Ke Au Okoa, Volume III, Number 14, 25 July 1867 — Ka Pepehi Wahine ma Manoa. [ARTICLE]

Ka Pepehi Wahine ma Manoa.

Ua ane maea, a paoa no hoi ua koko e eu mai nei mai ka honua mai, o ka poe i pepehi ia ma kela a ma keia ano kumu. Ua manaonao mau no hoi makou i ka lawe ana ae i ka makou nei wahi maka peni, a hai aku, he pepephi kanaka ma mea, a he mea no hoi o ia ano like i hanaia ma mea. Aole no i ulu lea loa oe ka e—ka maluna o ko ka Pake loa; aole no i uliuli pono ae na he o Paakaula laua me Kahauliko; a eia no hoi o Hooleawaawa, ke kali nei o ka halawai mai o kona pu-ai me ke kipuka kaula a ke kanaka li—eia hou no hoi keia, ua pepehi o Kaleo i kana wahine ia Nuke, ma ka po o ka Poakahi, a ao ae Poalua iho nei. I ke kakahiaka o ka Poalua iho nei, ua wa mai la ka lono o ka make ana o Nuke (w,) ma Manoa; a o kana kane hoi o Kaleo, ua nalowale ano e. Ua hiki aku ka Luna Makai David Dayton, me Kauka Hopemana malaila, u ua noho ke Jure Coronera. Ma ka ninaninau ia ana o ka poe o ka hale, kahi i noho ai ua o Kaleo ma, me kona wahi puali, hai ia mai la. I ke ahiahi aku o ka Poakahi, ua ala like o Kaleo ma, me Kailiahi a me kana wahine me Maneo; a hoi e laua e moe, haalele iho no ia Kaleo ma, ma ka puka o ko laua rumi ea ala ana no. I ka oo ana o ka moa, hele o Kailiahi i kai nei o Kou; a ma ke Alanui Maunakea kona wahi i lohe ai i ka make ana o Nuki. Hai mai o Maneo, ka wahine a Kailiahi, aole ia i ike i ka make ana o Nuki. Ka Puhipuhiili ike, i kona hele ana mai, mai ko lakou hale mai, ike iho la oia ia Nuki moe ana malalo o ka laau oliana, me he mea la, ua make oia, a hoi aku la oia e hui i kaua kane, ua make o Nuki, a hai pu ia aku la no hoi ka makuahine hanai o Nuki. I ko lakou hiki ana mai, e waiho ana o Nuki ua make, ua ahai ia aku ka hanu e na maka koi ekolu. Elua maka koi maluna o ke poo, mai ka eha a elima iniha ka loa; a hookahi mahope o ka a-i. I ka loaa ana mai o kona kino o moe ana maluna o kekahi huluhulu, a he kihei maluna iho o kona kino kohana, aohe wahi muumuu. Ua hoihoi ia ke kino i ka hale o ka makuahine hanai, a malaila kahi i hoauau ia ai, a hookomo ia i ka lole kupono. Ua loaa ke koi ia Kakaeu iloko o ka nahelehele e pili koke mai ana no i kahi i waiho ai o Nuki. E kau ana no ke koko, ka lauoho a me ka mamala puniu iluua o ke koi. Me he mea la, ma ka noonoo honua wale aku, ua loaa paha kekahi kukaheleke mawaena o Kaleo ma, mahope iho o ko Kailiahi ma hoi ana e moe; a ua holo paha ka wahine iwaho e moe ai; a iloko o kona paulehia ana e ka hiamoe, na hele aku la kana 'ane me ke aloha ole o Kaina me ke koi; a lawe powa ae la i ka hanu o kona iwi aoao. Aka, ua holo malu aku la nae ua Kaleo nei, aia la ihea ? E holo malu wale no oia, aka, ke kau la no ka hao kuni maluna o kona lae, a ke loaa aku ia, he ola no ke kukai no ke ola i make. Ua olelo wale ia, he ano pupule no ka ua Kaleo nei; aole nae oia kona mea e pakele ai; a ua olelo pu ia no hoi, aole i maikai loa ko laua noho'na. Ua hai ia mai nae makou, e haawi ia noho uku makana maikai, ke loaa o Kaleo; a ina oia ko huna ia nei, a ua ike paha kekahi poe i kona lua huna, e hoi ia ka pono; a ina aole e hai ia, he kanawai no ko ka poe e huna wale ana i ka mea pepehi kanaka.

Miilalo nei, e ike ia na olelo hooh*lo ;i na Jure o k;i Aha K»roneru : He Aha niele i hanaia ma Kaualaa, Manoa, Mokupuni Oahu, ma ka la 23 o lulai, M. H. 1867, imua o Devide, kekahi o na Koronci'a no ia Mokupuni. Ma ka nana ana i ke kino o Nuke (w,) i make e waiho ana i!uild, inamuli o ka olelo a ka poe Jure nona na inot i kakauia malalo, ka poe i hoohiki ia e nieii aku no ka manawa, no ke ano o ke kumui imke ai n Muke (w,) a ke hai aku nei lakou (Akahi.) Ua make o Nuke ia Kaleo, m ke oki ana i ke koi, ma ke poo a m%ka a-. no ka hoomauhala. (■ Ālua.) No ka make ana mawahō o li lauH wahi moe. (A'eolu ) N" ka mahuka ana o Kaleo mii ko liiua hu le aoho aku. "7 A no ka oiaio 0 keia, ke kakau nei i ke Koronera a me ka poe Jure o iteia Ahi'. niele, i ko makou mau inoa, ma ka la a ka makahiki i oleloia maluna. David Kahelekula, • J. Kahoen*a, : j S. Kamokuiki, l'' Kalaweaumoku, I loANE, \ • S. HOOKANO. I David Davton, I Hope Luna Hakai. J 1} Na Aha Kimpopo.—Ke hiaai nui loa nei na Kupakako haole, a me ka poe paahana, ike kinipopo ana. Ina e naue aku ka mea inakaikai inakai o Ainahou, a i ole ia maki ae o Kawn, i na ahiahi Poalno, ehalawai mi no anei kona muu kiionohi, me na holo pai - kiki ana a ka poe kimpopo, a e awīwi ana 1 1 lakou hnlo ana, no ka makau 0 iilo auei— aohe hoi e liuliu, a alawa hou ae oe e p:ipi 1 ana elua a ekolu palia poe e hopu i ka pofc e lele ana iluna. He oiaio no paha, he hci> ana ia inahope o ka lealea; aka, oiai nae, ik ka pa kikiki iho a na kukuna la wela 0 mau la, he uhhi ana ika lealea roalalo ib<jo ka nonono oka la. Ua lono mai makou, |i aa aku ka " Hui Kinipopo Pakifika," roalqi ae o Kawa; e kinipopo pu ine ka Hui a m haole, no na mea ai 0 ka la 31 0 lulai, a|a hoole ia mai. Hle hohe paha, aole nae maklu i ike. Ua lono mai no nae makou, e haef?i ana no ka " Hui Kinipopo Pakifika," i wpi paina na h.kou ma ua la la. , Make kanikoo. —Ua hiki mai io makou lei mai Lahaina rnai, ka lono 0 ka make a meie oino ana aku la a ka lepo i kana 0 ke kioi 0 Kanoealii, he lnahine, nona paha na ma(£c.hiki i aneane hiki ike kanawalu. He iuihine oia i aloha nui ia e ka poe i komoha aku i koua launa ana; a i pauniako nui iae kona mau pilikana. Ua loihi no na la o hona noho ana ma ieia honua, oiai, ua ola o!\, a noho malalo o na maluhia o na Kamehimeha elima; a kuu aku la ka luhi 0 ke _k:" iloko o ka poli anuann koou 0 ka honua; a' iloko no hoi 0 kona raau la kanikoo. Ua kau iho ka walohia 0 kona make maluna 0 kana mau pulapula e noho nei, aka, e hoomanao 110 kakon, aole o ko kakou, aka, " 0 kona makeuiake no ke hooko ia !" Lilo 1 hookahi. —I ka po oka Poaono iho nei, ua hoohui ia e ke kaula hemolele a ka materemonio o W. Austin me Miss Eliza Wood, kaikamahine a George Wood i make aku nei; a ma keia laua i lilo ai i " Elua nhane, hookahi no manao, Elua puuwai, hookahi no pana ana." Ua hoohui ia 110 lana ma ka hale 0 ka ohana oke kane e Fa'v. H. IT. Pareka. Ua maikai a ua kupono no ko lana mareia ana, oiai, he mau opiopio nae ana no laua a i elua; a mei iie la uae ia laua e hoohui ia ana, e i aku ana kahi i kekahi, " A ohe mana e ae, aka, 0 ka make, Ka mea nai::t e mahae ia oe me a'u; Pela no hni ma keia aoao o ka lna, Aole oe e kaawale mai kuu poli aku !" Ke Kuya Ai.bekni—l ka auina la o ka Poaha o keia pule iho nei, ku mni In ke kuna Jllbcrni, inai Vanek"uva mai; a he 34 ka nui o kona muu la o ka holo ana mailaila mai. Aohe no he tniu nuhou ano nui i lohe ia ma ona la, mai ia aoao mai oka honna. Ma nn nupepa haole nae makou i ike iho ai, e kuai ia ana oia; a o ka poe a pan e makemake aaa e kuai ia ia, e hele me Janion, Green ma, e kamaili pu ai. Ka nui 0 kona mau tona, he 160; a he moku maikui a kupono oia no ka holo ana ma nu wahi a pau o ka honua nei. *ICa Ilamuku —,Ma ka holo ana aku nei o ka mokuahi Kitausa, i ka auina la o ka Poa kahi iho nei, u>i ike iho makou i ka holo ana nko o W. C. Parke, ka Ilamuku Nui 0 kakou uei, oia a me konaohana, i ka Mokupuni 0 Kuma. I holo oku nei oia me kona ohana i Waihee, e hooluolu ai; a i ka Poail.io ae nei no nae e hoi mai ai ke poo o ka ohana, no kekahi hana. K/ moku Chi\a Packrt.—l ka auina la b ka Poalua iho nei, ku mai la ka moku China Paekel, he 54 la mai Horgkong mni. Ua lawe mui oia i kekahi mau waiwai no Ahunako ma; a inalnna no hoi ona i lawe : pu inai ai i kekahi waapa maileai uo ko kakon Moi Lokomaikai. ' Ua iiiki mai ka lono i o makou nei.—Ke oluolu loa ae,la ku eha i loaa i kekahi 0 ko knkou inau Kumalei Alii, "a wahine helo la hoi o Kaiona," Hon? iVlrs. B. Pauahi Btshop. Aia no oia ma Heeia, Koolaupoko, kahi i wnihoai i ke kau o ka pilikin. I keia Poakaiii ae hoi, aole 0 holo nna ka mokunhi Kilauea, n hiki wnle i kpla Poakohi aku, ka la 5 0 Augate, oini, e noho ona oia, e hoomaemae i kona mau ipuhao.

I.n'ehinei ka holo ana o kekahi 0 ko kakou iikiu moku lawo leta, ke Comcla. Ua piha pono no oin i na ulakolako 0 kakou nei; a mawaeaa 0 na ohua i holo ona, 0 ka wahine kahi a ko makou Luna Pai, Mrs. J. H. Black me ka laua wahi keiki. Aha himeni hou. —I ka po 0 ka Poakahi iho nei, ua haawi ae o Madame D'Ormy, me kekahi baole Geremania, i kekahi Aha Himeni hou, ma ka Hale Keaka Nika; a ua hoolealea no ko laua mau leo hoene lua i ke kumu o ka poe a pau i nae kioo ae ina- | laila. Maikai no ! Mawaena o na ohua o Kilauea i holo aku ai, makou i ike iho ai, ia Rev. H. 11. Pareka 0 ka luakini o Kawaiahao. O J. Kua 0 ka nupepa Kuokoa kahi i holo pu aku me ia. I holo aku nei laua i ka makou o-e mui, i ka kaikamahi'ne ma Makawao; oia hoi, e hoike ana i keia kakahiaka, la 25. I keia holo ana aku nei a Kilauea makou 1 hai ia mai ai, he hookahi dala wale no ka uku o na ōhua ma ka papahele, a hiki aku i Maui. Ke kumu nui paha -oia, no ka holo ana o ke kuna Kate Lee ia ahiahi no, ly mea ua emi iho kona uku i kajhookahi_dala. Noiaila, ua molulolulo na ohua maluna ona i Wlo aku nei. Ka Moi Lokoiiaikaī.—l ka po o ka Poalua 'a ao ae 0 nehinei, ua hoi mai la ko kakou Moi Aloha Kapuaiwa mai kona home aekai mai 0 Kaunakakaf ma Molokai. Aole no i liuliu loa aku nei kona hoi ana, a hoi hou mai Ia Oia i ke kaoua nei., I ka hora 8 0 ke kakahiaka 0 nehinei, ua kani mai la na pu aloha e hookipa mai ana laia. Ua hai ia mai makou i ka oluolu maikai 0 Kona ola. Ka mokūahi Lackawana—l ka auina la o ka Poaono iho nei, hoi mai la ka mokuahi Laekeneana i ke awa nei, mai kana au ana aku i na ksi o Pailolo, Alenuihaha, " a me ke kai malino a Ehu." I kona ku ana ma Lahainn, ua pii aku o Kenela McGook, Kapena Reynolds a me kekahi mau alii moku e makaikai i ke kula o Lahainaluna. Ma Hilo, ua ku oia elima la; a kalewā wale no he mau hora ma Kealakekua. Ka hupena 0 Hooleawaawa.—E hoomanao ia e kela mea keia mea no ka hopena 0 Hooleawaawa, ka mea nana i pepehi o Kalu ma Wainiha i Kauai. O ka Poalima o keia pule ae, la 2 0 Augite, oia ka la e haawi ia'i na lili a me ka hoopai a ke kanawai maluna ona, maloko o ka pa o ka Halepaahao ma Kawa, no konalawe ana i ke ola makamae 0 k»hi hoa knnaka ona, ana i lawe ai me ka lima eleele o Kaina. Mauleule.—l ka Poalima iho nei, i keka.hi.wahine iuahine i lele mai ai, mai luna mr.i 0 kē kurta Odd Fellow mai Hilo mai; a hoomaka mai la e lele iluna 0 ka uwapo, a mauka mai, ua maule iho la oia, haule ilalo. E kuku ana kahi poe malaila, a lele iho la lakou 2 h>milomi ia ia. Ua*poina nae paha ka poe < lomi ana, ina me ke kokua o ka wai, e molala mai no oia mai ia poipu ana; aka, na tekahi haole i olelo mai, a me ke kokua 0 ka wii a me ka lorr.i ana', ua pohal.a mai la kona a hoihoi ia aku la oia i kena wahi Kalima a ke aloha, aia no ma na wahi a pau ! Kaimila.n'i.—Aia no ina ka lepo ula 0 Ewa, ko kakou Makua Alii i keia mau la. Kanahana nuimalaila, o ka hoomaemae ana ana i lekahi niuu loko nui; ka hooili hou ana 1 na pehaku maluna o na kua-pa. Ua lohe tmai maiou, e hoomaka ana oia i ka hana ana i kekahipa laan nui, i ane hiki aku paha i ka elua mile ka loa, i mea e pale aku ai i na hoioholona nai ka aina mahiai aku He mau pule a he Tiau mahina paha kona e noho ai malaila, alaila, pau kana mau hana malaila. Lsu kanaka aku la nae ko Ewa ia ia. I ke kakahiaka 0 nehinei, hiki mai la oia i ke Kaona nei. 1 He ahaain'a hooiiaxao. —Ma ka pau ana 0 k:\pule kakahiaka 0 ka la Sabati iho nei ma E\i'i, ua kn mai ko kakou Makua Alii, -a hoaV.ala i na manao 0 ko Ewa poe, e hoomanao lukou i ka la 31 0 lulai e liiki mai ana i ka Poukolu o keia pule ae, ma ke kukulu ana i a\iaaina ma ka luakini ma Waiawa, Ewa, ke hiki mai ua la la. Ua hooholo like ka manao 0 na kanaka a pau 0 ua aina la nona ka olelo ia ana, " Ku ae no Ewa, noho iho-no Ewa." E hele like ana kela inea keia mea me ko lakou mau mea ai no; a aohe 0 makou kanalua, e hui like ani lakou iloko o ka lokahi 0 ka olioli maikai; oiai, aia ka makua malailu, nana e hoolana like i ko lakou mau manao. t-ihue bipi—Mai ka mokupuni mai 0 Kama, i hiki niai io inakou nei na lono, i ka maumaua 0 ka poe aihue bipi. Kekahi poe akamai ka i ka aihuo ana, oia mn Waihee, maaiif'i mai e pili ana i Kuhakuloa. Ka lakou mnu hona ka, 0 ka ho-a i na bipi ma keki-a-pali, a haule i lalo, alaila, kii aku e lole; a 0 ta ili ka mea luwe nku ika poe nana ka bipi. Ua māumuua kn ka lakou mau huna ifnn peln, n m'ihope ua loaa ka poe haaa kolohe. Oia ano hana limulimu pu ana no ka ma Kaanapali. Aohe no pnha i ike iki ka poe hnna kolohe i ka hopena 0 ka lakou mau hann koluhe—ho halepiiahao—a he hooluhi pu ia i ka hana oolea. Na koina ia a ke knnawai. Ehiku poe i hoopaa ia. —Mn ka nupepa a Wini, mnkou i ike iho ai, he nui na hipn a Gibesonn ma Lnnni, i nalowiile aku. Aohe paho, " he auhee mooli, no.ka ike i ka wan," aka, he uuhee paha *ka lima ma-kau ole 0 ka mea elua wawae !

I keia pule iho nei, ilalo " i ka lepo ula 0 Ewii ke Kiaaina o Oaliu nei, oia me kona alii wahine Hon. Mi"S. Lilia K. Dominis, Miss M. Likelike, a me ko laua alii makuahiue, i ukali ia e ko lakoa mau hoahele; a i ka auina la iho nei 0 ka Poaono, ko lakou hoi ana mai. Na Kula Aupumi.—Ua poloaiia mai makou e hai t»Uu i na mea keiki, aia a ka Ia 1 o Augate ue nei, e hiki mai ana, e hoomaka ia na Kula Hawaii maoli; a me na kula ma ka olelo Beritania. E maka;ila ena makua ika hoouna ana i ka oukou mau keiki i ka hale ao 0 ka ike a me ka noeau. Mea hou ma Waiu'ku nei.—Eia no ua wahi mea hou nei, ma ke awakea o ka Poaono, oia ka la 13 o keia mahina, ike aku la au i ke kai hunkai inai a na wahine liana a kekahi haole wili ko 0 Wailnku nei*oia hoi o Jusina, hele mai la lakou mai kahi a lakou i komo»loIe ai nie lee kani o na pahu, a me ka welo a ka Hae Hawaii, a hiki lakou ma ka hale puhi ko, malaila kahi i waiho ai o na mea ai o kela ano keia ano, komo lakou maloko me ka uleu; ai l.akou a maona, hoomaka lakou e hoi, i ko lakou hoi ana, ua like mainua, eia ka mea oi ma ka hoi ana, ekolu hae e welo aha me ke puhi ohe. Eia kekahi e mau ana no ko lakou kai hnakai ana a po ka la, ua pau ko'u manao no keia mea hou, me ke aloha G. Pihasci.