Ke Au Okoa, Volume II, Number 22, 17 September 1866 — Ka Amaama o Kaihuopalaai. [ARTICLE]

Ka Amaama o Kaihuopalaai.

Ma ka auina la o ka Poalua o ka pule i hala iho nei, ua olioli makou i ka ike ana'ku i ka lehulehu e hoi ae ana me na puolo anae, he ewalu, a he umi o ka hapawalu. Ua hauoli nui no ko ke kulanakauhale nei i keia mea, ka hoea hou ana mai o ka anae holo, a ua iho nui ka lehulehu e kuai, a o ko makou Hale Pai holookoa nei no hoi kahi i iho pu i ka makeke e kuai ia ai. He wa no aia iloko o ka makahikiki e holo mau ai keia i-a. O Kapapaapuhi ma Ewa, a me. Kaipapau ma Koolauloa, oia na wahi i oleloia e kahiko, na wahi ho'ilulu ia oua i-a nei, he anae. O kona home mau nae o Kapapaapuhi. Eia malalo he wahi kaao mai kekahi elemakulele mai, e pili ana i ke ano o ke kaapuni ana o ka anae a puoi keia mokupuni. HE KAAO NO KAANAE. Aia ma Kapapaapuhi, ma Ewa, kahi i noho ai kekahi ohana nui. Na ka makuakane o keia ohana kekahi kaikamahine maikai, a na makua i aloha nui ai. Ua oi ae paha ke aloha o na makua i keia kaikamahine mamua o na keiki e ae. Ua pii ae ua kaikamahine, a aneane paha he umikumamalima ona mau, makahiki, hoohaumia ia iho la oia e kekahi mea. Ika ike ia ana oke ano hoohaumia ia o ua kaikamahine nei e na makua, ninau aku la na makua ia ia me ke ano e hai mai la hoi ke keiki ka hua o ka lokomaikai; aohe nae wahi mea a hai mai. Huna eleele loa no hoi ke kaikamahine. Ninau pinepioe aku la na makua e hai mai, aohe wahi mea a hai mai; a no keia mea, kipaku haalele aku la na makua me ka hoohuakaeo, a i aku i e kaikamahine, "O hele e imi i kau loaa, a mai manao mai oe he hale! " Ku ae la ua kaikamahine nei o ka hupe o na waimaka, haalele iho la oia i ka ohana. Hele aku la keia a hiki i Kaipapau, makemake ia mai la keia e kekahi kanaka, no ko ia nei ano wahine ui no hoi paha, a hoao ia, ae la laua nei he kane a he wahine, a noho iho la ia he wahine no ka pali hauliuli. O ka hana nui a ua kane nei o ka mahiai i kela makahiki keia makahiki. Oi mahi ai aku ua kanaka nei a piha ka aina i ka ai, ka uala, ka maia, ke ko, a me kela mea keia mea. I ka piha ana o ka aina i kela mea ai keia mea ai, a i kekahi la, olelo mai la ke kane i ka wahine, "Kanu aku nei kaua i ka aina a piha i ka ai, a me kela mea keia mea, a eia la au anei i hea ka inai e pono ai o keia ai!" Kulou ka wahine ilalo, a pane mai la, "Ua i-a! Ina ke mau la no ke aloha o kuu mau makua ia'u, alaila ka hoi loaa ka inai o ka ai a kaua i luhi ai. Hele no ka hoi oe la, a hala mai ke Ahupuaa mea la, o mea ia, a hele aku no oe. Pela no ka hoi oe e hele ai, a hikioe i ka aina e kapa ia ana la o Ewa, alaila, ninau iho no oe ia Kapapaapuhi. Aia ka hoi ilaila ko'u nui kahi i noho ai. Hele no oe la, a ilaila, kolea iho oe i o'u mau makua; a i ninnu mai ia oe i kau huakai ea, alaila, hai aku oe he i-a kau huakai i hiki aku ai ilaila. I haawi ia mai anei oe i ka ia iloko o ka hale, mai lawe anei oe. Olelo aku oe ika ia iloko oke kai." Ae mai la ua kanaka nei. He anahulu mahope iho, kaapuni iho la ua kanaka nei, e hele ana i ka hale pa leo he makuahonowai. Ninau. hele aku la no hoi keia a hiki wale i ua aina hanau nei o ka wahine, a hai ia mai la no hoi keia i ka hale, kahi i noho ai o kona mau makaahonowai. Hele aku la nohoi keia a hiki ilaila, kolea iho la. Uwe mai la ka ohana holookoa, me he mea la o ke kaikamahine okoa no, ua hoi aku. Uwe iho la a pau, hiuwai a luana iho la, ninau mai ka makuahonowai kane, "Kau huakai oka hiki ana mai?" Olelo aku no hoi keia, "I hoouna ia mai nei au i i-a." "Ae," wahi a ka makuahonowai; "eia ae no ka i-a la, he umi halau i piha, a hoi awe ia i elima." Hai aku la no hoi keia, e like me ka olelo a ka wahine, o ka ia iloko o ke kai. Kulou iho'la ka makuahonowai ilalo a pau, olelo mai la, "O ka i-a ia, lawe ia, aia a hoi oe lawe pu me ka ia!" He mau la mahope mai, hoi mai la ua kane nei, a Kapuukolo i Honolulu nei moe, a i ala ae ka hana o ka hiamoe i kakahiaka ae, e kuu mai ana kanaka i ka anae. Manao iho la keia, he i-a no la no ia wahi. noho ilaila ai i-a. Pela aku ana a hiki i ka Luahole i Waikiki. Mai laila aku keia a Maunalua, o ka hana no ka na kanaka o ke kuu i ka i-a. Pela wale a hiki keia i Kaipapau i ke ahiahi o kekahi la, a i ala ae ka hana o ka wahine a nana aku i ke kai e ula mai ana ke kai i ka i-a, a i aku keia i ke kane, "Aia ka i-a au i hele aku nei." Akahi no keia a hoomanao ae, o ka ia no ka ia e kuu mau ia ana ma na wahi a pau ana e moe ai. O keia iho la ka ke kumu i holo ai a puni keia moku, pela la ka olelo a kahiko, aka, pela paha, aole pahu, he anoninoni loa ko makou mau manno ma ia mea, e liko me ka kahiko e olelo nei.