Ke Au Okoa, Volume III, Number 32, 28 November 1867 — No ke Kanawai e pili ana i na wahine Hookamakama. [ARTICLE]

No ke Kanawai e pili ana i na wahine Hookamakama.

Aohe mea nui e ae nana m&koui kono mai e hoopiha aku i kau wahio ka nupepa, eia wale no, o ko makou uluhua n'.:i i ka lohe pinepine ana i kekahi o ko kakon mau kahuna hai ola, e hai ana i ko lakou manao no na inea e pili f.r» ike kanawai i kapaia, "He Kanawai e hoemi ana i na ino a me na mai i laha mamuli o ka Hookamakamu," i kau ia e ka Ahaolelo Kau Kanawai oke aupuni ma ka makahiki 1860, a i apono ia hoi ma ka la 24 o Aug-ate oia makahiki n<>, ke lilo nae kekahi mau olelo o ua kanawai nei i mau kuhikuhi no ke poolelo e wehewehe ia'na. Ua lelele ko makou hauli, a na kokua ole no hoi na luoaikehala i ka lohe ann akni ua kahuna hai oU nei, e olelo ana imuao ke anaina, me i ana. "He keu keia o ke kanawai ino i hana ia ai, ua ae maoli aku no keia kanawai i ka hewa moekolohe a hooknmakama e hana ia, no ka mea, ua loaa ke kahua a me ke ko kua nana e onou a e hookonokono aku i na wabine a me na kaikamahine opiopio e hookamakama a e kuai aku i ko lakou mau kino makamae i ka wniwai pau wale, mamuli o keia, aoie i kupono keia kanawai no ke aupuni, ke kau inoa ia ana e kekahi o na Mana Nui o ke aupuni, a pela aku.'' I ko makou lohe ana i keia, ua kahaha nui makou, no ke komo anamai oia manaoiloko o ka mea nana e hai ana na olelo eehia o ka pono, a me he mea la ua moeuhnne paha na mea la nana e kamailio ana na olelo o ke ola la wa, ina nae aole ia o koni manaoio, a ina paha i ku na olelo mua i haiia i ka oixio ole. alaila, ke waiho aku nei makou ia mea imna o na pepeiao o ka poe i naue ae ma ka halawai pule o ka po la Sabati iho nei, la 10, a me ko lakou hoomana moikai ana. Ua hooikaika nui ko makōu mau waha e olelo aku ia wa i ke ano maoli o ke kanawai a me ka manao o ka p<>e nana i kau, aka, oo ka mana hiki ole in makou ke pane aku no ia mea ia wa, ua mumu makou a loaa ka wa kupono no makou e kamailio ai no ia mea. Iko makon manao, aole maoli ia o ka makemake a me ke ake nui o ke aupuoi, ka Ahaolelo nana i kan a me kekahi o na mana nui ek.olu oke aupaoi i kakau inoa ai ia kanawai, e alakai i kona lahuikanaka o ka aoao palupalu i ka hewa hookamakama, a loaa na mai ioo o kela ano keia ano a pau aku i ka make, no ka mea, ua noonoo nui ka Moi e noho ana ia wa, a ua kuka pu me kona mau luna aupuai a me kekahi poe naauao e ae, e imi e hoopau aku i keia ino nui o ka hookamakama, aole wale no hoi oka Moi a me kona inau luna aupuni kai hooikaika nui e kinai i keia hewa, aka, o oa Luaamakaainana no kekahi e noho ana ia Kau Ahaolelo a kakou no i koho ai, i wikiwiki e huoholo loa i keia kanawai e hoemi ana i ka lalia ana o na mai ino, a me ka paa o na wahine aole he hanau, mamua o ka nele loa ana i kekahi kanawai a i kekahi mea e hoopau iki ae ai i keia ino. A aole no paha o keia aupam, ke aupuni mua nana i hana i kekahi kanawai e pili ana no na wahine hookamakama e like me keia, me he mea la ua kau no kekahi ona aupuni nui o ka honua nei i kekahi kanawai i aoe like loa me keia, no ka mea, aia ma ka Buke I. o na Olelo Hoike Kanawai a Gr«enleuf, ua hoakaka nui ia malaila, ke ano ino mnoli o na mea e loaa mai ana no lok» o ka hookamakama, a pela aku, me ka hai pu ana no hoi malaila, i ka paakiki loa o ka imi ana e hoopau aku i ka hewa hookamakama moekolohe, a pela aku, me ka hai ana no hoi o ua kanaka naauao kanawai kaulana la, ua heluhelu nui oia i na kanawai o Eoma ke knhua o na kanawai a pau, aole oia i ike iki i kekahi kanawai nona ka mana nui e hoopau ai i ka hewa ho<>kamakama a pela aku." A aoie wale no hoi oia, kai hoopuka ia mau olelo, o ka Lunnkanawai kaolana kekahi o Lord M»nstield, ka men i olcl>>ia, " Ka h<>ku nnna i hoomalnma lama i ka kannwai o Beritania," ua olelooia, " ina oia e «la a i kanalima keneturia mahope iho o ka helelei ana o kona mau obo, aohe r<<> ka ia e ike iki ana i ke aupuni maluhin. aole e hnna ana i ka hewa moekolohe a hookamakama," aole wale no hoi o laua kai olelo i na olelo e like pu me keia, he nui wale o na kanaka naauao kanawai kai hoike i ko lakou maoao pela, a ina ua hoike lakou i ko lakou manao pela e pili aoa i keia, alail», ua hewa iho la anei ke kau ana i keia kanawai e hoopau iki ae i keia ino. O keia anei ke aupuni mua i ikeia'i keia mea he hookamakama, a peia aku, a knkahi o na knhunn hai ola e olelo nei.no ka ponoole okeia kannwai? Ain ma ua kanowai la, aole loa inakou i ike iki i ka mana e haawi ana i na wahine e hele e hooknmakama, a aole no boi makou i ike iki i ka noa ia lakou o ke kaoawaie pili ana no ka moekolohe hookamakama Bco., no ka mea, o na olelu hoakaka o ue kanawni la, ua 'hiki ole loa ia kakou ke kanulua oo ka imi sna o ke oupuni e hoemi i ka laulaha nnn a me kn niake nui ana o ka lahui ma keia hewa ino, e like me k» hai ana o na olelo hoakaka penei:

" No ka mea, ua moopopo he nui oa ino me ka mai, i hoolaha ia e ka hookamokama, a mamuli o keia mou mea, ke maku nui nni Dotausani o ka lahui Hawuii, a e pna nei nu wahine, nohe he nui oa keiki. A no ka maopopo no h«i, ho hiki ole ke hoopio a hoopau loa i kein hnna he hooknmakamn, aku, he hiki no ke liooponopono a hooomi ia na inoa me na mni." A malalo iho o keia ke kanawai i kau ia ai me ka noonoo nui e hoemi aua i keknhi <> keia ino e like me ka hiki, a aa hiki no paha ia kakou ke hoomaopopo iho,

ike emi ana o ka ino a me na uihī o kela ano keia ano i keia wa, mamua o ke kau ii ana o keia kanawai, ka wō a na wnhine «■ hana malu ana me ka weliweli oie i ka liookamakama me ka huna i na mai ino o kc kaokao a pela aku, me ka lapaau ole la, no ka mea, aole e hiki ia lakou ke uku aku i na kauka lapaau, a i keia wa, ua loaa ke kauka a ua ola no ko lakou mau mai, a eia no hoi kekahi, i ka wa i hoolaha ia ai keia kanawai, ua pau ka nui o na wahine hookamakama i ka haalele i keia hana ino, a i keia wa ua lilo kekahi poe o lakou i mau wahine haipule a [io pono ka noho ana. Eia no hoi kekahi mea a makoue kamailio ai, no ka like ole no o ko makou manao me ka na kahuna bai ola, o ke ano o ka palapala i kapaia he " Palapala Laikini," e haawi ia ai i kela wahine keia wahine e komo ana iloko o keia hewa ino, aia ma ua palapala la, aole no i ae aku ke aupuni i kela a me keia wahine i loaa ua palapala la e hele oia e moekolohe aku me kela mea keia mea, me ka noa o ke kanawai o ka aina ia ia, o ke ano nui o ua palapala la, o ka haawi ana aku i kahi e lapaau ia ai oia, a pela aku e like me ka hoaknka ena o ke kope o ua palapala la, penei: Helu ...... Kehi e noho nei Kaknu huke Inoa—— Makai nui » O ihu.

1q« e hele kekahi wahine i kakuu ino;i ia ma kahi e, e noho ai,e hai koke no ia ika M»kai Nui. Ina e maano kekahi wahine i kakau iooa ia e hoano e ae i kona noho ana, e heihoi akn no oia i ka Mak*i Nui i kana Palapala Hoike, i mea e holoi ia'i k<>na inoa noloko ae o ka papa inoa <> na wahine hookamakama. 1 ka loaa ana o ka Palapala Hoakaha i kela*wahine a : keia wahine, e hele koke no imua o ke Kauka Nana, a e hele hou no me ka mnkaukau e nana ia, i ka pau ana o kela mau pole elua, ina pela ke kauoha a ke Kauka. Ua papa loa ia ka haawi ana o kekahi wahine i kona Palapala Hoike i kekahi wabine e. O keia wale iho la no ke ano o ka palapala e haawi ia nei i na wahine, e oleloia nei, i ke ioo a me ke Kupon» ole o ke kanawai, ke manaolana nei makou, ma e hoopau loa ia keia kanawai, alaila, aole o makou kanalua iki i ka momoku hou mai o na wahine ua ano maikaii keia wa i ka hookamakama. ' A ke nonoi aku nei makou i.ka oluolu oka poe heluhelu e nana i ke kanawai o ka M. H. 1860 i apooo ia i ka la 24 o Augate oia makahiki no, e piii ana i keia a me ke kope o ka palapala e kapa ia nei he " Palapula Laikini " i hai ia maluna e haawi ia nei i na wahine. A maanei hoi, ke aku uei makou i ka makou noi hope loa i ka oluolu o na hoa « ka Papa L<>io Hawaii i ko hkou manao no keia kanawai a me kekahi poe e ae no kekahi. Ahauuinoho. Hoaolalu, Nov. 19, 1867. O Sir Augugato Puget, ke Komisina ma Florence i Italia, ka mea e hoj m»i ana e noho Komisina ma Amerika Huipuia, ma kahi o Sir Frederick Bruce i make aku oei.

I ka la 20 o Sepatemaba iho nei, ua paa hou ka uwea telegar«pa oka M. H. 1866 i moku mai nei, mawaena o £entania a me Amerika Huipuia. O ka poe pow.i nana i powa aihue mai nei i na daltt $75,000 ma ke alahao o Misisipi a me Ohio, ua paa mai nei ika hopu ia. Ua loaa no ka hnpanui o ke dala, a he $7,000 wale no i oaluwale aku. E olelo ana kekahi palapala mai Waainetona mai, e mnnao ana o Kenela Grant e haalele i ke Keena Kaua; a o Sheremena paha ha mea e n<>ho ana ma kona wahi. Ka Moi Lokomaikai.—l - '.or:t 10 o ke k:ib:ihi;ika o n'-hinei, hoi mai la ko k:ikou Mor Ai.oha mai Kannakakai m:ti maluna. o konn knna Kamaile. Ua h:i:iwi m:ii o Pnowina i nn pu aloha no lcon;i hoi ana mai. E H"Lo ana i Molokai.—Ma na kolamu olelo hool:»ha o ke kuna Kamnile. e holoholo mau ana oia mawaena o nei a me ke awa o Kaunnkakai a me Pukoo. E ka poe o ka moku o Hina, no oukou kein pomaikai: