Ke Au Okoa, Volume II, Number 49, 25 March 1867 — AHA KIEKIE. [ARTICLE]

AHA KIEKIE.

Ua lawe mai makou i na kumu nui i hooholoia'i o ka hihia o Cbrstopher H. Lewers Pakalo Aehow a me ko ka Moi Kuhina Waiwai Chas C. Harris. H<9hihia i waihoia'ku i ka Aha me ka hookolokolo ole, e like me ka mea i hoakakaia roa ke Kanawoi Kivila, Pauku 1140—43. Penei ke ano o ua hihia nei: He pake paahana o Pakalo Aehow, i hoolimalimaia ma Kina ma ka palapala aelike e haaa no na makahiki elima m» Ueia Pae Aina, a e loaa iaia ka uku e like me ka mea i hoakakaia ma ka palapala aelike; na hanaia ka . palapala mawaena ona, a na Hon. W. Hillebmnd Komisiaa Alii, ma ka aoao o ka £uro oo na eemoku, i kukoluia maniu'i o ke Kanawai i hooholoia i ka la 30 o Dekcm*ba, 1864. Ua koiia ua Paknlo Aehow nei e hookaa mai i kona auhau e like me ko kanawai. £ Luther Ah»lo, Luoa Auhau o Wailuku j JVlaui—a ua honle kela—a o ke kumu o kona | hoole ana, **0 kona ike ole loa i na kanawai I o keia Aiipuni—i ka wa aoa i hnnaia'i ka olelo aelike, a ina he kapono e hnokaai* ka auhau, alnila, e pono na Christopher H. Lewers e hookaa," oia ka haku hana o ua pake nei. Hoole o C. H. L«wts, aole oia e hookaa i ka auhnu, o Pakalo Aehow, no ka mea, wnhi ana. A»le oo i haiia u.a ka palapala «elike, a i olp ia, iioko la hoi o ka pulapala hoolilo i ka palapala aelike; * ua olelo in'iu mai no hni oi», no ka mea, ua hanaia ka palapala aelike me kekahi lala o ke Aupuni o ka Moi, a nana hoi i ho"lilo mai ia ia me ka hoopuku ole ia o na mea e pili ana i ku auhau, a nolaila, anlo i hiki ke kni kanawai ia mai ia anhau mai ia ia mai, a mai a Pakalo Aehow mai hoi. O ka ninau mua i hooholoia e ka Aha, eia no, e unuhiia anei ke ano o ka palapala aelike maniuli o na kanawai o ka aina, kuhi i bannia'i o ka palapala aelike—a i ele in, e uouhiia anei mnmuli o na kanawHi kahi e hookoia ai ka olelo aelike ? Ua heluhelu mai ka Lunakanawai Kiekie i ka olelo hooholu a kekahi mau Lunakanawai kaulana, a ua houliolo ia, " E unuhiia ke nno o nn olelo a<*liKe'nmmuli o na kanawai o kahi i honkoia'i ka aeli- . ke—a ua hooholo pu iho no hoi, " ina no uh hookuuia ka auhau ma ka oleloaelike, ino no la, uH'lilo no ia hookuu ana i meaole."' No ka mea, •" ma ke Kanawai Kivila, eauhauia no na kaneia pau e noho ana iloki» o kei<i Aupuni, ina paha.be kanaka Hawaii. a, ho kanaka pnha no ka aina e—ke ole i honkuu maoli ia ma ke kanHwai." A, wahi ona,l hana an« i olelo aelike ma keio, e liookoia ana maanei, aohe nae he mana i» ka Ageua o ka Buro o na eemoku e hann i ka aelike e hookuu ana i ka nuhau—e like no me kona mnna ole i ka hookuu ana i ka auhau 'oka poe ponhana ana e hana'i i palapaln aelike ■ inannei. Aole no pnha o koiia mai ana, he maoa ko keknhi Luna Aupuni e liana i pala» pala oelike, me kaokom» pu iho o ka hookun ia i ka nuhau krkohi k'umu e nelike iai."' A ua hooholo pu mui rto hni ka Aho, o na mea no i aelike ia e ka mea naoa i hana ka pala-

pala nelike, oia wale no ka mea i ili mai i' ka m>>a i ho'-Jī!oīa aku ai iea p»lnp»l» aelike. oka nae hoi, ina i ka manawu i huoliloia aku ka pala|iaia, ua aelike muaia inawaenu o ka tnea oana i hoolilo aku a nie ka mea i lionhlu ia'ku ai ka palapala aelike, naoae honkaa i ka nuhau, ina la\ ua maalahi ka mea rna kekahi aoao, (ka Pake,) a no ka mea.aole no i aelikeia peln, nolaila, aole no i ili aku ka auhau o ka Pake maluna o kona haku hana. A ua hoopuka ka Aha i kana olelo hooholo e uku no o Pakalo Aehow (ka pake hann) i ka auhau, a nolaila, e nku no oia i na dnla elima, a nolaila, aole e ili ka auhau maiuna o ka mea nana i kuai niai i ka palapala aelike. Nolaila, ina keia olelo hooholo a ka Aha KiHiie ma ka Banc>, ua maopopo, ua ku no oa pake paahana (coolicsJ a pau i ka auhau, a aohe hoi 1 ili aku ka «uhau o na pak«maluna ona haku o lakou—ka i>r>e nana i kuai mai i ko lakou palapala aelike me ke Kuhina Kalaiaina. ' £ pouo i na Luna Auhau a pau o ke Aupuni ke heluhelu hoomaopopo i keia miiu mamala i laweia mailoko mai p ka olelo hooholo a ka Aha Ki>*kie.