kolinawada.) E obscured o Emma ma me ia, obscured aku ma Karegiesa Hotele obscured e noho nei. Ua lohe ia mai, o kahi a lakou e noho la, he wahi no ia i hookaawale ia no lakou mamuli o ke kauoha a ka Moi Wahine Victoria. O ka Adimarala Simoa i hookipa ai ia lakou, aia no ia ma Sinisa Kasela kahi i noho ai, oia ka mea nana e kiai i ka Hale Alii. Aia maloko o na nupepa Enelani keia halawai ana a ka Moi Wahine.

 

I na Kaikamahine.

E KA LUNA HOOPONOPONO;—Aloha oe:

I kela pule aku nei, ua hookauwa aku au i kau pepa ahonui, uiha ole i ka auamaka i na aweawe o kela mea keia mea e hooili mau nei maluna o ka hokua o kou pepa, e lawe mau ana oia i na mamala olelo o kela ano keia ano ma ka ipuka o kela a me keia hale. Oia ahonui o kau pepa ka'u e noi hou aku nei ia oe, a mai uluhua oe, i ike mai ai o'u mau pokii o ka aoao palupalu i keia mau lalani, no ka mea, ua kakau ia mau mea aole no ko lakou mau poino, aka, no ko lakou a ma ka lakou mau pomaikai aku.

E ke kaikamahine opiopio, ua hai aku au ia oe ma ka pepa o kela pule i hala aku nei, i kekahi mau mea e okupe ai kou mau wawae, oiai ke hele nei oe imua ma ke ala a kou mau kaikuaana i hele mua ai, a nana aku ma o a maanei, ma na auwaha e iho na manao a me na koii ana a ka makemake, kekahi i ka hoomaunauna ana i ke kino, a o kekahi hoi i ka noho maluhia ana.

Maluna o keia mau mea au e ake nui nei e kamailio iki aku ia oe e ke kaikamahine opiopio. Mai hoomaunauna wale i kou kino. Oiai paha ke paa la no maluna o kou hoomanao ana, ka hana ana a ka Makua Nui i kou makuahine makamua ia Ewa. He hiamoe ana ka Adamu, a he lawe ana ae ka ke Akua i kona iwi aoao, a lilo iho la ia iwi i lawe ia ae he makuahine no ko ke ao nei, a ma ka hooikaika ana ona i kona mau kuakoko i loaa maai ai kou mau kupuna a me kou mau kaikuaana i iho e aku la mamua ou, a aole no e emo a ike aku oe ia lakou me kou mau kini a pau. O ka hana ana nae a ke Akua i kou makuahine makamua, a ia oe, aohe i hana palaueka ia, a hana kamalii e like me ka hana a ka poe o keia honua a kaua e noho nei, aka, ua hana ia me kona akamai lua ole, me ka noiau nui ia oe e ke kaikamahine opiopio. I kona hana ana ia oe, aole ia i uiha, a haalele wale mai, me ka manao he mea makehewa ka'u hana ana ia oe.

Ina paha ua komohia iloko ou ka manao aloha no na hana mikiala a kou Makua Nui, alaila, e pono ia oe e malama i ua kino la i haawi ia mai ai kou uhane e ka haku. E i mai paha auanei oe, "Kainoa o ka'u no hoi ia e hoaahu mau nei ia ia i ke kapa, o loaa mai auanei i ke anu, a o ka'u no ia e inu mau nei i ka laau, a e ai mau nei i ka ai, i maikai ae ua kino nei." Ina pela kau, alaila, e pono paha oe e waiho malie i kou manao, aole oia malama ka'u e makemake nei, no ka mea, aole oia mea ka mea a kou mea nana i hana i manao nui ai, aka, o kona manao nui o kou noho oluolu i keia ao, a hiki i kou wa e kahea ia mai ai, ua makaukau oe no ia noho ana aku.

I mea nou e noho oluolu a maikai ai hoi ma keia ao, he mea pono ia oe e malama ia oe iho. O kekahi mea nui o ka malama ana ia oe iho. Mai hele mau oe ma na hale kuai, no ka mea, malaila kekahi mea nana e kono ia oe e mauna i kou kino, a e ninau mai paha auanei oe, "Heaha ia mea?'' E pono paha oe e ninau i kou mau kaikuaana, a ina aole lakou e hai mai ia oe, no ko lakou aloha ole no ia oe, a e ake ana paha o oe kekahi e komo pu me lakou iloko o ke ala a lakou e u-a nei ia lakou iho, oiai paha ua manao ae la paha lakou iloko o lakou iho, ua maikai aku la no ia ala, oiai aohe luhi o na lima i ka hana i mea e ola ai.

Ina he manao ko lakou e huna, e hai aku no au i kekahi mea a'u i ike ai. Oiai oe eia i kou mau la opiopio, mai noho a hele mau maloko o na halekuai, no ka mea, oia no kekahi mea e kono ai ia oe e mauna i kou kino. Ina paha oe e hele mau ma na halekuai, a ike oe i ke kinohinohi ano e o na kalekoa, ka nahenahe maikai o na makalena, ka hulali o ka wai o na kilika, ka wewelo o ka lipine o na papale Vanekova a me na Wailele, alaila, e komo mai no auanei iloko o kou manao palupalu, ke kuko ana no keia mau nani e ume aku i kou puuwai palupalu, a ake nui ae la oe, ina ua hanau waiwai ia kou mau makua, alaila, ina la ua loaa wale, a ua hooko ia hoi kou mau makemake a pau loa i iini nui ai, i kou wa e hookomo mua ai i kou poo iloko o ka halekuai.

Aka, aole nae keia o ka wa ino, eia aku? Mahope iho o kou haalele ana i ka halekuai, a hoi aku la oe me ka manao kuko iloko o kou naau, halawai mai la me oe kou mau kaikuaana i hoaahu ia me na lole o na wai hooluu ano e au i ike ai iloko o na halekuai, a haohao iho la kou naau iloko iho ou me kou olelo iho, "Heaha la ka mea i aahu ai lakou la i na lole maikai, ua like no hoi ko'u ilihune me lakou, aahu nae hoi lakou la i na lole maikai, o kahi welu kahiko no ko'u a mama i haawi mai ai.'' Pela paha e nalu iho ai na manao iloko ou, me kou ake nui loa e loaa ia oe na mea au i kuko ai, aka nae, aohe e loaa, no ka mea, he ilihune o mama ma, he wahi kala no, aka, ua malama ia no kou hele ana i ke kula, no kahi kapa kupono a me ka hanai ana i ke ola o ka ohana. I kela wa keia wa, e komo pakakahi ai keia mau mea iloko ou, a hiki wale i ka wa i piha loa ai kou mau keena i ke kuko a me ka iini a ka makemake, kou hele iho la no ia e kiola a e mauna i kou kino i ka malihini o ke ala, a o ka hope? O kou hele ma ke ala hookahi a kou mau kaikuaana i koho ai—ma ke kuamoo ino. Aohe oe e lohe mai ana i ke kalokalo aku, aia a kuia mai oe i na mai ino, a me na poino he nui wale, alaila, hoomanao ae oe, "Ae! he pono io ka kela e olelo ia mai ana!''

Mai olelo ae oe e kuu kaikuahine opiopio, he uiha kou mau maka i ka heluhelu ana iho maluna o keia mau lalani, oiai, o ka'u pane alua ana aku no keia ia oe. Ua hala ae la ia mea e alakai aku ai e mauna i kou kino, a eia keia. Mai hoohu-a i ka hele i ka po. Ua ike ia i keia mau la e hele nei, ka houluulu nui ana, a mau ana hoi o na keikikane me na kaikamahine ma na huina alanui e ukeke ana, a e kani hehe ana ka aka, i ka wa poeleele ana iho, a i ka aneane ana aku o ke kuluaumoe, ua kapu ia ko lakou mumulu ana malaila, a ua neenee aku lakou mawaho iki aku o ke kaona e houluulu ai, a no ke aha ke kumu nui o ko lakou houluulu ana malaila, no na mea maikai anei, kupono i ka luana lealea maikai ana?

A! e kuu kaikauhine palupalu, ke makau e nei kuu manao, aole no ia mea, ko lakou houluulu ana ma ia wahi. Ina he mea maikai ka lakou i manao e launa ma ke kamailio oluolu ana, heaha ka mea i hoi ole ai ma ka hale o na makua, a maloko o na kaiaulu o ka ohana e kamailio oluolu ai? I ko'u noonoo aku, a he oiaio no paha, aole no kekahi mau mea maikai, aka, no kekahi mau hana pono ole, a e hoomaamaa ana lakou ia lakou iho ma na mea kupono ole, a ma ia hoomaamaa ana ma na hana kupono ole, ke ou la lakou i ka maka o ka laau i mea e oa ai ka hua o ke kumu. I mea e kuluma ai lakou ma ia mau hana, nolaila lakou i uai ai ia lakou ma kahi mamao, i ike ole mai ai ko lakou ma kahi mamao, i ike ole mai ai ko lakou mau makua, a i hookaawale ai hoi lakou i ka po i wa hui no lakou, a haalele i ka hiamoe i mea oluolu ai ke kino, no ka hele ana i ke kula i kekahi la ae. I ka hoi ana aku i ka hale, ninau mai la na makua, "I hea oe?" Hoohunahuna wale no ka olelo aku, "I kahi au o mea ma," a hala ae la keia kikiao huhu o ka makua.

E kuu kaikuahine opiopio, ke ike mai la auanei oe i keia mau mea a'u e hooaiai aku nei imua ou? Ma ka hoohu-a ana ou e hele i ka po, ua hoopunipuni pu aku oe i kou mau makua, ma ka hahai pau ana aku i kou wahi e hele ai. Ina ua komo pu oe iloko o keia aluka, ke noi oluolu ae nei au ia oe, i kou wa e ike ai i keia mau lalani pokole a kou makamaka e kalakalai aku nei ia oe, e pono oe e hooki koke mai, a mai hele hou aku imua, e i aku la "he pali manu ole."

Me ke aloha,

KAUKA HOLANIKU.

Waipiula, Honolulu, Nov. 17, 1865.

 

I ka po nei ua kulu mai ka ua.

 

He Ahaaina Lulu Dala na na Wahine o ka Ahahui Mokuaikaua, ma Holualoa.

E KE AU OKOA E; Aloha oe:

Ke hoouna aku nei au i ou la he wahi puolo, i hoopiha ia i na kulu wai onaona o na pua, i hoiliili ia e na kini manu o ka uka i Olaa, i wahi makana hoi na ko kuaaina keiki, e kipa aku ai i kahi Alii, eia ua wahi makana la.

Ma ka Poaha hope o Okatopa i aui ae nei mahope, oia ka la 26 o ia mahina. I ka wa e o mai ana na kukuna lilelile o ka la maluna o ka ili honua, a he kalae maikai ka lani ma ia la, ua hoike mai ke aouli i kona waihooluu lipolipo, a ua kuupau mai ka la i kona malamalama a pau, aole mea e alai aku ia ia.

Ma ia la i kukulu ia ai he ahaaaina lulu dala, na na wahine o Holualoa, ma ka Hale kula o Holualoa, i mea e kukulu hou ai i ka Luakini o Mokuaikaua. A ma ia inoa no i kapaia ai ka poe wahine nana i kukulu i keia ahaaina, "Ka Ahahui Mokuaikaua."

He nui a lehulehu wale na malihini i hele mai e ai i keia ahaaina, no Kona Hema ma kekahi poe, a no Kainaliu mai kekahi poe, a no Keauhou mai kekahi poe, a no Kahaluu mai kekahi poe, a no Keaukaha mai kekahi poe. A he anaina nui loa ko na malihini a pau i akoakoa mai ma ia la, no ka mea, ua kahea leo nui ia aku lakou maloko o na Luakini, a i ke kakau inoa ana hoi kekahi poe, e hele mai e kokua i keia ahaaina.

Ua hele mai no ka poe maka hanohano, na Haole, na Pake, na kane a me na wahine, a me na keiki, ka poe kahiko a me ka poe hou. Ua komo mai kekahi o na malihini maloko o ka hale, kahi i hoomakaukau ia ai na mea ai, a ua hoopiha ia ka hale ia lakou, aole nae i piha e na papaaina, a koe ka hapanui o na malihini iwaho o ka hale. I ka nana aku i na malihini i komo mai, ua kahikoia i na aahu waihooluu maka like ole, ua lai no.

Ua hoomaka mai ka paina ana a na malihini ma ka hora umi o ke kakahiaka, a hiki i ka auina la, o ka hora ekolu paha ia. Ua hookaawale ia he ekolu mau papaaina, he okoa ka papaina no ka poe mea dala, he okoa ko ka poe hapalua, he okoa ko ka poe hapaha, a ua hoopiha ia keia mau papaaina i na mea ai o na ano a pau, me ka maikai loa. O kekahi mea ai loa aku nae o ka maikai, aole no i ike ia kekahi umeke pohue, he umeke laau wale no, i lo obscured a maikai, a noho mai ke aka iloko. Ua ai na malihini a maona, ua inu a kena, a koe no.

A pau ka paina ana a keia poe malihini, alaila, haawi lakou i ko lakou kuleana no ka ai ana, a puka keia poe mawaho, komo mai ke koena i koe o na malihini e paina, a ua piha pono no na papaaina, i ko'u nana ana aku i keia poe malihini, o ke anaina i komo mai, ua hele wale no a

"Puaehu kamalena ka uka o obscured

Luhiehu iho la ka pua i Mailehuna,

Hele a ha ka iwi o ke Koolau."

Ka ua mea he unounoo i ka la, a pau ka paina ana a keia poe, ua haawi no lakou i ko lakou kuleana, e like me ka mea mau.

A mahope iho o ka pau ana o ka na malihini haawi ana, alaila, ku mai o Rev. S. Kaonohimaka, a hoike mai ka huina dala a na malihini, he 99 dala a me na keneta oi, a pau ia, hookupu na kamaaina, a i ka helu ana, he $200 a oi aku, i ka hui ana me ka na malihini, he $366.70, oia ka nui o na dala i lulu ia ma ia la.

Ua hoi aku na malihini me ko lakou mahalo nui ia, a ua ai iho na kamaaina mahope, a o ka pau no ia. O keia poe nae nana i kukulu i keia ahaaaina, he mau wahine uuku wale no, a no ko lakou manao e hoonani hou ia ko lakou Luakini a maikai loa, oia ko lakou mea i kukulu ai i wahi ahaaina, i mea e ola hou ai o Makuaikaua.

Nolaila, ke kau leo aku nei au i na manu hulu like, a noho mai nei ma na kapa kahakai o keia mau Mokupuni, mai ka la puka i Haehae, a ka welo'na a ka la i Lehua. E lele auna mai oukou e kokua like ma keia hana nui, no ka mea, he poe wahine lima palupalu keia, ua oupe kekahi poe, a ua kanikoo iho kekahi poe.

Nolaila, e ala like mai oukou, a o kakou pu a pau, i ku hou ka Luakini Mokuaikaua, no ka mea, o ke poo auwai no keia o ka malamalama i puka mua mai maanei, o ka hikimua no hoi keia o ke kukulu ana o ka oiaio, ma ke Aupuni Hawaii nei. A no ka olelo ana a ka poe hoomaloka, "Aole e paa keia Luakini ia oukou, no ka mea, he poe uuku loa oukou, a he ilihune no hoi, no ka mea, he Alii aimoku o Kuakini, ka mea nana i kukulu i keia Luakini." A pela iho la na hoomaloka e olelo mau ai, aole nae keia poe wahine i kanalua a kuihe ka manao e halele, aka hoi, ua hapai no lakou i keia hana maikai, me ka lana o ka manao.

W. R. K. NAWAIKI.

Holualoa, Kona, Hawaii, Nov. 2, 1865.

 

He Moonihoawa ka Aie.

Ua maopopo ia kakou a pau e ka poe e heluhelu ana i keia kumumanao loihi, he moonihoawa ka aie, ua like keia mea he aie me ke ahi e hoopau ana i na mea a pau i hookomo ia aku iloko ona. Aole ke ahi e olelo mai ana, ua ana, pela no ka aie, aole e i ma-ana ka mea aie, ua ana, a ua nui, oiai na kumu maapopo a kakou e nana mai ai, o keia mea he aie, he laau hahau ia no ka mea pakela ai, naau puni aie, naau puni nani, naau hukihuki, a ua oiaio loa, o ka mea makemake nui i ka aie, e ilihune auanei oia, a ina hoi he kanaka waiwai nui kekahi iloko o keia aupuni, a o kana hana ia o ka aie. Alaila, ke olelo aku nei au, e like auanei ia me na kanaka

kuewa wale, i sila ia i obscured pane poo o ka ilihune, a me ka hoaaa, a ku obscured iho i ka puka o hoka.

No ka mea hoi, o ke kanaka waiwai nui iwaena o keia ola ana, i oi pakela aku kona aie, e lilo auanei kona waiwai a pau i mea mea ole, a e lilo ana no hoi ia i mea ilihune loa, a e pono ke kapaia aku ia he kanaka ilihune, oiai ua ike no kakou a pau, i ke ano o keia mea he aie, ina e make ke kane, a koe iho o ka wahine e ola ana a me na keiki, me ka ike ole o ka wahine ua nui ka aie o kana kane. Aka, ia wa koke no, kikoo ia mai la na bila aie ma ka inoa o ka mea i make, ke loaa nae ka palapala hooko kauoha, mai na Lunakanawai Kiekie mai, ina io o ka wahine ka hooilina. Alaila, e poohu auanei ka lae o ua wahine la, a e ohi aku i ka pili o ka waiwai paa a me ka waiwai lewa, a hookahi hana o ka ume i ka ihu.

Nolaila, ke hoike aku nei au ia oukou e na makamaka, e pono kakou e noonoo iho i ke ano o keia mea he aie, he kumu hoi e nele ai na haawina oluolu o keia ola ana, o eia ka mea ino he aie ma ka ipuka o ka hale o ke kanaka inu rama. Aia no hoi ma ka paepae hehi palaoa o ke kanaka noonoo ole, no ka mea, o keia mea he aie, aia no ia ma na wahi a pau o ke ao nei, he kinikini loa ia poe e noho nei.

He poe waiwai nui kekahi, a he poe hanohano kekahi poholo pu iloko o keia mea he aie, a ke olelo nei au, he moana hohonu loa ka imi o ka mea aie i na pua nani mae wale o keia ao. Aka, o ka mea e manao ana i ke ola a me kona ike ana i ka noho oluolu ana maluna o keia ili honua, oia hoi o ka malama ana i ke dala i loaa mai iwaena o na la ui, a me na la maikai i hele ae ai a obscured me he aka la. He mea no ia e pomaikai ai ka noho ana ke hiki mai ka wa nele, aole e pulewalewa ka noho ana, aole hoi e pilikia ka ohana, a me na mea a pau o kou hale e ke kanaka noonoo aie ole.

No ka mea, o ke kanaka mala obscured ono i kahi hapaumi, e loaa no ia ia ka la obscured a me ke kuonoono o ka noho maikai ana obscured ka mea, o ke dala ka mea e hiki ai na m obscured nui a pau o keia ola ana. Ina aole ke dala obscured pehea, pono anei ka noho ona o na lahui obscured pau o keia honua? Ke manao nei au, aole, obscured loa e hiki, ina pela, he pono ia kakou obscured ke malama i kahi hapaumi uuku, i loaa mawaena o ko kakou mau la ui, kino ikaika, no ka mea, ina hiki mai ka poino i ka wa kokoke loa maluna o ka mea hoomaunauna wale i kona wahi hapaumi, pehea e pono ai a e loaa ai hoi kahi dala, i mea e hiki ai ke pale aku i na pilikia a pau e kau mai ana.

No ka mea, ua pau loa na wahi dala i ka lilo i ka aie, lilo i na obscured launa, lilo i ka obscured a loko i kau nui ai obscured kanaka nei, ina pela obscured me kuu hookama obscured hoi he pomaikai e ili obscured ka ohana o ke kana obscured A heaha ka hope o ke kanaka e obscured Eia, he aie aku no ia hai i mea e pono ai ua pilikia la, a nolaila, e na makamaka o'u e noho ana ma keia mau kai ewalu mai Hawaii a Niihau, ke kauleo aku nei au ia oukou, mai leha na maka i na mea nani pii o ke kumukuai iluna lilo loa, e waiho aku noia na na 'Lii e aie, a me na haole, ka poe i hele a polohuku pokeokeo.

A o kakou ea, ilalo iho no kakou, i kahi lole emi o ke kumukuai, wahi lole wawae pilau no, wahi lole wawae ahinahina no, wahi palule kupono no, pela no obscured kahi wahine, wahi holoku makalena no, kahi mumuku ainakini no, wahi mumuku obscured okeo no hoi, a wahi mea e ae no hoi, e kupono ana i ka aahu ana, eia no au ko oukou hoa, ke aahu nei i kahi awelu kupono i kou kulana, aole no hoi au e hilahila i ko'u hai obscured aku ia oukou i ko'u ano, o ko'u ano iho no ia e noho nei aia ma na kapuai o ka ha obscured loa. Na ka ilihune mai no i hoohaahaa obscured o'u mau kapuai elike me ka olelo a Solomona. Maikai ka mea ilihune, mamua o ka obscured waiwai nui. Ua pau. Me ka mahalo.

S. W. B. KAULAINAMOKU.

 

HE OUO LIO.—I ka moku obscured Alice i holo mai ai mai Kapalakiko obscured ku ia nei, ua hanau mai kekahi wahi lio keiki, na kekahi lio o ua poe lio keaka la. obscured hai mai o Wilson ka mea nona ua keaka lio la, o Othello ka lio kane eleele obscured a makuakane o ua wahi lio keiki nei, o ua Othello nei no hoi, noloko mai ia o na lio holo loa o Kaleponi. Ua kudala ia ua wahi lio nei, mamua o ka holo ana aku o ke keaka, aole makou i ike i ka mea i lilo ai, a ua lohe mai nae makou, aia iloko o ka hale lio alii.

 

OI-A PAHA.—Aia ma na kolamu o na olelo hoolaha o ko kakou pepa o keia la, kekahi olelo hoolaha o ka laau ia ia i obscured aku ai i ka Halemai. E olelo ana no hoi obscured no kona hele ana aku me ka lole maikai. Eia io no paha ke kumu, e ko makou obscured i loaa ole mai ai ka laau ia oe, obscured mai la no paha no ka maikai loa o obscured he wahine waiwai oe, a i ka lole obscured la oe e hoomaunauna ai, waiho hoi ka obscured mea e ola ai o ke kino, me he mea la paha, obscured He hinuhinu ipu laau, he kalo pau oloko."

 

KILAUEA.—I keia pule i hala iho nei, ua paa pono loa na wahi i manao ia ai, malaila, kahi i poino ai ka mokuahi Kilauea. I keia wa, ke hana hou ia nei na kapuahi, na likini, a me na kia, a elua paha pule i koe, alaila,

"No Kilauea ke aloha la,

No ka mokuahi o ke kaona la,

Nana e kaiue ka moana la,

Ale kuehu o Pailolo la."