Ke Au Okoa, Volume II, Number 2, 30 April 1866 — No na Kula. [ARTICLE]

No na Kula.

Aole na na hoomana Katolika i onou aku i ka Papa Hoonaauao i mau pule no na kula mai Hawaii a Kauai, no ka mea, heaha ko laua kuleana maluna o na kula Aupuni a pau. Aole loa! No ka ike maoli no o ka Papa Hoonaauao i ka apiki o na pule a me na hana a nakumu kula malalo o na ano kahiko, a o kekahi oia mau ano oia manawa kahiko o ka pule o na kumukula me ke ano hookomo mai i ria olelo kupono ole, i mea e lawa ai ko -lakou mau manao kolohe me na haumana wahine o kana kula. Penei ba pule ana a kekahi kumukula: " E ke Akua, e aloha mai oe ia Puakanilehua o Hilo, " E aloha ia Mereana pua kinau o ka nahele lipolipo, "Ka pua nana i owili ke ala o na pua e ae a pau, " Ka lilia nani o na awawa, " Ka makani hanu moani ala o ka moana Pakipika &c.'' He lehulehu wale aku ke ano o na pule ano kolohe o keia ano, i hana ia i na la i hala ae nei, a e makapo anei ka Papa Hoonaauao i ka hookuu hou ana aku i ka lahui hou o keia mau la e noho iloko oia ino ? Aole loa pela. oka makaala ka lakou hana, i mea e loaa ai i na keiki e ao ia ana i keia manawa, e hoano pono aku i kona Makna ma ka lani, aole o ke alakai ia lakou iloko o ka make kuhohonu mamuli o ka popopulu a me ka maalea o na mea i hanaia e lakou la, e like me keia wahi olelo, " olu iho la hoi paha, he wai ko lalo."

Ina ua kue keia (haku ana i na pule pololei i ke Akua) i ka hoomana Euanelio, oka pule hookamani no anei'ka mea e hana ia, i na pela ea, e hana mau ana no ka poe kolohe e like me na pule a'u i hoakaka aku la, me he mea la, aole i pau ko lakou manao ana, e hana mau ana no na kumukula i ka lakou mau hana kolohe e like me na la i hala ae nei. Aole loa no hoi keia i kue i ke ano o ka lakon ao ana i na keiki liilii i ka pule i haku ia, oia hoi ka pule a ka haku, a me ka pule oka moe ana. Ua haku ia keia a paanaau i na keiki liilii iloko o ko lakou pule ohana ana, aka, ina malaila ka hoohalahala heaha hoi ka mea e hoole ia ai, ke pule ia ma ke akea ? A o ka mea no hoi a lakon kahuna Euaneliol ao mai ai, ke hoole mai nei, "he hewa na,pule i haku ia no lakou." Ae, -o 'ka pule hookamani no ka pono, a ma ka manao ana, he oihana okoa.

0 ka mauao ana " e kukulu ia ka hoomana Aupuni ma Hawaii nei." He mea hiki ole ia ma ka noho ana o ke Aupuni i keia wa, ke hoolilo a kokua i hoomana Anpuni. Aole no hoi he mea makau nui loa ia, ke manao ke Aupuni o keia wa e kukulu i oihana hoomana Aupuni, no ka mea, kekah'i ia o na oihana kahiko o keia Aupuni. Ua noho pn ka hoomana me ke alii a me na'lii i ka wa kahiko; pela no i ka wa i huli ae ai keia Aupuni i ka' hoomana Karistiano, ua noho no ke alii ā me na'lii malalo o ka hoomana Aupuni. okeau o ke Aupuni malalo o ko Kaahumanu noho ana i Luna Hooponopono Aupuni, ua liio ia i ka hoomana Kalarina, oia ka hoomana Aupuni ia mau la. Ma ia noho ana aole i poino maoli ka hapanui o ka lahui i kue i ua hoomana Aupuni nei, aka, aole i nele kana mau hana kumakaia, a me ke kue ia ia wa. Ua manao na kumu Euanelio e olelo a e kamailio i ke ano o ka hoomana Aupuni, me he mea la he mea ino loa ia; aka, ina ua kamaaina ka noho ana o ka lahui malalo o ke ano hoomana Aupuni i na makahiki i hala ae nei, o ke aha la na meā e makauiaai. Ina ua manao ke alii e knkulu i 'kana hoomana i makemake ai i oihana hoomana Aupuni, aole loa e hiki ke kukulu ia malalo o ke kahua o na Aupuni Karistianō kahiko. E like la me Beritaiiia, Farani, Sepania, Italia, Auseturia, Rusia a me na Aupuni Katolika e ae; no ka mea, aole no ka manawa kokoke ae ke ano i'hoolilo ia ai ko laila 'mau hoomana i hoomana Aupuni, aka, no na tausani makahiki i hala. A ina manao keia Moi e kukulu i hoomana Anpuni nona, alaila, e kukulu ia ana no malalo o ke ano i hanaia ai e na kumu misionari Euanelio i ka wa e noho ana na alii mahope o ko lakou hoomana. He olelo wale no keia, aka, ua maopopo aole i manao ka'Moi e kukulu i kekahi o na hoomana K;itolika i hoomana Aupuni. Ua hoike ae o Neal ma kana moolelo no Nu Enelani Bukc l, aole i malihini i na Puritana p Nu Enelani ke kukulu ana i hoomana Aupuni no lakou iho, a ua hoike pu ae no hoi i na hana ino a ua hoomana Aupuni nei a lakou i hana ai ma ka aoao 329 oia Buke 1 no. Oiui hoi, ua kuhikphi ae nei makou maluna, ae, aole i papa ia na kumukula i hooli.mulima ia e ke Aupnni e ao aku i na keiki i kekahi mea pili i kekahi hoomana,, ua lawe ae ke Kuokoa ika malama ana i ka " PoaLima maikai" i kumu e.hoike ai ika hewa o na kula a ka Papa Hoonaauao i hana ai ma ka papa ana i na mea " pili i kekahi hoomana. Ina e heluhelu loa aku ke Kuokoa ina olelo mahope koke aku o keia mau huaolelo, a e loaa no auanei ia ia ka ike ana i papa ia na mea i " pili i kekahi hoomnna iloko o na hora kula." Malaila no e pili ole ai. kana mea i manao ai e hoopuka, i kumu o makau ai na makua i ka hoouna ana i na keiki e hele ina kula Aupuni. A o hoomaka'uka'u ana i ka laliui i kumu e ae ole oi lakou i kekahi hoomana Anpuni ko kukulu ia .e ko kakou Moi i keia mau la.

I ko ke Kuokoa " heluhelu ana i ka ke Akua olelo, aole i ike ia malaila he Poalima maikai kekahi i oi ae kona maikai i na Poalima e ae." He oiaio, aole he Poalima maikai maloko o ka olelo a ke Akua, a aole no hoi he Poalima maikai ka līel i hoano iho nei e na hoomana Katolika, ka la hoi a ke Aupuni i manao ai e malama a e hoike no ka maKe ana oko kakou Hoola lesu Kristo. Na ke Ka--lanaderia e hoike i ka pololei o ka hiki pono ana i na la 30 o Maraki, o ka makohiki 1866, 0 ka la ia i make ai ko kakou Hoola; aole ia he Poalima e like me ka olelo a ka Nupepa Kuokoa,.aka, oka Poaono ia. . Oia ka la Feraide i ka poe Sakesona, a Yomhasliishe i ka poe ludaio, oia ka la eono o ka .pule ka Ia i make ai o lesu a kaulia ai ma ke kea. 1 ka hiku o ka la, ua hoomaha oia e like me ke kanawai a'kona Makua i olelo ai " e malama i ka la Sabati a. e hoano ia la," ke Sabati a kakon e uhauha nei, a i ke kahi o ka la ua ala hou mai oia. 0 kona ala ana i ka Poakahi o ka la o ka pule, ke kumu o ko kakou malama. mau ana ia la i keia wa. Aua kapa iho na hoomana Kalavina a pau, he la Sabat' ia, o ka noho ana o na haumana mna mahope koke mai o Kristo, aole lakou i malama kupilikii loa i keia la e like me ka malama ana a na ludaio i ka la Sabati, aka, ua hoakoakoa ae no nae īakou, e wawahi barena i na la nei, e hoomanao ana i ka la a'kahi o ka pule, ka la ia i ala hou mai ai ko lakou Hakn, aole no hoi i hoolilo iho ka Ekalesia o Kristo i keia la i Sabati, aka, ua malama mau ia nae no ka hoomanao ana i koua wa i ala hou ai.

Eia oo na ka poe hanmana a Kalavinama, ka mea nana i hoololi a hoopaa i ka mal&ma ana ia la, e like mc ka malama ana a ka poe luelaio iko lakon la Sabati. Ua keeo makehewa paha ua Kuokoa nei, no ka mea, ūa kokua ke Aupuni i ko lakou manao ana e [ hoolilo i ka la akahi o ka pule i la Sabati, e ' like la me ko lakou manao, a hoolilo ia i ka- ! nawai paa no ka aina, he la hewa loa ke uhai pu ia na kanawai e pili ana ia la, a me ka make pu ana o ka uhane, ke uhai ia kau wahi hunahuna oia kanawai. TJa oi aku ka mana o ka hana o keia wa, mamua o na la kahiko; no ka mea, i ua la Ia i ka wa i hoolaha ae ai ke Aupuni, e hoolilo aua oia ia la i la hoomaha; aohe i onou ia kela kanaka keia kanaka, e malama mai oe i nei Ia hoano, a i ole ia, e hoopai ia oe ? Aole pela. Ua hookuu aku no oia e līke me ka makemake o kona makaainana; aohe pela ka hanaia ana o "ka la Sabati, e pau loa nei na uhane i ka make " Aole wale ma Hawaii nei ka malama ia ana o ka la i make ai o ko kakou Hoola, aka, ma na aupnni Karistiano a pau o ka honua nei, 4?eritania, Farani, Rnsia, Amenka, Geremania, Sepania, Italia, a me na aupani eae he lehulehu. Ao ka manao ana o ka Nupepa Kuokoa, e puiwa honua no ka malamaia ana o keia la hoano o na hoomana Katolika, a oia ke kumu e hookahuli ia ai, i ka manao mua ana e kukulu ia ana kekahi hoomana Aupuni i makemake ole ia, ua kumu ole, a ua pono ole no hoi kona alakai hewa ana i ka manao oka lahui e hahai me ke kuhihewa maoli. He oiaio, ua ike no paha na mea hoolaha ma ke Kuokoa, ua hewa a kina na rula ona knla i unuhiia ai; a ina laua i hoike mai ia kiua, ina Ia ua oluolu loa ka maoao ana no laua ka hoike ana i na hemahema o ke Aupuni, aka, me ka lele ana o ka liona e popoi i na mea a pau i hewa a i hewa ole, ua lele koha mai nei laua a hoike i ko laua kii o ke 'ake nui " o ke ale okoa."

• Ka loko o Moanai.ua. —Ua hai ia mai noukou, ua lilo i kekahi Pake ka hoolimalima o ka loko amaama momona o Moanalua, no na makahiki elima. Ka uku hoolimalima no ka makahiki hookahi he $300 a keu aku paha. Iko makou lohe ana mai ika lilo ana i ua Pake nei, oiai, e hoea hou mai ana poha, □a pua amaama momona o ua loko kaulana la, no ka mea, i keia mau la i kunewa hope ae nei, aohe hoea iki mai! | NaainaoL. Haai.elea. —E like me na mea i hoolaha ia, e kuai kudala ia ana ua aina Ia o ka Mea Hanohano L. Haalelea, a ua hooko ia ke kuai ia ana ma ka Poakahi i hala aku nei. Ka nui ona aina i kudala ia eiwa; he mau aina keia ma Molokai, Kauai, a tne Hawaii, a ua kupono no hoi kekahi o ua mau aina la no ka mahi ko. Ke kumukuai o ua mau aina hei a pau loa he $12,660^ Ua hanao mai.—l ka auina la o ka Poalima ihonei, : ua hanau mai na Anne Nanea, kaikamahine a Kauliokamoa i make aku nei a wahine mare hoi a Keakaokalani, kekahi kaikamahine opiopio maikai hoi, a o kona inoa o Kalakini. • He olioli mau no makou i ka hoea pinepine mai o na hua o na puhaka palupalu oko kakou mau kaikamahine opiopio nei, oiai, ke pahilika nei no na hooiloilo. a kekahi poe i ko kakou nei lahui. No KE AKE NCI PAHA E PIHA KE KOLAMU I hapoku ai,—Ua ike iho inakou ma kahi hunahuna o na inea hou o Hawaii nei maloko e ke Kuokoa e olelo ana elua mauuwa e ku nei ma ko kakou awa ku moku. A ke haohao nei makou i keia mau manuwa; eia la mahea kahi e ku nei, eia paha mukai, eia pa« ha ma ke awa o Kalihi, i ole ia aia pnha ma Koolulau. Heaha mai nei la keia oke Kuokoae hoopunipunimai nei, elua manuwaj ma ko kakou awa eku nei! Kai no hoi ua poaeae na maka ! I ina okohola he mau manuwa Rukini ?