Ke Au Okoa, Volume I, Number 49, 26 March 1866 — Page 4

KE AU OKOA.

HONOLULU, MA RAKI 26, 1866.

O kou kuleana iho la no ia.

He nui kuu manaolana a me kuu makemake e kamailio oluolu hou kaua me oe, ke loaa ka manao aloha ia i kou Luna Hooponopono, ina hoi he mea hiki ke hoopuka ia. Oia hoi keia mau hua e kau haaheo ae ae la maluna o keia kukulu manao ana, oia hoi keia, "O kou kuleana iho la no ia." Oia no hoi o kou hooko ana i ka olelo a olua e o'u hoa opiopio i hooholoholo ai, a i ae like ai hoi e hooko aku, no ka mea, o ka mea a olua i hooko aku i na olelo a pau me ka maikai, he mea maemae ia i oi ae mamua o kekahi hale hoahu waiwai i piha a hu.

Aohe kuleana e ae e hiki ai o keia mau mea, aia no ia olua e o'u hoa opiopio o ka aoao oluolu a me ka aoao ho-ehu, ka mea paa loa e hiki aku ai i ke alanui nani o ka hoohui ia. He mea ole wale no ka makemake a me ka manao paa o na makua, mamua ae o ka mea i manao nui ia e ke keiki kane a me ke kaikamahine, oiai, aohe mana nui o na makua e onou wale aku i ka lakou mau keiki i ka wahine ana i makemake ole ai, ke ole e komo hohonu keia mea he makemake iloko o ka naau o kau keiki kane, a pela no hoi i kau kaikamahine maikai, i hele wale kela a pua lama ula i ke kula, oiai, aole kuleana e ae e hiki ai i na mea elua ke hooko aku. Eia wale no ko laua kuleana, o na makemake nui a hohonu iloko o laua iho, oia wale no ka mea e hiki ai, a e hele papalua aku ai hoi me ke kini kohu i ke alanui o ka mare ana, a i ka nana aku i ko laua ano, ua lai no, a heaha la hoi ia, he uleu paha?

Nolaila, e o'u mau makamaka opiopio a ke aloha i hoohie ai, e noonoo pono mai olua i ko olua ano iho a me ke kuleana o ko olua pomaikai. Malia paha e hiolo mai ana na kulu wai ua o Kulanihakoi, maluna o ko olua mau poo iho, a e hoohie mai ana hoi na ao opua panopano o ka lewa i ko olua kulana, a me he mea la e i mai ana ma kekahi o na lalani mele, penei:

"Maikai ka wai kini nani ke nana,

Ka hemolele o ia uka me ke onaona,

Ua hele a nolupe i ka lehua makanoe,

Ua ike maka iho nei i ka nani o Aipo,

E li ana ka io i ke anu o Hauailiki,

I ka hana hemolele a Kukalaakamanu."

Nolaila, hepono, a he pomaikai nui ke ili mai ana maluna iho o olua, aka hoi, o ka hooko io ana, mai ke Akua mai no ia, no ka mea, aole kuleana o kekahi kane a me kekahi wane, ina ua nele i keia mea he makemake iloko o ka naau lole lua. A pehea hoi oe e ka makua e hana aku ai i kau kane i manao ai, o ke kane ia a ko wahi kaikamahine muli iho e mare ai? Ke ole nae kela e makemake mai, ka mea nana e mare.

Oiai hoi, he mea mau ia'u e ike maka nei i keia mau la, ma ko makou wahi iho, iloko o na wahi pupupu hale liilii, oiai, o kekahi kaikamahine opiopio noho malie, i hiki aku hoi ka huina o kona mau makahiki i ka 16, a o ke kane hoi he 19 ona mau makahiki, he ekolu na makahiki oi o ke kane mamua o ka wahine. Aka, ua nui ka poe i hoole o ka aoao o ka wahine, i ke kane a ua kaikamahine nei i manao paa ai e mare, no ka mea, he keiki kino ui palaualelo ia, he hele wale iho no i kauhale e mioi ai, a o ka pepa ka hana mau, a he molowa loa no i ka hana maoli a me ka hooikaika ana i wahi e loaa ma ke ola. Aka, he keiki naauao nae oia, e hohonu ma na mea helu o ka ike, aka, aole nae he pono, i loaa mai ia ia, mamua ae o kona wa wahine ole, a i keia wa iho no nei nae hoi, paakiki loa ke kaikamahine me kona manao paa o kana kane no ia e mare ai.

No ka mea, ua hana maoli aku na makua i na mea a pau e makau mai ai ua kaikamahine nei, a ua hoopaa ia i ka rumi, a hookii ia i ka ai, o kona kaikunane ponoi; aka, o ka wahine a ke kaikunane, ua uwe aku, aka, mamuli o ia mau hana ana a na makua a me ke kaikunane. He mea ole wale no ia i ua kaikamahine nei, i luna wale no ia o kona manao paa, a mare no i ua kane nei ana i manao paa ai; oia no hoi ka mea i hoike mua ia aku nei ia oukou, ma ka pepa o ka la 19 o Feb. i hala iho nei, e pili ana i ka hoohiki ana o na makua, a o ka awa a me ka puaa, oia ka mea nana i hoopau. Nolaila, e o'u hoa opiopio i koe, he pono olua e noonoo iho i keia, a e liuliu hoi ma ka mea pono a pololei, a malaila no e hooko aku ai. A o ke kuleana iho la no e hiki aku ai olua i ke kuahu o ka hoohui ana, e like me keia mau mea i hoike ia ae la maluna o keia kukulu manao ana.

A ke olelo aku nei au me ka ninau aku, "Mahea kekahi kaikamahine opiopio manao paa i kana mea i ae paa loa ai, e like me keia kaikamahine makau ole i na mea a pau i hoao ia aku ia ia e kona poe ponoi, a i luna no ia o kona manao paa i ku ai, a mare no?" A o ka hana ana a ua kaikamahine nei pela, aole nana iho ia, aka, na ka lani no i hooko mai, a o ua kane la i keia wa, ke hana ikaika nei i na hana a pau e kupono ana i na kane, i pono ai ka wahine, a ke pii nei kona loaa i luna, ma kona ano naauao, a ua lako hoi ka wahine i na mea a pau i ku ia ia iho. Nolaila, i lalau io no paha ke kane i ka loaa ole o ka wahine, ka mea hoi nana e hooponopono na mea e pili ana i ke kino, a i loaa iho ka hana o ka lede, ke hookuonoono la kela i na mea e pono ai ka noho ana.

A pela no paha o'u hoa o ka aoao oolea, e noho lalau mai nei—la, i lalau io no paha nei mea he kane, i ka loaa ole o nei mea he wahine, oiai hoi, o ka wahine, oia no ka makua

o ke kane, ke noho pono nae ia wahine malalo o ka malu o kana kane, ka mea a kona naau i kulolia ai i na la kaawale, a i lia nui ai hoi o kona moe ana i ka wa aole laua i hoohui ia. Nolaila, e kuu pua pikake o ka aoao oluolu, ke nonoi oluolu aku nei au ia oe, e huli mai oe me kou mau maka palupalu, e noonoo iho i keia mau olelo. Mea paha e aneane aku ana kou mau la i ka mahuahua ana, anoai no hoi e kokoke aku ana oe e ku imua o ke kuahu o ka hoohui ia. Ea! e kuu pua, ano i keia mau la a ke anu i hikii paa mai nei ma na mauna, e noonoo pono iho oe, mea no hoi paha, ua loaa ke wahi hoa; hoomanawanui iho no hoi ka manao, me ka paulele aku i ke 'Lii o ka Lani, ka mea nana e hooko mai i ka makemake o kou naau.

Oiai no hoi oe e noho maikai ana malalo o ka malu ilihia o kou mau makua a me kou poe hoahanau, a malia no hoi paha, ke kono ia nei kou puuwai e ka manaolana, e mare aku ana ae i ke kane, ka mea au i kau nui ai. A ina hoi ua hana ia kou naau e na manao pela, a heaha hoi kou hewa, ke hooko aku i ka mea a kou naau i makemake ai, me kou manao pelu kua ole i hope, no ka mea au i halia ai? Nolaila, e kuu kaikuahine o ka aoao i lia nui ia, e noho ana mawaena o na opuu pua rose palupalu o keia ola ana. He pono ia oe e hana e like me ka mea i pono i kou mau maka, malia hoi ua launa hemolele olua mamua aku o ka hoohui ana, me ka haule ole iloko o ka haumia, a malia hoi ua kaulana ae kou inoa me ka olelo ia ma na olelo e hoohilahila ia mai ai.

A penei paha ia olelo, "Ka! ua mea mai nei nae paha oe me ko wahi mea, a ua launa aku nei nae paha olua? Nolaila, e kuu kuahine o ka aoao oluolu, e pono oe e halilu mai me ka oluolu o kou manao a pau, a e nana iho i keia, no ka mea, o ka inoa, he mea nui ia a he mea hilahila hoi ka olelo ia pela, nolaila, ke noi aku nei au ia oe, ina ua hana ia oe pela, alaila, he pono ia oe ke hooko aku, a ina hoi he manao koa kou, he pono no oe e hele imua, a imua no oe a hiki i ka hooko ia ana o ka makemake o kou naau.

No ka mea, ua maopopo no ia oe kau mea e hana aku ai, e pono oe ae hemolele aku i ka ninau i haawiia mai ia oe e kou mau makua, me ka i mai, "He makemake no anei oe e mare me ko kane?" Alaila, ea ae no ko poo i luna, a nana aku me na maka koa, a ae aku me ka wiwo ole, "Ae, he makemake no au." Eia nae kou hewa, o ke pelu kua o kau olelo ana, imua, a i hope, a kapa ia mai oe he muhee holo lua, a nolaila hoi, ke haawi aku nei au ia oe e ke kaikuahine opiopio, e noonoo iho oe ano, a e hooko aku e like me kou manao ana he pono, a pela no hoi ia oe e ke keiki kane, malia o ke kane ia i kaulana ai kou inoa, a malia hoi, o oe ka wahine i kaulana ai o ka inoa o ke kane. Nolaila, he pono ke unuhi ae i kou mau manao kuokoa, a e hoohui ia ma ke kaula gula o ka mare hemolele ana, ke oi aku nae ka pono o ko ka hope mamua o ko ka mua.

A maanei la, ke hoopau nei au i ko'u kakau ana i keia manao, a ke hoomaha nei ka'u maka peni-sila i kona holokake ana ma na rula pololei o ke kanana, oiai, ke welo aku ia ka la e hooipo me ka mole o Lehua. Owau no hoi keia o ko oukou makamaka o ua aina lailua nei a ke aloha i noho ai. Aloha ka poe a pau e heluhelu ana i keia mau manao. Ke haawi aku nei au i ko'u aloha hope loa i ka Luna Hooponopono, a i na keiki hoi nana e kuupau i na hua kepau maluna o ka Papa Pai o ke Aupuni. C. D. KAHANAMAUNA.

Mauna Kaala, Mar. 17, 1866.

No na kaikamahine Hawaii.

E KE AU OKOA E; Aloha oe:

Me ka lana o kuu manao e hoouna aku i keia wahi ukana ma kou lima, a me oe ka huai pau ae imua o na puuwai palupalu o keia lahui, ka poe malama ole i na rula o ke kamailio oluolu ana iwaena o ka lehulehu, me ka nana ole i ko hai pono; a me he 'la ua lilo kekahi poe o lakou i kumu alakai no ka lahui holookoa, e hapai ae ana ia lakou i mau pua hanohano iwaena o keia Aupuni.

He mea nui, a powehiwehi i ka poe noiau ke imi, a nana nui i na hana makona, a me na olelo ino e ulu mau nei iwaena o na kaikamahine opiopio o keia lahui, a he mea hiki ole no hoi ke hoopau ae ia mau mea mamuli o ka noiau o ka poe akamai, no ka mea, ua pipili loa e like me ke kino i loohia e ua mai ino; a owau la auanei ke kahuna akamai iwaena o ko Hawaii nei, e hiki e kala ae i na olelo lapuwale e kulu mau nei ma ka waha o na tausani pua rose opiopio o keia lahui.

Aole no paha e hiki, no ka mea, ua lilo ia i mau mea ono loa i ko lakou mau lehelehe me he meri la e kulu ana; a me he ohana nalo meri la hoi e muimuia ana ma kahi nui o na pua, no ka mea, nolaila mai ko lakou ola; a pela paha auanei kekahi o na kaikamahine opiopio o kuu lahui, malia no loko mai o na olelo ino e paa mau ana ma na lehelehe o lakou ke kumu o ko lakou papa ana'e, ke ole au e kuhihewa.

Eia hoi, ua noonoo iho au me ka hoomaopopo maoli ana, hookahi wale no mea e hiki ai, e hoololi ae i ka naau o na keiki o ke Akua, ka mea i hana i na mea a pau ma kona mana iho, oia ke kahuna o ka poe i kaumaha luuluu i na hewa he nui, oiai hoi, ke pa-e mai nei kona leo mai ka Lani mai, "E hele aku kakou e ka poe lahui a me ka poe kaumaha; a nana e kala ae i na hipuu porena a ke diabolo," a pae ola aku kakou ma ke awa lai o ka Lani.

Eia keia, he nui a lehulehu o kekahi poe o keia lahui e noho nei me ka manao kuhihewa, ma ka nana nui ana i ka helehelena o na keiki me ka hoomaopopo ole i na manao o loko o ke keiki, i ke ano maikai, a me ke ano ino. Ea auhea oe e ka mea e hilinai nui nei ma ka hinuhinu o na papalina, a me ke onaona o na maka o kau wahi kama opiopio; a aole anei oe i hoomaopopo i ke ano o ka omole, mawaho kona pahee, aka, maloko ka oi; a pela auanei na kaikamahine i maikai ka helehelena, a nele i na olelo maikai.

Eia keia, o ko'u naau kekahi i loohia mai e ke kuhihewa i kahi wa, ma ke ano oluolu o kekahi poe ma ka nana aku, eia ka auanei mawaho ka oluolu, o loko ua pihakuliu i na olelo ino; me he alapi waha kani la, nolaila, aole anei e pau ke kuhihewa o kakou ma keia wehewehe ana; a ina i pau ole ke kuhihewa ma keia wehewehe ana, alaila, e nana nui iho ma ka Baibala, ke panana e alakai ana ia kakou ma na rula o ka noiau, a malaila ike lea ai kakou i ka olelo i kakau ia penei: "o ka wahine i onaona na maka, a nele i ka noonoo ole ua like ia me ke apo gula ma ka ihu o ka puaa."

Me ka mahalo i ka L. Hooponopono, ke hoi nei ko Halai keiki, ke uwehe mai la na puka olepelepe o ka Arctic Highland.

H. K. KAINA.

Halai, Hilo, March 12, 1866.

He ui he ninau ia S. E. K. Papaai.

Ia oe e S. E. K. Papaai. I nahea ke ala ana mai nei ou mai kou hiamoe ana, i moe hewa ai oe? Pehea ka lolohili e noonoo ai oe, alaila, pane me a-a la? Nawai oe i ao e hoopuka hemahema i ka ninau, me he ninau io la? Owai ka mea nana kela laau i kanu ma ke kula o Kaapoko, he 28 me 3-7 kapuai ke anapuni? O ka laau no anei na a Kekuaokalani o "Hoolehelehekii?" Nawai oe i ao a lilo i kamana akamai, i hiki ai ia oe ke olo ia papa palahalaha ole wale? I nahea nei oe i kamana ai i paa ai na kapuai ili 144 o ko wahi hale noonoo, ke uhi i na kapuai papa 135?

Heaha ka moo ma kela ninau au, he naio auanei he nalo paha? Ua nui anei na kapuai e hapai ai ka nalo i kona poo a kiekie lele aku i ka pilali, i like ole ai kau me ka haina oiaio a S. Napahukapu? Ehia kapuai okoa pakahi ka loihi o na mooeheu, ka nalo; ka uku lele, ka makika, ke kopiana, ka pinao, ka pulelehua, ka lepelepeohina, ka ponalo, a me ka uhini, i like ole ai me kau haina. O kau haina anei ka pololei loa, pehea e akaaka ai la?

Nui no ko'u mahalo i kou manao ana ae e hoopuka ninau helu ma ke akea, i ike ia mai ai oe e ke Kahukula Nui a me na Lunakula, a ko kau wahi i lia ai i kumu kula wae no ka apana o Koolaupoko; no ka mea, ina aole pela, aole e loaa ia oe ka hoonani a o kona inoa, owau kekahi e hoonani aku ana ia oe, no kou hoopuka ole ana i ka haina o ka ninau a S. W. Pa, i hoouna ia ae nau, a ua ike no au i kau mau olelo pale ku ole, no ka mea, ua ike no oe, aole oe i hoouna i kau mau ninau e pilikia ai oia la ia oe. Ke hoonani nei au ia oe no ka loaa ole o ka ninau a S. W. Pa, ua manao oe e hiki oe iluna o ka pali, aole nae e hiki he pali ia, aia kokua mai kekahi poe ia oe, alaila hiki oe ilaila.

E nana aku oe i ka ilio e hele la ma kapa muliwai me ka poke puaa ma kona waha, ike aku la ua ilio nei i kona aka ma ka wai, ua manao ia he ilio okoa me ka poke puaa ma ka waha, haalele iho la ia i kana poke a lele aku la e hopu i ke aka, holo mai la ka ilio e ae ma kula a lilo ia ia la ka poke puaa, ke hoka la no kela iloko o ka wai, aole mea a loaa ike.

E nana aku i ka pueo e kau mai la iluna o ka laau he iole ma kona waha, hele aku la ka popoki a ma ke kumu o ka laau olelo aku la i ka pueo penei: "Nani kou hulu i ke kikokiko, me kou poo nui, a me na maka alohilohi, ina paha e lohe au i kou leo mahalo loa au ia oe." Alaila, pi-o-o iho la ka pueo i lohe mai ka popoki i kona leo, ia ia i oaka ae ai i kona waha e hookani i kona leo pi-o-o, haule aku ana ka iole mai kona waha aku a ma kahi o ka popoki e noho ana ilalo, miki ke owau no ka hemahema, a o ka pueo ku iho la e homa ana.

Ua ike ae la oe i ka ninau a P. Penikila, i ka hakina i haawi ole ia mai nau, ke lalama la oe ilaila, aole ia o ka oiwi, ua kuhihewa oe he ninau ia, aole ia he ninau, he hoakaka wale ana no, ua hoole mai ke kikokahi, aole na'u, na Penikila no, e nana hou ae a hoomaopopo iho.

Aia mai na hua o ke koena o ka mala nioi o Pakaalana au i uhi ai, hooikaika pono ana i ka haawina a ka oiwi, mai hele a makilo.

Ninau 1. I ninau kekahi, pehea ka nui o ka Halewiliko o Mr. Chamberlain, hai mai la ke kamana nana i hana. Ina he hiki ke hoopanee hou ia aku ka laula, a huinahalike ka hale, alaila, 295 kapuai kuea ka oi imua o na kapuai papahele, a ina hoi he hiki ke hookaawale aku i na kapuai like ole o ka loa i ko ka laula, alaila, 270 kapuai kuea ka emi ana i na kapuai papa hele, elua kaupaku o ka hale a e moe like ana ma ka loa, ina i palua ia na kapuai like ole o ka loa i ko ka laula, ua like ia me na kapuai ke kiekie o ka paia, o ke kiekie o ke hakala mai ka paia ae a kaupaku, ua like ia me ⅔ o ke kiekie o ka paia. Eia ka ninau. Ehia kap ka loa o ka hale? Ehia kapuai ka laula? Ehia kapuai ke kiekie o ka paia? Ehia kap. ka loihi o ke oa? Ehia kap. papa hole e paa ai ka papahele? Ehia kap. papa hole e paa ai na paia? Ehia na kap. papa aaho? Ehia na tausani pili?

Ninau 2. Hele ae la o M r. Paikuli iloko o ka Halekula me ka hinai alani, haawi aku la oia i ka hapalua o na hua a me ka hapalua o ka hua i ke keiki oi loa o ka ike, a i kona hope mai haawi aku la oia i ka hapalua o ke koena a me ka hapalua o ka hua, a i ka muli loa oia papa, haawi aku la oia i ka hapalua o ke koena hope loa a me ka hapalua o ka hua, ua paa na hua a ka hinai, o ka waiwai o ka hana a Mr. Paikuli, he makana hoohoihoi e hoala ana i ka ike, eia ka ninau. Ehia na hua alani ma ka hinai? Ehia hoi i kela mea i keia mea o lakou?

Ninau 3. He mau Luna Puuku ka Rev. Poli, malalo ona no ia Ekalesia, i ka manawa ahaaina haawi pa 27 aku la oia i na poke palena i na luna e haawi aku na na hoahanau, ua koe na hoahanau eha, a ina e pa 28 ia i na luna pau ka popo palena, ua nele na poke palena elima aohe hoahanau. Eia ka ninau: Ehia na poke palena iloko o ka popo? Ehia na hoahanau? Ehia hoi na Luna Puuku?

Ninau 4. Elua kanaka ki manu e hele ana i ka lokowai o Kawainui, o Akena a me Kapono, no ka haanui loa o Akena i ka hiki ia ia ke ki me ka lu hookahi a make ka manu, ua hoouluhua ia ko Kapono naau eia mau hua olelo, nolaila, ua pili laua; olelo aku o Kapono ia Akena, ina e ki oe a make na manu he 15, ina lu he 15, i na ki ana 15, alaila, e uku aku no au ia oe $1,37 1-2, a ina hoi e hala na manu 12, ina lu he 12, i na ki ana he 12, alaila, e uku mai oe ia'u $1,87 1-2, ua ae koke mai no o Akena me ke kaulua ole, a ua holo ia olelo; a ki aku la o Akena a hala na ki ana 591, ua uku o Akena ia Kapono no ka olelo pili a laua he $6,81 1-4. Eia ka ninau: Ehia na ki a ku? Ehia na ki a hala? E hai mai me ka hana pu.

J. H. KAAKUA.

Laniwahine, Waialua, March 5, 1866.

Hoike kula ma Kaanapali.

E KE AU OKOA E; Aloha oe:

Ua hoike iho nei na kula o Kaanapali i keia mau la i kaahope ae nei. Ua hui ia na kula mai ka mole o Kekea a ka wai o Kahakuloa i hookahi wahi e hoike ai, ma ka luakini hoole pope ma Kahana mamuli o ke kauoha a Nahaolelua, ka Lunakula o ua apana la, aka, i ka wa i hoike ai, aole i hiki kino mai ua Lunakula la, e nana i ka makaukau o na kula, no ke ano poluluhi paha ina paka ua a ke kehau ia po iho a ao ae. Ua waiho ae ka mana o ka hoike kula ma ka lima o A. Manaku, a me na kumukula o ka malu ulu o Lele, "Ka hoike ana," o J. Kauhi ke kumu o Honokowai ka nui o na haumana i hiki mai he 35, ma ka heluhelu 28 helunaau 28, huinahelu 28, palapala aina 35, palapala lima 28, moolelo Hawaii 28, pa-ko-li 28 o J. Hanio ka mea nana i hoike, ua oi aku ka makaukau ma na mea i ao ia. Ua ikaika io ke kumu ua malama i ke kula, ua komo ka mahalo iloko o ko ka hale a pau, no ka nui o na haumana a me ka makaukau o na mea i ao ia. Eia ka mea kupanaha. Ua lohe mai makou ua waiho aku oia i ka hana ma ka lima o ka Lunakula, o ua apana la, no ka uuku o kahi ola. I na pela, he oi ka minamina o makou nona, ke oiaio nae ka lohe o kanaka he kumu o Honolua ka nui o na haumana i hiki mai e 7 wale no. O A. Makeku ka mea nana i hoike keia kula. O na palupalu i ao ia ma keia kula o ka A me ka heluhelu wale no, he keu a ka oleloa keia kula, o Wahinehookae ke kumu o Honokohau, ka nui o na haumana i hiki mai 26, ua aoi aku ka makaukau ma na mea i ao ia, o ka mea nana i hoike keia kula, o Kahulu, o ka lua keia o na kula a makou i mahalo ai, ma ka nui o na haumana, a me ke akamai o ke alakai ana ma ke ao-kiko, o kahi oi loa aku o ke kula o Honokowai, o kekahi mau kaikamahine uuku elua, o Mele kekahi, a o Kaluhi kekahi, o ka nui o na makahiki he elima wale no, ua oi aku ka maikai o ka heluhelu, a me ke kakau lima, a me ka palapala aina, a me na mea helu. O S. KUamoo ke kumu a Kahakuloa, o ka mea nana i hoike keia kula, o A. Manaku, o ka nui o na haumana i hiki mai he 9 wale no ma ka heluhelu ana, aole maikai loa, aka, ma ka helunaau, huina helu, kakau lima, palapala aina, ua makaukau no, aka, ma ka nui o na haumana, ua kokoke kau like me ke kula o Honolua, he keu ka oleloa o na wahi keiki o keia mau kula i ka la hoike. Ka uku ia ana o na kumu o J. Kauhi kumu o Honokowai ka loaa i ka hapalua o ka makahiki $45,75 o Kanaka ke kumu o Honolua, kona loaa i ka hapalua o ka makahiki $20,50, o Wahinehookae kumu o Honokohau, o kona loaa no hoi, he $45,75 dala o J. Kuamoo no Kahakuloa, he $60,00.

E na makamaka o makou e noho ana mai ka la hiki i Kumukahi a ka welo ana a ka la i Lehua, e nana pu mai kakou i keia hoike ana, eia ka ninau ia oukou? Ia wai o keia mau kumu e pono ai ka uku oi aku?

J. H. MAKAIKAI.

Pulepule Water.

He kanaiwakumamaiwa ka nui o ka poe luna olelo, o loko o ka Ahaolelo o Amerika Huipuia, i hoomakaukau i mau haiolelo na lakou, o ke kukulu hou ana ia Amerika ke kumu manao. E ku papakahi ana lakou e kamailio. He mau pule paha e hoolohe ai i ka lakou haiolelo, alaila, pau.

Ua hai hou ae hoi kekahi nupepa o Kina, ua lawe ae na poe Pukiki i kahi Mokupuni o Makao; ua olelo ae ka ua poe la, ua loaa mai ia lakou mai ka Emepera mai o Kina, a ke noho nei lakou me ke ano alii, maluna o ua wahi Mokupuni la.

$544!

MAKANA GULA NUI!

—E—

KOKUA I KA POE MAHIAI

—O—

HAWAII NEI!

Me kuu ake nui e hoohoihoi i ke kanu ana o ka Pulupulu Si Ailana, mawaena o na kamaaina o Hawaii nei, mai Niihau a ka lae o Kau, a e kokua no hoi i ka poe ilihune, ke manao nei au e haawi aku i na makana manawalea malalo nei, i ka poe e kanu ana a e mahi nui ana i ka Pulupulu, iloko o ka

MAKAHIKI 1866,

mai ka la mua o Ianuari, a ka la hope o Dekemaba, 1866. E haawiia'ku keia mau makana i ka poe e loaa ana iloko o ka malama o Ianuari, 1867.

1.—E uku ia kekahi kanaka maoli e kanu ana i ke "SI AILANA," i na eka he umi a oi ae paha, ke hoohua mai i na paona Pulupulu he 10,000 a oi ae, mai Ianuari 1, a hiki i Dekemaba 31, 1886, i ka makana gula, - - - - - $200.

2.—O ke kanaka e hooulu ana i ka Pulupulu i emi iho na paona malalo o ka ke kanaka mua, alaila, e loaa ia ia ka makana gula, - - - $100.

3.—O ke kanaka e hooulu ana i ka Pulupulu i emi iho i ko ke kolu, e loaa ia ia ka makana gula $50.

4.—O ke kanaka e hooulu ana i ka Pulupulu i emi iho i ko ka ha, e loaa ia ia ka makana gula, $40.

5.—O ke kanaka e kanu ana i ka Pulupulu i emi iho i ko ka lima, e loaa no ia ia ka makana gula, $30.

6.—O ke kanaka e kanu ana i ka Pulupulu i emi iho i ka ke ono, e loaa no ia ia ka makana gula, $20.

7.—O ke kanaka e kanu ana i ka Pulupulu i emi iho i ko ka hiku, e loaa no ia ia ka makana, He Wili Pulupulu.

8.—O ke kanaka e kanu ana i ka Pulupulu i emi mai i ko ka walu, e loaa no ia ia ka makana, He Wili Pulupulu.

9.—O ke kanaka e kanu ana i ka Pulupulu i emi mai i ko ka iwa, e loaa no ia ia ka makana, 4 buke Kuokoa, i humuhumuia a paa.

10.—O ke kanaka e kanu ana i ka Pulupulu i emi mai i ko ka umi, e loaa no ia ia ka makana, 4 buke Kuokoa, i humuhumuia a paa.

NA RULA O KA MAKANA ANA AKU.

RULA 1. —O keia mau makana a pau, e haawi ia i ka poe i loaa iloko o Ianuari, 1867.

RULA 2. —Na ke kanaka wale no nana e mahi i ka ka Pulupulu, ia ia wale no e loaa aku ai ka makana, aole ka Pulupulu a kekahi mea e ae i kanu ai.

RULA 3. —Aole e loaa aku kekahi o keia mau makana aia he Kanaka Hawaii, (koe na haole.)

RULA 4. —O na Pulupulu a pau loa, i loaa ai keia mau makana, e kuai mai lakou ia'u, a na'u no e malama pono i Buke Hooponopono no na paona a kela mea keia mea i kuai mai ai.

RULA 5. —Ina elua a ekolu kanaka paha, i lawe mai i na paona he Umi Tausani a keu, e haawi ia aku no ka makana mua i ka mea nona na paona i oi ae, a o ka mea malalo iho e loaa no ia ia ka makana elua, a pela aku.

Nolaila, e o'u mau Makamaka mea aina, e ala ae oukou; a e hooikaika nui oukou, e hana pauaho ole, a mai hoopalaleha, no ka mea, e loaa auanei ia oukou na makana maikai. O ka poe i hana hooikaika me ke akamai, e loaa no ia lakou na makana maluna ae nei.

O ka poe e makemake ana i na Hua Pulupulu Hou e kanu, mai Kaletona Hema mai, e loaa no ia lakou ma ko'u Halewili Pulupulu, aia ma ka Hale Leta.

47-1 a m. H. M. WINI.

ANOAI A KA MANAO!

OWAU O KA OUKOU KAUWA, KE KAHEA aku nei au i na

KEIKI PUNI NANI,

o na Kaiaulu o Hawaii nei, e kipa mai, e wae, e kilohi, no oukou iho, i na lole hoeha puuwai, o na opuu pua rose ma ko'u Hale Humuhumu Lole, oia hoi o

ANOAI A KA MANAO,

ma ke Alanui Nuuanu, ma ka Hale Humuhumu Lole mua o FISCHER, aia ilaila na lau Ahihi kahi i haiamu ai. H. L. BAUMEISTER.

Mea Humuhumu Lole,

Honolulu, Mar. 15, 1866. 48-6m*

OLELO HOOLAHA.

AIA MA KO'U HALE KUAI MA KAPANO, Koolauloa, na

LOLE MAIKAI O KELA ANO KEIA ANO,

e huki ia ai ko oukou mau naau, no ka nani luaole a hiwahiwa no hoi no na kane a me na wahine, e hele ai a linohau, i ua mea he nani. Eia kekahi, e kuai kukai aku no wau me na hoa e hele mai ana e kuai me a'u, no ka

Puaa, Moa, Pepeiao, a me ka Pineki.

Nolaila, e wikiwiki e na makamaka, no ka mea, he oluolu loa ke kumukuai o ka LOLE.

AIONA, (PAKE.)

Kapano, Koolauloa, Oahu, Mar. 6, 1866. 47-4t*

HE MAU AINA MAIKAI

E KUAI KUDALA IA ANA!

E KUAI KUDALA IA ANA NA AINA O LEVI HAALELEA, e ka mea nona ka inoa malalo nei, ma ka Hale Hookolokolo, ma Honolulu, iloko o Aperila, la 2, M. H. 1866, i ka hora 12 o ke awakea. A o ka inoa o ua mau aina la e kuai kudala ia ana, eia iho malalo nei:

Aina. Kahanui, Aia ma Molokai.

" Kipu, " "

" Manawainui, " "

" Kapuahi, " "

" Kumuele, " "

" Awawaia, " "

" Makanalua, " "

" Kamanoni, " "

" Wainiha, " Kauai.

" Waikoko, " "

A e ike no na mea a pau e makemake e ike i na kii o ua mau aina la, ma ka Hale Kudala o ka mea nona ka inoa malalo nei. H. W. SEVERANCE.

46-4 t Luna Kudala.

OLELO HOOLAHA.

OWAU O KA MEA NONA KA INOA MAlalo iho nei, ke hookapu loa aku nei au i ko'u mau aina e waiho la ma Kalihi, Mokupuni o Oahu, o

KEONEPANEE A ME PUAWAAHAKEA.

Aole e hele wale kekahi holoholona, Bipi, Lio, Miula, Hoki, PUaa, a me na holoholona e ae, aole e hele wale ma ua mau aina la o'u i hai ia ae la maluna, mai ko na kanaka a me ko na Haole. Aole hoi e hele wale kekahi kanaka maluna o ua aina la, a lawe wale i kekahi mea maluna, me kuu ae ole. Mai ka la e hoolaha ia ai ma ke akea, a ina e ike ia a e loaa paha kekahi o na mea i hoike ia maluna, alaila, e hoopii no au e like me ke Kanawai. Mai ka la aku e puka ai o keia ma ka nupepa, e kapu loa ua mau aina la.

Owau no,

PI CKFORD & HUDDY.

Ma rch 1, 1866. 46 4t

OLELO HOOLAHA.

E IKE IA MA KEIA, KE PAPA LOA AKU nei na mea nona na inoa malalo nei, i na mea a pau loa; ua hookapu loa aku maua, aole e ki ia na manu lele, a me na holoholona a pau loa o kela ano, keia ano, e hele ana maluna o ko maua aina, o

MANANA NUI, MA EWA, OAHU.

E hoomaka kona kapu ana, mai ka la e puka aku ai keia Olelo Hoolaha.

BARNARD & RAYMON.

Honolulu, Mar. 7, 1866. 47-1m

OLELO HOOLAHA.

NO KA MEA, UA NONOI IA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Hoomili w., e hooiaio ia ka palapala kauoha a Nailiili k, no Wailuku, Maui, i make aku nei. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 4 o Aperila, e hiki mai ana, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka manawa e hoolohe ai ka oiaio o keia nonoi ana, a me na mea kue i hooikeia mai, aia ma Wailuku, kahi e hana ai.

A. M. KAHALEWAI.

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana elua.

Lahaina, Mar. 2, 1866. 47-3t

NA LUNA O KEIA PEPA.

EIA IHO NA INOA O KA POE MA KELA wahi keia wahi i hookohuia i poe Puna o KE AU OKOA. Me lakou nei e hooponopono ai na makamaka lawe nupepa no ka uku o ka pepa, a me ko na Olelo Hoolaha.

HAWAII— J. H. Coney, Hilo.

D. H. Hitchcock, Hilo.

L. Kaina, Puna.

W. T. Martin, Kau.

C. N. Spencer, "

J. G. Hoapili, Kona Hema.

P. Cummings, "

J. Z. Waiau, Kona Akau.

J. H. Kamalo, "

G. K. Lindsay, Kohala.

J. Naiapaakai, "

S. P. Koko, Hamakua.

MAUI—A. M. Kahalewai, Lahaina.

P. H. Treadway, "

W. Ap Jones, "

E Saffrey, Honuaula.

C. K. Kakani, Kaupo.

John Rae, Hana.

W. P. Kahale, Wailuku.

W. G. Needham, Makawao.

T. W. Everett, "

MOLOKAI—M r. Meyers, E. H. Rogers.

OAHU— J. P. E. Kahaleaahu, Ewa & Waianae.

J. M. Kalanipoo, Waialua & Koolauloa.

J. W. Kea, Koolaupoko.

KAUAI— T. H. Marshall, Lihue.

S. Kamahalo, "

J. S. Low, Hanalei.

H. J. Wana, "

G. W. Lilikalani, Koloa.

J. Kauai, Waimea.

OLELO HOOLAHA.

E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, MA KA

APANA O EWA A ME WAIANAE,

ua loaa mai ia'u ka MANA KUAI AWA, aia ko'u Hale Kuai Awa ma

HALAULANI, WAIPIO, APANA O EWA.

Nolaila, ke kahea aku nei au i ka poe a pau loa e makemake ana e kuai i ka Awa, e hele mai ma kahi i hoike ia maluna, ka poe a ke Kanawai i ae ai, a no'u wale no ka Palapala Kuai Awa i ae ia ma ia mau Apana. A nolaila, e wiki mai oukou.

NAPAHUEKOLU.

Halaulani, Waipio, Ewa, O., Dec. 30, 1855, 39-3m*

KALAKO HOU!

MAKALENA HOU!

MAKALENA HOU!!

MAKALENA HOU!!!

NO KE KUMUKUAI MAKEPONO LOA!

Na wa e kuai ai, mai ke kakahiaka Poakahi, a hiki i ke ahiahi Poalima.

Ma ke kihi o ke Alanui Nuuanu a me ke Alanui Marine; mamua aku o ka Hotele Royala.

(38-3m) ISAAC REINHART.

RAIKI! RAIKI!

E OUKOU A PAU, KA POE KANU RAIKI ma ka Mokupuni o Oahu, a me na Mokupuni e ae kekahi, owau, ka mea nona ka inoa malalo iho, e uku no au i ke kumukuai kiekie, no ka Raiki i pau ole ka ili, ke lawe ia mai ma ka Wili Raiki ma Punaluu, Oahu, a i ole ia, ma ko'u keena ma Honolulu.

H. W. SEVERANCE,

A gena o ka Huina Raiki o Punaluu.

Honolulu, Okatoba 7, 1865. 38-tf

OLELO HOOLAHA.

UA HALAWAI KA AHAHUI O HAMAKUA, Hawaii, i ka la 18 o Dek., 1865, ma Eleio, e imi i ka mea e pono ai ka hana ana i ke Awa o Honomalino, e like me ke kauoha ana a ke Kuhina Kalaiaina, "E hana na kanaka o Hamakua nei i ke Awa o Honomalino" Nolaila, ua halawai keia Aha mamua aku nei, kohoia o D. W. Kaila, i Puuku, o N. Keau, i Lunahoomalu, o P. Kaaekuahiwi, i Kakauolelo.

HOOHOLOIA; E haawi mai ke Kuhina Kalaiaina, Eha Haneri Dala, (400.00,) e kokua na kanaka o Hamakua, Eha Haneri Dala, (400.00.) Ua haawi mai ke Kuhina Kalaiaina, Hookahi Haneri Dala, (100.00,) i keia wa, a e haawi ana na kanaka Hookahi Haneri Dala, (100.00.)

Eia na inoa o na Luna ohi dala, Kamakahiki, no Waimanu a me Kahulaana, D. W. Kaila, no Waipio a me Manaaiole, N. Keikenui, no Eleio a me Kapulena, P. Kaaekuahiwi, no Kawela, S. Hao, no Paauhau, E. Nainoa, no Maunahoano, N. Kaai, no Kaala.

E halawai keia mau luna ma Eleio, i ka la 29 o Dekemaba nei, i maopopo ka nui o na dala i loaa mai. A ma ka malama o Ianuarii hoomaka ka hana hou ana i ke awa. P. KAAEKUAHIWI.

37- Kakauolelo.

OLELO HOOLAHA.

E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, KE nana mai ma keia Palapala, ke papa aku nei au i na holoholona a pau, mai hookuu wale ma kuu Aina Kula,

KAHAUIKI,

KAPALAMA,

KALAEPOHAKU,

a me PUUNUI.

Ina e komo hewa na holoholona ma keia mau Aina i hai ia ae la maluna, e uku mai ka mea nona ka holoholona $1.00 no ke poo hookahi, a ina uku ole mai, e hali ia no i ka Pa Aupuni, e like me ke kanawai. Eia ka inoa o ka Luna a'u e hookohu aku nei, N. HAONAONE, nana no e hooponopono maluna o kuu mau Aina a pau i hai ia ae nei maluna, ia ia ka mana kupono e hana ai, ka poe makemake e holimalima i na holoholona a me na mea e ae maloko o ka aina, e hele no e kamailio pu me ka Luna.

44-3 t H. A. WIDEMANN.

HALE KUAI HOU!

—MA—

WAILUKU, MAUI!

O KA MEA NONA KA INOA I KAKAU IA malalo nei, ua wehe ae nei oia i Hale Kuai Hou, kokoke ma ka Uwapo o Wailuku, e pili kokoke ana ma ka Hale Kuai o AKANA LIILII. Oia ka Hale Kuai Hae Ulaula, hui pu me ka Uliuli. Ma keia Hale Kuai

NA ANO LOLE A PAU!

NA PUAHAU O MAREKA!

NA KALAKOA ANO NU HOU!

NA KALEKO ANO NU HOU!

A ME NA LOLE O KELA ANO, KEIA ANO.

NA LOLE KANE ANO NU HOU LOA!

A ma keia Hale Kuai e loaa mau ai na mea ano hou loa mai Kaleponi mai. E loaa no ia oukou me ke kumukuai oluolu loa, me ke kuka pu ana me a'u.

Owau no AKINA, (PAKE.)

Ona o ka Hale Kuai Hou.

Wailuku, 20 Feb., 1866. 45-3m

OLELO HOOLAHA!

UA MAKEMAKE KA MEA NONA KA INOA malalo nei, e kuai i

100 Paona Wi OO!

I ihi ia ka alualu. F. HORNE,

Mea Hana Mea Ono.

Polelewa, Alanui Moi, Feb. 23, 1866. 45-tf

OLELO HOOLAHA.

O MAKOU, O NA MEA NONA NA INOA malalo iho nei, ke papa aku nei makou i na mea Bipi, Lio, Miula, Hoki, PUaa, aole e hele wale maluna o ko makou mau aina kuleana ponoi, e waiho nei ma Kauaula, i Lahaina, Maui, ina e loaa i ko makou Luna, e uku no $1.00.

M. Ihihi, Kamananui, Kaaeae, Waiholua, Kaiama, Makakapu, Opunui, Ahaula, Waihoioahu, Pai, M. Makalua, Kainuawa, Kaaea, Paupau, Hanapono, Uleulekeahi, Hina, Kuaumoana, Kuikaalele, Kalawaia, Makaike. S. W. NAILIILI.

Kakauolelo.

Puehuehu, Lahaina, Mar. 12, 1866. 48-1m*