Ke Au Okoa, Volume III, Number 52, 16 April 1868 — KA HELU PAU O "KE AU OKOA," BUKE III. [ARTICLE]

KA HELU PAU O "KE AU OKOA," BUKE III.

E HOOHAN'AO E* KA LAHūIHAWAII! Ia oe e " Ke Au Okoa," ko'u aloha noi a me kou Luna Hoopoaopono. No ko'u ike ana iho i kaaneane e pau kou mau Helu he 52, Buke 111., o kou poai puni ana i na Pae Aina Kaulana o Hawaii nei, a na Kamehameha i kukulu paa ai maluna o ka Noho Alii mai ku Po mai, a tyki wale mai i ko kakou Moi Aloha Kainehameha V., e noho nei i ke au o ka naaauao. A ke hele nei oe i ka palena pau o kou mau la o ka hoikeike ana ia oe ihoimua o na maka o ka poe a pau e lawe ana i kou kino, a nalo aku oe me kau mau hana nui kaulanß, a ua ike an me ka hoomaopopo i ka nui o

kau maa hana maikai, mai ka mua a ka hope, aka, e paniia ana no kou hakahaka e kou muli ponoi, oia hoi ka BukeiV., o "Ke Aa Okoa," ka mea nana e hoolele i ka hauii o ko'u mau maka a me ko'u puuwai. a ke waiho aku nei au i ko'u aloha nui oou, nu ka maoawo pau ole. Nolaila. ke huli ae nei au ia oukou a pau e ka lahui H«waii, ma keia pule ae, e l'oea aku ana ka Helu mua o ka Buke IV., o " Ke Au Okoa," e hookipa maikui naai oukou ia ia, ma koaa hiki mulihini ana aku, e haawi mai oukou ia ia i ke aioha a me ka oluolu, i ike ai oukou i kana akana nui e lawe akn ai me ke kaniuhu ole, aole oia e kuihe no ko oukou noho ana i ka uka lilo, ina awaawa poopoo, a ilunao na puu a me na kualapa, e hiki ana no ia ia ke hookolo aku na ko oukou meheu, ina oia e hiki aku, e he heama>(kx|!>onoia ia. me he ipo aloha la nau, a e wuiho loa aku i ka oaaa pi a me ka maua, no ke au o ka noho'na naaupo ia mau hana i haia e aku, i ka wa o Waawaaikinaaupo. Oiai hoi, o na nopepa i paiia ma naaina e, he mea nui loa ia i ka manao o ka poe naauao e nohonei, aole lakou minamina i ka nui o ke «lila i li'o no ka nupepa, oia hoi, $6 00 ka uku no ka makahiki hookahi, he mea ia e hauoli ai ka naau i na mea a pau paiia mloko 0 na nupepa, me ke kani iho o ka aka e haanou ai a pau ka makemake, nolaila, e lawe oe e ke kane a me ka wahine, a pela hoi oe e ke keiki puukani a me ke kaikamahine maka onaona, i oleloia ai na iwa o Paliulī, i ole e pa i ka leo o ka mea lawe pepa, a he ouni auaneikou honhuhu iho me ka hookuekue maka nui iho, nolaiia, e lawe lawe like kakou 1 ka-nupepa " Ee Au Okoa," e aa keiki kupa a makee Alii, a aina hoi, o Hawaii, o Kailiula; a me Maui," o Waileia; a me Molokai, o Makaounulau; a me Lanai, o Keoea; a me Oahu, o Poloula; a me Kauai, o Kamakaee; ano, e lawJ like kakou i keia nupepa, oiai.he Elua Dal£fwale no no ka makahiki. A, oiaiaioi, ke lana nei ko'u manao, malaila kako#e ike ai i ka moolelo o na haua a keia Kam Ahaololo e hiki mai aoa, i na mea i a me ca mea i hoomoeia ma ka papa, i n» Lūua Makaainana mikimiki a me na mea hc«palaleha, a malaila no lioi kakou e ike ai i ira mea hou o Hawaii nei ame ko na aina e, a i ka Moolelo kaulana o Sir Wi-

liama Walaka, i na Moolelo e ae a me na Kaao, a maloko hoi olaila e ike ai kakou i na nu boa ano nui ma Europa a me Amerika, ka wi nui weliweli ma Suedena a me Norewai, a me kela mea keia mea, i kupono no ka hooiaba ana inaloko o na nupepa, no ko kakou hoonanea. Ua.hoolaha o A. k, ke kane ia E. w, no ka haalele wahi moe, be ua nui a me ka waikahe ma mea. E haalele aea ka mokuahi Idaho ia Knpalakiko i ka la o mea, a e ku naui ana ma Honolulu nei i keia la, na hookolokolo ia ka Peresidena o Amenka Hnipuia, no ka mea, ua haule ke kaula wati a mea, mawaena o ke alanui alii, ua pii ka ena & ka wahine o ka lua i keia ni.iu la, a ke iho la na ahi pele ma Kau, ua moku'ka lima o P. ma ka wiliko ma Muui, he olai a me ke kai bo-e--e ma Hawaii 8 me Maui, e kuai kudalu ia ana ka waiwai o mea no ka aie kna ole, ua holo aku maluna o Kilauea he mau mnka ha□ohano, ua pepehi ka pake ia mea a make loa o mea, a ua kaaw* o mea ia ia iho, ua mahuka mai elua kan u ka mailuna mai o ka moku okohola, ua pau i ke ahi ka hale o K. (Ja lilo i ka wai kekahi wahinn, ua hoolaha mai o M, no ka halekuai makepono, ua lilo i ka ha»le ka pa aina o mea, nona dala $2,000, ua haawi ia mai he mau makana medala e ke aupuni o Farani i ko kakou Moi aloha. Ua hoi moi ka Moi i nehinei maluna o kona kuna Knmaile. E wehe ia ana kn ahnolelo i ka la 18 o Apenlu M. H. 1868 uo, o keia mau mea a pau i hai ia, oia ka wiiwai oloko o ka nupepa, a he nui aku no na mea i koe aku, na oukou paha ia e hoolawa mai e ka poe e lawe ana, nolaila, inai noho. wale a naoa i l;a hai pepa, o seku ia mai oe, nolaila, e ala e nu keiki Hawaii, e hoopau i ka hiamoe ana, ua puka ka la o Hawaiii aia ma Kumukahi, ua weio haalieo pono keu hae ma kou mau kapakai, a me ka piko o kuu mau mauna, ua kaulike oe mti na aupuni nni a naauao o ka honua, ua pale kona ia oe e Hawaii, ua kau i ka wekiu o ka. haoohano a me ke kaulana, ano. E ku like kakou ilana a lalau like na lima i keia nupepa, aole he mea nana e keakea mai ia kukou, uole ke ao i ke nahili aia a hiki mai oe i kein pule oe, aloila, hookaa aku uu ia oe e knu luna luwe pepu, mai hnna oe peU i ka rula o kn poe ino, he elua iho no ka pono i ka haawi e mamua i na Oala elua, no ka makahiki hookahi, a i ole ia, heokahi dala no na mahinn 6, nolaila, o ala liko a liuliu

e ka lahui Huwaii i ka hele »n;i imun ma n;i mea naauao, a ke hooki ae nei au i ka'u wahi peni sila n<. ke kakau aaa, a ke waiho ae nei au i kou kanaenae aloha ia. oukou n [i iu loa no ka mnnawa pau ole, maluna o ka L<>nahooponopoūo ko'u aloha nui a ine na t;ei ki lwonoho hua kppau 0 ka Hale Pai Ai:porn. e ke hoi nei ko Ewa keiki, ua kau ka M i na pali, Owau no me ka mahalo. Mose Manu. Pehea la e mau ai na Kula la o ke Aupuni. E ka Luna Hooponopono o Ke Jln Okoa e:— Aloha oe, a rne nakeiki ulele hoonoho hua kepau oko kakou nupepa. E oluolu mai oukou e hookomo iho i keia wahi ninau ma kahi kaawale o kou mau kolomu, i ike mai

ai o'u man hoa inhi e noho ana mai ke kukuna a ka la i Kumukahi, a ka welona, a ka la i Lehua, oia keia, "Pehea la e mau ai Da kula la o ke Aupnoi." E ala like mai kakou a nana ae i keia ninan a J. W. Kalua, aia ma ke Kuokoa, Helu 7 o ka la 15 o Feb., aia ma ba Paukn 1, hapa hope o ka mahele n'iua, e olelo ana ? " A i ka nana ana a ine ka hoomaopopo ana iho, ua makehewa ba uku ana i na kumu he_ hapalua no ka Ia; aka, o ka ike o na haumana aole." Ua hemahema ka noonoo ana o ke Kahukula Nui, no ka haawi ana i kauku like i na kumu a pau, a o ka pau no ia o kahi dala i hookaawale ia no na kula. iiia iloko o keia mau kumu ka'u mea e pane aku ai ia oe e knu hoa. Ua kupono loa ka uku ana i na knmu i keia wa he liapalua no ka la, a o ka hapaha a me ka hapawalu e like me noamua; aole i kupono ia ukn. Ninau mai paha auanei oe, "No ke aha ka mea e kupono ai ka uku hapalua no ka la ?" No ka mea, aia iloko o keia wa e naue nei, ua pii rnai ke kumukuai o ka ai, kahi lole, ia mea aku ia mea aku, a ua ike akea ia ma na wahi a pau o keia Paeaina ia mau pilikia. A owai laauanei ke kumu e hoomanawanui i kahi uku he hapaha, a he hapawalu no ka la, ea, a oia uku ka mea e ola ai ka pono kino ona kuinu. Ae, ooe no ka ! ka mea e noho la i Lahainaluna, aia hoi a puka mai oe-mai loko mai o ia kula, alaila ea, i hapawalu no kou uku no ka la, maikai no kou manao. Ninau hou mai paha oe, o ka mea ka ia e pii ai a e kupouo ai ka uku o na kumu, o ka pii £nā o ke kumukuai o na mea ai, a me na mea aahu ? Aole, aole malaila wale no. Eia kekahi, ua loaa no ka ike, ke akamai a me ka naauao i kekahi mau keiki opio iloko o keia mau la, no ka mea, i ka makahiki i hala ae uei, ua komo aku no kekahi mau keiki i ke kula nni ma Hilo, a o kekahi mau kaikamahine, i ke kula rua Waialua, Makawao, Wailuku a aie na wahi e ae, aia lakou e noho ana ilaila a hiki i keia la. A no ke aha ko lakou komo ana iloko o ia mau kula. No ka ike ele anei ? No ka naaupo auei ? Ua makehewa anei ka uku ana i ua kumu ? Aole, aole loa no, ua kupouo loa ia oku i na kumu o keia wa. Ua hemaheina ka noonoo ana o ke 'Kahukula Nui, a ua hoolilo na kula me ka naaupo. Auhea oe, e nana iki kaua ma lnila, o A. Fornander, he kanaka naauao a he akamai no oia; «ole no ka naaupo a me ka hemahema kona meai noho Lunakanawai Kaapum ai i Lahaina mamua, a noho kumu kula no ma Honolulu i kekahi wa, aole, aia walo n» iluko o kona naauao a me kona akamai ia noho ana. Nolaila ea, ua ike loa ke Kohukula Nui, a me ka Pupa Hoonaauao, he oihana nui keia, a me ka luhi maoli ma ke ao aua, kuhikuhi ana, a naiulu ke poo ma ke ao ana, elike me na hana e <ie; a no ko--na ike i ka luhi maoli, haawi mai lu oin i keia uku kupono i na kumu, he hapnlua no ka la, aoie e emi mai malalo, ine kona olelo mai no nae. " loa he kanalima haumana o kekahi kula, a ina ua oi aku ka ike o kekahi mau kula; alaila, e haawi ia no ka xiku kaulele mair.ua no ka la, he eliina hapawalu pah«, a j he ekolu hapaha paha," elike me ka hiki, a j 0 ka aku paa loa a naue ole ae, he hapalua j Aka, aia iloko o keia wa e noho nei, uh | oleio nui ia iloko o ko kakou rnau Nupepa.! " Ke emi nei na kula, a ke naaupo hou nei q > | keiki opio," a pela aku, aka, ma lta nana aua 1 keia wa e naue nei, a me ka wa i hal» loa mahope, ua like "le. Ika wa ia R. Limaikaiko ka hooponopono o na kula, ua paa mau na la kula, a he poho loa kahi uku; a.i keia wa, ua kupono ka uku ana, a koe nae ka manawa, no ke dula ole o ke aupuni.

Nolaila ea, e kuu hoa ame lakou la ne. E nana mai ikn ūinau. " Pehea 1« e mau ni nn kula aapuni ?" M-i Uo'u manno ame lakou la aku paha, e hooluwu hou mai ke aupuni i mau dala ma ke kown o ka mannwa kula i koe, a piha in kowa; alaila, o ka pau no ia o ko pilikia, a kaulike na aoao elua ma ke ana kaupaona, aka, o ka hoi aku o ka ilio e ai i kona luai, owai la e liiki ke hoomnnawanui ilaila, oia la wale no paha, a me lakou ls aku. Nolaila, ke paipai ikuika aku nei au i o'u mau hoa kumu, e noho ana niai Hawnii 'a Niihau. E ola ! E al;i !! A e kahea akai kokakou miu Luna Makaainana, e nana mai i keia kowa ona Kula Aupuni, oiai ka munawu, e naue malie nei, a na lakou ia e kanana malie mai, a pau ae ka opala, koe iho kahi wai, i inu nku ko hnna, ma-u ana kahi puu, a <>lu ihu hoi, he wui ko lalo. Owhu no me ka mahalo. Kumu Kula. Ka wati o ke kaona —I kelo mau la nku nei, ua make pinepine k» uwati kaona o K;iwaialiao. Ke kamu pahn ojo make nnn no ka nnuouo oka honua. Ua hooponopono ia no nae e ka mea hunu wati e Kini Rawaon, a ke helo pono nei oo i koiu mau la.