Ke Au Okoa, Volume I, Number 52, 16 April 1866 — Page 3
MA KE KAUOHA.
Olelo Kahea.
O MAKOU O KAMEHAMEHA V., MOI o ko Hawaii Pae Aina, ma ke ahonui o ke Akua, ua oluolu ia Makou,
KE KAHEA
ana aku, e like me na mea i olelo ia ma ko kakou Kumukanawai, e halawai ana na Hoa o ka Ahaolelo o ko Makou Aupuni, ma ka Hale Hookolokolo, ma ko Makou Kulanakauhale Alii ma Honolulu, no ka hooko ana i na Hana ku i ka Lehulehu, ma ka hora 12 awakea, i ka la 25 o Aperila, M. H. hookahi tausani ewalu haneri me Kanaono kumamaono.
Haawi ia malalo o ko Makou lima, ma ko Makou Hale Alii, ma Honolulu, i keia la 7 o Maraki, M. H. hookahi tausani ewalu haneri me kanaono kumamaono, a i ke kolu hoi o na makahiki o ko Makou noho Alii ana.
KAMEHAMEHA V,
Ma ke kauoha a ka MOI.
FER D. W. HUTCHISON.
O ka poe a pau a ka Papa Ola i aie aku ai, oia hoi ka Halemai ma Kalihi a me Molokai, ke noi ia aku nei lakou e hoike mai i ka lakou mau bila aie, ma ka la 31 o Maraki e hiki mai ana, ma ke Keena hana o
T. C. HEUCK.
Kakauolelo o ka Papa Ola.
Ke noi ia aku nei ka poe hana aupuni, a me kekahi poe e ae i hiki mai ka manawa e hookaa ia aku ai ka lakou mau dala, ma ka la 31 o Maraki, e kii mai i ko lakou mau uku ma ia la, a me kekahi mau la e ae e pili koke ana i ua la la, i mea e hiki ai i keia Keena ke hooponopono koke i na Buke.
Ma ke kauoha a ke Kuhina Waiwai.
G. WUN DENBERG,
Luna Buke Helu.
Keena Waiwai, Ma r. 1, 1866.
O na poe lepera a pau ma ka Mokupuni o Oahu, i hai ia mai i ka Papa Ola, a i nana ia, a malama ia; a me kekahi poe e ae hoi i loohia i ka mai lepera i hai ole ia mai, a i nana ole ia hoi mamua, e pono lakou e hai mai i ka mea nona ka inoa malalo nei; a ina paha ua ike kekahi poe, i kekahi poe i loaa i ka lepera, e pono e hai mai.
T. C. HEUCK,
Kakauolelo o ka Papa Ola.
Ma keia ke kahea hou ia aku nei ka poe Mahiai a me ka poe hana lima, a me kekahi poe e ae e ke Kuhina Kalaiaina, ua pau ka manawa i haiia ai no ka hoouna ana mai i na mea e hoouna aku ai i ka Hoikeike o Parisa, no ka M. H. 1867, ma ka la mua o keia mahina, a ke hai ia aku nei nae, ina he poe kahi i koe e manao ana e hoouna mai i ka lakou mau mea, e pono e hoouna koke mai.
FERD. W. HUTCHISON,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Mar. 3, 1866.
KEENA KALAIAINA,
Dek. 7, 1865.
I ka poe Mahiai, ka poe Hana Lima, a me na kupa o keia mau Mokupuni.
Ua oluolu i ka mea nona ka inoa malalo nei, ke hai aku ia oukou, ua poloai mai o Mons Denoyers Kanikela a Komisina o Farani e noho nei ma ke alo alii o Hawaii nei, i ke aupuni o ka MOI e komo pu aku i ka Hooikeike Nui, na hua o ka Oihana Mahiai a me ka oihana mikiala o na lahui a pau, e kukulu ia ana ma Parisa i ka la mua o Aperila, 1867.
Ke hai aku nei ka mea nona ka inoa malalo nei, e hoomakaukau oukou i na mea ulu maikai o keia Pae Aina, a oukou e makemake ai e hoikeike ia ma Parisa, ma ka Hoikeike Nui i oleloia maluna.
Ma ka aoao o ke Aupuni, ua oluolu ka mea nona ka inoa malalo nei, e malama a hoouna aku i Parisa i na ukana kupono, a oukou i manao ai e hoouna mai mamua ae o ka la 1 o Maraki e hiki mai ana. E pono e hoailona ia o waho penei:
"No ka Hoikeike Nui o Parisa. Hoouna ia mai e———, He kupa no———, Pae Aina Hawaii. Ma ka malama ana a ke Kuhina Kalaiaina." (Ma keia wahi e hookomo ai i ke ano o ka mea i hoouna ia.)
E pono e hoouna mai ka mea nona ka puolo me kekahi palapala, e hoakaka ana i ka mea e hanaia ke pau ka hoikeike ana.
F. W. HUTCHISON,
Kuhina Kalaiaina.
Ke hoike ia aku nei i na mea a pau, e hoouna mai ma ke Keena Kalaiaina na mea a lakou e manao ai e hoikeike ma Parisa, oia hoi, na mea i hana ia ma Hawaii nei. Na moena, a me na kapa maoli o kela ano keia ano, na ihe, na pololu, na lei palaoa, na ahu ula, na uluna o ka wa kahiko, na kua, a me na ie, kuku, na ohe kapala, na waa liilii, na hale liili a-mau o ka uka, na hale liilii pili na hue wai a me na umeke pawehe, na koi kalai waa, na upa niho mano, na lei hulu, na ao uwala, a me na ao maia, a me na mea kahiko o kela ano keia ano a pau loa, i hana lima ia ma Hawaii nei.
Olelo pane ia J. H. Makaikai.
E KE AU OKOA E; Aloha oe:
Aia ma kou papale mahiole kalali, o ka la 26 o March, Buke 1, Helu 49, ke kukulu manao ana a J. H. Makaikai, no na mea e pili ana i ka "hoike kula ma Kaanapali."
A ma ka hapa hope loa o kona kukulu manao ana, ua ike iho au i kana ninau, a penei no ia: "Ia wai o keia mau kumu e pono ai ka uku oi aku?" A ma ko'u hoomaopopo ana i keia ninau, ua ike lea ia ka hoino holookoa ana o J. H. Makaikai ia M. L. Kuamoo kumukula o Kahakuloa, oiai hoi, ua hoike mai nei o ua o J. H. Makaikai i ka huina o na dala, o kela kumu, keia kumu, a ua maopopo o L. Kuamoo ka mea i oi aku ka haawina ia mai e ka Lunakula imua o kona kumu e ae; oia ke kumu o keia ninau hoino a J. H. M. a eia kekahi mea e maopopo ai ka hoino maoli o J. H. M. ia L. Kuamoo kumu o Kahakuloa.
He keu ka oleloa o na wahi keiki o keia mau kula, i ka la hoike.
Ua ike ia ma ia mau olelo a J. H. M. ka hoike ana mai i ka uuku loa o na haumana o ke kula o Kahakuloa, i hiki aku i ka la hoike ma Kaanapali.
He keu hoi oe a ko hoohalahala wale iho no i ka uuku o na haumana o Kahakuloa i hiki mai i ka hoike, me ka maopopo no ia oe o ka loihi ke kumu o ka hiki nui ole ana aku. Pehea la e hiki pono ai i na haumana a pau o Kahakuloa ke hele aku i Kaanapali, oiai hoi, he 20 mile a keu ke kaawale mai Kahakuloa aku, a kahi e hoike, a ke i mai nei no nae oe, "he keu a ka oleloa." Manao au o ka Lunakula paha, ke kupono loa ke hele aku i Kahakuloa, aole hoi o na haumana, nolaila, e olelo mai no oe he keu ka Lunakula i ka molowa e hele kino aku e hoike pakahi i na kula ma ko lakou wahi iho, a hoomaunauna wale i ke dala o ke Aupuni i na kumu uuku o na haumana, aka ea, aole au e hoahewa aku ana i ka Lunakula, no kona hana ana pela oia hoi ke mea Hanohano P. Nahaolelua, no ka mea, ua hele no paha kela mamua e hoike a ike maka i ka nui o na haumana, a ike maka i ko lakou makaukau, o ke kumu ia o ko lakou hooi ana 'ku i ka uku o kekahi kumu e aho no e paulele ka lehulehu i ka pololei o ka hana o keia luna kiekie o ke Aupuni mamua o ka ae wale i ka pololei o na olelo kukahekahe a J. H. Makaikai wale i hoopuka iho nei, ma ke AU OKOA. A no keaha la hoi oe i huna iho ai i kou inoa ponoi, a kau mai nei oe i kou inoa kapakapa i na he oiaio kau. "Kau i kapakai ka mea haku ole." Me ke aloha i ka Luna Hooponopono.
P. KALUNA.
Papohaku, Wailuku, March 30, 1866.
Pane ia William B. Heluhelu.
Ua ike iho nei au a me lakou nei ae hoi i ka pane kohu ole a William B. Heluhelu, i hoopuka ia ma KE AU OKOA o ka la 27 o Novemaba, nona ke poo e kau ana maluna, penei. ''Ia B. Luakaha a me I. Kaimiola." A i kuu nana ana i kona kumumanao a heluhelu pono hoi, ua ike au i ka ikaika loa o kana olelo pane ia B. Luakaha mamua o kona manao e pane aku ia I. Kaimiola, a o ko William B. Heluhelu kau paona kapakahi keia i ike ia, ua kau hoi kela maluna. Ia B. Luakaha a me I. Kaimiola, a i ke kakau ana nae o kona manao pane malalo iho, me he mea la he ihe a he kui kana e pahu ana i ka iwi hilo o B. Luakeha; aole nae malaila ko'u manao nui e pane aku ia oe, aia ma kahi au e olelo ana penei : "Aole no auanei oe i ike e B. Luakaha, o ka hoomana au e ku la, he hoomana no ia no ko ke ao nei, aole mai ia Iesu mai, pela no ko Enelani hoomana, no Heneri VIII laua o Alisapeka i kukulu, aole na Iesu mai, pela no o I. Kaimiola, aole na Iesu i kukulu i keia mau hoomana, oia no ka! kou hoike maka o ka Baibaia.''
E! e akahele oe i ka hoolilo ana mai i ka Baibala i hoike nou, ke kue mai nei ka Baibala ia oe la. E nana aku oe ma Mataio 16:18 a hiki aku i ka 19, a, aia mahea oia mau pauku ke kukulu ole ia ana o ka Ekalesa maluna o Petero, oia hoi ua Ekalesia la a B. Luakaha e ku nei, e nana hou iho oe ma Ioane 21: 15 a hiki aku i ka 17, a mahea hoi o ia mau pauku kou hoike au e liki paupaka mai nei, he hoike kou aia ka! iloko o ka Baibala, a me ke kauoha ole ia ana mai o Petero e hanai i na hipa a me na keiki hipa, e hai mai oe i kou hoike iloko o ka Baibala i akaka ae ia'u, a me lakou nei ae hoi; a e kiei ae hoi oe ma Timoteo 3:15, a, aia mahea oia pauku ke kue ana i ka oiaio o ka Ekalesia a Iesu i kukulu iho ai maluna o Petero, a lilo iho i Ekalesia oiaio ole? A aia hoi mahea kou hoike malaila, e halo hou aku oe ma Epeso 5: 27, i pau pono ke keae ou mau maka, a penei ka olelo ma ia pauku. "I holilo mai ai oia ia ia nona iho i Ekalesia nani, aole ona wahi paumaele, aole hoi minomino, aole hoi kekahi mea like, aka, he hemolele ia a me ka hala ole." Aia ka Paulo la; mahea iho la hoi kahi i kee a me ke kuapuohu ana o ka Ekalesia Katolika au i haanou mai nei, ua kekee, ua kuapuuaohu; ua mimo pane kai ole ka hele pololei ana mai o ka Ekalesia Katolika mai ia Iesu mai a hiki i keia wa, a pela aku no kana hele pololei ana a hiki i ka wa pau ole.
Pela ka lana maikai ana o ko'u manao no ka Ekalesia Katolika; a ke i mai nei o Paulo ma ua pauku la, aole hoi kekahi mea like, aka, ua hemolele ia me ka hala ole, a hoomanao io ae la au i keia mau wahi hua mele o ka wa kahiko penei:
"Aole mea e like ai o kukui ilipuupuu me kukui ilinakakaka,
Me he mea la ua inu i ka awa ka mahuna o kukui o lihue la—e, aole e like."
Oia hoi, aole e like aku o William B. Heluhelu me ka Ekalesia a Iesu i kukulu iho ai maluna a Petero, ka nani a me ka uwene, ka Ekalesia hoi a Paulo i kaena nui ai; a eia hoi keia. Ina aole ka Ekalesia Katolika ma ia Iesu mai? A owai ka Ekalesia mai ia Iesu
mai a hiki i keia wa? Nowai i malama i na buke hoonaauao i ka wa aole i hanau o Heneri VIII., e hai koke mai oe. Ke hooki nei au maanei i ka'u olelo pane ia oe, me ka lana no nae o ko'u manao, a i pane hou mai oe, e pakui aku no au i ko auwae me ka hamare oolea loa. No ka Lunahooponopono o KE AU OKOA ko'u aloha, a me na keiki kane hoolai lawe i na hua kepau ka iini. Aloha oukou. P. K. MOO.
Wailuku, Maui, Mar. 17, 1866.
I ka hanauna hou.
E KA LUNA HOOPONOPONO; Aloha kaua:
Ua hoouna aku au ma ke ahonui o kau nupepa i na la i kunewa hope ae nei, he mau olelo i ka hanauna opiopio o ko kaua lahui Hawaii nei, e pili ana no ko lakou pomaikai, a ano, ke hoouna hou aku nei no au i mea na lakou e noonoo ai me ke akahele, a oia hoi keia, "E malama pono i kou makuakane a me kou makuahine, i loihi ai kou mau la maluna o ka aina a ke Akua i haawi mai ai nou.
E ke kaikamahine a me ke keiki kane opiopio, mea paha, ua hahai mai ko olua mau makua hiapule ia olua, i keia mea, a mea paha, ua kilohi iho ko olua mau maka palupalu maluna o na aoao o ka Buke Nui, a ua kapae ae paha olua ia mau mea ma kahi e. Aka, ina nae olua e ike iho i keia mau wahi lalani pokole, ke kono ae nei au e huli hou a noonoo nui ia mea, oiai, he mea nui loa ia iloko o keia ola ana.
I keia mau la, ua lohe au i ka olelo a kekahi mau keiki ma ke alanui, "Ka! huhu maoli ka hoi ka'u mau wahi elemakule ia'u, i kuu hele a po ka la i ka panapana hua. Huhu wale mai no e huhu ai, ina nae e huhu hou mai ia'u e, holo ana au i ka moku, i kapena boy."
I kuu lohe ana i keia mau olelo i hai ia ae la maluna, hu mai la ka manao iloko o'u, malia paha, ua kau pu ia mau manao maluna o kekahi o kuu mau hoa'loha opiopio e ae, nolaila, ua kono ia mai au e kamailio hou aku ia oukou. O ke keiki kane a kaikamahine paha e kamailio pu ana me ia, a manao kue paha i na olelo ao maikai a kona mau makua, ke i ae nei au, e kaaw ana no ia keiki kane a ia kaikamahine paha, i kona ohana, no ka mea, o ka ulu o na manao ino iloko o ke keiki kane a kaikamahine paha, he hoailona ia no ka manao kipi i kona mau makua.
Mailoko mai ou e ka mea opiopio i hilinai nui ai ka mahuahua a me ka nui o ka lahui. Ua aie nui kou ola ana i keia oa, i ka hanai a me ke alakai ana a kou mau makua. Ua luhi kou mau makua ia oe i ke koko ana a me ka hoomanawanui ana i ke kuakoko. I kou wa i puka mai ai mai ka opu mai o kou makuahine, a leha ae kou mau maka nawaliwali e nana i ke olinolino o ka malamalama, ua nana nui kou makuahine ia oe. I kou wa e pololi ai, a hoouna ae kou wahi leo palupalu i ka uwe ana, ua ike mai la kou makuahine i kau mea e makemake ai, a haawi mai la kela i na waiu o kona umauma, na kou mau wahi lehelehe opiopio e omo, i na ai kou uwe ana.
Ia oe i makili ae ai i kou mau la opiopio, a loohia paha oe i ka mai o kekahi ano, ua kiai makaala loa kou makuahine ia oe, iloko o kou kau o ka popilikia. I kou wa e ike ia ai, ua kupono oe no ka hoonaauao ia ma na mea o keia noho ana, ua hoouna kou mau makua ia oe e hele i ke kula. Aole i loaa wale mai ia oe ma na ao ana a ke kumu aka hoi, ua okomokomo pu mai no kou makuahine i na olelo maikai iloko ou.
Aole wale no o kou makuahine kai luhi hookahi ia oe, aka, o kou makuakane pu kekahi. Ina oe e hui ana me kou mau hoa'loha opiopio, o na lealea o na la pokeo wale, aia hoi kou makuakane i kai o Pukaka, e hoomanawanui ana i ka olokaa ana i na pahu, a no ke aha? I mea e kupaku aku ai i ke kilinahe mai kou opu aku e ka mea opiopio. Aia kou makuakane iloko o ke poho o ka loi, i ka wa au e hiamoe ana, mamua ae o ka makili ana o ka la. Aia hoi oia e hanu ana ma kela wahi keia wahi, i mea e loaa ai ka hana, a ola kou umauma naha e ka mea opiopio. Aia oia ma ka uapo, me na pulima lole ona i uluulu ia iluna, e kakali ana o ka mea ia mai e kekahi haku hana, i mea e hoaahu ai i ke olohelohe o kou kua.
O keia mau mea, a he nui wale ae no kekahi mau mea e ae a kou mau makua ponoi i hana ai, aole no ko laua pomaikai, aka, no kou a me kou makuahonowai. Nolaila, e ka hanauna hou, e malama i na oho hina o kou mau hapauea, o iho auanei lakou ilalo o ke kae o ka lua me ka hoino ia, oiai, mai kou wa i hoomaka mua ae ai oe e wehe i kou mau maka, a hiki i ka wa e loaa ai kau, a hiki aku paha i kou iho ana aku i ka luakupapau, aole nae he waiwai o keia honua au e noho nei, e hiki ai ia oe ke hookaa i kou mau makua.
O kou mau makua, e pono oia ka lua o ka manao nui iloko o kou umauma. O kou Akua ka mua, a o kou mau makua aku ka manao alua, a o ka aina ponoi ke kolu. Ke ole oe e hiipoi mau i keia mau mea, aohe i oi loa ae kou maikai mamua o ka mea nona na wawae eha. He hiki no ia oe ke olelo aku i ka malihini e i hana lokomaikai a oluolu mai ia oe, he makua ia nou, no ka mea, ua aie oe ia ia no kana mau hana maikai. He hiki no ia oe ke loaa na lealea, na hanohano, na waiwai a pau loa o keia honua. He hiki no ia oe, ke loaa na hoalauna maikai, he tausani a tausani paha, aka o ka makua, aohe e loaa i na wa a pau, a nolaila ka'u ia oukou a pau e ka hanauna hou, "E malama i kou makuakane a me kou makuahine, i loihi ai na la ma keia honua!" KAUKA HOLAUIKU.
Waipiula, Aperila 10, 1866.
E liuliu e na hoa lawe Nupepa.
E KE AU OKOA E :—Aloha oe.
Auhea oukou e kuu mau hoa ma ke kulana ili hookahi: e noho ana mai Hawaii a hala loa aku i Niihau, oiai, e noho ana kakou malalo o ka malu o ke kanawai o ko kakou "Moi Ilihia Kapuaiwa Kamehameha V." A ka malu hoi o ka mea kiekie ma ka lani. "Nona na hua e kau hoolai ae la maluna," ma ke poo o keia kukulu manao, "E liuliu e na hoa lawe Nupepa." Ke kokoke mai nei ka Buke 2 o KE AU OKOA o keia makahiki. E naue hele ae ma na apana kuaaina o kakou nei, no ka mea, ua hala hope ae nei ka M. H. 1865 o kona kaikuaana no ia, a o ka M. H. 1866 keia e holo nei.
Naloila ea, e ahonui e na hoa i ka lawe ana i ko kakou Nupepa, o ka makahiki keia e ike ai kakou ina mea ulele uleu hoi o ka Ahaolelo na pono kaulike o ko kakou noho ana lahui holookoa. A e ike ai no hoi ina hunahuna materia hoi o na aina e. E lawe hoolailai ana i ka ono a ka manaolana hauoli makemake Nupepa.
E hoomalule ana i na kaomi pumehana o ko kakou puuwai puni Nupepa. Nolaila, ke kuupau aku nei au keia hoa lawe Nupepa, o na pali hauliuli o Kahakuloa nei. I ka manaolana paipai ina hoa o keia mau kai ewalu. E ku like mai kakou a pau a kilohi iho i ka Nupepa KE AU OKOA ko kakou kukini mama e lele pulelo ana iwaena o keia mau mokupuni Hawaii aole hoi ia e nalo aku. Ina e nui ka poe e lawe ana i keia malihini hou, me ka hoopulu ana ina lepo momona a ulu ohaha ai na mea kanu o kona kihapai oia hoi elua dala no ka makahiki hookahi.
O ka mea e manaolana ana a hauoli ina leo paipai maluna ae nei a ko oukou hoa?
E loaa no ia ia ka pomaikai kuloko o keia noho ana lahui. Elike me na manao hoolana, a hoohauoli hoi o S. W. Nailiili, o Puehuehu, Lahaina, i Maui nei, e kahea ana ina hoa mai Hawaii a mape aku i Kauai; e lawe i ke AU OKOA me ke kanalua ole iho o ka manao, i hoikeia ma ka Buke 1, Helu 29 o ke AU OKOA o ka la 27 o Oct, M. H. 1865 i kaahope aku nei.
Pela i lana mai ai ia'u i ka po a me ke ao me he ipo la e hoali ana ma na welau o ke aloha nui! Ua oki au maanei la!! Ke pa mai nei ka welau makani moae o kuu aina nei. Ke ani peahi mai la o Puukoae i ka malie, ke olokaa ia la ka pokaa kepau a na keiki ulele hoi o ka Hale Pai. Me ke aloha no i ka Luna Hooponopono o ke AU OKOA, owau no o L. K. KAMAKEA.
Alele-home, Kahakuloa, April 4, 1866.
Pane i na keiki o ke Kuokoa.
E KA LUNA HOOPONOPONO; Aloha oe:
E oluolu oe e haawi iho i wahi kaawale o ko kakou nupepa, i pane aku ai au i na wahi keiki o ke Kuokoa, no ka mea, ua ike iho au ma ke Kuokoa o ka la 31 o Maraki, i hala iho nei, i kekahi ikamu, nona ke poo e kau ana penei: "Hauhili no hoi ua naauao." A no ia mau hua ka'u i makemake ai e pane aku i na wahi keiki o ke Kuokoa.
Ke manao nei au, aole i pono ka laua hoopuka ana ma ke akea, i ka holo ana o kela keiki i Alika, no ka mea, ua ike no paha ua keiki la, aole e hiki ia ia ke hoomau i ka hele ana i ke kula o ka Punahou, oiai, aohe mea nana e kokua pono ia ia i ka hele ana i ke kula, e i mai paha auanei ua mau hoa kula nei o ua keiki la, "Nawai hoi ka ole o ke kokua, no ka mea aia me ka haole kahi i noho ai, a na ka haole e uku ka hele ana i ke kula o ka Punahou, a na ka haole e malama i ka ai a me ka ia, a na ka haole no hoi e malama pono i na mea a pau."
Ae, ke ae aku nei no au, na ka haole io no i malama i ua keiki la, no ka mea, me ka haole no ua keiki la kahi i noho ai ; aka, i kana olelo mai ia'u, he minamina no oia i ka naauao, aka, aole wa e hiki ia ia ke hele i ke kula, no ka mea, aohe wa e hoopaa ai i na haawina o ke kula, wahi a ua keiki la ia'u, aohe ka ona manawa e hoopaa ai i kana mau wahi haawina kula, i kona wa e noho ana me ka haole, oiai, ua lilo ka kona manawa i ka hana i na mea oloko o ka pa o ka hale a me na mea oloko o ka hale kuke, o ua haku haole la ona.
A o kona wa kaawale iho la no ka wa e hele ai i ke kula, a iloko aku o ka hale kula e hoopaa ai kana mau wahi haawina, a i ka wa e hele aku ai i ka papa, aohe ka he paa pono o na wahi haawina, pela mau ka ia i na manawa a pau ana e hele ai i ke kula o ka Punahou, nolaila kona mea i haalele ai i ke kula o ka Punahou, a me ka haku haole ona i noho ai; a kuko kona manao e hele e imi i hana nana, i mea e pono ai kona noho ana ma keia ao. A no ka loaa ole o ka hana ma ke kulanakauhale nei, nolaila, manao ia e hele e kepa iluna o ka moku, i loaa mai ona mau wahi dala, alaila, loaa kahi ai a me kahi kapa, a oluolu iki hoi ka noho ana i keia mau la iho nei.
Eia ka ninau malaila, "Ua hewa anei ia i kona hele ana e imi i kona ola, ma ka hele ana e kepa iluna o ka moku?" Onoai e loaa ana paha ia ia ka pomaikai ma ia hele ana, eia hoi kau e ke hoa kula, o ko olelo ana iho, "He hauhili ka imi ana i ka naauao." Pehea anei la e hiki ai i ua keiki la ke hoopapau loa aku i kona hele ana i ke kula, ina ua hemahema ua keiki la i na mea e pono ai ka hele ana i ke kula? Oia nae paha, e hele wale no me ka paa pono ole o na haawina, oiai, e lilo ana kona manawa a pau i ka hana a kona haku, a, o ka hele wale aku no ka paha ka pono i ka hale kula, e hamama ai ka
waha i ka makani, ina o ka mea pono ia i ka manao o ua hoa kula nei ona i hoolaha ai, hu no hoi ka aka.
Mai pano io no ka hoolaha ana a olua, ina la ua aihue iho nei ua keiki la, ina la ua pono ka olua olelo ana, "Hauhili no hoi ua naauao." A i ole la hoi ia, ua kii la hoi i ka wahine a ka Pake, e like me ka hana a kekahi poe hoa kula o ua keiki la, i kii ai i ka wahine a ka Pake, a mai ku i ka pu, ina la ua kii keia keiki e like me kona mau hoa kula, ina la ua pololei ka olelo ana, "Hauhili no hoi ua naauao." Nolaila, ke manao nei au, aole i hauhili ka naauao o kela keiki, ua hele pololei no ka naauao oia keiki, no ka mea, aole kela i aihue, aole no hoi i moekolohe, a aole no hoi i hookolokolo ia imua o na Lunakanawai, he ole loa no.
Nolaila, mai noho olua, a lawe wale i ko olua hoa kula, a kaena ae, ua hu hewa kona naauao, no ka imi mua ole i ka naauao mamua, a i aha la ka ua keiki la ma ke kula o Kahehuna? I paani wale no nae paha malaila e—a? A olua i olelo ai, "Ua haalele ia ka naauao i muliwaa." Oia nae paha, no ka loaa ole o ka olua mea e kakau ai no ke Kuokoa, nolaila i manao ai olua he wahi ikamu ia. Aia ka pono o ka piha o ke kolamu o ke Kuokoa, alaila, helu ko olua pule e—a?
Nolaila, mai noho olua a hana hou i ko olua mau hoa aloha, e like me keia a olua i hoopuka ae nei ma ke akea. Aka, ke kanalua nei ko'u manao, nawai la o olua i kakau i keia ikamu? Na ke keiki loihi iho no paha la? No ka mea, o kekahi ia o kona hoa kula, o ka hele ana i ke kula o Kahehuna. Hele no hoi a nana, pii no hoi kona loaa i ka hoopuka ana ma ke akea, i kona hoa inea o ka imi ana i ka naauao.
Ma keia wahi, ke hooki nei au i ko'u pane ana ia olua e na keiki o ke Kuokoa. Me ke aloha i ka Luna Hooponopono a me na keiki hoonoho hua o ko kakou nupepa.
M. HOA KULA.
Mahalo i "Ke Alaula."
Iloko o keia mau la, ua hoihoi loa kuu manao no ka loaa ana mai ia'u ka Helu mua o Ke Alaula. He nupepa hoikeike kii keia na kamalii, a e hoopuka mau ia ana ka i kela mahina, keia mahina, a he hapaha wale no ka uku oia nupepa no ka makahiki hookahi.
Ua mahalo loa au i ka Luna Hoopuka o keia nupepa, (oia hoi o Mr. O. H. Kulika,) no kona noonoo pono ana i na mea e hoonaauao ai a e hoolealea ai i na keiki o Hawaii nei. Ma ka nana ana, he nupepa kupono loa keia no na kamalii, a he pono i na makua a pau, mai Hawaii a Niihau, ke lawe i elua, a i ole ia, i eha paha kope o Ke Alaula, no ko lakou mau ohana ponoi. A ke olioli nei hoi au i ka hai aku imua o na lehulehu, me ka manao kanalua ole, ua oi loa aku ka pono a me ka maikai, o keia nupepa no na kamalii, mamua o na pepa a pau e pai ia nei ma Honolulu, i keia wa.
O ke kumu nui nae o ko'u olioli nui ana no na kii, no ka pili maopopo loa o ka wehewehe ana i ke ano o ke kii, i ka lehulehu ana iho, huli hou aku la na maka nana i ke kii, aole wahi mea a ano e ae o na wehewehe ana, ua pili pono loa ka la Papaenaena.
Ua lohe mai hoi au, na Mr. Palaki, ka e hoonohonoho nei na hua kepau o Ke Alaula, a nolaila paha ke kumu i ano maikai loa ai na aoao o ua nupepa nei, a oia no hoi ka mea nana i hoonohonoho iho nei ka Buke Wehewehe Olelo a Mr. L. Aneru.
KAPAAKAULA.
OLELO HOOLAHA.
EIA MALOKO O KA PA AUPUNI MA WAIAWA, Ewa nei, na Lio hele hewa 4, i lawe ia mai, ke ano o ka Lio a me ka hao kuni malalo iho.
1 Lio kane lokia kalakoa kuapuka, lae keokeo nui, hao akau, hao ano e. 1 Lio wahine ulaula kuapuka, lae keokeo nui, hao akau, hao ano e. 1 Lio wahine ulaula me ke keiki, lae keokeo loihi, hao akau, 5O., hema, I—D.
Ina aole oukou e kii mai a hala na la he 15 ma ka Pa Aupuni ma Waiawa, Ewa nei, alaila, e kuai kudala no au ma ka Poalua, oia ka la 17 o Aperila, 1866, 1 Lio, 2 Lio e kudala ia ma ka Poalua, oia ka la 24 o Aperila, 1866, hora 9 o ia la, e like me ke Kanawai Kivila.
J. KAHAUOLONO,
Luna Pa Aupuni.
Waiawa, Ewa, Aper. 12, 1866. 52-1t*
OLELO HOOLAHA.
EIA I KA PA AUPUNI I PAUOA NEI, 2 Lio e kudala ia ana i ka Poakolu, la 18 o Aperila, i ka hora 12 o ke awakea. He wahi Lio hou kahi.
Lio kane ulaula hauliuli nui, JT akau, B hema.
" " keokeo nui, kuapuka, PK akau.
" " ulaula hou mai, O hema.
P. KAAIAHUA,
Luna Pa Aupuni.
Pauoa, Aperila 14, 1866. 52-1t*
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KAPEWA (K.)
No ka mea, ua noi ia mai ka Mea Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Kaukane (w,) no ka hookohu ia ia i luna hooponopono waiwai o Kapewa (k,) no Waialua, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 28 o Aperila, i ka hora 11 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i olelo ia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Aperila 13, 1865. 52-2t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, NA mea kuleana iloko o ka waiwai o John H. Kaiheekai, o Lahaina, Maui, i make aku nei, o ka poe i aieia, a pili kino, a pili paha ma kekahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho, imua o ka Mea Mahaloia, A. M. Kahalewai, ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua, ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, i ka Poakolu, oia ka la 18 o Aperila, e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa e hooponopono ia ka moowaiwai a William Ap. Jones, a me Mrs. Kaiheekai, na luna hooponopono waiwai a ka mea i make; a e hoike mai i kahi kumu, ina he kumu oiaio ia, i ole e hookoia ua moowaiwai la, a e hoopau ia ka laua oihana.
A. M. KAHALEWAI.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Maraki 27, 1866. 50-3t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O PAELE (K.)
No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Kekoanui (w,) no ka hookohu ia ia i luna hooponopono waiwai o Paele (k,) no Waiki, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 21 o Aperila, i ka hora 11 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia hoi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Aperila 7, 1865. 51-2t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOI IA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Kalani k., e hooiaio ia ka palapala kauoha a Malaekahana k., o Lahaina, Maui, i make aku nei. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 25 o Aperila, e hiki mai ana, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka manawa e hoolohe ai ka oiaio o keia nonoi ana, a me na mea kue i hoikeia mai, aia ma Lahaina, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana elua.
Lahaina, Mar. 31, 1866. 51-3t
OLELO HOOLAHA!
Ke kauoha ia aku nei na Luna a pau o ka Nupepa "KE AU OKOA," e hooili mai ma ka lima o ka Luna Pai, o J. H. Black, i na dala a pau loa, a ia ia wale no, aole ia hai, oia hoi na dala no ka lawe pepa, na olelo hoolaha, na kanikau, a me na mele; aole hoi e ae ia kekahi palapala hookaa ke ole i kakauia ma kona inoa mai keia manawa aku, e kapaeia no. MA KE KAUOHA.
Keena Oihana, Aukake 22, 1865.
HE MAU PAPALE NANI HOU LOA!
I O'U MAU HOA PUNI NANI, A MAU MEA hou, ke hai ia aku nei, ua loaa mai ia'u he mau
PAPALE HOU MAIKAI LOA!
A ME
NA LIPINE ANO MAIKAI LOA!
no ke kumukuai haahaa, mai ka $1.50, a hiki i ka $10.00. E hele mai a e wae i ko oukou makemake, e kipa, he wahi oluolu no e luana ai.
M RS. J. H. BLACK.
Alanui Papu, Honolulu, Oct. 27, 1865. 28-
Makemake i kanaka hana.
Ke makemake nei au e Hoolimalima i mau kanaka hana ma ka mahina Ko ma Halawa i e umi kanaka, i eono malama e noho ai. E haawi no au i ka uku kupono, me na dala ohi mua. KIMO PELEKANE.
Honolulu, Mar. 3, 1866. 46-1m
NA LAKO HALE!
—UA—
HIKI MAI NEI,
—KA—
MOKU PAPA O MAUA, OIA
—O—
"MAUNAKEA!"
A ua makaukau maua e kuai aku me na kanaka mai Hawaii a Kauai, i na Lako Hale, eia:
PAPA KALAKALA KEOKEO,
PAPA KALAKALA ULAULA,
PAPA HOLE I ME 1 ¼ INIHA,
PAPA KEPA,
AAHO.
Papa Hole Ulaula,
Papa kahiia, keokeo me ulaula,
Laau, 2x3 2x4 2 ½ x5 3x3 3x4
3x6 4x4 4x8 6x12
Pili kila me ulaula,
Pine, Pa.
OLEPELEPE,
PANI PUKA,
ANIANI,
KUI,
LAKA,
AMI,
PENA,
AILA.
&c., &c., &c., &c., &c.
KAMUELA A ME KIMO PELEKANE.
Honolulu, Mar. 15, 1866. 48-tf
KUAI NUI!
—O—
NA AINA MAIKAI!
—MA—
KA MOKUPUNI O HAWAII!
E KUAI KUDALA AKU NO KA MEA NONA ka inoa malalo nei, ma Honolulu, i na aina ma ka Mokupuni o Hawaii, a me kekahi mau aina e ae, i kupono ai ka hookaa ana i na aie e pili ana i ka waiwai o
HON. LEVI HAALELEA,
i ku like ai me ke kauoha a ka Aha i haawi ai i na Luna Hooponopono Waiwai, o ka waiwai i hai ia ae la,
MA KA LA 23 O APERILA,
e hiki mai ana, e kudala ia ai, ma ka hora 12 awakea, ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, ma ke kauoha a na Luna Hooponopono Waiwai, a penei:
KE AHUPUAA O PAPAIKO,
ma ka Apana o Hilo, Hawaii.
KE AHUPUAA O HAKALAU,
ma ka Apana o Hilo, Hawaii.
Na Ahupuaa i hai ia ae la, he mau aina kupono no ka mahi ana i ke KO, no ka hookuu ana i na holoholona, a mau aina wahie maikai no hoi.
KE AHUPUAA O HONAUNAU,
ma ka Apana o Kona, Hawaii. He aina nui maikai, kupono no ke kanu ana i ka
ALANI, KO, a me ke KOFE,
KE AHUPUAA O HONOKOHAU,
ma ka Apana no o Kona, Hawaii. He aina nui loa o ka wahie.
H. W. SWERANCE,
51-2 t Luna Kudala.
OLELO HOOLAHA.
E IKE IA MA KEIA, OWAU O KA MEA nona ka inoa malalo nei, ua haalele kuleana ole mai kuu wahine mare, oia o
MOOPUNA (w.,)
i ko maua wahi moe, a ua hele aku oia; nolaila, ke papa ia aku nei i na mea a pau loa, mai hoaie mai ia ia, o poho auanei oukou!
JOHN WEINBERG.
Honolulu, Aperila 7, 1866. 51-1m
OLELO HOOLAHA.
OIAI, UA HOOKOHU IA NA MEA NONA NA inoa malalo nei, i mau Luna Hooponopono no ka waiwai o C. C. Harons, o Koolau, Kauai, i make aku nei: Nolaila, o ka poe a pau i aie mai ia ia, ke kauoha ia aku nei lakou, e hookaa koke mai; a o ka poe ana i aie aku ai, e hoike mai lakou i ka lakou mau bila aie, mamua ae o ka la 1 o Mei e hiki mai ana.
E. KRULL
T. H. MARSHALL.
Nawiliwili, Kauai, Mar. 16, 1866. 51-3t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KAIKAINA (W.)
No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Naua (k,) no ka hookohu ia ia i luna hooponopono waiwai o Kaikaina (w,) no Honolulu, Oahu, i make aku nei. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 21 o Aperila, i ka hora 11 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Aperila 7, 1866. 51-2t