Ke Au Okoa, Volume II, Number 31, 19 November 1866 — HE KAAO NO EMADAI. Ka mea i kapaia ka papa akahi o Pekina i unuhiia ma ka olelo Hawaii. [ARTICLE]

HE KAAO NO EMADAI.

Ka mea i kapaia ka papa akahi o Pekina i unuhiia ma ka olelo Hawaii.

HELI7 28.

Nolaila, ua maopopo ia Ateni, aole e pao koke ana ka hana a ua Kamalei Alii nei i ba uwe i kona makuahine, nolaila, ua ani malie ae kona lima akau me ka hainaka ailika ma ua lima la; elua paha niinute i hala iaia i ka hana ana pela me na huaolelo ma kona waba Aia hoi, aūapu mai la ka malamalama nui loa ma ka lewa o ka lani; eiima paha minute o ka hoomau ana o ua malamalama la, ia wa no, ua pouli koke ae la ka lani, a nalowale aku la ka Ia a me ka mahina, a me na hoailona alii a pau i ike ia ia manawa hookahi, mamuli o ka mana i loaa ia Ateni ma kana olelo mana loa; aole i liuliu iho, lohe ia aku la na oalu o ke kai e halulu ana ma na kapakai o lapana, me he leo la no na pu kuni-ahi ona aumoku kaua, a pii ae la ka ehu o ke kai i na welelau o ka lewa me he puahiohio la; a eoloku ae la ka moana mai o a o, a kupikipikio ao la ke kai maluna o ka moana, nolaila, penei ka ka poe o ke Ati i hala mua ae nei: " I Waialaa no ka po ana mai a ke kai, He leo ka kai o Ewa e hoolono—e."

A iloko no oia wa, pii ae la ke ao ua mai oa kuahiwi ae o lapana, me he uwahi la no na lua pele la, a uhi mai la ka noe malana o ba aina, a haule mai la na kulu wai o na ao panopaoo o Kulanihakoi, me ka ua nui loa maluna o ka aina o lapana, a huai mai la hoi na lua wai oka honua, me na makani ikaiha loa mai oa welelau hema mai o ka honua, a me na puahiohio ame na hekili e kani ana me ko lakou ikaika ioa me ka mao ole ae, pela i hoomau ka ua nui maluna o ke Kulanakanhale alii o.I«do, a hala ka mahina hookahi me na pnle elua.

Ia wa no hoi, ua lohe ia aku ka leo ona kaoaka a paa o lapana, e uwe ana ke kane i ka wahine, a pela hoi ka wahine i ke kane, a o ke keiki hoi i kona mau makua, o ka ohaoa hoi ika poe nawaliwali; "Ea! Auwe!! Auwe ka poino—e I!!" Wawalo mai 1& ka leo o ka lehulehu mai o a o a puni ka aina, e holo ana lakou i o a ia nei, e imi ana lakou i kahi e pono ai, aka, ua hiki ole ia lakou ke hoopau i ka poino a me ka pilikia i ili iho maluna o lakou, oiai, ua hoomaka mai la ka wai e hoale iluna o ka aina mai na mauna a me na knahiwi niai o lapana, oiai no boi, ua hu ka wai mawaho o na palena o na kahawai, a me he mea la, ua ili-lau-mania ia na wahi a pau o ka aina, nolaila, ua halana'ia ke kalanakanhale holookoa a pau mai o a o, a ua komo mai ka wai iloko o oa hale a pau loa, e h'oolewa anaia lakou maluna o ka ili oka aina, nolaila, e ka mea e heluhelu ana i keia Kaao, maanei e ike ai kakou ia Melio ame Tamia, ka mea i hoopaa ia e kela kamaeu <> lapana. Ka kilei ana mai o,Tca pilUeia maluna o Tamia ■ ame Melio, ameka laua mau olelo iloko o ka v>a pilikia, ame ko laua lawe ia ama e ka wai mai loko aku o keku.lanakavhale.aku.

I ka wa i hoomaka raai ai ka wai e komo iloko o na hale a pau o lapana. oiai, ua lanakila mai la ka wai maluna o lakou a pau ia manawa; aia hoi kekahi poe e holo ana iluna 0 na puu a me na pali, a me na- wahi kiekie e ae hoi o ka aina, a maluna o na hale kie* kie loa kekahi poe e ulu ana i na keiki opiopio ma ko lakou mau poohīwi, a o na waiwai a me na pono a pau, ua haalele ibo lakou ia māu mea a pau iia ka wai e hana mai, a o kekahi poe hoi maluna o oa waa a me na moku i hana ia e ko lakou mau lima; e hoomanawnnui ana i ke anu a me ke koekoe, i ka ua a me ka makani, oiai hoi, ua bui ia na pilikia i ka wa hookahi maluna iho hoi na paka ua me na makani a me na puahiohio ame na heleiii, ma uka mai hoi na wai o na kuabiw'i, ma kai mai hoi na nalu a me na ale o ka moana e lawe ana ke ou-miki me ke au-kB, nolaila, ua hīki ole ia lakou ke hoopatraei ka pilikia i hiki mai mnluna ihoo lakou • Ua maopopo ae la paha ia oe e ka mea heluhelu na poino i hiki mai maluna oia lahui;n oia. no ka wa a ka muli o ka :; tūHkuakane o Melio i olelo aku ai ia Melio, < V E kuu kaikamahine—el .EMelio—e ! ke: manoo nei au e hookuu ae ia Tamia, ka mea au i inanao nui ai iaia, aka, ua ko ole nae hoi kou makemake a hiki wale i keia wa, nolaila, i na oe e ae i ka'o, e hooknu o Tamia i keia wa, alaila, ua nalowale oeoloko o ka manawa loihi loa, aolo e manao ia moi nau i lawe iaia nei, alaila, o ka holo no ka pono a loihi 4 ka pee ana, alaila, e aho ia bala kabi la." Nolaila, ua maopopo paha ia oe e ka mea heluhelu na olelo o ke Au i hala ae nei, " ao no 1 ke koa ao oo i ka holo." ' ' No keia huaolelo a ka mu.li o konn makua • kane 1 hoopuka.mai ai iaia; ua pii koke ke kai o oa kaikamahine la, a ano-e ae In'k<yia mau heleholena, me he mea la, ua uluhia oia e ka uhane ino. (Daimonio) A hoopuka ae la oia i.na hoaolelome ka huhu i ka muli o kona mnkuakane, " Lnpuwale kau mnu olelo'i hoopuka ia ma kou waha i keia wa, a heaha la ke kumu o kou kanalun ana iaia nei?" " No ka pilikia i hiki mai," wahi a kona mnkuakane." Wahi hoi a ka'puukani 0 ledo, " Aole auanei oe i lohe i ka'u olelo paa no ia nei, i ka wa a'u i lawe mai ai iaia i ko'u home nei, aole ananei 0 oe kekahi maanei ? " " Owau. no," wahi a kona makuakano; a ia

laua e kamailio ana, ia wa, ku ae la o Tamia iluna me na lima e paa ana i ka hao, oiai no hoi, ua hiki ae ka wai i kona umauma, hoopuka aku la o Melio i kana mau olelo hou imua o Tamia, " £ ka mea a'u i hakukoi ai, a i manao nui ai hoi mai ka po a'u i lawe mai ai ia oe a hiki i keia la, aole no' hoi oe i ae mai i ko'u makemake, nolaila, eia ka'u e hai aku ia oe, e hoopau oe ia manao naaupo ou, a e hana kaua i ko'u makemake i keia wa, ke'ae mai oe, alaila, hookuu .aku au ia oe mai ko'u home aku uei, a na'u no hoi ia e hana iho i ko aloha a.hiki i ko'u la hope loa o keia ola ana, alaila no hoi, ua pomaikai au ke make pu me kou aloha iloko o ka opu a-na ole 0 ka honua, a me he mea la no hoi nau au i hanai kau paakiki ana, a me he mea la no hoi e make ana oe ke hooko ia ka iini a ka makemake e kaua, me kou manao paha e hookuu aku ana au i ko'u makemake nau wale no e hana—o kaua pu no ke luhi ma ia hana ana—a ua lawa no hoi Jcana ia mau pono ke hooko ia." Pela oia i hoopuka ai ina huaolelo maalea imua o Tamia, heaha la ia i ko Tamia manao paa, aole anei e hiki ia oe e ka mea heluhelu ke olelo iho ia oe, he opala paha! Nolaila, ua hoopuka hou aku oia i ka huaolelo paakiki loa imua o Melio, " E kekahi o na Iwa o ka ohana alii o ledo nei, he oiaio no kau mau olelo i keia wa, Ina io no hoi be kaawale ko'u kino, alaila, kala kahiko la hoi 1 hooko ia'i kou makemake, nolaila, mai kuhi oe i ka hiki ana mai o ka pilikia i keia wa maluna iho o kakou a pau, e manao iho oe, oia ke kuma o'u eae aku ai i kou makemake eke alii, oiai, ua lohe no oe i ko : u manao paa i hai aku ai ia oe i ua manawa la, a pela no au e ae ole aku ai i keia wa, a make iho kuu kino mahope o kau hana i ae pu ole ia e kaua, aka, aole no o'u kanalua ana i nei mea he make ana. oiai, ua ike mua no hoi au ia wahi, ahe hiki no. ia'u ke ala hou mai mai ka make mai, iloko o na la a me na malama ame na makahiki he nui wale. Ao ee ka'u mea e minamina nei, no kou kino knpono e loaa ai ia oe ke kane kopono, e pono ai kou kino maikai ame kou noho ana." No keia huaolelo a Tamia imua o Melio, kulou iho la oia ilalo a nana pono mai la ia Tamia, me na waimaka e kahe hilahila ole ana ma kona mau papalina, a pane mai la oia, "paakiki no hoi oe, akahi ka hoi au a ike i kanaka paakiki nui wale ahe kanaka no Pekina," a no kona lohe ani ina huaolelo a ka mea a kona puuwai e pauma mau ana 1 kona a-a koni, nolaila, pii ae la ka lena iluna ona, a huli ae la oia i o a ia nei a puni ka hale noho, me he kino ulala la, me na-mea oi ma-kona lima, me he mea la e lawe aloha ole ana i kona kino me -ka hoomaonauna iaia iho, a o ko Tamia wa no ia i pane koke mai ai ia Melio, " Mai hana oe i kau hana uso ole nou iho, e aho kou waiho ana i kou kino pela, i loaa ai ia oe ka hoomaikai ia e -kou Moi a me kou lahui o ke koko hookahi "

" Epane mai anano ka hoi oe ia'ti la, paakiki walo'iho no oe e na wahi kanakn, t)a oki no Ia hoi ko kaua hui kino ana o ko kaoa mao lala, ina no la hoi e hoopa ia ana ko kaua mau papahoa, aole ka auanei, noho mai nei hoi oe i ka paakiki, nolaila, aole an e hoolohe ana i kan, eia no hoi ao mamuli o ko'u inanao, a i na e make au maniuli o ko'u paa ana ia oe, alaila, ua makepono ko'u kino i ka make ana mainuli o ko'u manao anoi nou." A aole no i pane hou mai o Tamia ia wa.

Auhea 00 eka mea e heluhelu ana i keia Kaao, aole auanei i komo iho iloko ou ka a-ka.boohenebeno no Melio, a ina ua loaa aa oe ia manao, alaila, e hoohalike iho oe iaoe e ke kane e like me Tamia. ke hiki i kou wa e hoowalewale ia mai ai, a pela 'hoi' oe e ka wahine, mai manao wale aku i ka hai kane, a me ka hai wahine a pela e hana. ai, a loaa auanei ia oe ka mai nui he hilahila, a nou .ka olelo ia ana, he " uhane apotata." ,A pau ka Melio olelo ana maloko o ka nwe, ia wa oia i oielo aku ai i ka muli.o kona makuaka-

ne, " Ano, e hoopaa mai oe i; ko>'ulima akau m 9 .kctjcaulahao.me ko ia nei lima (Tami«) a hookuu pu iho oe ia mkua pela x '',4t pia ,no ka wn a kona makuakane i hooko koko mai ai i kona makemake, a hoopaa iho la.oia ia laua elua, a honi.mai la.oiai ka ihu o kana kaikamahine, a aloha niai ln oia ia Tamia; a pane iho la ka inakuakane i kana mau hōaolelo, " Nou ka pilikia eke keiki la, loaa ia'u ka poino i ka makua,, heaha la - hoi ka;hewa, he make pu hoi keia me .oe,e ke keiki, ua manao iho hoi au la/kn inoa la boi o ka pono nei, i na la hoi ua ike ia ka uluwehiwehi o ka nahi o Pekina, aole kā." ' O ka pau no ia o kana mau huaolelo.

la manawa no, ua lawe koke aku ka wai ia lau<i, me na mea a pau o lapano', e uwe ana ma ka Ui oka wai. Ua olelo ia ma keia Kano, o ka wa o Tamia ame' Meiio i lawe ia ai e; na wai. kohe,o na koahiwi, ,ua: kupinai loa mai ke kui ana ona hekili ika minute hookahi me ka ikaika loa, a me ka ua nni loa mnluna oka aina, a no s ka"hana anoe loa a kekani ana 0 ka hekili a me ka uwilaoi me ka ua me ,na, ao, ■ nolaila, ua .haohao iho o At)*ni i keia hana, nolaila, aa hohola ae kona mau lima me ka'hainaka ailika keokeo me na huaolelo ma kona wahn/iiolhila, a'ole he mir.ute, ua pau koke ka ina ma ka aina, aiia ike ia. aku la lu ua nalo, aku ke kulannkauhōle a me na mea a pau; me.he mea Ia he'Hookahi kaulahao'ka hohonu o ka wai a* loaa iho na hale a' paii' 0 ledo a me ka ili honuo, a hookahi wale no hale i koe, n ka hale o na Kaimli Alii ( .enobo,Bna me Atgni, a inaloko oia hale i pakele ai ke ola 0 nn'lii a pau o'lapana a me ko Pekina, 'a i ka nana ana 0 na men a pau, aole o Icdo, ua holomoku ia e na wai kahe; alolia ino o ledo,'nawai la auanei e hoopakele mai ia lakou mai Ipko mai',o ke. pio ana ?. Aka, e kali iki paha 00 e kn mea heluhelu i'ka mea nana lakou e hoopiikele mai ka pilikia mai, aole auanei na ka mea nona keia Eaao a knkou e ike nei. „ t;; (Jfoleipau.):