Ke Au Okoa, Volume I, Number 51, 9 April 1866 — Page 3
MA KE KAUOHA.
Olelo Kahea.
O MAKOU O KAMEHAMEHA V., MOI o ko Hawaii Pae Aina, ma ke ahonui o ke Akua, ua oluolu ia Makou,
KE KAHEA
ana aku, e like me na mea i olelo ia ma ko kakou Kumukanawai, e halawai ana na Hoa o ka Ahaolelo o ko Makou Aupuni, ma ka Hale Hookolokolo, ma ko Makou Kulanakauhale Alii ma Honolulu, no ka hooko ana i na Hana ku i ka Lehulehu, ma ka hora 12 awakea, i ka la 25 o Aperila, M. H. hookahi tausani ewalu haneri me Kanaono kumamaono.
Haawi ia malalo o ko Makou lima, ma ko Makou Hale Alii, ma Honolulu, i keia la 7 o Maraki, M. H. hookahi tausani ewalu haneri me kanaono kumamaono, a i ke kolu hoi o na makahiki o ko Makou noho Alii ana.
KAMEHAMEHA V,
Ma ke kauoha a ka MOI.
FER D. W. HUTCHISON.
Ua hookohuia.
Ua hookohu ia o JULIUS REINHARDT, i Luna Hana Alanui no ka Apana o Hilo, Hawaii, ma kahi o W. H. Reed, i haalele mai nei.
FERD. W. HUTCHISON,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Aperila 7, 1866.
O ka poe a pau a ka Papa Ola i aie aku ai, oia hoi ka Halemai ma Kalihi a me Molokai, ke noi ia aku nei lakou e hoike mai i ka lakou mau bila aie, ma ka la 31 o Maraki e hiki mai ana, ma ke Keena hana o
T. C. HEUCK.
Kakauolelo o ka Papa Ola.
Ke noi ia aku nei ka poe hana aupuni, a me kekahi poe e ae i hiki mai ka manawa e hookaa ia aku ai ka lakou mau dala, ma ka la 31 o Maraki, e kii mai i ko lakou mau uku ma ia la, a me kekahi mau la e ae e pili koke ana i ua la la, i mea e hiki ai i keia Keena ke hooponopono koke i na Buke.
Ma ke kauoha a ke Kuhina Waiwai.
G. WUN DENBERG,
Luna Buke Helu.
Keena Waiwai, Ma r. 1, 1866.
O na poe lepera a pau ma ka Mokupuni o Oahu, i hai ia mai i ka Papa Ola, a i nana ia, a malama ia; a me kekahi poe e ae hoi i loohia i ka mai lepera i hai ole ia mai, a i nana ole ia hoi mamua, e pono lakou e hai mai i ka mea nona ka inoa malalo nei; a ina paha ua ike kekahi poe, i kekahi poe i loaa i ka lepera, e pono e hai mai.
T. C. HEUCK,
Kakauolelo o ka Papa Ola.
Ma keia ke kahea hou ia aku nei ka poe Mahiai a me ka poe hana lima, a me kekahi poe e ae e ke Kuhina Kalaiaina, ua pau ka manawa i haiia ai no ka hoouna ana mai i na mea e hoouna aku ai i ka Hoikeike o Parisa, no ka M. H. 1867, ma ka la mua o keia mahina, a ke hai ia aku nei nae, ina he poe kahi i koe e manao ana e hoouna mai i ka lakou mau mea, e pono e hoouna koke mai.
FERD. W. HUTCHISON,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Mar. 3, 1866.
KEENA KALAIAINA,
Dek. 7, 1865.
I ka poe Mahiai, ka poe Hana Lima, a me na kupa o keia mau Mokupuni.
Ua oluolu i ka mea nona ka inoa malalo nei, ke hai aku ia oukou, ua poloai mai o Mons Denoyers Kanikela a Komisina o Farani e noho nei ma ke alo alii o Hawaii nei, i ke aupuni o ka MOI e komo pu aku i ka Hooikeike Nui, na hua o ka Oihana Mahiai a me ka oihana mikiala o na lahui a pau, e kukulu ia ana ma Parisa i ka la mua o Aperila, 1867.
Ke hai aku nei ka mea nona ka inoa malalo nei, e hoomakaukau oukou i na mea ulu maikai o keia Pae Aina, a oukou e makemake ai e hoikeike ia ma Parisa, ma ka Hoikeike Nui i oleloia maluna.
Ma ka aoao o ke Aupuni, ua oluolu ka mea nona ka inoa malalo nei, e malama a hoouna aku i Parisa i na ukana kupono, a oukou i manao ai e hoouna mai mamua ae o ka la 1 o Maraki e hiki mai ana. E pono e hoailona ia o waho penei:
"No ka Hoikeike Nui o Parisa. Hoouna ia mai e———, He kupa no———, Pae Aina Hawaii. Ma ka malama ana a ke Kuhina Kalaiaina." (Ma keia wahi e hookomo ai i ke ano o ka mea i hoouna ia.)
E pono e hoouna mai ka mea nona ka puolo me kekahi palapala, e hoakaka ana i ka mea e hanaia ke pau ka hoikeike ana.
F. W. HUTCHISON,
Kuhina Kalaiaina.
Ke hoike ia aku nei i na mea a pau, e hoouna mai ma ke Keena Kalaiaina na mea a lakou e manao ai e hoikeike ma Parisa, oia hoi, na mea i hana ia ma Hawaii nei. Na moena, a me na kapa maoli o kela ano keia ano, na ihe, na pololu, na lei palaoa, na ahu ula, na uluna o ka wa kahiko, na kua, a me na ie, kuku, na ohe kapala, na waa liilii, na hale liili a-mau o ka uka, na hale liilii pili na hue wai a me na umeke pawehe, na koi kalai waa, na upa niho mano, na lei hulu, na ao uwala, a me na ao maia, a me na mea kahiko o kela ano keia ano a pau loa, i hana lima ia ma Hawaii nei.
Ua hiki mai i o makou nei ka lono, ke hoolilo la kekahi poe o ka malu ulu o Lele, i ko lakou manawa, ma ka pepehi ana i na Kohola.
E KE AU OKOA:—Aloha oe:
Oiai, i keia mau la e kunewa malie nei, a aohe he loihi, a aohe no hoi he mamao loa o na la i koe a hiki mai na la e noho ai ko kakou Ahaolelo, e hooponopono a e imi me ka hoololi ae paha i na kanawai i nihomole, a i pokou, o ko kakou nei pae moku.
Ma na mea i hoopuka ia ma ou la i na la i kaahope ae nei, ua ike ia kekahi mau kumu a ua Ahaolelo nei e noonoo akahele ai. Oia hoi, ke kaohi ana i na kanaka maoli e noho no ma ko lakou mau palena nei. He mea mau no i na la i hala ae nei, mai ka hoomaka ana mai o na moku okohola e lulumi mai io kakou nei, ka hoopapau ana o na kanaka e kepa, a holo aku e alo i na kai anu a me na huihui o na aina i paa mau i ka hau, a no ke aha la ko lakou aa nui ana e kiola aku i ko lakou mau kino iloko o keia mea? No ka nele auanei o kakou nei i ka hana ole? No ka nele auanei o kakou nei na hakina ai ole o ka kakou mau wahi umeke, ko lakou hoopapau ana ma ia mea?
Aole, aole loa, aka, no ke koi hu-a o ko lakou mao manao, me ke ake nui e loaa nui mai ke dala, a pehea la ka loihi o ka manawa e loaa mai ai ia mau wahi dala a lakou i hoomanawanui ai i ke anu o ka Akau, a me na popilikia o ka moana, ma ka alo ana? Ua ike no kakou a pau, a aohe kakou he hoike no ka lakou mau hana, i ko lakou wa e hele ai a hoi mai, aole ma ke kaona wale, aka, aia no hoi ma ke kuaaina kekahi.
Penei na mea e hana ai lakou ma ke kaona. Ke noho ia na kaikamahine ma ke kuaaina, me ka hanai mau ia o lakou e na lau palula i neuneu ae, me he mau ohana bipi la e hoomomona ia'na la no ka hale pepehi holoholona; a ike no paha lakou i ka wa hoi mai a Hale ma me Kimo ma, alaila, ka liuliu iho la no ia e hoi i na kaona, a no keaha ko lakou hoi ana ilaila? No ka mea, ua makaukau lakou no ke kupala ia. Ia hiki ana aku ilaila e kali io mai ana no o Hale ma, o Kimo ma, me ka makaukau pu no o lakou e hoolaulea mai ia lakou, oiai, ua laki ia kikina o lakou, a o ka hui koke aku la no ia io i kela hale kuai pake, mao ae hoi ma kahi kuai lei a iloko aku o kela mau hale inu kope, hala ae ana ua po. Hiki mai kekahi la ae, a hiki hou mai no ua po. A ina pela mau e hana mau ai, ehia la po koe ka ua-ua i ke olona? Aole paha e hala ka pule, a kuai hoopoho aku la ua poe holokahiki la i na paa paina i lilo mai ai ko lakou mau dala, a no keaha ka mea o lakou e hana ai pela? I mea e paa mau ai ka manu iloko o ka puana!
O ka hana ana, iho la ia ma ke kaona, a ma ke kuaaina hoi penei no ia: I ka wa e hele ai ke keiki i ke kai, a he nui paha kona lehulehu, hoohiki iho la kahi o kona mau pilikana, "Hanai no auanei au i kahi puaa a hoi mai oe mai ke kai mai, alaila kalua, nau e ai ka io mua." ka kekahi hoi he mau wahi moa, a mau pelehu paha. Oi hele ua keiki nei i ke kai a hoi mai, i ka hoi ana mai no mahope iho o ka ohi ana o kona uku ka hoi pololei no ia i ke kuaaina, a i ka hiki ana aku, haawi liilii ae la no ia i na wahi dala a pau i na makamaka, a o ke aha iho la kana hana mahope oia wa? O kona kono hou ia no e holo hou i ke kai. A pela mau no ko kakou poe e kono mau ia nei e hele i na aina e, a he hiki mau mai io kakou nei ka lono no ko lakou hana nui, ma na wahi a pau loa e na mano kai, a me na niuhi o ka aina o lakou e hana ai.
Ke lohe ia mai nei, i ke ku ana mai nei o ka moku Hoku Ao, o Harriet Newell hoi i keia wa, ua kipu ia kekahi kanaka ma ka aina Lepomanu Phœnix Island.
Ina he oiaio keia mea i hana ia e kekahi niuhi o ka aina, he olioli loa no kakou e ike i ka hookolokolo pono ia o keia haole ki pu i kekahi o kou mau kawowo e Hawaii nei, a i ku i ka hewa, he ake nui kakou e hoopai ia oia elike me ke kono ana o ko kakou nei mau kanawai i lanakila ole ka hana ino ia o na kanaka Hawaii.
Aka, o ka mea pono i ko'u manao, ua like no ia me ko'u makemake o na la i kaahope ae e hoopau ia ka hookuu ana i na kanaka e kepa ia maluna o na okohola, a me kekahi mau mokupuni e aku, mawaho aku o na palena o Hawaii nei. Ua maikai no ke kanawai i hooholoia, e haawi mai na Kapena moku a me na haku hoolimalima i mau palapala hoopaa no kela a me keia mea e hoolimalima ia ana, aka, o ka oi loa aku o ka maikai o ka noho no ma Hawaii nei, no ka mea, ina paha i kuia kekahi mea i hoolimalima ia a i kena ia paha, me kekahi poino elike me ka make, alaila, o na dala i olelo ia ma ka palapala hoopaa, aole e hiki ia puu dala ke panai ia no ke ola makamae i lawe hoomainoino ia paha e ka hana a ka poe hana ino wale, a ma kekahi mau kuia e ae paha.
Ma keia mea, au i manao wale ai, he mea pono paha ke noonoo malie ia me ke akahai a me ka noiau, oiai, he mea nui no keia ma kona mau helehelena a pau. Ua nui ka hana e loaa ana ia kakou ma ka home nei, me ka auau ole o ka ili ke koekoe e ke ehukai, me ke komo ole iloko o ke anu poniponi o ka Akau, me ka loohia ole paha i kekahi mau poino e ae, a i ole ia, aole e hanainoia mai e na haku hana maluna ae o kakou. He nui ka ai, ke kapa, a he oluolu no hoi me ka pumehana o ka lolii ana iloko o ko kakou mau home nei, i oi pahaneri ae ma kahi a ka poe e paulele nei, no na wahi loaa uuku. He hikiwawe nae ka loaa ana mai, a he hikiwawe no hoi ka lele ana aku maluna o na eheu o ka lealea pau koke.
KAUAKUKALAHALE.
Waipiula, Aperila 3, 1865.
Pane ia Kuokoa.
Aia ma ka Nupepa Kaokoa o ka la 31 o Maraki ua ike ia kana hoolaha ana ma ke akea me he ano henehene i na keiki o Lahainaluna, aole hoi i ko laila wale, kokolo loa aku a Hilo, a hiki mai i Kohala.
Owau kekahi mea e noho nei ma ke kula nui o Lahainaluna o ke kumu nui o ka lawe nui ole o na keiki oia kula o ka nui o na pilikia o ka noho ana ma ia wahi, o ka pilikia ai ka mea i oi aku e lilo mau ana kahi hapaha i kela pule keia pula, aka, o ke dala i loaa mai, mai ka makua mai no ia.
Eia ke aneane nei ka hoike oia kula aia paha ma ka la 8 o Mei pela mai ka lohe a iloko o keia wa, ke hoomakaukau nei na keiki i mau kahiko no ua la la e hiki mai ana nolaila, lilo kahi dala a ka makua i hooili mai ai ia makou.
Eia hoi o na pono a pau o ko makou nei noho ana no ko makou mau makua, ponoi mai no ia he pono no kau hoolaha ana ma ke akea ina ua huli makou i ka makou loaa, eia nae aole no makou malalo o ka malu o ka makua e noho nei. Nolaila he hoopilikia loa aku ia i ka makua ka mea nana e hooikaika mai i wahi dala na makou, e aho makou e hana ma ka mea kupono i ko ka makua makemake. S. K. LAHAINALUNA.
Haina o na ninau a Ioane.
Ninau. O ke Aupuni Hawaii, heaha kona ano i keia wa?
Haina. Ke hai mai nei kekahi o ko'u mau hoa hele kula, he Aupuni Alii malalo o ke kumu kanawai, a ka Moi ke Alii i haawi mai ai no kona lahui kanaka.
Ninau 2. Heaha hoi kona lahui maluna iho o keia wa a kakou e noho nei?
Haina. Ke hai hou mai nei no ua wahi keiki nei he umikumamalua no makahiki. O kona lahui maluna iho ona i keia manawa, a kakou e noho nei, he lahui kanaka ili ulaula, he lahui ili eleele kekahi, a he lahui ili keokeo kekahi.
Ninau 3. He ilihune io anei keia lahui i keia wa?
Haina. Ke i mai nei kau wahi keiki he ewalu no makahiki. Aole waiwai. He lahui ilihune, no ka mea, aohe kekahi kanaka waiwai hookahi ma Hawaii a Kauai, i loaa ia ia ka noho ana me kona waiwai a hana hou ole aku. Elike la me ka haole Pelekane o Kapena Hanamu i holo mai nei maluna o kahi kialua hao, a me kekahi mau haole Amerika no i hiki maanei a e noho nei no paha iwaena o kakou nei.
Ninau 4. Ua naaupo io anei ka lahui Hawaii i keia wa i ko ka noho ana pegana kahiko, wahi a ka Bihopa?
Haina. Aohe olelo a ka Bihopa pela, wahi a ke kauwahi haumana o makou. No ka mea, wahi ana, ina ua olelo ka Bihopa pela, ina la ua hoike a kuhikuhi mai o Ioane i ka pauku a me kahi ana i olelo ai pela.
Ninau 5. O na kumu Puritana Amerika anei ka ka Bihopa i olelo ai?
Haina. Ke ahi mai nei kekahi keiki lolo haumana ano pupule he kanakolukumamaiwa, kona mau makahiki, me ka ninau pu mai, heaha la na mea a ka Bihopa i olelo ai no na kumu Puritana Amerika? Ua hewa ke ao ana a na kumu mua, i ka wa hea la nei olelo ana a ka Bihopa?
Ninau 6. Ua hemolele loa anei o Enelani i ka naauao?
Haina. Ke i mai nei kekahi keiki i holo ilaila, no kona naauao i lilo ai na Aupuni a pau loa ia ia, he ano hemahema ka ninau ana pela, e hele ilaila i ike pono ai. A nohea mai hoi ka naauao o ko na Puritana mua o Amerika ina aole ko lakou wahi i hele mai ai mamua.
Ninau 7. Ua naauao loa anei na panalaau o Pelekane kahi i noho ia e na Hoomana Bihopa?
Haina. Ke i mai nei ke haumana mua aole i hiki mai na olelo hoakaka a ka palapala hoike makahiki a na ahahui misionari ma Pelekane o keia makahiki, aka, ua loaa mai no iloko o ko makou halekula e waiho nei, ka palapala hoike makahiki a kekahi ahahui misionary o ka G. P. G. F. P., no ka makahiki 1861, a penei ka olelo malaila. Ua nui ka hua o ka pomaikai i loaa mai, aka, ua uuku na lima hana. (Palapala hoike makahiki o ka ahahui, S. P. G. F. P. aoao 192.) Aole e emi mai na hoahanau malalo o keia ahahui misionari malalo o ka 500,000. Aole i helu ia ko Amerika poe, Aperika, ina e helu pu ia o Ameriki ma ke ano o kona panalaau kahiko o Pelekane, alaila, ua nui loa ka poe naauao olaila.
Ninau 8. Ua hiaai io no anei na kanaka Hawaii i ka Hoomana o Peleula?
Haina. Olelo ke keiki lolo pupule, aole he Hoomana Peleula ma ka honua nei.
Ninau 9. E hoi hou mai ana anei ka Bihopa i Hawaii nei?
Haina. E pono no e ninau i ko lakou poe oia ano.
Ninau. Aole anei i hilahila ka Bihopa i kana mau olelo wahahee i epa aku nei i na aina e?
Haina. E kakali no oe, wahi a ke keiki lolo pupule, e kakali no oe a hoi mai oia, alaila, ninau aku.
No ka hai ana ina ninau opuu pua rose a Ioane i ninau mai nei ia'u, nolaila, ua hui iho makou me na keiki i kula o ko makou wahi hale kula, e pane i na ninau i waiho mai e wehewehe pono aku. Nolaila e ka Luna Hooponopono, ua lawa paha ka haina no na ninau, he minamina au i ka ui mai ia'u no ke ano o kekahi mau ninau, ka pono loa o ka ninau aku i ko lakou poe.
K. HOLANIKU.
Kawaipiula, Aperila 3, 1866.
He kanikau no Kapena Apiki.
O paiki oe o palanaiki ka uhane o kuu kane,
I hele palamimo aku nei i humua i ka paiki kapa,
I nahae ai nahae aku la i Kuakalia ka hele ana,
Kaa aku la i ka lipo pale ka hoi mai e hoi mai oe e Aka loa,
Ka uhane alohi o kuu kane e noho ana i Hanalailai,
Ka loina apa i kauhale a ka lealea ka leo o ka uhane makakai,
Ke pila mai i ka hale Halauloa ka hale kai Ohinaaukekele,
Kele ka moana i kuu kane ke ala a ke Kuukauleiula,
Kuu aku la kuu kane i ke kai maka upena,
Hele aku la i ke ala muku a Kanaloa laa kuu kane,
He kamaaina no ke kai ke moe la i kona hale Okemilia,
Milia aku la oia ilalo o Hanakea akea ke aloha o kuu kane i hele ai,
Hele aku la ke kino koe mai ke aloha o ke aloha i ke aka la,
Aole ke aloha aia i ke kuilima me kona kukuohi,
Aia la i ke opua makani he makani ke kino o kuu kane,
Ka maka o ka maka o ka uhane o kuu kane kai mau aku la,
Nee kahiko aia la ua imi i ke ala nou ola au i ka minute,
Pau ole i ka helu e helu nei no loko i ke aloha,
Kanaina o kuu aloha i hele aku nei ka loaa ole i ke kau a kau,
Hele aku la kuu kane i ke kai he uhane malihini hou hoi ia,
No ka moana aia ka uhane i ka Opualeimalo,
Iluna o ke kili heihei makani ma ka wa makani,
Ohanakaulua ka lua ia okuu kane i hele ai,
O ke one lauena a Kane nehe owe halulu aku la,
I ka malio o ke ahiahi keehi aku la i ka houpo o ke kai uli,
Wehe aku la i ke ala kai a kaawale malino aku la ke kai,
I kuu kane aole he kane he milimili,
He kamahao he lei no ka wahine Ohai,
Haina mai ana ka lono i muli nei ka hikina mai,
O ka elele o ko kino wailua haohao au kulu honua,
Ka waimaka i kuu kane o oe no ka ia e Lonoapuakau,
Kaulia aku ana ka maka ke aloha i kuu kane,
He kane oe he wahine au hoa ukali no ka na no ka la,
No ke anu me ke koekoe no ke kai aloha a kaua e hele ai,
Hele aku la kuu kane i ke kai malino a Ehu,
Ehu kuu kane kino a ia holo ia i ke kai,
Ea aku la i waena kai hohonu ike aku la au,
I ka uhane o kuu kane ke kani hoehoene la,
I ka ale kualoloa ke owela paha ua malie,
Malie lai malino aku la ua kai la,
Kai aloha a maua i hele ai me kuu kane,
Hele kuu kane i Palaile i Palaile pau ka ike,
Ohewahewa hopu hewa i ke aka o ke kapa,
He lua kau ia i ka paia a he paia ka hale kai no kuu kane,
Kuu kai kaili lawe mea aloha e lawe ke kui i kuu mea aloha lilo,
Ke hea la i kana wahine e Kai e Kai e pau ka ike,
Kau nana ana ia oe nau ia e hai aloha aku la ia,
E kuu makua e, e kuu kane—a.
NUELA KEKAI.
Keoneula, Kapalama, Aperila 7, 1866.
OLELO HOOLAHA.
E IKE IA MA KEIA, OWAU O KA MEA nona ka inoa malalo nei, ua haalele kuleana ole mai kuu wahine mare, oia o
MOOPUNA (w.,)
i ko maua wahi moe, a ua hele aku oia; nolaila, ke papa ia aku nei i na mea a pau loa, mai hoaie mai ia ia, o poho auanei oukou!
JOHN WEINBERG.
Honolulu, Aperila 7, 1866. 51-1m
OLELO HOOLAHA.
OIAI, UA HOOKOHU IA NA MEA NONA NA inoa malalo nei, i mau Luna Hooponopono no ka waiwai o C. C. Harons, o Koolau, Kauai, i make aku nei: Nolaila, o ka poe a pau i aie mai ia ia, ke kauoha ia aku nei lakou, e hookaa koke mai; a o ka poe ana i aie aku ai, e hoike mai lakou i ka lakou mau bila aie, mamua ae o ka la 1 o Mei e hiki mai ana.
E. KRULL
T. H. MARSHALL.
Nawiliwili, Kauai, Mar. 16, 1866. 51-3t
OLELO HOOLAHA.
EIA MALOKO O KA PA AUPUNI MA WAIAwa, Ewa nei, na Lio hele hewa 3, i lawe ia mai, ke ano o ka Lio a me ka hao kuni, malalo iho.
1 Lio kane hulupala, kiko keokeo ke kua, lae keokeo nui, hao akau, S—K. 1 Lio wahine ulaula, kiko keokeo ma ka lae, hao hema, ano e. 1 Lio wahine eleele kuapuka, lae keokeo nui, hao akau, ano e, hema ML, uha mua hema, hao hapala, hao a-i hema, ML.
Ina aole oukou e kii mai a hala na la he 15, ma ka Pa Aupuni ma Waiawa, Ewa nei, alaila, e kuai kuai kudala no au ma ka Poaono, oia ka la 14 o Aperila, 1866, hora 9 o ia la. E like pu me ke Kanawai Kivila.
J. KAHAUOLONO,
Luna Pa Aupuni.
Waiawa, Ewa, Aper. 5, 1866. 51-1t*
OLELO HOOLAHA.
EIA I KA PA AUPUNI I PAUOA NEI, NA Lio hele hewa i laweia mai. E kudala ia ana 1 Lio i ka Poakahi, la 9 o Aperila, Lio kane eleele, ano eha PAE akau. Elima Lio i ka Poaha, la 12 o Aperila, i ka hora 12 o ke awakea.
Poaha.
Lio kane keokeo ano wiwi, I—P akau, VS hema.
" " " kalakoa, JT akau, ano , ema.
" " ulaula, hao ano e, no Kamaka.
" wahie ulaula, hao anoe.
" " keokeo wiwi loa, H akau, MI hema.
Na Lio Hou Mai.
Lio kane ulaula hauliuli nui, JY akau, B hema.
" " lokia, hao ano e.
" " keokeo kuapuka, PK akau.
" wahine eleele wiwi loa, hao ano e.
P. KAAIAHUA.
Luna Pa Aupuni.
Pauoa, Aperila 7, 1866. 51-1t*
KUAI NUI!
—O—
NA AINA MAIKAI!
—MA—
KA MOKUPUNI O HAWAII!
E KUAI KUDALA AKU NO KA MEA NONA ka inoa malalo nei, ma Honolulu, i na aina ma ka Mokupuni o Hawaii, a me kekahi mau aina e ae, i kupono ai ka hookaa ana i na aie e pili ana i ka waiwai o
HON. LEVI HAALELEA,
i ku like ai me ke kauoha a ka Aha i haawi ai i na Luna Hooponopono Waiwai, o ka waiwai i hai ia ae la,
MA KA LA 23 O APERILA,
e hiki mai ana, e kudala ia ai, ma ka hora 12 awakea, ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, ma ke kauoha a na Luna Hooponopono Waiwai, a penei:
KE AHUPUAA O PAPAIKO,
ma ka Apana o Hilo, Hawaii.
KE AHUPUAA O HAKALAU,
ma ka Apana o Hilo, Hawaii.
Na Ahupuaa i hai ia ae la, he mau aina kupono no ka mahi ana i ke KO, no ka hookuu ana i na holoholona, a mau aina wahie maikai no hoi.
KE AHUPUAA O HONAUNAU,
ma ka Apana o Kona, Hawaii. He aina nui maikai, kupono no ke kanu ana i ka
ALANI, KO, a me ke KOFE,
KE AHUPUAA O HONOKOHAU,
ma ka Apana no o Kona, Hawaii. He aina nui loa o ka wahie.
H. W. SWERANCE,
51-2 t Luna Kudala.
$544!
MAKANA GULA NUI!
—E—
KOKUA I KA POE MAHIAI
—O—
HAWAII NEI!
Me kuu ake nui e hoohoihoi i ke kanu ana o ka Pulupulu Si Ailana, mawaena o na kamaaina o Hawaii nei, mai Niihau a ka lae o Kau, a e kokua no hoi i ka poe ilihune, ke manao nei au e haawi aku i na makana manawalea malalo nei, i ka poe e kanu ana a e mahi nui ana i ka Pulupulu, iloko o ka
MAKAHIKI 1866,
mai ka la mua o Ianuari, a ka la hope o Dekemaba, 1866. E haawiia'ku keia mau makana i ka poe e loaa ana iloko o ka malama o Ianuari, 1867.
1.—E uku ia kekahi kanaka maoli e kanu ana i ke "SI AILANA," i na eka he umi a oi ae paha, ke hoohua mai i na paona Pulupulu he 10,000 a oi ae, mai Ianuari 1, a hiki i Dekemaba 31, 1886, i ka makana gula, - - - - - $200.
2.—O ke kanaka e hooulu ana i ka Pulupulu i emi iho na paona malalo o ka ke kanaka mua, alaila, e loaa ia ia ka makana gula, - - - $100.
3.—O ke kanaka e hooulu ana i ka Pulupulu i emi iho i ko ke kolu, e loaa ia ia ka makana gula $50.
4.—O ke kanaka e hooulu ana i ka Pulupulu i emi iho i ko ka ha, e loaa ia ia ka makana gula, $40.
5.—O ke kanaka e kanu ana i ka Pulupulu i emi iho i ko ka lima, e loaa no ia ia ka makana gula, $30.
6.—O ke kanaka e kanu ana i ka Pulupulu i emi iho i ka ke ono, e loaa no ia ia ka makana gula, $20.
7.—O ke kanaka e kanu ana i ka Pulupulu i emi iho i ko ka hiku, e loaa no ia ia ka makana, He Wili Pulupulu.
8.—O ke kanaka e kanu ana i ka Pulupulu i emi mai i ko ka walu, e loaa no ia ia ka makana, He Wili Pulupulu.
9.—O ke kanaka e kanu ana i ka Pulupulu i emi mai i ko ka iwa, e loaa no ia ia ka makana, 4 buke Kuokoa, i humuhumuia a paa.
10.—O ke kanaka e kanu ana i ka Pulupulu i emi mai i ko ka umi, e loaa no ia ia ka makana, 4 buke Kuokoa, i humuhumuia a paa.
NA RULA O KA MAKANA ANA AKU.
RULA 1. —O keia mau makana a pau, e haawi ia i ka poe i loaa iloko o Ianuari, 1867.
RULA 2. —Na ke kanaka wale no nana e mahi i ka ka Pulupulu, ia ia wale no e loaa aku ai ka makana, aole ka Pulupulu a kekahi mea e ae i kanu ai.
RULA 3. —Aole e loaa aku kekahi o keia mau makana aia he Kanaka Hawaii, (koe na haole.)
RULA 4. —O na Pulupulu a pau loa, i loaa ai keia mau makana, e kuai mai lakou ia'u, a na'u no e malama pono i Buke Hooponopono no na paona a kela mea keia mea i kuai mai ai.
RULA 5. —Ina elua a ekolu kanaka paha, i lawe mai i na paona he Umi Tausani a keu, e haawi ia aku no ka makana mua i ka mea nona na paona i oi ae, a o ka mea malalo iho e loaa no ia ia ka makana elua, a pela aku.
Nolaila, e o'u mau Makamaka mea aina, e ala ae oukou; a e hooikaika nui oukou, e hana pauaho ole, a mai hoopalaleha, no ka mea, e loaa auanei ia oukou na makana maikai. O ka poe i hana hooikaika me ke akamai, e loaa no ia lakou na makana maluna ae nei.
O ka poe e makemake ana i na Hua Pulupulu Hou e kanu, mai Kaletona Hema mai, e loaa no ia lakou ma ko'u Halewili Pulupulu, aia ma ka Hale Leta.
47-1 a m. H. M. WINI.
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O OPAOPAO (W.)
No ka mea, ua noiiamai ka Mea Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Charles R. Bishop, no ka hooiaio i na palapala kauoha o Paopao (w.) no Koolaupoko, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 11 o Aperila, i ka hora 11 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Mar. 29, 1866. 50-2t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, NA mea kuleana iloko o ka waiwai o John H. Kaiheekai, o Lahaina, Maui, i make aku nei, o ka poe i aieia, a pili kino, a pili paha ma kekahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho, imua o ka Mea Mahaloia, A. M. Kahalewai, ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua, ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, i ka Poakolu, oia ka la 18 o Aperila, e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa e hooponopono ia ka moowaiwai a William Ap. Jones, a me Mrs. Kaiheekai, na luna hooponopono waiwai a ka mea i make; a e hoike mai i kahi kumu, ina he kumu oiaio ia, i ole e hookoia ua moowaiwai la, a e hoopau ia ka laua oihana.
A. M. KAHALEWAI.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Maraki 27, 1866. 50-3t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KANEAKAKE (K.)
No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Kalaheo (k,) no ka hooiaio i na palapala kauoha o Kaneakake (k,) no Koolauloa, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 14 o Aperila, i ka hora 11 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia Palapala Kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. Wm. HUMPHREYS.
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Mar. 29, 1866. 50-2t
OLELO HOOLAHA.
O MAKOU, O NA MEA NONA NA INOA malalo iho nei, ke papa aku nei makou i na mea Bipi, Lio, Miula, Hoki, PUaa, aole e hele wale maluna o ko makou mau aina kuleana ponoi, e waiho nei ma Kauaula, i Lahaina, Maui, ina e loaa i ko makou Luna, e uku no $1.00.
M. Ihihi, Kamananui, Kaaeae, Waiholua, Kaiama, Makakapu, Opunui, Ahaula, Waihoioahu, Pai, M. Makalua, Kainuawa, Kaaea, Paupau, Hanapono, Uleulekeahi, Hina, Kuaumoana, Kuikaalele, Kalawaia, Makaike. S. W. NAILIILI.
Kakauolelo.
Puehuehu, Lahaina, Mar. 12, 1866. 48-1m*
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KAIKAINA (W.)
No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Naua (k,) no ka hookohu ia ia i luna hooponopono waiwai o Kaikaina (w,) no Honolulu, Oahu, i make aku nei. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 21 o Aperila, i ka hora 11 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Aperila 7, 1866. 51-2t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O PAELE (K.)
No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Kekoanui (w,) no ka hookohu ia ia i luna hooponopono waiwai o Paele (k,) no Waiki, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 21 o Aperila, i ka hora 11 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia hoi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Aperila 7, 1865. 51-2t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOI IA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Kalani k., e hooiaio ia ka palapala kauoha a Malaekahana k., o Lahaina, Maui, i make aku nei. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 25 o Aperila, e hiki mai ana, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka manawa e hoolohe ai ka oiaio o keia nonoi ana, a me na mea kue i hoikeia mai, aia ma Lahaina, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana elua.
Lahaina, Mar. 31, 1866. 51-3t
OLELO HOOLAHA!
Ke kauoha ia aku nei na Luna a pau o ka Nupepa "KE AU OKOA," e hooili mai ma ka lima o ka Luna Pai, o J. H. Black, i na dala a pau loa, a ia ia wale no, aole ia hai, oia hoi na dala no ka lawe pepa, na olelo hoolaha, na kanikau, a me na mele; aole hoi e ae ia kekahi palapala hookaa ke ole i kakauia ma kona inoa mai keia manawa aku, e kapaeia no. MA KE KAUOHA.
Keena Oihana, Aukake 22, 1865.
Makemake i kanaka hana.
Ke makemake nei au e Hoolimalima i mau kanaka hana ma ka mahina Ko ma Halawa i e umi kanaka, i eono malama e noho ai. E haawi no au i ka uku kupono, me na dala ohi mua. KIMO PELEKANE.
Honolulu, Mar. 3, 1866. 46-1m
HE MAU PAPALE NANI HOU LOA!
I O'U MAU HOA PUNI NANI, A MAU MEA hou, ke hai ia aku nei, ua loaa mai ia'u he mau
PAPALE HOU MAIKAI LOA!
A ME
NA LIPINE ANO MAIKAI LOA!
no ke kumukuai haahaa, mai ka $1.50, a hiki i ka $10.00. E hele mai a e wae i ko oukou makemake, e kipa, he wahi oluolu no e luana ai.
M RS. J. H. BLACK.
Alanui Papu, Honolulu, Oct. 27, 1865. 28-
OLELO HOOLAHA!
—A KA—
AHAHUI HOOHOLO MOKU MAOLI KULOKO.
O KO HAWAII NEI PAE AINA.
No ke kuia ana mai nei o ka Mokuahi KILAUEA, i ka poino, nolaila, o
KA MOKU KUNA HOU,
—KA—
"ONWA RD,"
LAM BERT, ke Kapena,
E holo mau ana ia i Kawaihae, a e ku ana ma Honoipu, ke malie kupono.
Kekahi Moku Kuna o ka Ahahui,
—KA—
"AL BERNI,"
E holo mau ana keia moku i Hilo, a e ku ana ma Lahaina a me Honoipu, i keia la, (Poakahi,) ma ka hora 4 ahiahi. He moku paa a maikai loa keia, kupono no ka poe ohua.
Ka uku o ke keena Kapena, he $10.00, o ka holo ana aku, a he $10.00, no ka hoi ana mai.
KA MOKU KUNA
"ANNIE LAURIE,"
I HANA HOU IA IHO NEI A PAA pono, e holo mau ana ia i KOLOA a me WAIMEA, a hiki i ka wa e paa pono loa ai.
KA MOKU KUNA
"NE TTIE MERRILL,"
E holo mau ana ia mai Honolulu aku nei, a i Lahaina a me Maalaea.
N. B.—Ina ua poino loa io ka Mokuahi KILAUEA, e hooholo koke ia ana no kekahi mau Mokuahi hou, e kupono ana i keia mau mokupuni, i ka wa pokole.
No na mea e pili ana i keia mau moku, e ninau no ia CAPT. FRANK MOLTENO,
a ia JANION, Green & Co.,
33- tf Agena H. S. & G. I. I. N. Co.
NA LAKO HALE!
—UA—
HIKI MAI NEI,
—KA—
MOKU PAPA O MAUA, OIA
—O—
"MAUNAKEA!"
A ua makaukau maua e kuai aku me na kanaka mai Hawaii a Kauai, i na Lako Hale, eia:
PAPA KALAKALA KEOKEO,
PAPA KALAKALA ULAULA,
PAPA HOLE I ME 1 ¼ INIHA,
PAPA KEPA,
AAHO.
Papa Hole Ulaula,
Papa kahiia, keokeo me ulaula,
Laau, 2x3 2x4 2 ½ x5 3x3 3x4
3x6 4x4 4x8 6x12
Pili kila me ulaula,
Pine, Pa.
OLEPELEPE,
PANI PUKA,
ANIANI,
KUI,
LAKA,
AMI,
PENA,
AILA.
&c., &c., &c., &c., &c.
KAMUELA A ME KIMO PELEKANE.
Honolulu, Mar. 15, 1866. 48-tf
ANOAI A KA MANAO!
OWAU O KA OUKOU KAUWA, KE KAHEA aku nei au i na
KEIKI PUNI NANI,
o na Kaiaulu o Hawaii nei, e kipa mai, e wae, e kilohi, no oukou iho, i na lole hoeha puuwai, o na opuu pua rose ma ko'u Hale Humuhumu Lole, oia hoi o
ANOAI A KA MANAO,
ma ke Alanui Nuuanu, ma ka Hale Humuhumu Lole mua o FISCHER, aia ilaila na lau Ahihi kahi i haiamu ai. H. L. BAUMEISTER.
Mea Humuhumu Lole,
Honolulu, Mar. 15, 1866. 48-6m*
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, O KEla ano keia ano, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ke hookapu aku nei au i ko'u mau Apana aina ekolu, e waiho la ma
KALIHI, HONOLULU, OAHU,
ua hookapu ia na holoholona a pau, aole e hele wale maluna o ko'u mau Apana aina i olelo ia maluna, ina e komo ka Bipi, Lio, Hoki, Kekake, e uku no $1.00 no ke poo hookahi. O ka Puaa a me na mea like me ia, $0.50 keneta no ke poo hookahi. A ina e hoopoino i na mea kanu, e uku no e like me ka nui o ka poino. O ka mea kue i keia mau olelo, e hana o au e like me ke Kanawai. Owau no, JOSE ARAISA.
Kalihi, Honolulu, March 29, 1866. 50-2t*
OLELO HOOLAHA.
O MAKOU O KA POE HUI HOOLIMALIMA kula o Waieli, i hoolaha ia ma ka pepa uliuli o na kai ehiku o Doratila. Ke papa aku nei, a ke olelo aku nei i na makamaka o na ano a pau, e malama i ko lakou mau holoholona, oia hoi na Bipi, Lio, Hoki, Iakake, Hipa, Kao, Puaa, mai keia la aku, a hiki i ka la pau o Aperila e hele aku nei. Koe na mea kula, e like me makou, ke kue ole mai.
Na KA POE HUI.
Waieli, Ewa, Oahu, Mar. 24, 1866. 49-3t*